Л. Чадамба "Кым-дыр мен?" Литературлуг номчулга кичээлинин технологтуг картазы. 2 класс (башкынын арга-дуржулгазы)
методическая разработка по чтению (2 класс)

Кичээлдиң темазы

Л.Чадамба «Кым-дыр мен?

Кичээлдиң сорулгалары

1. Өөреникчилерни аянныг, медерелдиг номчудуп өөредир. Номчаан чогаалының утказын чогаадыкчы ажыл-биле илередип билирин чедип алыр.

2.Уругларның дыл-домаан, кругозорун сайзырадыр, сөс курлавырын байыдар.

3. Бойдуска, оон дириг амытаннарынга хумагалыг болурунга кижизидер.

Кичээлдиң хевири

Таарыштыр каттыштырган

Планнаттынган түңнелдери

Эртем өөредилге ажыл-чорудулгазы: улустуң аас чогаалы деп чүл, аас чогаалының хевирлерин, оларны чогаалдар аразындан ылгап тып билири, шүлүк болгаш тывызык деп чул дээрзин билири, шулуктуң аяннажылгазын, одуруглар хемчээлин, строфаны тодарадып билири, шулуктуң сөс-домаан чеченчиткен деңнелгелерни тып билири, номчаан шулуунун утказынга хамаарыштыр чогаадыкчы ажылды «Синквейнни» тургузары.

Метапредметтиг өөредилге ажыл-чорудулгазы: билиглерни шингээдиринин өөредилге ажыл-чорудулгазы: салдынган айтырыгнын утказын шын медереп билип, анаа дүүшкен шын харыыны аас-биле тургузуп билири, салдынган сорулганы шиитпирлээриниң аңгы-аңгы аргалары турар деп чувеге өөренип алыры; өөренип турар чүүлу-биле бодунуң арга-дуржулгазын деңнеп билири; номдан херек медээни тып билири; таарыштырылганын өөредилге ажыл-чорудулгазы: ооредилгениң сорулгаларын салып билиринге, оларны кууседириниң аргаларын тып билиринге; бодунун ажыл-чорудулгазынын туңнелин үнелеп билиринге өөренири; харылзажылганын өөредилге ажыл-чорудулгазы:  кижилер-биле харылзажып тургаш, хүндүткелдиң дүрүмнерин ажыглап, харылзажып турар кижиниң чугаазын дыңнап, чугааже шын киржип билиринге, бодунуң бодалын илередип база шынзыдып билиринге чанчыгары.

Кижизиг мөзу-шынарның өөредилге ажыл-чорудулгазы: өөреникчиниң школазынга болгаш өөредилге ажыл-чорудулгазынга эки хамаарылгазын, сонуургалын сайзырадыры, улуг улус база уе-чергелери-биле кады ажыл-чорудулганы кылыры, бодунун бодалын, кичээнгейин, логиктиг угаан-бодалын илередип, шынзыдып билири, бодунуң тускай хамаарышпазын база хууда харысаалгазын көргузери.

Өөредириниң аргалары

Номчулга болгаш бижилге дамчыштыр сайгарыкчы угаан-бодалды сайзырадыр технологияның (ТРКМЧП) аргалары: «Кластер», «Инсерт», «Синквейн»; көргузуг; кезектеп тывар арга; чогаадыкчы ажыл.

Өөредириниң хевирлери

Индивидуалдыг, эжеш ажыл, болуктерге ажыл, класс-биле ажыл.

Өске эртемнер-биле харылзаазы

Хөгжум, хурээлел, тыва дыл, орус дыл, чурумалдыг уран чүүл.

Кичээлдиң дерилгези

Компьютер, экран, проектор; презентация; «Тывар сен бе?» деп ырының фонограммазы; «Диинчигеш» деп ырынын аудио бижии; үнелел карточкалары; 2-ги класстың «Тыва дыл» номнары, кыдырааштар, демир-үжүктер, бөдүүн карандаштар.

Кичээлдиң чорудуу

Кичээлдиң этаптары

Башкының ажыл-чорудулгазы

Өөреникчилерниң

ажыл-чорудулгазы

Удур-дедир харылзажырының хевирлери

Бүгү талалыг өөредилге

ажыл-чорудулгазы

I.Организастыг кезээ

Чаптанчыг чаш хүлүмзүрүүң

Чаныңарда эжиңерге,

Чагып, сургаар башкыңарга

Чазык-хөглуг сөңневишаан,

Кичээливис эгелээли.

Кичээнгейлиг дыңнаар, чанында эжинче, башкыже көрүнгеш, чазык-чаагай хүлүмзүрүүр.

II.«Кыйгырыг» стадиязы

(Билиглерни тодаргайлаары)

1. Онаалга хыналдазы.

- Бажынче кандыг онаалга алган силер, уруглар?

2.«Улустун аас чогаалы» деп кластерни тургузар.

3. Кичээлдин темазын тодарадыры.

- Бо тургустунган кластерде улустун аас чогаалынын кандыг хевирин ооренип турар бис?

- Тывызык деп чул?

- Тывызыктажырының кандыг чурумун билир силер?

1. О.Сувакпиттиң «Тывар сен бе?» деп шулуун шээжи-биле өөренир,

О.Мижит-оолдуң чогаатканы аялгага шүлүктү ырлап өөренир.

2. «Улустуң аас чогаалы» деп «Кластер» тургузарлар.

3. Кичээлдиң темазын тодарадырлар.

- Тывызык дугайында.

Тывызык дугайын катаптаарлар.

Тывызыктажырынын чурумун сактып алырынга оюн ойнаарлар.

Класс-биле ажыл

Ырлажыр

Бөлукке ажыл

Оюн

Таарыштырылганың:кичээлдиң темазын тодарадыры; кичээлге ажылдаарының сорулгаларын салыры; схема-биле ажылдаары.

Кижизиг мөзу-шынарның: өөренир күзелдиг; бодунуң бодалын илередип, шынзыдары.

Харылзажылганы: өске кижиниң харыызын дыннап, сайгарары; чугааже шын киржири; бот-боттарын дыңнап билири.

Карактарга гимнастика

III. «Угаап бодаарының» стадиязы

(Чаа билиглерни ажыдары)

1. Чогаалдың хевирин тодарадыры

- Бөгун номчуур чогаалывыстын адын шупту деңге аянныг номчуптаалыңар.

- Чогаалды чүге ынчаар адааныл, боданыр силер.

Башкының аянныг номчулгазы. Ном, ар. 97.

(Шүлүкту экранда бижип көргускен.)

- Бо чогаалдың кандыг хевири-дир?

- Чүге шүлүк чогаалы деп бодап тур силер? Шынзыдып көруңерем.

- Чүү деп дириг амытанны тывызыктаан-дыр?

1. Чогаалдың хевирин тодарадырлар.

Экранда бижээн чогаалдың адын деңге номчуурлар.

Башкының аянныг номчулгазын номдан эдерти көруп, кичээнгейлиг дыңнавышаан, чогаалдың кандыг хевири болурун, боттарының даап бодаашкынын илередип чугаалаарлар.

- Шүлүк чогаалы.

Шүлүк чогаалы дээрзинге шынзыдылга харыыны бээрлер.

- Шүлүк дээрге одуругларның хемчээли дең болгаш эге үжүктери аяннажып чоруур улуг эвес чогаал. Бо шүлүкте одуругларның хемчээли дең –  8-8 слогтуг, кожаланчак аяннажылгалыг, 4 строфадан тургустунган.

- Дииңни тывызыктаан шүлүк.

Класс-биле ажыл

Билиглерни шингээдириниң: бар билиглерин сайзырадыры; боттарының билиинге даянып алгаш, башкының айтырыгларынга шынзылгалыг харыыларны бээри; аас чугаазын, дыл-домаан, кругозорун сайзырадыры, сөс курлавырын байыдары; номда сөзуглелге болгаш бодунун билиинге даянып алгаш, чогаалдың утказын тайылбырлаан чогаадыкчы ажылды кууседири.

Кижизиг мөзу-шынарның: өске кижиниң харыызын дыннап билири; бөлукке уе-чергелери-биле кады ажыл-чорудулганы, уезинде чугааже шын киржири, бөлукке бодунуң киржилгезиниң харысаалгазын билири; бодунуң бодалын илередип, шынзыдып билири.

Харылзажылганың: өске кижиниң харыызын дыңнап билири; чугааже шын киржири.

Таарыштырылганың: ном-биле ажылдап билири

2.  Демдеглеп номчууру «Инсерт».

Номнуң 97 дугаар арнында Л.Чадамбаның «Кым-дыр мен?» деп шүлүүн номчудар.

Шүлүктун база шүлүкте сөстерниң утказын билип турарын тодарадыры-биле дараазында арганы ажыглаар – «Инсерт»: «v» – билир турдум,  «+» - чаа чүүл, «-» – өскээр бодап турдум, «?» – билбес мен, айтырар.

3. Словарьлыг ажыл

Өөреникчилерниң амыдырал дуржулгазынга даянып алгаш, утказы билдинмес болган сөстерни тайылбырлаар.

4.  «Доктаап номчууру»

Номчууру эки өөреникчилерге строфа аайы-биле номчудар.

 Бир строфаны номчуткаш, доктаашкынны кылдыртыр, класстың шупту өөреникчилеринге утказынга хамаарыштыр айтырыг домактары тургустурар.

5.  Айтырыглар салыр.

- Кайы строфада дииңниң овур-хевирин көргускен-дир? Номчуптунар.

- Дииң деп сөсту чассыдыр адап көрүңерем.

- Дииңни оон өскээр чүү дээрил? (Аң.Сырбык.)

- Аң деп сөсту орус дылче очулдуруп көрүңерем.

Кижизидилгелиг түңнел.

- Уруглар, арга-арыгның аң-меңинге камныг, хумагалыг болур ужурлуг бис. Аңчылар аңныыр-тывыш ажыл-агый черинден тускай чөпшээрелди алгаш, аңнап болур. Кижи-ле бүрүзү аңнап болбас. Аң-мең – чурттуң байлаа.

2.  Демдеглеп номчууру «Инсерт»

Шүлүктү сымыранып номчувушаан,  одуругларга азы сөстерге «v», «+»,

«-», «?» деп демдектерни демдеглээр.  

3. Словарьлыг ажыл

Боттарының амыдырал дуржулгазынга даянып алгаш, чамдык сөстерниң утказын тайылбырлаарын оралдажырлар.

4. «Доктаап номчууру»

Айтырыг домактары тургузар. Чижээ:

- Дииңнин чурттаар оран-савазын чүү дээрил?

- Дииңниң чиир чемижи чүлерил?

- Дииңниң хоюг кежин чуу чувеге дөмейлеп турар-дыр?

- Чүге дииңниң кулактарын сыргаларлыг деп чугаалап турарыл?

- Дииңниң кудуруу кандыгыл?

- Дииң кандыг амытаныл? (Дииң черлик амытан. Дииң аңнарның эң бичези. Дииң үнүш чиир черлик дириг амытан.)

- Чүге алдын ышкаш өртектиг мен деп турарыл?

5. Башкының айтырыгларынга харыы.

- Ийиги строфада дииңниң овур-хевирин бижээн.

- Дииңчигеш.

- Дииңни оон өскээр аң дээр. (Сырбык дээр.)

- Аң – зверь., аңчыгаш – зверёк)

Индивидуалдыг ажыл

Класс-биле ажыл

Индивидуалдыг Класс-биле ажыл

Сула шимчээшкин

(Утказынга кылдыныглар күүседир)

Хөглугбей херилгеш,

Зарядкалап кирипкен.

1,2,3 (2 катап_

1,2,3 (2 катап)

Олурар-даа, турар-даа,

Олурар-даа турар-даа.

Оожум, аяар олудунче олурар.

IV.Рефлексия стадиязы

1.«Синквейн» тургузары

Бөлуктерге ажыл.

- Ам бөлуктерге «дииң» деп сөске синквейнден тургузуп көрээлиңер.

«Синквейнни» тургузар чурумун сагындырар:

1-ги одуруг – теманы чаңгыс сөс-биле адаар (чуве ады).

2-ги одуруг – теманы ийи сөс-биле тодарадып бижиири (демдек аттары).

3-ку одуруг – теманы көргускен чувениң кылдыныын көргускен сөстер (кылыг сөстери).

4-ку одуруг – темага хамаарылгазын көргускен дорт сөстен тургустунган домак.

5-ки одуруг – теманың алыс ужур-утказын катаптаан синоним сөс.

Шүлүктен баштай дииңни тодарадып көргускен кандыг? деп айтырыгга харыылаттынар сөстерни, ооң соонда дииңниң кылдыныг көргускен канчаар? деп айтырыгга харыылаттынар сөстерни тыптырар. (Сөстерни башкы самбырага бижиир)

Темага хамаарылгазын көргускен домактар тургустурар азы домактарны чогаалдан тыптырар.

Бөлуктерге дузалажыр.

2. Кижизидилгелиг  кезээ.

Кижи база бойдустун төлу. Амылыг болгаш амы чок бойдус аразында харылзаалыг деп билир бис. Бойдустуң каазын чарашсынып, дириг амытаннарынга хумагалыг болунар, уруглар.

3. Үнелел карточкалары-биле ажылдадыр.

- Силерге бөгунгу кичээл ажыктыг болду бе, уруглар?

(Үнелел карточкалары-биле ажылдап турар үеде «Дииңчигеш» деп ырыны салып бээр.)

Онаалга.

1.Шулукту аянныг номчунар.

2.Ийи дугаар строфаны кичээнгейлиг номчааш, чуруктан чурунар.

3. «Диин» деп темалыг синквейнни кыдыраашка бижип эккээр.

1.«Синквейн» тургузар.

1.Дииң.

2.Тооруктуг, чочагайлыг.

3.Хемирер, чыыр, үүжелээр.

4.Аңнарнын эң бичези аң.

5.Арга чурттакчызы.

1.Дииң.

2.Черлик, тооруктуг.

3.Тооруктаар, чочагайлаар, үүжелээр.

4. Аң-мең – чурттуң байлаа.

5. Сырбык.

1.Дииң.

2.Чараш, кашпагай.

3. Шураар, ужар, хемирер.

4. Алдын ышкаш өртектиг аң.

5. Анчыгаш.

1.Дииң.

2. Сыргаларлыг, сеглең.

3. Даалыктаар, хемирер, каастаар.

4. Өлуктерниң бирээзи аң.

5. Өлук.

Бөлук бүрүзү күүсеткен чогаадыкчы ажылын бараалгадыр.

2.Үнелел карточкалары-биле ажылдаар. (Капсырылга)

«Диинчигеш» деп ырыны дыннап турарлар.

Болуктерге

чогаадыкчы ажыл

Класс-биле ажыл

Индивидуалдыг ажыл

Харылзажылганың: бөлукке уе-чергелери-биле кады ажыл-чорудулганы кылыры, харысаалгазын билири; бөлукке чугааны шын чорудуп билири,

санал-бодалдарын солчуру, өске кижиниң харыызын дыңнап билири.

Билиг шингээдириниң: өөредилгелиг сорулгаларны шиитпирлээри-биле эргежок чугула сөстер, домактарны тодарадып билири.

Таарыштырылганың: ном-биле ажылдап билири;чаа теманы шингээдип алганын баш бурунгаар айтыры.

Кижизиг мөзу-шынарның: эртем-билигниң кижиге чулула херегин билири.

1.Кичээл солун болду.

1.Кичээл солун эвес болду.

2.Болукке ажылдаары белен болду.

2.Болукке ажылдаары берге болду.

3.Кичээл уезинде ажылдаанымга таарзындым.

3.Кичээл уезинде ажылдаанымга таарзынмадым