Мастер-класс на бурятском языке, посвящённый 125-летию поэта, публициста Д-Р. Намжилона
методическая разработка (4 класс) на тему

         Мастер-класс

Телевизионно дамжуулга

Түсэбүүд:

- Зохёолнуудтайнь танилсуулха;

- хүүгэдые хүмүүжүүлхэ арга нэбтэрүүлхэ, дамжуулха (трансляция);

Музыка Зүдхэлиин вальс 

Дондог-Ринчин Намжилоной түрэл һургуулиһаань, хүндэтэ манай нютагай гэгээрүүлэгшэ, багша, поэт, драматургын 125 жэлэй, мүн Буряадай арадай поэт, Россиин болоод Буряад республикын габтяата хүдэлмэрилэгшэ Чимит Рыгзын Намжилович Намжиловай 90 жэлэй ойнуудай һайндэрөөр суглараад байһан арад түмэниие амаршалаад, сэдьхэлэй баярые хүргэнэб. Жэл бүри Ага нютагайнгаа урдаа хараха эрдэмтэдэй нэрэ мүнхэрүүлэн научно-практическа конференци эмхидхэжэ байхадаа, тон хэрэгтэй хэмжээ ябуулагдана гэжэ һанахаар.

Һүүлэй сагуудта манай ажабайдалда Интернет хүнэй анхарал абаашьеһаань, үри хүүгэдтэ телевизионно  программанууд ехэхэн үүргэтэй гээшэ. Бидэ эхин шатын һургуулидаа Школьное телевидение «Үхибүүдэй юртэмсэ» гэжэ студи бии болгообди. Шэнэ ФГОСой эрилтэ хараадаа абан, предмет бүхэнэй содержани сооһоо внеаудиторно хэшээлнүүдые үнгэргэхэ аргануудай үргэн харгы болоно гэжэ һанагдана. Үхибүүдэй һургуули дотороо абаһан эрдэмынь һаруул, үнгэтэ виртуальна продукт боложо, бүхы зоной анхарал татаха, гэртэхинииень урмашуулха гэжэ һананабди.  

Тиимэһээ Д-Р. Намжилонай зохёолнуудһаа хэһэг дурадханабди.

 Школьное телевидение «Үхибүүдэй юртэмсэ»

Новости

Зоригто: Амар мэндэ, хүндэтэ нүхэд! Ээлжээтэ дамжуулгаяа манай Зудхэли нютагай багша, поэт, драматург Дондок-Ринчин Намжилондо зорюулнабди.

 Лиза: Байзалши, би улица Намжилона, 21  гэһэн адрестай гэртэ байдагби.

Зоригто: Гудамжынгаа нэрэ тухай юу мэдэхэбши?

Лиза: Нютагаймнай түүхэ бэшэг соо 1991  ондо, Дондок-Ринчин  Намжилоной 100 жэлэй ойдо зорюулжа Намжилонай нэрэмжэтэ гудамжа гэжэ нэрлэгдэһэн байна. (анхан Коммунистическая гэжэ байһан)

Зорикто: Дондок-Ринчин Намжилон 1892 ондо Агын округой Зүдхэли нютагта түрэһэн юм. Буряад зон нэгэ наһа эхын умай соо байһанаа нэмээд хэлэдэг хаям даа. Тиимэһээ зарим литературна источнигууд соо 1891 ондо үгытэй малшанайда түрэһэн гэжэ бэшэгдэнэ.

Лиза: Саашань хөөрэбэл,  багша, зохёолшон, оршуулагшан Намжилон хадаа Агын хоёр классай училищидэ һураа, нютаг зоной туһаламжаар Шэтын багшанарай семинарида һуража 1913 ондо ажаллажа эхилээ. 1918-1925 онуудта Агын 2 классай һургуулида, 1930 онһоо хойшо Табтаанайн, Зугаалайн, Шандалиин, Зүдхэлиин һургуулинуудта багшалаа. Манай багша Баира Мункожаргаловнае студидөө уринабди.

Баира Мункожаргаловна, дамжуулга харагшадта Дондог-Ринчин Намжилон ямар аргаар үхибүүдые хүмүүжүүлдэг, һургадаг байгаа гээшэб гэжэ хөөрэжэ үгыт.

БМЖ: Шүлэгүүдыень уншахада, үхибүүдые үнэн сэхэ, һайн һанаатай, эбтэй ябахыень, эрдэм номдо оролдосотой байхыень уряална. Сагай уларил, тойроод байһан байгаалиин шэнжэнүүдтэй шүлэглэн танилсуулна. «Улаан туяа» гэһэн  түрүүшын буряад хэлэн дээрэ бэшэгдэһэн уншаха номой автор болоно.

Зорикто: баярые хүргэнэбди.

Лиза: Танай анхаралда нэгэдэхи ангиин һурагшад Дондок-Ринчин Намжилоной шүлэгүүдынь уншахань.

Адиса: 

«А» хэмээн дуудая,

Аляа залуушуул –

Адли эрхэтэн нүхэд, аа.

Арга бэлиг хоёроор

Агуу эрдэм һуралсаад,

Арюун үнэн үзэлөөр

Амитан бүхэниие ашалая.

Саяна Д.:

«О» хэмээн дуудая,

Одоо багашуул –

Олон һайхан нүхэд, аа.

Оролдолго оюун хоёроор

Оньһо арга түгэсөөр,

Онсо һайхан һаналгаар

Олон түмэндөө туһалая!

Ирина:

«Ү» хэмээн дуудая,

Үхид, хүбүүд –

Үеын һайхан нүхэд, аа.

Үйлэ зориг хоёроор

Үндэһэн соёлоо бадаруулаад,

Үлэмжэ һайхан ябадалаар

Өөһэд, бусадые гиигүүлэе!

Зоригто:    Үлүү хаража, булуу химэлбэ      (1923 он)

Хабарай хашалан сагта        

Харанхы болоһон үедэ

Хобдог зантай гэрэй эзэн,

Хонидоо хуряажа ябатараа

Хорёотой үбһэндэ хомхойрбо.

Харатай зан гаргажа,

Хаабариинь ходолжо,

Хори шаху ямаадаа

Хорёо дотор оруулаад,

Һүни болоһон хойно

Үлэһэн һүрэг хонидоо

Үлдэжэ гэртээ хариба.

Үглөө үдэр болгожо,

Үнэхөөр үгылһэн янзатай

Өөдэ һөөргөө һураглан,

Золтой тарган болохыень

Зорюута орхиһоноо,

Бусад хүнүүдһээ асуужа,

Бэдэрэн ябадал гаргаба.

Баталан орхиһон үбһэндөө

Баяртай согтой ошоходонь,

Байха ёһотой ямаадайнь

Бараа хараа харагдабагүй.

Һүридэ дүтэлэн гэхэдэнь,

Һүрэг ямаад байбагүй.

Һүхирэн түргэн хүрэхэдэнь,

Шабааһа гэдэһэн адхараад,

Һэе болоһон байба.

Сошон мэгдэн тоолоходонь,

Сохом арбаад ямаадынь

Шоно бариһан байбал.

Үгы дутуу ямаадаа

Үндэр хадаҺаа олобо.

Гэмэрхэ гэхэ аргагүй

Гэмтэй хүн өөрөө бшуу.

Гэртээ бусан ошожо,

Гэргэ һамгаяа хараажа,

Тэргэ шэрэн ошожо,

Тэдэ һэеыеэ абаашаба.

Заключение                

Дондог-Ринчин Намжилонай зуу гаран жэлэй туршада арад зоной ухаан бодол, түүхэ бэшэг соо хадгалагдажа, мүнөө болотороо дамжаһан, үсөөншье һаа гүнзэгы удхатай шүлэг, пьеса, шог ёгто рассказуудһаа  ажаглан ойлгоходо, сагаан сэдьхэлтэй, сагай эрхээр ехэ харюусалгатай, тэрэ үеынгөө урдаа хараха хүн байгаа гээшэ. Үхибүүдтэй хүдэлжэ байхадаа элдэб олон янзын арга хэрэглэн ном заадаг байгаа гэжэ ойлгохоор. Зүжэг, сценкэ зохёогоод, тэдэнээ жаахан хүүгэдые һонирхуулан наадуулдаг байгаа ха юм.

Теэд, иимэ һонор, бэрхэ, бэлигтэй, урдалхуу буряад хүбүүнэй хатуу сагай эридэ дайрагдажа хосорһониинь харамтайл байна даа. Мүн буряадаймнай урдаа хараха хүбүүн, СССР-эй ТАСС-ай корреспондент, Монгол гүрэндэ ябаһан буряад арадай поэт Чимит Рыгзын Намжилович Намжилов Дондог-Ринчин Намжилон хоёр манай Дулдаргын аймагай агууехэ хүбүүдэй дурасхаал мүнхэдөө арадай дунда һалбараг лэ.