Уруок таьынаа5ы дьарыкка толкуйдуур дьо5уру сайыннарыы
статья по математике

     Тиэмэтэ:      Уруок таьынаа5ы дьарыкка толкуйдуур дьо5уру сайыннарыы.

      Практическай суолтата:  Уруок таһынааҕы дьарыкка Эйлер садаачаларынан логическай толкуйу сайыннарыыга үлэ ньымалара.

     Маастар -кылаас соруга:  

                              - маастар – кылаас кыттааччыларыгар практическай уопуту кытта билиһиннэрии , Эйлер садаачаларын туһанан толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыыга үлэ ньыматын көрдөрүү;

                             -учуутал методическай ньыматынан бииргэ үлэлээһин.

      Аудитория кыттыылаахтара:  алын кылаас учууталлара.

      МТО:  проектор, экран, ноутбук, дьарык тэтэрээтэ  «Сэлиичээнниин суоттуохха».

      Бириэмэтэ: 30 мүнүүтэ

Маастар- кылаас ыытыллар былаана

1. Киирии чааһа.
2. Сүрүн чааһа.
3. Дьарык тэтэрээтэ  «Сэлиичээнниин суоттуохха».
4. Түмүк чааһа.
5. Приложение “Технология критического мышления”

Тумугэ:

                 - маастар-кылаас кыттааччылара Эйлер садаачаларын туһанан толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыыны билсиилэрэ.

- алын кылаас учууталлара бэйэлэрин санааларын этиниилэрэ.

Маастар-кылаас хаамыыта

1 Киирии чааһа.

 Үтүө күнүнэн , маастар – кылаас кыттааччылара уонна дьүүллүүр сүбэ.

Бугун уруок таһынааҕы дьарыкка Эйлер садаачаларынан логическай толкуйу сайыннарыыга туттуллар матырыйаалы көрдөрүөхпун баҕарабын.

                    Мин аатым Анна Васильевна Яковлева (Корякина), Н.Г. Золотарев – Якутскай аатынан Харбалаах орто оскуолатын 2 кылааһын учууталабын. Ахсаан уруогар УМК «Школа России» улэлиибин. Уруок таһынан дьарыкка «Красота математики» диэни ыытабын.

  Оҕо толкуйдуур дьоҕурун сайдыытыгар ахсаан уруога улахан оруолу ылар. “Математика – это самая точная наука, царица наук»- диэн мээнэ5э эппэттэр.

2. Сүрүн чааһа.

     Алын кылааска оҕо киһи быһыытынан сайдарыгар олук ууруллар кэмэ. Хас биирдии учуутал билиҥҥи кэмҥэ сиэр-майгы, өй-санаа өттүнэн сайдыылаах, олоххо бэлэмнээх оҕону иитэргэ дьулуһар.

     Оҕо туохха дьоҕурдааҕын учуутал, төрөппүт таба таайан, кылаас таһынан дьарыктаах буоларын ситиһиитэ иитии үлэтэ тупсарыгар биир улахан хардыынан буолар. Аныгы кэм ирдэбилэ – киһи бэйэтин ис кыаҕын арыйан, сайыннаран, ону туһанан туруктаах олохтоох буолуохтаах. Ол аата ыччаты кыра оҕо сааһыттан  оскуолаҕа ылбыт  билиитин туһанан сатаан дьаһанарга, хааччынарга, обществоҕа туһалаах гына иитии буолар.

      Оҕо кыаҕар тирэҕирэн, билэ-көрө сатыыр, өйдөөн-дьүүллээн толкуйдуур  дьоҕурун олох кыра сааһыттан сайыннардахха оҕо уустук дьоһуннаах үөрэҕи чэпчэкитик ылынара саарбаҕа суох. Ол иһин өй-санаа сайдыытыгар араас туһааннаах системалары туттабыт. Ол курдук өй үлэтин кыаҕын сайыннарыы биир көдьүүстээх уорэҕинэн ахсаан уруога буолар.

          Ахсааҥҥа дьарык үөрэнээччи логическай өйдөөһүнүн сайыннарарга, бэйэтин санаатын кылгастык, чуолкайдык, өйдөнөрдүк сааһылаан этэригэр дьиҥнээх олугу  биэрэр.

        Бу уустук дьоьунһаах үөрэххэ ситиһиилээхтик үөрэнэр туһугар өйгө үчүгэйдик тутар, булугас өйдөөх, туруктаах болҕомтолоох, сайдыбыт санаалаах, логическай өйдөөх уо.д.а хаачыстыбалардаах буолуохха наада. Маннык хаачыстыбалары уонна дьоҕурдары оҕоҕо иҥэрэргэ учуутал күннэтэ бэйэтигэр сорук оҥостон үлэлиир.

           3.   Дьарык тэтэрээтэ  «Сэлиичээнниин суоттуохха».

 Бу дьарык тэтэрээтэ 7-11 саастаах оҕолорго ананар.

              Үөрэнээччи билиҥҥи ФГҮөС бырагыраамматын эт өйүнэн толкуйдаан, тэҥнээн, наардаан, ырыҥалаан, майгыннатан, ырытан билэр. Араас ойууларынан, исхиэмэлэринэн, моделларынан көрдөрөн үөрүйэхтэри утумнаахтык баьылыыр. Мантан сиэттэрэн “Эйлер төгүрүктэринэн” туһанан оҕо толкуйдуур , ахсаан суоттуур дьоҕурдара сайдыа, көрдөөн таһаарар, дакаастыы үөрэниэ.

             Бу садаача биир көрүҥэ. Садаача ис хоһоонун тутуһан туран множествалар быһа охсуһууларын эбэтэр холбоһуктарын буларга толкуйдатар. Эйлер төгүрүктэрэ – геометрическэй исхиэмэ, нагляднай оҥорон көрүүгэ множествалар икки ардыгар сыһыаны бэлиэтииргэ көмөлөһөр. Эйлер төгүрүктэринэн садаача суоттуурга бастатан туран садаача ис хоһоонун ырытан көрүү улахан оруоллаах.

             Петербурскай академик Леонард Эйлер 850 – тан тахса научнай үлэни суруйбута. Ол үлэлэриттэн биирдэстэригэр төгүрүктэри туһаммыта. Ол иһин кинилэри «Эйлер төгүрүктэрэ» диэн ааттаабыттара. Кини этэринэн « төгүрүктэр киһи толкуйдуурун судургуталлар, чэпчэтэллэр».

            Дьарык тэтэрээтэ үлэ уопутуттан таһааран суруллубута.

            Бу дьарык тэтэрээтин ахсаан уруогун бириэмэтигэр, кылаас таһынан үлэҕэ туһаныахха сөп. Оҕо сааһынан сайдыытын учуоттаан  садаачалары суоттатыахха сөп.

         Презентацияннан көрдөрүү.

        4. Дьарык тэтэрээтигэр үлэ.

6. Түмүк чааһа.

          Оскуола толкуйдуурга үөрэтиэхтээх. Биһиги оскуоланы бүтэрээччилэрбит билиҥҥи үрдүк технологиялаах, сайдыылаах бириэмэҕэ билиилэригэр- көрүүлэригэр, сатабылларыгар, хаачыстыбаларыгар,  бэйэлэригэр эрэллээх буолуохтаахтар.

            Бу кэлбит үйэбитигэр өркөн өйүнэн, эт мэйиинэн оҥоһуллан тахсыбыт үлэ улахан оруолу      ылар. Онон толкуйдуур дьоҕуру сайыннаран, өйтөн айарга, бириэмэни көдьүүстээхтик туһаныыга үөрэтии соруга турар.

            Биллиилээх психолог Лев Семенович Выготскай эппитин саныахха наада: «  Оҕолор бүгүн тугу оҥоруохтаахтарын, сарсын кинилэр бэйэлэрэ оҥорор кыахтаналлар».

Технология развития критического мышления

Критическое мышление – это способность анализировать информацию с помощью логики и личностно-психологического подхода, с тем, чтобы применять полученные результаты как к стандартным, так и нестандартным ситуациям, вопросам и проблемам. Этому процессу присуща открытость новым идеям.

Приемы критического мышления:  

 Вызов- “Проблемный вопрос»;

            - «Тонкие и толстые вопросы»;

           - «Да-нет»;

           - «Корзина идей»;

             - «Верно-неверно»;

• «Знаю-хочу узнать-узнал»;
• «Интеллектуальная разминка».

Осмысление-- «Пометки на полях»;

                 - «Да-нет»;

                 - «Верно-неверно»;

• «Знаю-хочу узнать-узнал»;
• «Тонкие и толстые вопросы»;
• «Эссе».

Рефлексия-«Знаю-хочу узнать-узнал»;

• «Сиквейн»;
• «Пометки на полях»;
• «Тонкие и толстые вопросы»;
• «Эссе».

           Если вы хотите на уроке собрать уже имеющийся по теме материал, расширить знания по изучаемому вопросу, систематизировать их, тогда вам подходит таблица «знаю-хочу узнать- узнал». Дети с помощью этой таблицы собирают воедино имеющиеся у них знания по данной теме, обосновывают и систематизируют поступающие данные.

     Для чего нужно критическое мышление?

Критическое мышление нужно для полноценного развития человека, так как:

• способствует успешной учебной деятельности;
• в личностном плане обеспечивает безопасность существования: помогает принимать решения, преодолевать препятствия, противостоять вредному влиянию (например, рекламы, влиянию какой-то компании), адекватно воспринимать собственные ошибки и неудачи.

Советы родителям

• Создать  доверительную среды (ребенок должен иметь возможность высказываться).
• Поддерживать природную любознательность ребенка. Не оставлять без внимания ни одно «Почему?» и в то же время поддерживать самостоятельность мышления. Вопрос «почему?» - это первый намек на проявление критического мышления у ребенка.
• Поддерживать диалог как можно дольше, чтобы ребенок учился рассуждать и мыслить глубже. Устраивать дискуссии, задавать «коварные вопросы» (например, «а надо ли чистить зубы?»).
• Дать возможность совершать ошибки.
• Уметь сами аргументировать свою позицию.
• Создать для ребенка условия, в которых он сможет самостоятельно принимать решения - и не навязывать свое мнение, чтобы ребенок мог вырасти уверенным в себе и решительным.

Игры, стимулирующие развития критического мышления

Игра «Остановленный кадр».

Подготовьте книгу или мультфильм. Отметьте в произведении особые повороты событий. Остановите просмотр или чтение и начните с ребенком обсуждение, предложите ему пофантазировать:

• Как ты думаешь, что будет дальше?
• Закончив произведение, обсудите сходство и различия его версии и оригинала. Пусть ребенок выскажет свое мнение. Данное упражнение стимулирует развитие не только критического, но и творческого мышления ребенка.

Вариант для школьников.

Предложите ребенку прочесть заранее приготовленное предложение (например, «Вася поймал много рыбы»). Ребенку необходимо рассказать (записать), что происходило до и после описанного события.

Игра «Причина-следствие»

Вы называете явление, а ребенок определяет его причину и следствие.

• Утверждение «Идет дождь»: причина – тучи, следствие – будут лужи.
• Утверждение «Получил пятерку»: причина – выполнил домашнее задание, следствие – получу похвалу от родителей.

Игра «Перемешанный рассказ»

Разбейте небольшой рассказ на предложения, перемешайте их и попросите ребенка вернуть им правильный порядок.