«Рабочая программа по чувашскому языку»
рабочая программа (1 класс) по теме

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

 «Абызовская средняя общеобразовательная школа»

 Вурнарского района Чувашской Республики

Рабочая программа по чувашскому языку

для начальной ступени  общего образования

разработана в соответствии с ФГОС

 на основе Примерной программы начального общего образования,

Примерной программы по чувашскому языку и литературному чтению

 для 1-4 классов  чувашской школы

(авторы Волков М.К., Сергеев Л.П., Артемьева Т.В., Печников О.И., Кульева А.Р.)

Срок реализации - 4 года: 2013-2014 учебный год – 1 класс

                                                                                                                    2014-2015 учебный год – 2 класс

                                                                                                                    2015-2016 учебный год – 3 класс

                                                                                                                   2016-2017 учебный год – 4 класс

Ум\н =нлантарни

Ку \ё программине  «Т=ван ч\лхепе литература вулав\н т\сл\х программисем: ч=ваш шкул\н 1-4 классем валли! М.К. Волков, Л.П. Сергеев, Т.В. Артемьева, О.И. Печников,А.Р. Кульева т\пе хурса хат\рлен\.

Программ=н т\п т\ллев\:

– â\ðåíåêåíñåí ёûíë=õ òóé=ì\ñåíå â=éëàòìàëëà, ïóðí=ёà þðàòìà,ûððà øàíñà ò=ìà òàòà õ=éñåíå òå ûð= ê=ì=ëë=, ñ=ïàéë= ïóëìàõ=í=õòàðìàëëà;

– à÷àñåì òàâðàðè ïóðí=ё, ýòåìïå ёóò ёàíòàë=ê ёèí÷åí ì\í ï\ëíèíåàíë=ëàòìàëëà;

– à÷àñåí ёûõ=íóëë= òàòà ñ=íàðë= øóõ=øëàâ\ïå àñíå, àñ=ìëàñõåâòèíå àòàëàíòàðìàëëà;

– â\ðåíъ™ \ё-õ\ëíå ëàé=õðàõ õ=í=õòàðñà, óí=í =ñëàé\ñåíå «àëëàèëìå» ìàé ïàìàëëà; â\ðåíъ™ â=õ=÷\ïå ïåðåêåòë\ óñ= êóðìà, õàðï=ð

õ=é ò\ëë\í \ёëåññèí àíñàòðàõ ìåë\ñåíå ÷óõëàìà â\ðåíòìåëëå;

– ò=ð=øóëë= òà òèìë\ â\ðåíìå, ê\íåêåïå ê=ñ=êëàíìà õ=í=õòàðìàëëà.

В\ренъ предмеч\н п\т\м\шле характеристики

ПУПЛЕВЕ ПУР ЕНЛӖН АТАЛАНТАРНА МАЙ ЧӖЛХЕНЕ ТИШКЕРЕС ХӐНӐХУСЕНЕ НИКӖСЛЕССИ,ЧӖЛХЕ ПӖЛӖВӖН ТЕРМИНӖСЕМПЕ ПАЛЛАШТАРАССИ

Пуплеве пур енлӗн аталантарасси вулас, ҫырас, ҫыхӑнуллӑ калаҫас, тӑнласа ӑнланас мехелсене куллен вӑйлатни ҫинче никӗсленсе тӑрать. Шӑп ҫавӑнпа ӗнтӗ тӑван чӗлхе урокӗсенче ҫыхӑнуллӑ текстпа ӗҫлесси тӗп вырӑнта пулмалла. Ачасем ӑна вуласа е тӑнласа ун тӑрӑх калаҫаҫҫӗ, хӑйсем текст хайлаҫҫӗ, ҫыру хӑнӑхтарӑвӗсем пурнӑҫлаҫҫӗ.

Пуплеве аталантармалли тепӗр ӑслай — ачасем тӑван чӗлхери морфологи мелӗсемпе, урӑхла каласан, сӑмахсен тӗрлӗ формипе усӑ курма пӗлнине куллен лайӑхлатасси.

Пуплеве аталантарассин виҫҫӗмӗш ене вӑл — ачасене пуплеве тииткерме хӑнӑхтарни, урӑхла каласан, чӗлхе тишкерӗвне вӗрентни. Ку вӑл пуплеве фонетикӑпа графика. орфографипе пунктуаци, морфологипе синтаксис, сӑмах тытӑмӗпе сӑмах пулӑвӗ енчен ансаттӑн тишкерессипе ҫыхӑнать.

Челхе «мулӗн» тӗрлӗ сийне тишкересси класран класа анлӑланса пырать, пуплеве аталантарассин тӗллевӗсемпе тачӑ ҫыхӑнать. Тӑван чӗлхене тишкерме вӗрентесси пуҫламӑш классенче ҫакнашкал йӗркепе пулса пырать.

Сасӑсемпе сас паллисем. Вӗсем хушшинчи уйрӑмлӑхсем ҫинчен ачасем I—II классенчех пӗлеҫҫӗ. Сасӑсем уҫӑ тата хупӑ, хытӑ тата ҫемҫе, янравлӑ тата янравсӑр пулнине палӑртма вӗренеҫҫӗ; сыпӑк, пусӑм ӑнлавсемпе паллашаҫҫӗ, схемӑпа усӑ курса сӑмахсен сасӑпа сас палли тытӑмне тишкереҫҫӗ. Вулама-ҫырма вӗренмелли кашни урокрах ачасем пуплевӗн ансат тёслӗхӗсене пӑхса тухаҫҫӗ, ҫавнамай фонетика терминӗсемпе усӑкурматахӑнӑхаҫҫӗ, II класра фонетикӑпа графика тишкерӗвӗ тӗрӗс ҫырма вӗрентессипе тата пуплев кӑлтӑкӗсене юсассипе ҫыхӑнать.

11-1У классенче ачасен ҫак пӗлӗвӗсемпе ӑслайӗсем, хӑнӑхӑвӗсем малалла аталанаҫҫӗ. Вӗсен пуплеве тӑнлас-итлес сисӗмӗ ҫивӗчленет, сӑмахӑн сасӑпа сас палли тытӑмне чухласси лайӑхланать. Ку тапхӑрта фонетикӑпа графика тишкерӗвӗпе усӑ курнин тӗп тӗллевӗсем — йӑнӑшсӑр ҫырса илес, илтнипе ҫырас, ҫырнине тӗрӗслес ӑслайсене вӗрентесси, тӗрӗс ҫырас хӑнӑхусене лайӑхлатасси.

Сӑмах. Пуҫламӑш шкулта вӗренекенсен сӑмах йышне пуян-латӑссйне тӑватӑ ҫулӗпех тёп тӗллевсенчен пӗри тесе шутламалла. Ку тӗллеве пуплеве пур енлӗн аталантармалли уроксенче тӗрлӗ хӑнӑхтару тутарса пурнӑҫламалла. Чӗлхемӗрти сӑмахсем вӑл е ку япалана, пулӑма, вӗсен ӗҫне т.ыт.те палӑртнине, пӗлтерӗшӗпе ҫывӑх е хире-хирӗҫ пулнине, предложенире, текстра сӑмахпа темиҫе пӗлтерӗшпе усӑ курма май пуррине ачасем чӗлхе теорине тӳррӗн вӗренсе мар, тӗрлӗ хӑнӑхтару, сӑнавсем тунӑ май куҫ кӗрет курмалла. Вӗсем шухӑша тӗрӗсрех палӑртакан сӑмахсене суйлама вӗренсе пыраҫҫӗ, сӑмах йышӗ пуянланса пырать, унпа усӑ курасси лайӑхланать.

II класра сӑмах тытӑмӗпе (сӑмах тымарӗ, пер тымарлӑ сӑмахсем) паллаштарма пӑхнӑ. Анчах ку терминсемпе паллаштаричченех сӑмахсем пӗлтерӗшлӗ пайсенчен тӑнине асӑрхама пулӑшакан, вӑл е ку пӗлтерӗшлӗ пай пуррине кура сӑмахӑн пӗлтерӗшне тавҫӑрма вӗрентекен хӑнӑхтарусемпе усӑ курмалла. Ҫакӑ ачасен сӑмах йышне пуянлатас ӗҫре пысӑк вьтрӑн йышӑнмалла.

III класра сӑмах тытӑмне туллинрех вӗренме палӑртнӑ. Вулав татаҫыру хӑнӑхтарӑвӗсем пурнӑҫланӑ май вӗренекенсем ансат тӗслӗхсенче сӑмах тавакан тата сӑмаха улӑштаракан аффикссене асӑрхама пуҫлаҫҫӗ, ҫапла вара вӗсем сӑмахпа сӑмахӑн форми хушшинчи уйрӑмлӑха курма хӑнӑхаҫҫӗ.

IV класра маларах вӗреннӗ пуллев пайӗсемпе тёплӗнрех паллаштарма. япала ячӗсем мӗнле ӳкӗмрине чухлама, терминпа усӑ курма, анлӑ усӑ куракан сӑмахсене тӗрлӗ ӳкӗмре лартма, тӗрӗс калама тата ҫырма вӗрентмелле.

Предложени. Кӗҫӗи классенче вӗренекенсен: 1) предложени пуплевӗн тӗллевне кура калуллӑ, ыйтуллӑ е хистевлӗ (хушуллӑ) пулнине, ӑна мӗнле каланине кура - кӑшкӑруллӑ е кӑшкӑрусӑр пулни синчен; 2) предложени членӗсем ҫинчен; 3) предложенири сӑмахсен ҫыхӑнӑвӗ ҫинчен; 4) предложени сӑмах майлашӑвӗсенчен тӑни ҫинчен пӗлмелле, Ҫак ӑнлавсемпе ачасене 4 ҫул хушшинче ерипен паллаштарса ҫитермелле.

I класра ачасем предложение пуплевре асӑрхама, ӑна сӑмах-ран уйӑрма, ӑна (тишкернӗ хыҫҫӑн) ҫырма, пысӑк сас паллинчен пуҫлама, вӗсӗнче пӑнчӑ лартма вӗренеҫҫӗ.

II класра предложени вӗҫӗнче, пӑнчӑсӑр пуҫне, ыйту е кӑшкӑру палли лартассипе паллашаҫҫӗ, уйрӑм сӑмахсене палӑртса калама, предложени вӗҫӗнчи паллӑпа тивӗҫӳллӗ интонаци тума хӑнӑхаҫҫӗ.

III класра вӗренекенсем предложени пуплев тӗллевне кура калуллӑ, ыйтуллӑ, хистевлӗ, интонацине кура - кӑшкӑруллӑ е кӑшкӑрусӑр пулни ҫинчен пӗлмелле, предложенин ҫак тӗсӗсемпе пуплевре тӗрӗс усӑ курма хӑнӑхмалла.

IV класра ачасем пӗр йышши членлӑ (япала ячӗпе паллӑ ячӗ-сенчен, глаголтан пулнӑ тӗслӗхсем) предложенисемпе паллашаҫҫӗ. Ку предложенисене тӗрӗс интонаципе калама, вӗсемпе калаҫура тата ҫырура усӑ курма, пӗр йышши членсене ҫырура хӳреллӗ пӑнчӑпа (ансат тӗслӗхсем) уйӑрма вӗренмелле.

Ҫыхӑнуллӑ пуплев. Кӗҫӗн ҫулхи ачасем малашне мӗнле вӗренсе пырасси, ӑс-тӑн илесси пуплевпе шухӑшлав аталанӑвӗнчен килет. Ҫавна кура ҫыхӑнуллӑ пуплев хӑнӑхтарӑвӗсем кашни урок-рах тӗп вырӑнта пулмалла. Вӗсене текста вулассипе, тӑнлассипе ҫыхӑнтармалла, вӗсемпе пӗрлех текст тӑвасси те, ӑна ҫырасси те кашни класрах тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнмалла.

ӐСЛАВЛӐ (ТВОРЧЕСТВӐЛЛӐ) ҪЫРУ УРОКӖСЕМ

Программӑри тӑван чӗлхе курсӗнче ятарласа ӑславлӑ ҫыру урокӗсем палӑртнӑ. Вӗсене II класран пуҫласа икӗ эрнере пӗрре ирттермелле.

Ҫыру урокӗсене тӗллевлӗ те тухӑҫлӑ ирттерес тесен кашни вӗренӳ чӗрӗкӗнче миҫе изложенипе сочинени ирттермеллине, вӗсенчен хӑшӗсем сӑмах вӗҫҫӗн тата ҫырса пурнӑҫламаллисем пулмаллине, текст тума вӗренессин хӑш йывӑрлӑхӗсемпе ҫыхӑнмаллине, тӑван чӗлхе ытти уроксемпе мӗнле шайлашмаллине малтанах палӑртса хумалла.

Аслав ҫыру урокёсем чӗлхе урокӗсемпе тачӑ ҫыхӑнса тӑмалла.

Изложенипе сочинени калӑпӑшӗ пуҫламӑш классенче пысӑк пулмалла мар. Вӗсене тӳрех тасан ҫыртармалла, икӗ хут ҫыртарса пӗр урокран ытла тӑстармалла мар. Пӗчӗкрех ӗҫсене вулав тата чӗлхе урокӗсенче ирттерме е класра лайӑх хатӗрлентерсе киле пама та юрать.

ҪЫРМА ВӖРЕНТЕССИ. ТӖРӖС ТЕ ИЛЕМЛӖ ҪЫРАССИ

Таса та илемлӗ ҫырма вӗрентме программӑра ятарлӑ уроксем палӑртман. Ку ӗҫе тӑван чӗлхе урокӗсенче куллен туса пымалла. I класра ҫыру хӑнӑхтарӑвӗсене «Ҫыру тетрачӗпе» усӑ курса йӗркелемелле. Алӑ хусканӑвне, куҫ виҫине лайӑхлатмалли ятарлӑ хӑнӑхтарусем I—II классенче тӑтӑшах тутармалла. Кӑткӑсрах сас паллисене ҫырма, вӗсене ҫыхӑнтарма пӗлнине лайӑхлатас тӗллевпе III—IV классенче те ятарлӑ хӑнӑххарусем тӑтӑшах ирттермелле, алӑпа ҫырнӑ е пичетленӗ сӑмахсене, предложенисене, текста ҫырса илмелли, шутланӑ тата итленӗ тӑрӑх ҫырмалли ӗҫсем сӗнмелле.

Таса ҫырмалли хӑнӑхтарусене 11—IV классенче урокри грамматика тата орфографи материалӗпе ҫыхӑнтарма тӑрӑшмалла.

Предметён в.рент\ план.нчи вырён.

+ир.плетн. в.рент\ план. пу=ламăш шкулта тăван ч.лхе в.рентме I-II классенче эрнере 5 сехет: III_IV классенче 6-шарсехетуйăрнă? I класра эрнере тёватё урок вулама-=ырма в.рентмеллисем: п.ри – литература вулав.н урок.?  Пуплеве аталантарас .= кашни урокрах пулса пымалла? II класра ч.лхе урок.сем валлите :  литература вулав.н урок.сем валли те вётамран 2-шерсехетпалăртмалла? III_IV классенче ч.лхе урок.сем валли эрнере 2:5 сехет: литература вулав.н урок.сем валли 2:5-шер сехет палăртмалла? Класс тулаш.нчи вулав тата ăславлă =ыру урок.сем ик. Эрнере п.рер пулмалла?

Предмет=н пулас результач\сем

1 класс

Харкамл=х\н (личностные) результач\сем

- ачасем х=йсем в\ренекен пулнине =нланни, в\ренекен\н явапл=хне уё=млани;

- ачасем т=ван ё\ршыв, т=ван хал=х, т=ван ч\лхе =нлавсене =ша хывни, х=йсем х=ш хал=х ыв=л-х\р\ пулнине =нланни, в\сен т=ван хал=ха хисеплес туй=м амаланма пуёлани;

- ачасем таврари пурн=ё, этем, ёут ёантал=к ёинчен м\н п\лнине анл=латни, тавракур=м\ й\ркеленсе пыни;

- харп=р х=й х=тлан=в\сене с=нама-ас=рхама, в\семш\н явапл= пулма х=н=хса пыни;

- шкулта, класра, урамра, килте, х=нара х=вна м\нле тытмаллине, уроксене м\нле хат\рленмеллине, \ё выр=нне хат\рлемеллине, парта хушшинче м\нле лармаллине, \ё хат\р\семпе м\нле ус= курмаллине, \ёе т=р=шса, тимл\, тирпейл\ тумаллине =нланни;

- тимл\х кал=п=ш\, пахал=х\, самантл=х, ятарл= тата ир\кл\ аст=в=м\ аталанни;

- хайлавсенчи с=нарсен лай=х тата начар ен\сене шута илни;

- п\ч\кк\н аслисемпе п\рле \ёе х=н=хса пымаллине, пурн=ёра ёак х=н=хусем кирл\ пулассине =нланни;

- \м\тленни, в\ренни пун=ёра кирл\ пулние тавё=рни.

- шкулта в\ренни п\лъ пухмалли, аталанмалли, харп=р х=й пурн=ёне к=с=кл=рах, ус=лл=рах тума в\ренмелли т\п мел пулнине =ша хуни;

-  ачан к=м=л-сипеч\ ёыр\пленсе пыни: ваттисене хисеплемеллине, ёынпа ыр= пулмаллине, ёынсем хушшинче х=вна м\нле тытмаллине, ч\р чунсене юратмаллине =нланса илни;

- шух=шлав =слай\сем туптанни;

П\лъл\х (познавательные) результач\сем:

- ёырн= чух м\нле лармаллине тата ёыру хат\р\семпе м\нле ус= курмаллине п\лни;

- таврари япаласене, пул=мсене т\пчес =нт=лав аталанни;

- таврари япаласемпе пул=мсем ёинчен м\н п\лнине систем=лани: «Т=ван ё\р-шыв» =нлава уё=млани. В=л ёуралн= выр=н, т=ван ял, таврал=х, х=й пур=накан  республика тата ё\р-шыв (Раёёей) пулнине =нланни, ун=н культури, мухтавл= ёыннисем ёинчен п\лни; ёут ёантал=к закон\сем, япаласемпе пул=мсем п\р-п\ринпе ёых=нса аталаннине курни;

- таврал=х ен\сене, япалан выр=нне к=тартма, таврал=хри выр=нне пал=ртма п\лни;

- япаласен п\рпекл\хне, уйр=мл=хне, в\сем м\нпе уйр=лса т=нине курма, пал=ртма пултарайни;

- ачан тавракур=м\ анл=ланни: ёут ёантал=кри пул=мсем, ёултал=к в=х=ч\сем, ёемье, ч\р чунсем, ачасен пурн=ё\, \ё\-х\л\ ёинчен т\пл\нрех п\лни, т\нче кур=м\ й\ркеленсе пыни;

- туй=м культури ёив\членни: кирл\ в=х=тра пул=шма, м\н тумалла, м\нле тумаллине тавё=ра пуёлани;

-пыс=к, п\ч\к, тан уёл=ха курни, логик=лл= шайлаштарайни;

- в\ренъ хат\р\сенче кирл\ материала шыраса тупма п\лни;

- в\ренъ хат\р\сенче пан= символсене, модельсене, схем=сене,палл=сене =нланни;

Й\ркелъ-хаклав(регулятивные) результач\сем:

- тант=ш\сен тата харп=р х=й \ёне тищкерейни тата пахалайни;

- тишкеръ - п\т\ётеръ \ёне х=н=хни, п\т\м\шлине пайсем ёине уй=рма, пай\сене п\т\ётерме п\лни;

- т\р\с курма, япаласен уёл=хри выр=нне пал=ртма пултарни;

- х=й\н \ёне в\рентекен, юлташ\сем хакланине йыш=нни;

- в\рентекен, класпа п\рле пал=ртн= задач=на татса памалли т\рл\ майсем тупни;

- х=в=н шух=шна =нлантарса парайни;

- й=н=ша курма, п\р-п\рне й=н=ш т=васран ас=рхаттарма в\ренни;

- \ё й\ркине, м\н хыёё=н м\н тумаллине, м\нш\н ун пек тумаллине тавё=рни;

- \ё\н кашни тапх=рне в\рентекен пул=шнипе хак парса пырайни;

- харп=р х=й \ёне планлама п\лни.

 Хутш=ну(коммуникативные) результач\сем:

- шух=ша т\р\с те уё=мл=, ёых=нулл= каласа пама т=р=шни;

- текстпа \ёлеме п\лни, вулани ёинчен ёых=нулл= тата уё=мл= каласа пама т=р=шни;

- ачан пуплев\, й=н=ша курма, п\р-п\рне й=н=ш т=васран ас=рхаттарма в\ренни;

-пуплев культури аталанни: п\р-п\р япала, пул=м, \ё ёинчен ёых=нулл=, кирл\ с=махсемпе ус= курса каласа пама пултарни; юлташпа, аслисемпе, ваттисемпе м\н ёинчен тата м\нле с=махсемпе ус= курса калаёмаллине =нкарни, кампа калаён= чух, х=ёан, м\нле с=махсемпе (сывл=х сунни, тав туни, сывпулашни) ус= курмаллине тавё\рни;

- ёыв=х, хир\ёле, п\р п\лтер\шл\, нумай п\лтер\шл\ с=махсен п\лтер\ш\сене т\р\срех, тар=нрах =нланни, в\сен рет\нче кирлине суйлайни;

- с=махсен куё=мл= п\лтер\шне =нланни;

- ч=ваш ч\лхинче с=махсен предложенире ёир\п й\рке пуррине =нланни. +на пуплевре тытса пырайни;

- каласа парассин т\рл\ т\с\сене (калав, с=нлав, уйлав) п\лни. В\сен тыт=м\пе уйр=мл=х\сене курма, калав=н т\рл\ т\сне й\ркелеме пултарайни;

- калав темине, т\п шух=шне пал=ртайни;

- хутш=ну пуплев\ (диалог) тыт=мне, унти предложенисен х=й  ев\рл\хне (ытларах тулли мар предложенисем) п\лни. Диалог шалаш\ п\р тем=на, п\р т\п шух=ша п=х=нса  т=нине =нланни. Май\пен хутш=ну пуплевне т\рл\ пуплев  ситуаций\сенче ус= курма пултарни;

- ушк=нпа \ёлеме п\лни;

- с=мах йыш\ пуянланни;

- ёынсем т\рл\рен шух=шлама пултарнине =нланни.  

Предмет=н пайрам (предметные)результач\сем:

- «калав», «предложении», «с=мах», «хуп= сас=», «уё= сас=» терминсене =нланни, в\семпе пуплев тишкер\в\нче ус= курайни;

- У, ХУ, УХ, ХУХ, УХХ, ХХУ, ХУХХ, ХХУХ (У – уё= сас=, Х – хуп= сас=) сып=кл= ч=ваш с=мах\сене, выр=с ч\лхинчен к\н\ с=махсене уйр=мл=х\сене п\лсе т\р\с вулани;

- йэ, йу, йя сас=сен п\рлеш\в\сене е, ю, я сас паллисемпе палл= тунине, в\сем ик\ п\лтер\шл\ пулнине =нланни;

-  т=ван ч\лхе тыт=мне (текст, предложени,с=мах майлаш=в\, с=мах, сып=к, сас=), с=махсене т\р\с калама, пус=м т\р\с лартма п\лни;

- текстсене, предложенисене, с=махсене, сып=ксене, сас=сене схем=семпе тата модельсемпе к=тартма п\лни;

- текст яч\ т=р=х текст содержанине тавё=рни;

- текста пайсем ёине уй=рма ,хат\р планпа ус= курса текст содержанине калама п\лни;

- \лкисене (элеменч\сене) кура сас паллисене ушк=нлайни;

- ал=па ёырн= тата пичетлен\ с=махсене, предложенисене, 2-3 предложенирен т=ракан текстсене п=хса ёырса илейни, ёырнине ёыру тетрад\нчи текстпа танлаштарса т\р\слейни;

- с=маха е предложение, текста в\рентекенпе п\рле тишкерейни, ун хыёё=н в\рентекен вулан= т=р=х ёырайни, ёырнине п=хса т\р\слейни;

- п=траштарса пан= сас паллисенчен с=махсем, с=махсенчен предложенисем, предложенисенчен текстсем туса ёырайни;

- п=нч=сем выр=нне с=махра кирл\ сас паллисем, предложенисенче кирл\ с=махсем лартса ёырайни;

- ыйтусене хуравласа ёырайни;

- пуплеврен предложенисене, предложенирен с=махсене, с=махран сып=ксене, сып=кран сас=сене (сас паллисене) уй=рма, в\сене каялла п\лештерме х=н=хни;

- сас=семпе сас паллисем хушшинчи ёых=н=ва асра х=варни, =нланни.

2 класс

Харкамлӑх результачесем:

— тӑван чӗлхене хаклама, хисеплеме хӑнӑхса пыни;

— кашни халӑхӑн хӑйӗн чӗлхи пулнине, вӑл ыттисенчен уйрӑлса тӑнине ӑнланни;

— чӗлхепе кӑсӑкланма пуҫлани, харпӑр хӑй пуплевне лайӑхлатас кӑмӑл-туйӑм амаланни.

Предметсен пӗрлӗхлӗрезультачӗсем:

— пулӑмсене тарӑнрах ӑнланма вӗренсе пыни;

— ӑнлавсене уҫӑмлама, ушкӑнлама хӑнӑхса пыни;

— тишкерӳ-пӗтӗҫтеру, танлаштару хӑнӑхӑвӗсем ҫирӗпленсе пыни.

Предметӑн пайрам результачӗсем:

— ачасем алфавитри сас паллисене, вӗсен пӗлтерӗшӗсене, уҫӑ тата хупӑ сасӑсен уйрӑмлӑхӗсене. сӑмахри уҫӑ сасӑ ҫине пусӑм ӳкни-ӳкменнине, сасӑсем хытӑтата ҫемҫе пулнине, сӑмахсене пӗр йӗркерен телрине мӗнле куҫармаллине пӗлни;

— 35-40 сӑмахлӑ текста каллиграфи тӗлӗшӗнчен тӗрӗс те таса, сас паллисене сиктерсе хӑвармасӑр, пӑтраштармасӑр пӑхса ҫырма пултарни;

— 25—30 сӑдтахлӑ текста итленипе (диктант) ҫырма вӗренсе пыня;

— сӑмаха сьгпӑклама, пӗр йӗркерен тепӗр йӗркене тӗрӗс куҫарма, ҫемҫе хупӑ сасӑсене ҫырура тӗрӗс палӑртма, вӑрӑм хупӑ сасӑллӑ сӑмахсене (программӑра кӑтартнисене) тӗрӗс ҫырни;

— ҫын ячӗпе хушаматне, ашшӗ ятне, выльӑхсемпе чӗр чунсен уйрӑм ячӗсене, хула, ял, урам, юхан шыв ячӗсене пысӑк сас паллипе пуҫласа ҫырма пултарни;

— сӑмахсен сасӑ тытӑмне тишкерме (вӗсене сьгаӑклама, уҫӑ тата хупӑ сасӑсене, сасӑсемпе сас паллисен йӗркине тата хисепне палӑртма) пӗлни;

— япалана, унӑн ӗҫне, паллине пӗлтерекен сӑмахсене ыйтӑвӗ тӑрӑх ушкӑнлама пултарни;

— предложенин тӗп членӗсене - подлежащипе сказуемӑя — тупма пӗлни;

— ыйтусем тӑрӑх ансат предложени членӗсем хушшинчи ҫыхӑнӑва палӑртма веренни;

— предложение пысӑк сас паллирен пуҫласа ҫырма, ун вӗҫне, интонацие кура, панчӑ, ыйту е кӑшкӑру палли лартма пӗлни;

— 30-45 сӑмахлӑ текст тӑрӑх ыйтусене хуравласа изложени ҫырма; 2—3 предложениллӗ текст тума пултарни.

3 класс

Харкамлӑх результачӗсем:

— ачасен тӑван чӗлхене тӗплӗнрех вӗренес, харкамӑн пуплев ӗҫ-хӗлӗсене аталантарас кӑмӑлӗ амаланни;

— тантӑшӗсен тата харкам пуплевне сӑнама, тӗрӗслеме вӗренсе пыни;

— тӑван чӗлхе пуянлӑхӗпе, илемӗпе киленме пуҫлани.

Предметсен пӗрлӗхлӗ резулътачӗсем:

— тӗрлӗ текста тишкерме, тӳрлетме вӗренсе пыни;

— пуплев культурин енӗсене тимлеме хӑнӑхса пыни;

— калура тата ҫьтрура пуплев тата хутшӑну этикечӗн нормисене тытса пыма хӑнӑхса пыни;

— урокра тата тулашӗнче харпӑр хӑй ӗҫне йӗркелеме вӗренсе пыни.

Предметӑн пайрам результачӗсем:

— сӑмахӑн тӗп пайӗсем — унӑн тымарӗпе аффиксӗсем; пуплев пайӗсем - япала ячӗ, глагол, паллӑ ячӗ; предложенин тӗп (подлежащи, сказуемӑй) тата кӗҫӗн членӗсем пулнине пӗлни;

— вӗреннӗ орфограммӑсенчен тӑракан 40-45 сӑмахлӑ текста таса, тӗрӗс те илемлӗ ҫырса илме, итленипе (диктант) ҫырма, пред-ложенисем вӗҫӗнче кирлӗ чарӑну (пӑнчӑ, ыйту е кӑшкӑру) палли лартма пултарни;

— сӑмахсен сасӑ тытӑмне сӑнама: сыпӑксене уйӑрма, уҫӑ тата хупӑ сасӑсене палӑртма, уҫӑ сасӑ ҫине пусӑм ӳкни-ӳкменнине пӗлме, хупӑ сасӑ хытти-ҫемҫине, янӑравлӑ-янӑравсӑррине туйма, сӑмахри сасӑпа сас палли хисепне уяма хӑиӑхса пыни;

— сӑмах тытӑмне (тымарӗпе аффиксне) курма пултарни;

— пуплев пайӗсене (япала ячӗ, глагол, паллӑ ячӗ) палӑртма, вӗсем мӗнле формӑрине (япала ячӗсен хисепне, глаголсен вӑхӑчӗпе хисепне) чухлани;

— предложенири сӑмахсен ҫыхӑнӑвне асӑрхани, сӑмах майлашӑвӗсене уйӑрни;

— предложени тытӑмне (синтаксисне) ансат тишкерме (вӑл калуллӑ, ыйтуллӑ е хистевлӗ, кӑшкӑруллӑ е кӑшкӑрусӑр пулнине палӑртма, унӑн тӗп тата кӗҫӗн членесене, весем хушшинчи ҫыхӑнӑва ыйту лартса тупма) пӗлни;

— ушкӑнпа тунӑ е хатӗр планпа усӑ курса 55—65 сӑмахлӑ изложени ҫырма вӗренсе ҫитни.

Предмет=н шалаш\ (содержаний\)

1 класс

   Хутла в\ренес \ё виё\ тапх=ртан т=рать: вулама-ёырма в\рентес ум\нхи, вулама-ёырма в\рентмелли, вулама-ёырма в\рентн\ хыёё=нхи.

Вулама-ёырма в\рентес ум\нхи тапх=р=н шалаш\ (12сехет).

 Вулама в\ренме хат\рлесси. Пуплеве тимл\н итлесси, с=насси, =нланасси, тишкересси: пуплеври предложенисене, предложенири с=махсене, с=махри сып=ксене, сып=кри сас=сене уй=расси, сас=сене т\р\с каласси. «Калав», «предложени», «с=мах», «сып=к», «пус=м», «сас=», «хуп= сас=», «уё= сас=» терминсемпе палашасси, в\семпе май\пен пуплев тишкер\в\нче ус= курасси. К\некери калавсен, предложенисен, с=махсен схемисене, уё= тата хуп= сас=сене уй=рмалли паллисемпе (х\рл\ ёаврашка, к=вак т=ваткал) паллашасси, в\семпе ус= курасси.

«Шкул», «Класра», «Теттесемпе в=й=сем», «Шкул ачин кун й\рки», «Т=ван ял. Т=ван кил-ёурт», «Ёемье», «Килти выль=х-ч\рл\х», «Улма-ёырла.Пахча ёим\ё», «Уй-хирти тыр-пул», «В=рманти ч\р чунсем», «Ът-пъ пай\сем», «Ёар=к (юмах)» тем=семпе п\р-п\ринпе калаёасси, ыйтусем парасси, хуравласси, п\ччен, е икшер\н, е ушк=нпа ёых=нулл= калав й\ркелесси.

   Куё ум\нчи, ъкерч\ксенчи япаласем ёинчен, ёыв=хра пулса иртекен \ёсемпе пул=мсем ёинчен калаёасси, в\сем ёинчен ыйтса п\лесси, ыйтусене хуравласси, хат\р планпа ёых=нулл= п\ч\к калав т=васси.

   С=в= п=хмас=р в\ренесси, с=в= содержаний\ т=р=х в\ёе-в\ё\н п\р-п\рне ыйтусем парса хуравласси, с=в=ран кирл\ с=махсене тупасси, с=в=ри й\ркесемпе ус= курса п\р-п\р япалана, пул=ма с=нласа парасси.  

Ёырма в\ренме хат\рлесси. Ёырн= чухне т\р\с ларасси, ёыру хат\р\семпе ус= курасси. Ёыру тетрач\н страницисенче \ё й\ркине, ун=н варрине (ёуррине), хушма й\ре курасси, ёырн= чухнехи ал хускан=в\сене (ёълтен аялалла, аялтан ёълелле, сулахайран сылт=малла, сылт=мран сулахаялла) класпа, рет\н-рет\н, икшер\н, п\ччен т=васси. /лкесене палласа илесси, п\р-п\ринчен уй=расси. Ч=ваш алфавит\нчи сас паллисен 9 пай\пе (тър\ й\р, ёек\л, ав=нч=к чал=ш й\р, ёурма унк=, унк=, ик\ в\ёл\ ёек\л, хуп= ёек\л, й=л=лл= тър\ й\р, й=л=лл= ёек\л) паллашасси, в\сене м\нле ёырмаллин й\ркине п\лесси, ёырасси, п\рне-п\рин \ё\сене т=р\слесси, хакласси, й=н=ш тупсан, м\нле търлетмеллине =нлантарасси.  Сас паллисен элеменч\сене танлаштарасси, п\рпекл\х\семпе уйр=мл=х\сене ас=рхасси, в\сене ытти й\рсем хушшинче шыраса тупасси.

   Япаласем хушшинче ытлашшине тупасси, м\нш\н ытлашши пулнине =нлантарасси. П\р-п\р япала хат\рлеме м\н-м\н кирлине суйласа илесси,ёитменнине хушасси. Тума пуёлан= \ёе в\ёлесси.

Вулама-ёырма в\рентмелли тапх=р=н шалаш\ (86 сехет).

   Вулама в\рентесси. С=махри (сып=кри) сас=сене п\р-п\ринпе сып=нтарма в\ренесси. С=махри сып=ксене тишкересси, сып=к миёе сас=ран тата м\нле сас=сенчен т=нине, сып=кри сас=сен выр=нне пал=ртасси. А, у. н, =, л, х, м, р, ш, ы, в, с, ё, п сас паллисемпе паллашасси, в\семпе ус= курса тънтер тата тър\ сып=ксене, с=махсене вуласси. И, т, к, э, е(э), \, ъ, ч сас паллисемпе, ёемёел\х паллипе(ь) паллашасси, п=зицилл\ вулав в=ртт=нл=хне =нкарасси, хыт= тата ёемё\ хуп= сас=лл= сып=ксемпе с=махсене танлаштарасси, в\сене сас паллисемпе ёырса т\р\с вуласси. Сингармонизм сакунне п=х=нман с=махсене вуласси. Й, е(йэ), ю(йу), я(йа)  сас паллисемпе, уй=ракан палл=па (ь) палашасси. Й хуп= сас=па тата в\ренн\ уё= сас=семпе ус= курса тър\ сып=ксем т=васси, йэ, йу, йа сас=сен п\рлеш\в\сене ё\н\ сас паллисемпе (е, ю, я) палл= тунине, е, ю, я сас паллисем ик\ п\лтер\шл\ пулнине =нланасси. У, ХУ, УХ, ХУХ, УХХ, ХХУ, ХУХХ, ХХУХ сып=ксене, в\сенчен т=ракан с=махсене уйр=мл=х\сене п\лсе вулама в\ренесси. Сас паллисене, сып=ксене, с=махсене танлаштарасси. С=махсене каялла, юлашки ик\ сас паллине ылмаштарса, сас палли хушса, п\р сас паллине теп\р сас паллипе ул=штарса вуласси. Т\рл\ п\лтер\шл\ с=махсемпе предложенисем т=васси, п\лтер\ш\сене =нлантарасси.

   Ёырма в\рентесси. Ч=ваш афавит\нчи сас паллисене, в\сене ытти сас паллисемпе ёых=нтарса ёырасси. Сас палли ёырас й\ркине =нлантараса кур=мл= к=тартасси, тишкересси (миёе тата м\нле пайсенчен, в\сем п\р-п\ринпе м\нле ёых=нн=). Сас паллисене ёых=нтармалли й\рке, ёав й\ркене астуса юласси. Ё\н\ сас паллине малтан в\ренн\ сас паллисемпе ёых=нтармалли мелсене к=тартасси, в=л ытти сас паллисем ум\нче те, хыё\нче те т=ма пултарнине шута илесси. Ё\н\ сас паллине в\ренн\ сас паллисемпе сып=кра, с=махра, предложенире сып=нтарса ёырасси. Ёых=нулл= пуплеме в\ренесси, т=ван ч\лхен тыт=м\пе (текст, предложени, с=мах майлаш=в\, с=мах, сып=к, сас=) паллашасси, с=махсене т\р\с калама, пус=ма т\р\с пал=ртма в\ренесси. Текстсене, предложенисене, с=махсене, сып=ксене, сас=сене ёыру тетрад\нче схем=семпе тата модельсемпе к=тартасси. Виё\ шайл= схем=семпе (ёълти пай\нче – ъкерч\кри япалана п\лтерекен с=мах=н сас= тыт=м\, в=там шай\нче – пичет, аялта ёыру сас паллий\семпе ёырн= с=махсем) \ёлесси. В\ренн\ сас паллисене аса илессипе, кашни сас паллин \лкине астуса юлассипе, в\ренн\ сас паллисене ушк=нлассипе, ачасене шух=шлав мел\семпе (тишкерме, танлаштарма, п\т\млетме тата ытти те) паллаштарассипе, в\семпе ус= курма в\ренессипе ёых=нн= логика \ё\сене пурн=ёласси. Сас паллин пай\сене пал=ртса, п\р пек пай\сене к=тартса, п\р пек мар пай\сене тупса, п\р пек пай\сене кал=п=ш, шуч\, =ёта тата м\нле вырнаёни енчен с=наса ик\ сас паллине танлаштарасси. Ёак й\ркепех сас паллисене ушк=нлан= чухне ус= курасси. П\р-п\р сас паллин пай\сене ытти сас паллисенче тупасси. Сас=сене илтес, уй=рас пултарул=ха, в\ренн\ сас паллисене ёырас, в\сене сып=ксенче, с=махсенче тата предложенисенче ёых=нтарас ансат х=н=хусене аталантармалли х=н=хтарусем, ёырса илмелли \ёсем пурн=ёласси. Сас паллине ёырас й\ркин алгоритмне т=васси, унпа ус= курасси.

Вулама-ёырма в\рентн\ хыёё=нхи тапх=р=н шалаш\ (34 сехет)

Текстпа ёых=нн= \ёсем. Ёут ёантал=к, ёултал=к в=х=ч\сем, ёемье, ч\р чунсем, ачасен пурн=ё\пе \ё\-х\л\ ёинчен ёырн= текстсене тишкерме в\ренесси. Текст яч\ т=р=х текст содержаний\ ёинчен калаёасси. Ё\н\ тата йыв=р с=махсене =нланасси. Текст темипе паллашасси, калаёасси. Текст темипе  кил\шълл\ х=йсем курни-илтни, п\лни ёинчен калаёасси. Текста пай=н-пай=н вуласси, план т=васси. Текст содержаний\ т=р=х калаёасси, т\п шух=шне пал=ртасси. Творчеств=лл= \ёсем (п=траштарса пан=  плана й\ркипе вырнаётарасси, содержани т=р=х ъкересси, ъкерч\ксенчен диафильм й\ркелесси, инсценировка,с=махл= ъкерч\к т=васси, текста малалла т=сасси тата ытти те) пурн=ёласси. Текстсен содержаний\пе кил\шълл\ ваттисен с=мах\семпе калар=шсемпе, тупмалли юмахсемпе \ёлени. С=в=па \ёлес й\ркепе паллашсси, =на пурн=ёласси. С=вва п=хмас=р в\ренесси. Ч=ваш с=мах\сен пулу мел\сене, й\ркине =нкарма с\мленесси.

Т\р\с ёырма в\ренмелли \ёсем. С=махсене п\т\м\шле курма в\ренесси, в\сене м\нле ёырнине асра тытма х=н=хасси. В\ренн\ пур сас паллисене теп\р хут аса илесси, элеменч\сене кура в\сене ушк=нласа ёырасси. Сас паллисенче пан= элемента тупса й\рлесси. П\р пек элемент пур сас паллисене ёырса илесси. Пан= сас паллин элеменч\сене ытти сас паллисенче тупса й\рлесси. Пан= элементсемпе ус= курса сас паллисем ёырасси. Ал=па ёырн= тата пичетлен\ с=махсене, предложенисене, 2-3 предложенирен т=ракан текста п=хса ёырса илесси, ёырнине ёыру тетрад\нчи текстпа танлаштарса т\р\слесси. С=маха е предложение, текста в\рентекенпе п\рле тишкересси, унтан в\рентекен вулан= т=р=х ёырасси, ёырнине п=хса т\р\слесси. П=траштарса пан= сас паллисенчен с=махсем, с=махсенчен  предложенисем, предложенисенчен текстсем туса ёырасси. П=нч=сем выр=нне с=махра кирл\ сас паллисем, предложенисенче кирл\ с=махсем лартса ёырасси. Ыйтусене хуравласа ёырасси. П=хмас=р ёырма хат\рленесси.

2 класс

Ч/ЛХЕНЕ АНСАТ ТИШКЕРМЕ, ТЕРМИНСЕМПЕ УС+ КУРМА В/РЕНТЕССИ. +СЛАВЛ+ (ТВОРЧЕСТВ+ЛЛ+) ЁЫР+ВА В/РЕНТЕССИ (102 сехет)

Ч\лхенеансаттишкересси, терминсемпеус= курасси

Ҫыхӑнуллӑ пуплев. Пуплевӗн пурнӑҫри пӗлтерёшӗ.

Текст. +на темӑпа ҫыхӑнман предложенисен пуххипе танлаштарасси. Текст ячӗ. Текстра мӗн ҫинчен каланине (текст темине) палӑртасси. Текст тытӑмӗ, пуҫламӑшӗ, тӗп пайӗ, вӗҫӗ. Абзац. Текста темиҫе сыпӑка (пая) уйӑрасси. Текст пайӗсене ят парасси. Текст планӗ. Текст тӗсӗсем, калав, сӑнлав, уйлав.

Ӳкерчӗксемпе ӗҫлесси. Ӳкерчӗксем тӑрӑх ыйтусене хуравласси, предложенисем тӑвасси. Вӗсене ҫырасси.

Изложени ҫинчен ӑнлан гарасси. Ыйтусене ушкӑнпа хуравланӑ, йывӑр орфограммӑсене асӑрхаттарнӑ хыҫҫӑн вӗрентӳҫӗ пулӑшнипе 30—45 сӑмахлӑ текст тӑрӑх изложени ҫырасси.

Ачасен пурнӑҫӗпе ҫыхӑннӑ темӑсемпе (вӑйӑ выляни, вӑрмана экскурсие кайни, кама та пулин пулӑшни, шкул ҫинчен) 4-5 пред-ложенирен тӑракан пӗчӗк калав тӑвасси.

Пуплев этикечӗ. Сывлӑх сунни. Сывлӑх суннӑ чух усӑ ку-ракан тараватлӑх сӑмахӗсемпе сӑмах майлашӑвӗсем. Паллашу сӑмахӗсемпе предложенисем. Сӑпайлӑн тав тума пӗлесси. Сыв луллашу сӑмахӗсем.

Ӗҫ хучӗсем. Ансат пӗлтерӳ хайласси. Юлташ патне ҫыру ҫырасси.

Сӑмах йышне пуянлатасси, унпа усӑ курма пӗлнине ҫирӗплетесси

Тӑван-хурӑнташа чӗнесси

Тумтир тата атӑ-пушмакпа ҫыхӑннӑ сӑмахсем

Кил-ҫурт таврашӗпе ҫыхӑннӑ сӑмахсем

Кил-ҫуртри япала ячӗсем        

Килти кайӑк-кӗшӗк ячӗсем

Килти выльӑх-чӗрлӗх ячӗсем

Кайӑк-кӗшӗк ячӗсем

Пулӑсемпе шыври чер чунсен ячӗсем

Апат-ҫимӗҫ ячӗсем

Улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ ячӗсем

Йывӑҫ ячӗсем        

Тӗрлӗ ӳсен-тӑран ячӗсем

Кӑмпа ячӗсем

Алфавит. Сас паллисен ячӗсем тата йӗрки. Уҫӑ тата хупӑ сасӑсем. Хытӑ тата ҫемҫе сасӑсем.

Пӗр-пӗр сас паллипе пуҫланакан сӑмахсене словарьте шыраса тупма вӗрентесси. Сӑмахсене алфавит йӗркипе вырнаҫтарма хӑнӑхтарасси (пуҫламӑш сас палли тӑрӑх).

Япалана пӗлтерекен сӑмахсем.. Вӗсене кам? татамӗн? ыйтусем тӑрӑх тупасси

Япала ӗҫне нӗлтерекен сӑмахсем. Вӗсене мӗн тпӑватъ? мӗн тӑвӗ? мӗн турӗ? ыйтусем тӑрӑх тупасси.

Япалан тата унӑн ӗҫӗн паллине пӗлтерекен сӑмахсем, вӗсене мӗнле? ыйту тӑрӑх тупасси.

Сӑмахсене вӗсен пӗлтерӗшӗсене кура ушкӑнласси. Хирӗҫле пӗлтерӗшлӗ сӑмахсем: хура — шурӑ, пысӑк — пӗчӗк, сарлака — ансӑр, пылак— йӳҫё. Ҫывӑх пӗлтерӗшлӗ сӑмахсем: васка – хыпалан.

Лексикӑпа тематика ушкӑнӗсем: а) тӗс ячӗсем (хӗрлӗ, сарӑ, шурӑ, хура, хӑмӑр, кӑвак т.ыт.те; ҫӳрен, турӑ, хӑла, ула, сарӑ-хӑла

- лаша ҫинчен) ҫынна хаклакан сӑмахсем (чипер, шемлӗ, тир-пешӗ, тӑрӑшуллӑ, ӗҫчен, кахал, наян, лшнтӑр, начар т.ыт.те.

Предложени. Пуплеври предложенисене уйӑрасси (маларах вӗреннине ҫирӗплетесси). Предложенин тӗп (подлежащипе сказуемӑй) тата кӗҫӗн членӗсем (ячӗсене асӑнмасӑр).

Тӗрлӗ калӑплӑ (тытӑмлӑ) предложенисем йеркелеме хӑнӑхтарасси. Вӗсене (кам?мӗн? камӑн?мӗнӗн? кама?мӗне? камра?мӗн-ре? камран? мӗнрен? кампа? мӗнпе? камсӑр? мӗнсӗр? камшӑн? мӗншӗн?) ыйтури сӑмахсемпе анлӑлатасси.

Пунктуаци. Предложени вӗҫне пӑнчӑ, ьгйту тата кӑшкӑру паллисем лартасси.

Орфографи. 1) Хытӑ уҫӑ сасӑллӑ сыпӑк е сӑмах вӗҫӗнчи [л'], [н'], [т'] сасӑсене л, н, т сас паллисем хыҫҫӑн ҫемҫелӗх палли (ь) ҫырса палӑртасси.

2) Уйӑракан ҫемҫелёх палли (ь) ҫырасси: мӑръе, кӗсъе, тухья, Маръе.

3) Вӑрӑм хупӑ сасса икӗ пӗр пек сас паллипе палӑртасси:

ӑру-тӑванлӑх сӑмахӗсенче: атте, анне, асатте, шӑллӑм, стпа, кукка, мӑн акка;

ҫулталӑк вӑхӑчӗсен ячӗсенче: ҫулла, хӗлле, кӗркунне, ҫуркунне;

хальхи вӑхӑтри нумайлӑ хисепри 3-мӗш сӑпатри глаголсен формисенче: вулаҫҫӗ, вуламаҫҫӗ, ӗҫлеҫҫӗ, ӗҫлемеҫҫӗ, выляҫҫӗ, вылямаҫҫӗ.

4) Сӑмаха пӗр йӗркерен тепӗр йӗркене куҫарасси: ма-ши-на, вы-ля, япа-ла, пӗ-лӗт-сем.

5) Ҫын ячӗпе хушаматне тата ашшӗ ятне, выльӑхсемпе чӗр чунсен уйрӑм ячӗсене, хула, ял, урам, юхан шыв ячӗсене пысӑк сас паллирен пуҫласа ҫырасси: Иванова Мария Василъевна, Михатов Иван Викторович, Мӑрмӑр, Кампур, Улайкка, Аньяр, Хураҫка, Ка-наш, Шупашкар, Шурча, Ҫавал, Кӗҫӗн Ҫавал, Атӑл, Сӗве.

6) Вырӑс чӗлхинчен йышӑннӑ хӑш-пӗр сӑмахсене вырӑс чӗлхинчи пекех ҫырасси: Мшиа, Наташа, Коля, Петя, Таня; машина, трактор, комбайн, завод, фабрика, самолёт, ракета; парта, учителъ, директор; ко.пхоз, ферма, сад, дыня, помидор; кухня, стакан, щётка.

Таса та илемлӗ ҫырасси

Ҫыру гигиени хӑнӑхӑвӗсене (тӗрӗс ларма, тетраде хума, ручкӑна тытма т.ыт.те пӗлнине) ҫирӗплетесси.

3 класс

ПУПЛЕВЕ ПУР ЕНЛӖН АТАЛАНТАРНӐ МАЙ ЧӖЛХЕНЕ АНСАТ ТИШКЕРМЕ, ЧӖЛХЕ ӐСЛӐЛӐХӖН ТЕРМИНӖСЕМПЕ УСӐ КУРМА ВӖРЕНТЕССИ.

ӐСЛАВЛӐ (ТВОРЧЕСТВӐЛЛӐ) ҪЫРӐВА ВӖРЕНТЕССИ (102 сехет)

Ҫыхӑнуллӑ пуплев. Текст. Текста вуласа унӑн тӗп шухӑшне палӑртасси. Текст ячӗ темипе, тӗп шухӑшӗпе шайлашса тӑни. Текст пайӗсене уйӑрасси, вӗсене ят парасси. Вӗрентӳҫӗ ертсе пынипе калуллӑ тата сӑнлавлӑ текст планне тӑвасси. План тӗсӗсем: ыйтуллӑ тата калуллӑ.

Хатӗр е ушкӑнпа тунӑ планпа усӑ курса текст тӑрӑх изложени ҫырасси.

Илемлӗ текстӑн ансат жанрӗсем: калав, юмах, сӑвӑ. Вӗсен тытӑмӗн уйрӑмлӑхӗсем. Текст пайӗсен шалашӗ пӗр-пӗринпе килӗшсе тӑни.

Темиҫе е пӗр ӳкерчӗк тӑрӑх тата пурнӑҫра курни-илтни (вӑйӑсем, ачасен ӗҫӗ-хӗлӗ, ҫут ҫанталӑка сӑнани, тӗрлӗ ҫӗре экскурсие кайни, ялти ватӑсене пулӑшни) ҫинчен ҫыхӑнуллӑ калав йӗркелесси, ун хыҫҫӑн сочинени ҫырасси.

ӑх сӑмахӗсемпе усӑ курасси. Телефонпа калаҫасси.

Ҫулӗпе аслӑрах ҫынна чӑвашла сумласа чӗнмелли сӑмахсем (пичче, аппа, инке, мучи, кинемей).

Еҫ хучӗсем. Класри е шкулти хаҫата заметкӑсем ҫырасси. Библиотекӑран илсе вуланӑ кӗнекесен списокне туса пыма пӗлесси.

Сӑмах йышне анлӑлатасси

Тӑван-хурӑнташа чӗнесси

Тумтир тата атӑ-пушмакпа ҫыхӑннӑ сӑмахсем

Кил-ҫурт таврашӗпе ҫыхӑннӑ сӑмахсем

Кил-ҫуртри япала ячӗсем        

Килти кайӑк-кӗшӗк ячӗсем

Килти выльӑх-чӗрлӗх ячӗсем

Кайӑк-кӗшӗк ячӗсем

Пулӑсемпе шыври чер чунсен ячӗсем

Апат-ҫимӗҫ ячӗсем

Улма-ҫырла, пахча ҫимӗҫ ячӗсем

Йывӑҫ ячӗсем        

Тӗрлӗ ӳсен-тӑран ячӗсем

Кӑмпа ячӗсем

Чӗлхене ансат тишкересси. Чӗлхе пӗлӗвӗн терминӗсемпе паллаштарасси. Сӑмах тытӑмӗ

Тымар тата аффикссем. Сӑмах тӑвакан тата сӑмаха улӑштаракан аффикссем. Япалана пӗлтерекен сӑмахсем ҫумне -ҫӑ(-ҫӗ), -лӑх(-лӗх), -у(-ӳ) аффикссем хушӑнса пулнӑ сӑмахсене сӑнасси. Пӗр тымартан пулнӑ сӑмахсене асӑрхаса ушкӑнласси, аса илсе каласси, ҫырасси (ҫыр - ҫыру - ҫырулӑх, кшш - калав - калавҫӑ).

Япала ячӗ. Унӑн пӗлтерӗшӗ, ыйтӑвӗсем. Пайӑр ятсемпе пайӑр мар ятсем. Япала ячӗсем пӗрреллӗ тата нумайлӑ хисепсенче пулни. Вӗсем ытти сӑмахсемпе ҫыхӑннӑ чухне тӗрлӗ аффикс йышӑнни, ӳкӗм (падеж) термина асӑнмасӑр вӗсен ыйтӑвӗсемпе аффиксӗсене пӑхса тухни.

Камӑнлӑх аффиксӗсем йышӑннӑ япала ячӗсем гӗп мар падежри пӗрреллӗ хисепри (терминсене асӑнмасӑр) формисемпе пуплевре усӑ курасси (аттеме, аттемпе, аҫуна, ашшӗне, ашшӗпе т.ыт.теЛ

Глагол. Унӑн пӗлтерӗшӗ, ыйтӑвӗсем. Глагол вӑхӑчӗсем: хальхи вӑхӑт, пулас вӑхӑт, иртнӗ вӑхӑт.

Паллӑ ячӗ. Унӑн пӗлтерӗшӗ, ыйтӑвӗсем. Вӑл япала ячӗпе тата глаголпа ҫыхӑнни. Япалаячӗпе тата глаголпа ҫыхӑниӑ паллӑячӗсем вӗҫленменни. Пӗрешкел е ҫывӑх пӗлтерӗшлӗ паллӑ ячӗсем (и.чемлӗ, капӑр, хитре, чипер).

Хисеп ячӗ. Шут тата йӗрке хисеп ячӗсем. 54

Предложени. Калуллӑ, ыйтуллӑтата хистевлӗ предложенисем. Кӑшкӑруллӑ предложени. Предложенин тӗп членӗсем — подлежа-щипе сказуемӑй. Предложенин кӗҫӗн членӗсем. Предложенисене кӗҫӗн членсемпе анлӑлатасси.

Орфографипе орфоэпи. Э, е, ӑ, ю, я сас паллисемпе усӑ курма пӗлесси. Вырӑс чӗлхинчен йышӑннӑ сӑмахсенче б, г, д, ж, з, ф, ц, щ сас паллисене тӗрӗс вулама, ҫырма пӗлесси.

Сӑмах тӗпӗнчи вӑрӑм хупӑ сасса икӗ пӗр пек сас палли ҫырса палӑртасси: а) ҫӑрттан, паттӑр, параппан, суккӑр, маттур, тӑвайкки, тӗттӗм, туршкке; ӑ) пӗрре, иккӗ, виҫҫӗ, пшлӗк, ҫиччӗ, аллӑ: б) ачашшт, хуллен, вӑрттӑи, пысӑккӑн, симёссӗн, шуррӑн; в) вапли, хыҫҫӑн.

Хутӑш сӑмахри ч умӗнчи [л'], [н'] хупӑ сасӑсен ҫемҫелӗхне ятарласа палӑртманни: калча, мунча, пӑнчӑ, вӑлча, анчах, хупӑлча.

Ҫ, ч сас паллисем хыҫҫӑн ы е и ҫырасси: а) ҫыру, ҫын, ҫырма, чылай, чыс, ҫывӑх, ҫырла; ӑ) ҫимӗҫ, чикӗ, читлӗх, ҫинче.

Уҫӑ е [л] сасӑпа пӗтекен сӑмах тӗпӗ ҫумне -лӑ(-лӗ), -ла(-ле) аффикссем хушӑнса пулнӑ сӑмахсенче икӗ пӗр пек сас палли (лл) ҫырасси: а)паша—лашалла, ӗне — ӗнелле, футбол — футболла, лап-та-лапталли, пукане — пуканелле, шашка — шашкӑлла; ӑ) сухач — сухаллӑ.

Нумайлӑ хисеп аффиксӗнчи [с] сасса (вӑл умӗнхи [ш], [ҫ] сасӑсемпе пӗрпекленнӗ тӗслӗхсем) тӗрӗс палӑртасси: юлташсем, тантӑшсем, чӑрӑшсем, лӗпӗшсем, чёкеҫсем.

Хальхи вӑхӑтри пӗрреллӗ хисепри глаголсене тӗрӗс каласси, ҫырасси: ташлатӑп, вӗренетӗп, ӗҫлетӗп, юрлатӑп, вӗренетӗн, ӗҫлетӗн, ташлатъ, юрлатъ, вӗренет, ӗҫлет.

Таса та илемлӗ ҫырасси

Ҫыру гигиенин хӑнӑхӑвӗсене ҫиреплетесси. Пӗр йӗр тӑрӑх ҫырма хӑнӑхтарасси. Кӑткӑс ӗлкеллӗ сас паллисемпе вӗсен ҫыхӑнӑвӗ-сене хӑвӑртрах, таса та илемлӗ ҫырасси.

Ус= курмалли литература

В\рентекен валли:

1. «Т=ван ч\лхепе литература вулав\н т\сл\х программисем: ч=ваш шкул\н 1-4 классем валли! М.К. Волков, Л.П. Сергеев, Т.В. Артемьева, О.И. Печников,А.Р. Кульева – Шупашкар: Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\н издательство центр\, 2013.
2. Планируемые результаты начального общего образования. Л.Л Алексеева, С.В.Анащенкова, М.З. Биболетова и др.; под ред. Г.С. Ковалёвой, О.Б. Логиновой. – 2-е изд. – М. : Просвещение, 2010. – 120стр. – ( Стандарты второго поколения)
3. Ермошкина А.А. «Ч=ваш азбуки» к\некепе \ёлемелли меслет к=тарт=в\сем: пуёлам=ш шкул учител\ валли/ С.С. Максимова, Н.Н. Чернова хушса ё\нетн\. – Шупашкар: Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\н издательстви, 2008.
4. Чи-чи к=с=я. Ача-п=ча с=ввисем. Пет\р Эйзин пухса хат\рлен\. Шупашкар: Ч=ваш к\неке издательстви, 1987.
5. Э. Ф.Дмитриева, Т.Г. Эверскова. Диктант тексч\сен пухии. Шупашкар:Ч=ваш к\неке издательстви, 2008.
6. Волков М.К. Артемьева Т.В. Сергеев Л.П.Т=ванн ч\лхе урок\сем. -  Шупашкар: Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\н издательстви, 2007. – 274 с.
7. Чăваш чĕлхи 2-меш кл. валли / Л.П. Сергеев, Т.В. Артемьева А.Р. Кульева, Ю.С. Семенов,- Шупашкар Чав. кенеги изд., 2012;
8. Чăваш чĕлхи 3-меш кл.валли Сергеев Л.П., Артемьева Т.В., А.Р. Кульева, Шупашкар: Чав. Кенеги изд., 2013.
9. Изложени тексчĕсен  пуххи Т.В.Артемьева, О.И.Печников, 2006 ç
10. Русско-чувашский и чувашско-русский словарь: для начальных классов, М.И.Скворцов, А.В.Скворцова.- Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2011

В\ренекен валли:

1. Чернова Н.Н., Атласкина Э.С., Захарова С.П. Ёыру тетрач\ №1,2,3,4 «Эп\ ёырат=п». –Шупашкар:Ч=ваш к\неке издательстви, 2013.
2. Чернова Н.Н., Атласкина Э.С. Захарова С.П. П\ч\ккисен азбуки. – Шупашкар: Ч=ваш к\неке издательстви, 2011.
3. Никитина И.И. «Ч=ваш азбукин»  электронл= дидактика хат\р\. 2012.
4. Чăваш чĕлхи. Ĕç тетрачĕ. 2 класс валли  Кульев О.Г., Кульева А.Р. 2013 ç.
5. Чăваш чĕлхи. Ĕç тетрачĕ. 2 класс валли  Кульев О.Г., Кульева А.Р. 2012 ç.
6. Чăваш чĕлхи 2-меш кл. валли / Л.П. Сергеев, Т.В. Артемьева А.Р. Кульева, Ю.С. Семенов - Шупашкар Чав. кенеги изд., 2012;
7. Чăваш чĕлхи 3-меш кл.валли Сергеев Л.П., Артемьева Т.В., А.Р. Кульева -  Шупашкар: Чав. Кенеги изд., 2013.
8. Русско-чувашский и чувашско-русский словарь: для начальных классов, М.И.Скворцов, А.В.Скворцова.- Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2011

В\ренекенпе в\рентекен валли:

1. Ермошкина А.А. Ч=ваш азбуки: Т=ват= ёул в\ренмелли пуёлам=ш шкул=н 1-м\ш клас\ валли/ С.С. Максимова, Н.Н. Маслова, Н.Н. Чернова хушса ё\нетн\. – Шупашкар: Ч=ваш к\неке издательстви, 2012.
2. Ч=ваш буквар\: 1-м\ш класс валли. Т. В. Артемьева, М.К. Волков, Л.П. Сергеев. – Шупашкар: Ч=ваш к\неке издательстви, 2007.  – 143 с., ил.
3. Чернова Н.Н. Ъкерч\кл\ азбука (таблица). – Шупашкар: Ч=ваш к\неке издательстви, 2010.
4. Чернова Н.Н. Сас паллисене ёырас й\рке (таблица). – Шупашкар: Ч=ваш к\неке издательстви, 2010
5. Чашкова Т.Г., Путеров В.М., Леонтьева М.М, «Ч=ваш буквар\пе» вулама-ёырма в\рентмелли хушма материал  электронл= дидактика хат\р\.

Тематика план\

1 класс