Тыва дылга буян-кичээл
план-конспект урока по теме

Ооржак Ирина Дембикейовна

Тема: Сос иштинге ажык эвес уннернин ужуктерин бижиири.

Сорулгазы: ыыткыр болгаш дулей уннернин сос иштинге эптежир, каттыжар, аянын

бижип билиринге ооредир; ооренген чуулдерин катаптаар; состернин

шын бижилгезин сактып алырынга солун ажылдар чорудар; билбес

чуулун боттары тып эккээр чорукка ооредир, кээргээчел, дузааргак

чорукка кижизидер.

Дерилгези: ИКТ, плакаттар, карточкалар.

Кичээлдин чорудуу.

1.Организастыг кезээ. Шулук.

Тыва дылым. Деспил-оол Санчы.

Кежээлерде ыглаган чаш,

Хензиг оглун ава чайгап,

Опей ырын ырлай бээрге,

Ортемчей шуут шыпшын апаар.

Парта артын ээлеп оргаш,

Баштай дыннап ооренгеним,

Башкым-биле мендилежир

Байлак дылым - тыва дылым.

                                                                                                корей, кыдат,немец,орус,

Хой-ле дылдар билир-даа бол.

Хайнакталдыр холувазым

                                                                                                    Хайыралыг Тыва дылым.

Тыва дылым- торээн дылым

Дыннап покпес мерген дылым.

Бодал чокка сакпай эдип.

Бокталдырбас камнаар дылым.

Скачать:

ВложениеРазмер
Microsoft Office document icon azhyk_kich_tyva_dyl3_kl.doc81.5 КБ

Предварительный просмотр:

Тыва дылга     буян-кичээл

Тема: Сос иштинге  ажык эвес уннернин  ужуктерин  бижиири.

Сорулгазы: ыыткыр болгаш дулей уннернин сос иштинге эптежир, каттыжар, аянын    

                   бижип билиринге ооредир; ооренген чуулдерин катаптаар; состернин

                   шын бижилгезин сактып алырынга  солун ажылдар чорудар; билбес    

                   чуулун боттары  тып эккээр чорукка ооредир, кээргээчел, дузааргак  

                    чорукка кижизидер.

Дерилгези: ИКТ,  плакаттар, карточкалар.

Кичээлдин чорудуу.

1.Организастыг кезээ. Шулук.

                                    Тыва дылым. Деспил-оол Санчы.

Кежээлерде ыглаган чаш,

Хензиг оглун ава чайгап,

Опей ырын ырлай бээрге,

             Ортемчей шуут  шыпшын  апаар.

             Парта артын ээлеп оргаш,

                  Баштай дыннап ооренгеним,

               Башкым-биле мендилежир

                    Байлак дылым - тыва дылым.

                                                     Корей, кыдат,немец,орус,

            Хой-ле дылдар билир-даа бол.

      Хайнакталдыр холувазым

                                                      Хайыралыг Тыва дылым.

                     Тыва дылым- торээн дылым

                           Дыннап покпес мерген дылым.

                 Бодал чокка сакпай эдип.

                           Бокталдырбас камнаар дылым.

-Тыва дыл кичээлин эгелээлинер. Бистин кичээливисте  хоорайывыстын 3-ку болгаш 4-ку класстарнын башкылары аалдап келген-дир, мендилежиилинер, уруглар. (Экии!)

-Бо  хун буян - кичээл эрттирер бис.

-Буян деп чул?  Буян дээрге  эки, чымчак сеткил-дир.Эки сеткил-биле  дуза чедирери-дир.                                        

 -Бо кичээлге   бис   ооренип эрткен чуулдеривисти катаптап, сос иштинге  ажык эвес уннернин  ужуктерин шын бижиирин ооренир  бис.

3.Катаптаашкын.

-Эрткен кичээлге чуну ооренген бис, уруглар?

-Ыыткыр болгаш дулей ажык эвес уннерни ооренген бис.  

-Дулей ажык эвес уннерни адавыдам, Найырана. (к п с т ф х ц ч ш щ)

-Ыыткыр  ажык эвес уннерни  адавыдам, Олча. (б в г д ж з й л м н н р)

-Дурумну  чугаалавыдам, Сыдымчы.( Ажык эвес уннерни адаарга, хейнин агымы аас иштинге шаптыкка таваржыр, ыыт, дааш катай дынналыр.)

-Эр-хейлер, эрткен кичээлди   билип алганынар холчок эки-дир, ам ол  ажык эвес уннерни сос иштинге   канчаар бижиирин билип алыр бис.

4.Слайд №1.Слайдыга коргузер. Бо состерде  каапкан  ужуктерни бижиптинерем. Шыдаар силер бе? (чок)  

 Бут…ар              Мер…ен     бал…ы    бы…аа          Бай…ак       бар…а     ба…ык      

- Тывызыктар дузазы-биле  буян   кылыр чуулдеривис билип албышаан, бо состерни канчаар бижиирин билип алыр бис.

4.Слайд №2. Тывызык. Бирде сен бар, бирде мен баайн. (буттар)

-Кандыг  ажык эвес уннер бар-дыр? Канчаар бижиир бис? Чуге дакпырлап бижиир бис? (хойнун санынын кожумаа немежирге, сос т-биле тонген турда, кожумак т-биле эгелеп турда, дакпырлап бижиир).

-Буттарга  кандыг буян чедирип болур бис?  (дыштандырар, чуур,уктарны кедирер, дыргаан кезер, идиктерни кургаткаш, кремнээш кедирер)

-Силер буттарынарга буян кылып турар силер бе?

  Буттарга  буяндан кылып бо оюнну ойнаар.

5. Оюн « Тывар сен бе?»  Сигналдыг карточкалар-биле ажыл.

-Мен ыыткыр ун-биле эгелээн  состер адаарымга кызыл талазын коргузер силер, дулей унден эгелээн состер адаарымга кок онун коргузер силер.

        Даш, борбак, кожер, тенек, шак, дуъш, торга, хырба, суг, чодураа.

6.Ам кижинин чурттаар  оран-савазынче баар бис. Ол чул? (ог, бажын) Слайд №3.

-Кандыг бажын-дыр? Кандыг улус чурттап турар деп бодаар силер? Чуге ынчаар бодап тур силер? (Бажын чараш, даштыкы хевири шевергин, угулзалап каастап каан…)

       Ында ийи кижи-даа чугаалашкан ышкаш, оларнын аттарын баштай билип аалынарам. Слай№4.

М

е

р

е

Н

Б

а

й

а

К

-Ужуктерден адаптынарам, Канчаар бижип болур бис, самбырага даап бижээш,

шын болгу дег ужукту тывар. Сос иштинде ажык эвес ужуктерни   канчаар бижиирил, кайызы шын болду, тайылбырлаар.  Мерген   акый, Байлак угбай  чурттап турар-дыр. Оларга буяндан чедире кааптар бис бе.

а)Слайд №6. Баштай оолдар мону алгаш арга кирер.

      Аргада чолдак ыт ээрип тур. (бал…ы)

-Кандыг ажык эвес уннернин ужуктери бар-дыр, ол соске кандыг ажык эвес ужук   бижиирил? Дулей т деп ужукту бижизе? (Дулей унну адаарга эпчок, кандай, а ыыткыр  д деп  унну адаарга эптиг.

     -Балды-бле чуну кылыр бис, ынчаарга оолдар чуну кылырыл? (ыяштаар)

б)Слайд №7.Уруглар, идик-хепти боже сугар.

        Дижи чок кадай олура семирди. (бар…а)

в) Слайд №8.Бир кезек кижи бо чемни кылыр.

                 даабы          (Далган ускен быдаа)

-Чуу деп чем  кылыр силер, уруглар. (Быдаа). Мында сос иштинде ажык эвес ужукту канчаар бижээн-дир, хайгаараар.(ийи ажык ужук ортузунда ыыткыр ужук бижээн)

- Дулей т-ны бижип алза кандыгыл? (адаарга эпчок)

г) Слад №9  Солун оюн база  ойнаар силер.

        Карак чивеш аразында, каяа-даа чеде бээр (бо…ал)

-Боданыпкаш, бо оюнну ойнаар.

8.Слайд № 10. Оюн. «Чаа сос тургус» Бо состун ужуктери-биле чаа состер тургузар.

    Тайбын (тай, ай, айбы, ан, та, ыт,ат, бай,)

-Тайбын деп чул, уруглар?

-Тайбын дээрге каас-чараш, дыштыг чуртталга-дыр.Тайбын турда кым-даа кортпас, ында чугле амыр - чаагай, чоргаар-шолээн,хостуг чуртталга, каткы-хог, оорушку бургээн. Ындыг чараш состун ужуктеринден чаа состер тывар силер.

- Мерген акывыска болгаш Байлак угбавыска кончуг эки  буян  чедирип,  дузалаштывыс, уруглар.Чуну кылдывыс?

-Ам дыштанып алыр бис бе?

Байлак угбанар бистин оруувус ак болзун дээш чалбарып тур.

9.Физминутка.

                                                               Оршээ, Хайыракан!

Оран-тандым одум козум.

   Алдын дээрим, ала Тандым!

     Айнын чаазы, хуннун эртези

                                                               Чамбы дипке

Чалбарып тейлеп тур мен ,

                                                               Оршээ, Хайыракан!

10.Слайд №11.Ам хемче кирээлинерем.

 -Хемде чуу бар-дыр.

             Дээрбек карак дээр оттур корду. (Ба…ык)

-Кандыг ужук бижиир бис? (тайылбырлаар)

 - Хем бо уеде канчап баарыл? (дошталы бээр)

-Балыктар  тынар чер тыппайн, аай-дедир шуужуп турлар, оларга буяндан чедирээлинер. Кандыг буян чедирип болур  бис? (тынар кылыр дошту ойбактап, дежип  каар).

-Буян чедирип тургаш, билип алган состеривисти  дурум-биле улам-на шынзыдып,сактып аалынар.

11.Самбырада коргузугден  дурумну номчудар.

12.Слайд №1 катап эглип келир.

-Уруглар, кичээл эгезинде  билбейн барган состеривисти ам бижип шыдаар силер бе? (ийе). Чуге?

-Чуге дээрге канчаар бижиирин билип алган бис.Баштай догааштырып турдувус, оон дурум дузазы-биле  канчаар бижиирин билип алдывыс.

-Кыдырааштарга кандыг  буян чедирип болур бис, чугаалаптынарам. (оожум ажыдар, октавас,арыг эдилээр, хирлиг биживес, частырыглыг биживес, багай демдек албас, даштап алыр)

- Бир эвес кыдырааштарга буян кылыр болзувусса, ол силерге  улуг   оорушкуну соннээр. Кыдыраашты кончуг оожум ажыткаш бижип аалынарам

13.Кыдырааш-биле ажыл.

    Слайд №12          Октябрьнын он тозу.

                                  Класска ажыл.

Буттар              Мерген     балды    быдаа       балыктар

томаанныг       Байлак       барба     балык       ыяштаан

-Бо состерни шын бижиирде, кандыг дурум билип алдывыс база катап чугааланар.

-Сос иштинге  ажык эвес уннернин  ужуктерин шын бижиирде, дулей уннер чанынга дулей уннернин ужуктерин бижиир, ыыткыр уннер чанынга ыыткыр уннернин ужуктерин  бижиир. Ийи ажык ужук ортузунга ыыткыр ужук бижиир.

- Номга  кандыг буян кылып болур бис, чугаалаптынарам.(даштап алыр, аяар ажыдар, хириктирбес, сыкпас,шыйбас..)

-Номга камныг болуп, хой номчуттунар болзунарза, ол силерни кандыг-даа эртемнернин бедиинче ундуре берип болур.

14.Ном-биле ажыл.

-Номда бердинген друмну номчунар, арын 32.

15.Слайд № 13.Бот ажыл. 3 минута кылыр.

- Кайы хире    дурумну сактып  алган силер, бижимел ажылдан билип алыр бис. Состерде каапкан ужуктерни бижиир.    

      Школа..ыс   чанында чимистиг ыяш..ар, поштер тараан бис. Изиг…е   эзим

иштинге    се…иин болур.

       

-Бот ажылды шын чараш кылыптар болзунарза, бистин эн эргим, эн унелиг  кижилеривис кырган-ава, кырган-ачаларывыска буян чедиргенивис ол болур.              

16.Слайд №14.Хыналдазы.

      Школавыс   чанында чимистиг ыяштар, поштер тараан бис. Изигде   эзим

иштинге    сериин болур.

-Хыналданы кылырда  сигналдыг карточкаларны ажыглаар бис.Кылган ажылынар шупту шын болза кызыл талазын коргузер силер,  частырыг бар болза кок талазын кодурер.

17.Онаалга.  Мергежилге 90.Бердинген онаалгазын ёзугаар кылып алыр.

18.Кичээлдин туннели.

-Кандыг кичээл эрттирдивис? (Буян - кичээл)

-Кайгамчык буянныг кичээлди эрттирдивис, чуну билип алдывыс?

-Сос иштинге  ажык эвес уннернин  ужуктерин  бижиири.

-Бергедээшкинге таварыштынар бе? (ийе)

-Баштай  канчаар бижиирин билбейн барган бис.

-Канчап билип алдынар? Догааштырып, даап бодап тургаш, шын туннелге келдивис, оон дурумну номчуп тургаш, сактып алдывыс.

-Кижилерге болгаш дириг-амытаннарга, ол ышкаш эдилээн эдилелдеривиске безин кезээде  буяндан   чедирип чорунар, ол силерге  оорушкуну соннээр.  

-Кичээлди сонуургап, идекпейлиг ажылаанынар дээш четтирдим, уруглар.

-Ам аалчыларывыс-биле байырлажып аалынарам.(Байырлыг, менди-чаагай!)

                         Муниципальное бюджетное образовательное учреждение

средняя общеобразовательная школа №2

Тыва  дылда   буян-кичээл

Темазы:

«Сос иштинге  ажык эвес уннернин

  ужуктерин     шын   бижиири»

(3-4 класстар башкыларынын семинары)

                                                                                                        3 класска   эге класс башкызы                  

                                                                                         Ооржак   Ирина  Дембикейовна                                

                                                                                          эрттирген.

                                                                                                           

                                             

                                                         

2011-2012

Внеклассное занятие по русскому языку.

 

Тема: Путешествие в страну знаний «В первый класс-первый раз»

 Цели: развивать речь, обогащать  словарный запас детей, воспитывать интерес к языку.

                                         Ход занятия:

1. Вступительное слово учителя.

-Дорогие мои дети! Сегодня у вас первый  школьный праздник. У дверей класса вас встретила  первая учительница. На линейке для вас прозвучал первый звонок. Всё для вас сегодня впервые. Помните этот день! Я вас поздравляю с поступлением в первый класс. Желаю  вам научиться всему нужному, доброму и полезному. Но самое важное. Что произошло сегодня-это рождение новой семьи.

-Кто догадался, какая родилась сегодня семья?

-Да, ребята, вы - мальчики и девочки с сегодняшнего дня  стали друг для друга родными братьями и сестрами, а я – вашей второй мамой, давайте будем жить дружно, любить наш дом, гордиться тем, что мы учимся  во 2 школе  города Ак-Довурака, и жить так, чтобы и школа, и учителя, и родители нами гордились.

-А сейчас мы немножко  поиграем. Мы отправимся  путешествовать   в страну Знаний на школьном корабле. Нас ждет много интересных испытаний. Вы должны  быть очень внимательными, организованными и дружными. Наша задача - добраться до острова сокровищ  и раскрыть тайну заколдованного слова. Выполняя задания, мы будем открывать по одной букве. Прочитав все слово, произойдет чудо.

 -Итак, милые мои дети, в добрый путь! Чтобы  путь   наш  был легким, давайте дружно споём песню «Улыбка».

Путешествие начинается - дети хором поют песню «Улыбка».

- Открываем букву «Д».

-Словоград - в этом городе  учат детей быть внимательными и дружными. Быть внимательным и сообразительным - главные качества ученика. Слушайте меня внимательно, и мы сможем справиться со всеми заданиями.

1. Игра «Доскажи словечко».

            Портфель у меня не велик и не мал

            Лежат в нем задачник,  букварь и ……(пенал).

                  Веселятся  Коля, Лена-

                  Это значит   ….           (перемена).

           Кто шагает с сумкой книг.

           Утром в школу?  …(ученик).

                  Все ребята со двора

                  Учителям кричат …(ура!).

         Долгожданный дан звонок-

         Это кончился  …..(урок).

2.Игра на  внимание.

Учитель задает вопрос, а вы, дети, должны хором ответить «Я».

-Кто любит  шоколад? (Я)

-Кто любит  мармелад?

-Кто любит груши?

-Кто не моет уши?

-Кто  любит квас?

-Кто   любит  ананас?

-Кто  любит апельсин?

-Кто любит бензин?

-Открываем букву «Р».

3.Хижина деда Буквоеда.

 -В Словограде живет  старец . И мы  вежливые и воспитанные дети, обязательно должны побывать в гостях у деда Буквоеда. Он приготовил для нас  задания. Выполнив их, мы сможем отправиться в путешествие дальше.

4.Задание №1.

Буквы заблудились. Прочитайте слова правильно.

Кошла (школа), ломодцы (молодцы), налпе (пенал), звокон ( звонок).

5.Задание №2.

-И еще раз внимание подключите вы своё:

            Кто как кричит?

            Сидит ворон на суку

            И кричит …(кар!).

            Не пойму я, почему

            Запищал цыпленок  …(пи-пи-пи).

           Всех прохожих напугав,

            Зажужжали пчёлы (жжу-жу).

-Открываем букву (У).

-Мы   отправляемся путешествовать дальше.Впереди нас ждет Царство Математики.А чтобы нам не было скучно, мы сейчас споём "Учат в школе"

 6.Царство математики.

Веселые задачки:

Сколько лапок у цыпленка? А у 2-х ? (4)

Сколько ушей у поросенка? А у 3-х? (6)
         У домика утром  два зайца сидели

         И дружно веселую песенку пели.

         Один убежал, а второй вслед глядит.

          Сколько у дома зайцев сидит.

В класс вошла Маринка.

А за ней –Иринка.

А потом пришел Игнат.

Сколько стало ребят?

-Открываем букву (Ж).

7.Остров сокровищ.

-Назвать  пословицы о дружбе.

  Друзья познаются в беде.

Дружба в делах помощница.

К дому друга дорога никогда не бывает длинной.

Нет друга - ищи, а нашел береги.

Не имей сто рублей, а имей сто друзей.

-Открываем букву (Б).
8.Как называется место, где..

Дайте ответ на вопрос так,чтобы слово начиналось с буквы «Б».

1.Продают хлеб и булки- … (булочная).

2.Дают на время книги- … (библиотека).

3.Продают мясо, овощи  и фрукты-… (базар).

4.Можно научиться плавать- …(бассейн».

5.Лечат больных-… (больница).

Открываем букву «А».

9.Стихи-игры. Слова на "Ай"
Собрались слова на "ай",
Вместе водят
каравай.
И ты попробуй,
поиграй,

 Назови слова на "ай". (Май, лай,чай,край,сарай,

 лишай, урожай, рай, решай, читай, трамвай...) 

10.Подведение итогов путешествия.

-Дорогие мои дети, вот мы и закончили путешествие по стране знаний. Расколдовали слово, давайте хором прочитаем: дружба.

-Да, действительно, в дружбе вся сила. Мы справились со всеми заданиями, и нам полагается приз. Сейчас произойдет чудо. Давайте дружно скажем: «Раз, два, три - чудо произойди!».

Появляется волшебный сундучок. А в нем  лежат  для наших первоклассников маленькие сувениры. Учитель раздает призы.

11.Заключительное слово учителя.

-Вот и всё. Наш первый учебный день подошел к концу. Кто же завтра придет с огромным желанием? (все).


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Тыва дылга ажык кичээл "Демдек ады"

Ажык кичээл  "Демдек ады"...

тыва дылга кичээл Сан ады оон ужур утказы

Темазы: Сан ады оон ужур утказы...

Тыва дылга ажык кичээл. И деп ун болгаш Ии деп ужуктер.

Урок проведен 15.11.2017 в 4 "б" классе для городского методобъединения учителей....

Конкурс профессионального мастерства - 2021. Тыва дылга ажык кичээл. Темазы «Катаптаашкын. Хөйнуң санында чүве аттарынын падежтерге өскерлири.»

Сорулгазы. Тыва улустуң аас-чогаалын ажыглап тургаш:1.Чангыстың санында чүве аттарынын падежтерге өскерлиринге даянып , хөйнуң санынга өскерлиринин дугайында  билигни катаптаары, аас болгаш бижим...

тыва дылга кичээл

тыва дылга кичээл...

3-ку класстарга тыва дылга карточкалар

3-ку класстарда ажылдап турар башкыларга дуза...

2-ги класстарга тыва дылга карточкалар

2-ги класстарда ажылдап турар башкыларга...