программа
рабочая программа (3 класс)

Министерство образования и науки РБ

Муниципальное образование « Закаменский район»

МАОУ  « Санагинская средняя общеобразовательная школа»

Рабочая программа

                                     Класс: 3

                                  Предмет: литературное чтение на родном языке.

                                  Категория: первая

2019-2020 учебный год

ТАЙЛБАРИ БЭШЭГ

Мүнѳѳ  үедэ, hургуулинуудай шэнэ шэглэлтэйгээр хүдэлжэ, hуралсатай удха хубилгажа байhан үедэ, гол анхарал аруюн сэдьхэлтэй, зохёохы бэлигтэй хүниие хүмүүжүүлхэ орёо асуудал табигдана. Нигүүлэсхы сэдьхэл, аруюн бодол, зохёохы арга шадал хүмүүжэлгын гол зэбсэгынь уран үгэ болоно. Үхибүүд бага наhанhаа түрэлхи хэлэнэйнгээ  баялигтай, илангаяа уран үгын удха шанартай танилсажа, бэеэ даагааад уран зохёолнуудые саг үргэлжэ уншаха дадалтай болоно.

Эхин hургуулиин урда заншалта ёhоороо бага наhатай hурагшадые уншуулжа hургаха гэhэн  зориго табигдана. Мүнѳѳ, шэнэ хараа бодолнуудай дэлгэржэ байhан үедэ уншалгада hургалгын ябасые хоёр шэглэлтэйгээр хараха шухала:

1. Уншалгадаа hургалга гурбан хэмжээгээр ябуулагдаха – уншалгын дадал бүрилдүүлгэ болон нарижуулга; уншалгада hургалга болон уран зохёолой текст хадуун абалга; бэеэ даагаад уншаха шадабари бүрилдүүлгэ;
2. hурагшадта литературна мэдэсэ үгэжэ, бага наhатай hурагшадай литературна hуралсал болон литературна хүгжэлтэ хангаха.

 Гурбадахи класста уншагдаха уран зохёолнууд hурагшадта мэдэсэ үгэхэhѳѳ гадна, тэдэниие уран зохёолнуудай образуудай нүлѳѳ доро hайхан абари зан, түрэл арадтаа, түрэлхи хэлэндээ унтаршагүй дурал хүмүүжүүлхэ ёhотой. Дээдэ хэмжээнэй уран зохёолнуудые уншажа, сэдьхэлээрээ мэдэржэ буряад арадайнгаа, элинсэг хулинсагайнгаа ёhонуудые, заншалнуудые, сэсэн hургаалнуудые гүнзэгыгѳѳр ойлгожо, бодожо үзэжэ оршон тойронхи байдалда бэеэ абажа, ерээдүй аха наhанайнгаа ажабайдалда хэрэглэжэ hургаха болоно.

Тиимэhээ, хоёрдохи классай литературна уншалгын программын гол зорилгонуудай нэгэн гэхэдэ, hурагшадта уран зохёолнуудые дүүрэн хадуун абаха, сэдьхэлээрээ уншаха дүршэл хүмүүжүүлгэ болоно.

Энэ программын байгуулга болон hургаха технологи хоёр гол заршамууд дээрэ үндэhэлэн зохёогдобо: художественно-эстетическэ болон литературоведческэ. Нэгэдэхинь, уран зохёол уран үгын искусство гэжэ зохёолые бүрин бүтэн ойлгохые хангаха, хоёрдохинь, литературна зохёол анализ хэлгэдэ комплексно хангаха, хоёордохинь, литературна зохёол анализ хэлгэдэ комплексно хандалга элирүүлнэ.

Литературна уншалга уран зохёолшын зохёохы замайнь онсотой танилсуулха эрилтэ табинагүй, ажабайдалай дүршэлѳѳ бага байна. Тиигэбэшье, бага наhанай hурагшадай наhанай онсо хараадаа абажа, уран зохёолшын намтартай, зохёохы замтайнь юрэнхыгѳѳ танилсуулха ёhотой.

Литературна уншалгын хэшээлнүүдтэ бага наhанай hурагшадай хэлэлгын дадал бүридүүлгэдэ гол анхаралаа хандуулха, тэдэнэй шухалань – уншалгын дадал хүгжѳѳлгэ болоно.

Нэгэдэхи класста багша тайлбарилан уншалгын методээр ажаллажа, hурагшадаа бүхэли үгэнүүдээр, шангаар уншуулжа hургаhан байха. Хоёрдохи-гурбадахи класста литературна уншалгын хэшээлнүүдтэ уншалгын синтетическэ аргануудые хэрэглэжэ, үгэнүүдые, холбуулалнуудые, мэдүүлэлнүүдые гүймгэ түргэнѳѳр, интонационно зүбѳѳр уншуулха.

Уншалгын hайн дадал зохёол анализ хэлгын үедэ текстээ оло дахин бусан уншаhанай ашаар олгогдохо. Текст дабтан уншалга, аналитическэ зорилготой байха, тиимэhээ багшын табиhан асуудалнууд болон даабаринууд текстдэ хандангүй харюусахын аргагүйгѳѳр зохёогдоhон байха. Уншалгын дадал нарижуулха хүүгэдэй ажаябуулгын эрилтэ hэлгэhэнhээ дулдыдаха. Хэрбэеэ граммотада hургалгын үедэ, мүн тэрэнэй удаадахи үедэ уншалгын ябасада анхарал хандуулгаhан байгаа hаа, литературна уншалгын хэшээлнүүдтэ уншаhанаа гуйсэд ойгожо, юун гэжэ уншаhанаа мэдэрэлгэдэ шэглүүлэнхэй. Ушар тиимэhээ, зуб, гүймгэ, ойлгон уран уншалга коммуникативна зорилготой хэлэлгын шадабари олгожо автоматизирована уншалга олгохо арга болоно.

Программын байгуулга

Гурбадахи классай литературна уншалгын программа удаадахи бүлэгүүдhээ бүридэнэ:

1. уншаха, шагнаха зохёолнууд
2. текстээр хүдэлмэрилжээ хэлэлгын мэдэсэ болон шадабари хүгжѳѳлгэ
3. зохёохы ажаябуулгын оршон байдалда сэдьхэлэй мэдэрэлтэйгээр хандалгын дүршэл баяжуулга болон хүгжѳѳлгэ.

II. ТЭКСТЭЭР ХУДЭЛМЭРИЛЖЭ ХЭЛЭЛГЫН МЭДЭСЭ БОЛОН ШАДАБАРИ ХΥЖѲѲЛГЭ

1. Уншалгын дадал хүгжѳѳлгэ

Зүб болон ойлгон уншалгын дадал хүгжѳѳлгэ. Бүхэли үгэнүүдээр уншалгын дадал удаадахи аргануудаар бэелүүлхэ: бүхэли үгѳѳр нэгэ жэгдээр уншалгые тодхолго; хэлэлгэ хүгжѳѳлгын hорилгонуудые үнгэргэлгэ.  

2. Уран hайхан уншалга, уран хурса хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ

болон орфоэпическэ уншалга бүрилдүүлгэ

 Шангаар уншалга – ондоо хүнэй дуулахаар уншалга, харин шэмээгүй аман соогоо уншалга – ѳѳртэ уншалга гэжэ hурагшадта ойлгуулха. Тиимэhээ hурагшадые  уран гоёор уншажа hурахые эрмэлзүүлхэ.

Абяануудые эли тодоор зүбоор үгүүлүүлжэ hургахын тула зорюута упражненинүүдые унгэргэжэ хэлэлгын аппарат хүгжоолгэ, аялган болон хашанган абяануудые эли тодоор хурсаар үгүүлэлгын шадабари бэхижүүлхэ. Угэнүүдые орфоэпическэ зүбоор үгүүлүүлжэ hургаха; хэлэлгын темп хүгжоохэ, хоолойгоо аалин hула болгожо байгаад, түргэноор, удаанаар уншаха дадал хүгжоохэ.

Уран hайхан уншалгада бэлдэхэ шадабариин эхин шата олгохо, гүйсэдхэхэ зорилго бэелүүлжэ hургаха.

3. Уншалгын дадал бүрилдэлгын хэмжээндэ табигдаха эрилтэнүүд

Бүхэли үгэнүүдые зүбоор, удхыень ойгожо, нэгэ жэгдээр, тогтон торонгуй уншахаhаа гадна грамматическа паузануудыень зуб хэрэглэжэ, юрэ хоорэhэн, асууhан, шангадхаhан аянгатайгаар мэдүүлэлнүүдые уншаха. Абяагуйгоор аман соогоо уншалгын дадал олгогдохо. hурагшад багшын табиhан асуудалда харюусажа шадахаhаа гадна текст сооhоо асуудалай харюу болохоор мэдүүлэлнүүдые, бүлэгүүдые илгажа шадаха. Танил бэшэ текст уншалгын темп минута соо 40-50 үгэhоо үсоон байха ёhогуй.

4. Текстээр хүдэлхэ шадабари хүмүүжүүлгэ

Текстын удхаар асуудалнуудта харюу үгэхэ, харюугаа баримталан текст сооhоо мэдүүлэлнүүдые туубэрилэн олохо уншаhанаа сэгнэжэ шадаха. Υгтэhэн зурагуудаар текстын удхыень hэргээн хоорэжэ шадаха. Сюжедыень алдангуй багахан зохёол хоорэжэ шадаха. Ном соо үгтэhэн иллюстрацида зохёолсооhоо таараха хэhэг оложо шадаха, удхыень тайлбарилан оорынгоо үгоор хэлэжэ шадаха. Уран зохёол соо хэрэглэгдэhэн авторой үгэнүүдтэ анхарал хүмүүжүүлхэ.

hуралсалай номоор худэлхэ шадабаринуудтай болохо:номой гаршагтай танилсаха; гаршаг сооhоо хэрэгтэй зохёолой нэрыень оложо шадах; ном соо үгтэhэн даабаринуудтай, асуудалнуудтай ажаллажа hураха.

III. ЗОХЁОХЫ АЖАЯБУУЛГЫН ОРШОН БАЙДАЛДА СЭДЬХЭЛЭЙ

    МЭДЭРЭЛТЭЙГЭЭР ХАНДАЛГЫН ДУРШЭЛ БАЯЖУУЛГА БОЛОН ХΥГЖООЛГЭ.

1. hурагшадай зохёохы шадабари хүгжоолгэ болон эстетическэ

хадуун абалгын дуршэл баяжуулга.

Оршон тойронхи байдалые эстетическэ зубоор ойлгон абалга. Экскурси үнгэргэжэ жэлэй дүрбэн сагта байгаалиин байдалые, амитадай аяг зам ажаглуулжа hурагшадта ажамидаралай дуй дүршэл олгохо, оорынгоо сэдьхэлэй байдалда тааруулан уран зохёол бэдэрэн олохо шадабари бүрилдүүлхэ. 

2. Упражненинүүдай хүсоор тухайламжалха шадабари(воображение), гоё бодол(фантазия) болон оршон байдалые хадуун абаха дүршэл хүгжоолгэ.

hурагшадай тухайлха шадабари, гоё бодол хугжоохынь тула элдэб янзын даабаринуудые дүүргүүлхэ. Жэшээлбэл: «Эдэ юумэнүүд юунтэй адли гээшэб?» , «Рассказай али нэгэн хэhэгтэ зураг зурагты», «Геройн орондо hаа яаха байгаабта?» г.м.

3. Уран зохёолнуудые эстетическэ ойлгон абаха дүй дүршэл, hурагшадай зохёохы шадабари хүгжоолгэ.

Элдэб жанрай зохёолнуудые шагнаха шадабари хүгжоохэ, шагнаhан зохёолнуудайнгаа удхаар зураг зураха, эмоциональна хандасаяа харуулха, хамтын зүбшэлгэдэ хабаадаха шадабаринуудые хүгжоохэ.

Поэзиин оршондо hурагшадые хамжуулха: шүлэгүүдые шагнуулха, сээжэлдүүлхэ. Поэтическэ дуулан шагналгые хүгжоохэ.

Уран зохёолнуудай удхаар драматизаци үнгэргэжэ, элдэб наадануудые эмхидхэжэ, үхибүүдые поэдэй, уран зураашын, шагнагшынь, гүйсэдхэгшинь рольдо оруулжа, тэдэнэй эдэбхи дээшэлүүлхэ.

4. Литературоведческэ нэрэ томьёонуудтай танилсуулга.

Элдэб жанрай литературна болон фольклорно зохёолнуудые танилха, илгаруулха практическа дадал олголго, «адлирхуу удхатай үгэнүүд», «олон удхатай үгэнүүд», «олицетворении», «зэргэсүүлгэ» гэhэн уран аргануудтай танилсуулха, зохёол соо тэдэниие оложо hургаха.

Гурбадахи класста литературна уншалгаар программын эритэнуудэй карта

Бага наhанай hурагшадай литературна уншалгаар  hуралсалай хэмжээ элируулэн шалгалга эмхидхэлгэ орео худэлмэри болбоно. Литературна hуралсалай хэмжээ элируулгэ мунѳѳ уедэ тон шухала, тимэhэнэ ажал саг ургэлжэлгэ унгэргэжэ байха хэрэгтэй. Литературна уншалгаар юу шалгаха, ямар буряад литератуын багшанарай урда эрхэ бэшэ гараад ерэнэ. Мунѳѳ уедэ багшанар hурагшадай уншалгын  шанарай хугжэлгэдэ онсо анхаралаа хандулаад, текстээр болон номуудаар худэлмэри гэhэн шэглэлнуудые анхаралhаа алдадаг. Мунѳѳ уедэ литературна уншалгын программануудай эрилтэнууд орео болнхой, зарим программанууд соо эдэ эрилтэнууд юрэнхыгѳѳр угтэнхэй, программануудай байгуулгаашье бэе бэеhэ ондоо, тэдэниие зэргэсэлуулэн узэхэншье зарим багшанарта хундэ байна. Буряад үндэhэн hургуулинуудта литературна уншалгын нэгэл программа мүнѳѳ үедэ бии. Тэрэнэй автор педагогикын эрдэмэй доктор Д.Д. Ошоров. Тус программа литературна уншалгаар хоёрдохи программа болоно. Тиимэhээ, багша алишье программаар ажаллахадаа эндэ үнтэhэн диагностика хэрэглэжэ болохо.

Литературна уншагаар программын эрилтэнүүдэй карта табигдахадаа «Обязательный минимум содеожания образования»  дээрэ үндэhэлэгдэбэ. Энэ диагностическа карта соо программын бүлэгүүд оруулагдаба. Энэ шалтагаанhаан «Зохёохы ажаябуулгын оршон байдалда сэдьхэлэй мэдэрэлтэйгээр хандалгын дүршэл баяжуулга болон хүгжѳѳлгэ» гэhэн бүлэг оруулагдабагүй. Мүн уншалгын шанар шалгалгын диагностика оруулагдабагүй, юундэб гэхэдэ багшанар энэ хүдэлмэри амжалтатай үнгэргэжэ hуранхай.

Картын байгуулга

1. Υгтэhэн материал хоёр хуби болгон бүлэглэгдэнхэй (по содержательной линии):

- Текстээр хүдэлмэри

- Номоор хүдэлмэрилгэ

      2. Гол хубинууд соо жэжэ хубинууд оруулагданхай, жэшээнь, «Зохёолнуудай жанраараа илгарал», «Υгэ дээрэ болон уран аргануудаар хүдэлмэрилгэ» г.м.

Энэ карта табихадаа автор гол анхаралаа бүрилдүүлхэ шадабаринуудта хандуулба. Юундэб гэхэдэ, литературна уншалгын программаар теоретическэ материал багаар хараалагданхай, программын гол шэглэл практическа ухда баримталан уншагшын шадабари, дадал бүрилдүүлхэ зорилготой.

Диагностичекэ ажал hуралсалай жэл соо саг үргэлжэлжэ үнгэргэгдэжэ байха зэргэйтэ. Тиихэдээ багша ѳѳрѳѳ бүрилдүүлхэ шадабаринуудhаа дулдыдан  даабаринуудые зохёожо байха. Саг үргэлжэлжэ үнгэргэhэн даабаринууд багшын ажалай дутуу дундунуудые элирүүлхэ арга олгохо.  Доро зарим даабаринууд жэшээ болгон харуулагдаба.

*- хундэхэн хэмжээнэй даабаринууд.

Тестнүүдые табихадаа ямар нэгэн тодорхой хубиин (содержательная линия) шадабаринуудые шалгахаар табиха.

      Дуургэhэн тест удаадахи шкалаагаар сэгнэхэ:

      3 болон тэрэнhээ дошоо балл – доодо хэмжээн, 4-hѳѳ 12 болотор балл –                  дунда хэмжээн, 13-hаа 16 болотор балл – дундын дээдэ хэмжээн, 17 балл – дээдэ хэмжээн.

Энэ сэгнэлгын шкала табихадаа тест соо гурбан даабари үгтэhэн байгаа. Нэгэдэхи даабари зуб хэбэл  10 балл абаха байгаа, тусхайлдаха 10 үгэ зураха байгаа. Тиихэдээ буру зурагдаhан үгэ бухэн – 1 бал хороогдохо. Хоёрдохи даабари соо 5 вариантhаа 2 зүбыень шэлэжэ абаха, тусхайлхада – 2 балл.

1. Текстээр хүдэлмэри

Текстээр асуудалнуудта зүб харюу үгэхэ, текстд тааруулан материал зүб шэлэн абаха

- уншаhан зохёол сооhоо зүб харюуень шэлэн абаха шадабари;

- үгтэhээн текст сооhоо болоhон үйлэнүүдэй, үйлэдэгшэ нюурнуудай хэhэн үйлэ хэрэгүүдые, али нэгэн үгэ хэлэлгэ баримталhан мэдүүлэлнүүдые шэлэн абаха шадабари;

- олон ондоо мэдүүлэлнүүд сооhоо зохёолдо үгтэhэн зурагта таараха мэдүүлэл шэлэн абалга;

- уншаhан текстээр табигдаhан асуудалнууд тон зүб харюуу үгэлгэ;

-болhон үйлэ хэрэгүүдэй, үйлэдэгшэ нюурнуудай хэрэгүүдые баримталан тухайламжалhан үгэнүүдые, мэдүүлэлнүүдые текст сооhоо шэлэн олохо шадабари.

Текстын түеэб

Текст (удхаарнь) хубинуудта хубаагаад, нэрэ hанаха шадабари.

Υгэ болон уран зохёолой уран арганууд дээрэ хүдэлэлгэ

Адлирхуу удхатай үгэнүүд:

- Адлирхуу удхатай үгэнүүдэй жэшээhанаха шадабари;

- олон үгэнүүд сооhоо адлирхуу удхатай үгэнүүдые шэлэн абаха шадабари;

- текст сооhоо адлирхуу удхатай үгэнүүдые олохо шадабари.

Олон удхатай үгэнүүд:

- олон удхатай үгэнүүдые текст соо тайлбарилжа шадаха.

Уран арганууд:

- текст соо уран аргануудые  олохо, тэдэниие бэе бэеhээнь илгаруулха шадабари.

Зохёолой жанрнууд

( Таабаринууд, оньhон үгэнүүд, жороо үгэнүүд, онтохонууд, шүлэгүүд, рассказууд):

- таабаринуудые, оньhон үгэнүүдэй,онтохонуудай тодорхойлолгонуудые бэе бэеhээнь илган элирүүлхэ шадабари;

- таабаринуудые, оньhон үгэнүүдые, онтохонуудые бэшэ зохёолнуудhаа илгаруулха шадабари;

- таабаринуудай, оньhон үгэнүүдые байгуулгануудые тайлбарилжа шадаха шадабари;

- таабаринуудай тайлбаринуудые таабаридань тааруулжа шадаха шадабари;

- таабаринуудые, оньhон үгэнүүдые, онтохонуудые ѳѳрѳѳ зохёохо шадабари;

- таабаринуудые, оньhон үгэнүүдые, онтохонуудые, шүлэгүүдые, рассказуудые бэе бэеhээнь практическэ илгаруулха шадабари.

II. Номоор хүдэлмэри

Номуудай элементнүүд:

- олон номууд сооhоо хэрэгтэй номоо оложо шадаха;

- номой нэрэ зүбѳѳр хэлэжэ шаадаха;

- номой нэрээр тэрэнэй удхые тухаймжалха шадабари;

- номой гол элементнүүдые нэрлэхэ болон элирүүлхэ шадабари.

Номой герой:

- «номой герой» гэhэнь ойлгосые бэшэ тодорхойлолгонууд сооhоо илгаруулжа шадаха шадабари.

Гаршаг:

- хэрэгтэй зохёол гаршагаар олохо, хэдыдэхи нюурта байhыень элирүүлхэ шадабари.

Ном шэлэн абалга

- бүлэг номуудай нэрэнүүдээр уншалгын темэ элирүүлхэ шадабари;

- библиотекэ соо номуудые шэлэн абаха шадабари;

- авторнуудые болон тэдэнэй номуудые зүбѳѳр элирүүлхэ шадабари.

ЛИТЕРАТУРНА hуралсал ЭМХИДХЭЛГЫН УДХА