Рами Гарипов "Туган тел"
план-конспект урока

Тема : Р.;ариповты8 «Ту4ан тел» ши4ырын 0йр2не1

Класс:7

Д2рес т0р0 : традицион

Д2рес форма3ы : телм2р 19тере1

Ма7сат:1. Р.;ариповты8 тормош юлы,ижады мен2н таныштырыу;

        ши4ыр6ы8 й0км2тке3ен      16л2штере1, анализ я3ау ;

        ту4ан тел тура3ында 28г2м2 1тк2ре1;

                2. у7ыусылар6ы8 тасури у7ыу к1некм2л2рен, ижади  фекерл21ен,                                                                                                                                               б2йл2нешле телм2рен  19тере1,камиллаштырыу;

3. Р. ;ариповты8 ижадына 7ы6ы73ыныу уятыу 32м х0рм2т,                                                                                                                                         4орурлы7  той4олары т2рби2л21 , баш7орт телен 0йр2не1г2 ы84ай 7араш тыу6ырыу,  аралашыр4а  ынтылыш,  тел2к уятыу

Йы3азландырыу :  д2реслек, Р. ;арипов портреты,  китаптар к1рг26м23е, бал, пионер6ар галстугы, 7урай мо8о я6ыл4ан аудиота9ма, магнитофон, компьютер, интерактив та7та, проектор

Актив 16л2штере1 0с0н 31662р : тел, ша4ир, к18ел, ынйы, к2р26,я4ымлы,ил, бал 7орто

Д2рес барышы

 I .Ойоштороу м2ле.

 С2л2мл21 . -№аумы3ы4ы6, у7ыусылар! Эй62ге6, бер-беребе66е йылмайышып  с2л2мл2йек!

Я7шы бе66е8 х2лд2ребе6,

 Бик я7шы к2йефебе6.

Баш7ор телен- д21л2т телен

)йр2нерг2 килг2нбе6

Эмоциональ комфорт тыу6ырыу. (.(1-се слайд)

- У7ыусылар, к2йефт2реге6 нисек? Ауырымай3ы4ы6мы? Класс д2реск2 26ерме?

( У7ыусылар6ы8 яуаптары )

II .)йг2 бирелг2н эште тикшере1 .

Тел тура3ында м272лд2р6е ятлау.

III. Т0п 0л0ш .

Инеш 28г2м2.

У7ытыусы. Баш7орт теленд2 д0р09 30йл2шер 0с0н телд2р6е шымартып алайы7 2ле.

-баш7орт теленд2ге 0нд2р6е 7абатлау: 2 , 1, 4, 3, 6, 0, 8, 7

-ижект2р6е 2йт2йек: -л2, -м2, -р0, -т0, -9а, -4а 3.б.

-телт062ткес:-6а -6а -6а- й2ш2йем мин 7ай6а?

                      -д2- д2- д2- Баш7ортостан иленд2! (2-се слайд)

?урай к0й0 мо8о я84ырай. Экранда Баш7ортостан карта3ы. (3-с0 слайд)

У7ытыусы 316е. Тыу4ан ил тыу4ан ер62н башлана. Бе66е8 тыу4ан еребе6- Баш7ортостан. Баш7ортостан- иркен, тыныс, к1п милл2тле республика.  Г1з2л Баш7ортостаныбы66а баш7орт 32м рус теле д21л2т телд2ре булып 3анала.

Донъяла 32р кемг2 и8 726ерле3е- 16 ту4ан теле. !6 ту4ан теле бар6ы8 16 ту4ан рухы бар.

Тел- ул м04жиз2. Тел халы7ты8 16е мен2н берг2 барлы77а килеп, 16е мен2н берг2 192.

У7ыусылар, бына 3е6 инде нис2нсе йыл баш7орт  д21л2т телен 0йр2н23еге6, уны8 неск2лект2рен2, 16енс2лект2рен2 т0ш0н23еге6. Баш7орт теле- мо8ло, я4ымлы тел. Телебе66е8 бай, музыкаль булыуы ватаныбы66ы8 т2би42т матурлы4ына, йыл4алар сылтырауына, 7оштар 3айрауына ла б2йле бит ул…

Баш7орт телен данла4ан ша4ир6ар, я6ыусылар, 4алимдар бик к1п.  Бе66е8 я7ташыбы6, к1рше Салауат районында тыу4ан б0й0к ша4ирыбы6 Р2ми Й242ф2р улы ;арипов та баш7орт телене8 я4ымлылы4ын, матурлы4ын бе6г2 16 ши4ыр6арында я6ып 7алдыр4ан. 12 февралд2 билд2ле ша4ирыбы66ы8 80 й2шлек юбилейы билд2л2н2. (4-се слайд)

Д2рес тема3ын , ма7сатын билд2л21. Б0г0н бе6 Р2ми ;ариповты8 тормош 32м ижад юлы мен2н танышырбы6, уны8 «Ту4ан тел» ши4ырын у7ырбы6, й0км2тке3ен 0йр2нербе6.

Б0г0нг0 д2ресебе6г2 эпиграф итеп татар ша4иры ;. Ту7ай6ы8 31662рен алайы7, 2й62ге6  берг2л2п тасури итеп  у7ып кит2йек 2ле:

«И ту4ан тел, и матур тел,

 атам- 2с2мде8 теле!... .(5-се слайд)

( тасуири у7ыу, д2фт2р62рг2 к1сереп я6ыу) 

-Нинд2й ябай , шул у7 ва7ытта т2р2н м242н2 3алын4ан 31662р!

-Мине8 7улымда бал 7орто 31р2те. .(6-сы слайд)

Б0г0нг0 д2ресте8 эмблема3ын б0т2ге6г2 л2 таратып бир2м.

Донъяны8 ете м04жиз23е бул4ан ке1ек 1к, Баш7ортостанды8 республика3ыны8 да ете м04жиз23е  бар. – Шуны8 бер м04жиз23е- баш7орт балы.  .(7-се слайд)

Ул 16ене8 фай6а3ы мен2н б0т2 Р2с2йг2 билд2ле. Баш7орт балы кеше организмы 0с0н бик к1п витаминдар4а бай. (8-се слайд)

- Балалар, 2 бал 7орто тип бе6 нинд2й кешел2рг2 2йт2бе6 ?( У7ыусылар6ы8 яуаптары. )

- Эйе, д0р09, бал 7орто тип бе6 тырыш, эшс2н, у84ан кешел2рг2 2йт2бе6.

- Бына 3е66е8 б0г0н б0т2ге66е8 муйындарына пионер6ар галстугы б2йл2нг2н. 2 кемд2р 3у8 ул пионер6ар ? (У7ыусылар яуап бир2)

Пионер6ар- ул тырыш у7ыусылар, улар ололар4а яр6ам ит2, 16 ватанын ярата. №е6 62 16 илеге66е8 то4ро улдары 32м 7ы66ары булып 19е1еге6г2 ышанам.

IV. Я8ы тема 09т0нд2 эш.

А. Ша4ир тормошо.

1. Бына 7асандыр Р2ми ;арипов та 3е66е8 3ыма7 б2л2к2й ген2 у7ыусы малай  бул4ан, м2кт2пт2 у7ы4ан. Экранда Р2ми ;арипов портреты. 2 х26ер инде бе6 3е66е8 мен2н уны8 тыу4ан ере,  тормош  юлы мен2н танышайы7.

У7ытыусы 316е. Башҡортостандың халыҡ шағиры Рәми Йәғәфәр улы Ғарипов 1932 йылдың 12 февралендә Салауат районыны8 Ар7ауыл ауылында  тыуған.

Экранда Рәми шишмәһе күренеше. Сылтыр- сылтыр ағып ятҡан шишмә, ҡарағай урманы.

 ( 9,10- сы слайдтар)

Түбәндә Арҡауылда мәктәп ҡаршыһындағы яңы ағас йорт-Р.Ғариповтың йорт- музейы. (11-се слайд)

Буласа7 ша4ир Ар7ауылда етенсе класты тамамла4андан 3у8, Өфөнөң 9-сы урта мәктәбендә уҡыған, хәҙер был Рәми Ғарипов исемен йөрөтөүсе 1- се Республика башҡорт гимназия-интернаты.( 12-се слайд)

2. Х26ер инде Р2ми а4ай6ы8 б2л2к2й ген2 тыу4ан иле- 4аил23е мен2н танышып 1т2йек .

Экранда Рәми Ғариповтың атаһы Йәғәфәр Мөхәмәтрәхим улы. Уны8 ата3ы Й242ф2р а4ай Б0й0к Ватан 3у4ышында батыр6арса 32л2к була. (13-с0 слайд)

 Экранда ша4ир6ы8 2с23е Гөлмәрйәм Хисбулла   ҡыҙы – эш30й2р, у84ан, сабыр 7атын- балаларын 16е ая77а ба9тыра. .(14-се слайд)

Экранда Ғарипова Надежда - әҙиптең тормош иптәше. (15,16-сы слайдтар ) 1955 йылда, М2ск21 7ы6ы Надежда4а 0йл2н2. Был 4аил2л2 Салауат, Азамат, Г0лнара исемле балалар 192.

3.Р2ми ;арипов - ша4ир .

Рәми Ғарипов матбуғатта1950  йылдан баҫыла башлай. Ә “Йүрүҙән” исемле тәүге китабы 1954  йылда сыға. “Таш сәскә”, “Һабантурғай йыры” шиғырҙар йыйынтыҡтарын Ғарипов тыуған тәбиғәтенә, яҡташтарына арнай. Унан һуңғы “Осоу”, “Аманат”, “Миләш-кәләш” йыйынтыҡтарында фәлсәфәүи лирика төп урын биләй. Халҡының тарихи яҙмышы, быуындарҙың рухи бәйләнеше тураһында уйланыуҙар, туған теленең һәм мәҙәниәтенең киләсәге өсөн борсолоу Ғарипов ижадының асылын билдәләй. Йыш ҡына ул халыҡ ижадының шиғри традицияларына мөрәжәғәт итә. Ҡобайыр жанрын тергеҙеүҙә һәм үҫтереүҙә Ғариповтың өлөшө айырыуса ҙур.

Рәми Ғарипов Пушкин, Лермонтов, Есенин, Блок, Гейне, Хәйәм, Рудаки, Ғамзатов шиғриәтен башҡорт теленә нәфис тәржемә итеү оҫтаһы булараҡ та киң билдәлелек яулай.
Совет милли сәйәсәтенә тәнҡит күҙлегенән ҡарағаны өсөн Ғарипов эҙәрлекләүҙәргә дусар ителә. Уның күп шиғырҙары шағир тере саҡта баҫылмайынса ҡала.

1988 йылда Ғариповҡа үлгәндән һуң Салауат Юлаев исемендәге республика премияһы бирелә. Шағирҙың тыуған яғында – Салауат районының Арҡауыл ауылында йорт-музей асылған, бюст ҡуйылған.  (17-се слайд)

4.Ял минуты. У7ыусылар , парта артында ултырып арып китк2н3еге66ер инде. 2й62ге6 х26ер берг2л2п ба9ып, ял итеп алайы7. .(18-се слайд)

Бе6-6, бе6-6,  бе6-6 ген2

Бал йыябы6 гел ген2.( бал 7орттары булып осоу, бал йыйыу  )

Байрам4а бал бер сил2к,

Мин2н 3и82 шул тел2к. (бейе1 х2р2к2тт2ре баш7арыу)
Б.  «Ту4ан тел» ши4ырын 0йр2не1. (19-сы слайд)

1.у7ытыусыны8 тасуири у7ыуы

2.№16лек эше: тел- язык, к18ел- душа, ынйы- , к2р26- соты, ил- страна, я4ымлы- ласковый , бай-богатый, й0р2к-сердце.

3.у7ыусылар6ы8 тасуири сылбырлы у7ыуы

4.а8лы 7абул ите162рен тикшере1

5.3орау6ар4а яуап алыу.

а). Автор 16ен кем мен2н са4ыштыра? ( Бал 7ортондай ынйы йыямын ти ул)

б). Ши4ыр6ан сифаттар6ы табып у7ы4ы6. ( Бай, к0сл0, я4ымлы)

в).  “Тел ул бал 3ыма7 татлы ла,”- тип я6а автор. У7ыусылар, бе66е8 09т2лебе662 шифалы бал. 2й62ге6 уны т2мл2п 7арайы7.

Ижад минуты. Тел 316ен2 сифаттар 2йте1.(Т0рк0мд2р62 эш.?ай3ы т0рк0м к1бер2к сифаттар 2йт2?)

Ма7сат : 316лек мен2н эшл21 к1некм2л2рен булдырыу.

г). ши4ыр6ы8 7ай3ы юлдары ны4ыра7 о7шаны? Тасури у7ыу минуты

V. Ны4ытыу.

Йондо6ло с242т (32р д0р09 яуап7а йондо6 таратыу)

1.Кем ул Р2ми ;арипов?

2. Кем ул Й242ф2р, Г0лм2рй2м?

3. Р2ми ;арипов 7асан тыу4ан?

4. Нинд2й районда тыу4ан?

5.;аил23е тура3ында ним2л2р бел23еге6?

Т2рби21и 28г2м2 1тк2ре1: Д2рест2н нинд2й фай6а, ф23ем алды4ы6 ?Д2рес о7шанымы ?(У7ыусылар6ы8 яуаптары. )

У7ыусылар, Р2ми ;арипов ысын м242н23енд2 16 ерене8, 16 телене8 патриоты булып й2ш2г2н. Ул «Ту4ан тел» ши4ырында хал7ыны8 к18елен саф с2ск2 мен2н са4ыштыра, 2 инде 16ене8 б0й0к хал7ын ололап бал 7орто мен2н ти8л2й.Р2ми а4айса ,телебе6 ул- халы7 теле, с2с2н теле, ха7лы7 теле…

?урай к0й0 мо8о я84ырай. Экранда Р2ми ;арипов портреты.

VI. Йом4а7лау.

У7ыусылар- б0г0н д2ресте8 эпиграфын и9еге662 7алдырып б2л2к2й ген2 й0р2к т1реге662 3а7лар3ы4ы6 тип уйлайым. 2 инде д2ресте8 изге эмблема3ын баш7орт теле д2реслегене8 эсенд2 й0р0т0р30г06 тип ышанам.Баш7ортостанды8 халы7 ша4иры Р2ми Й242ф2р улы ;арипов мен2н бер республикала й2ш21еге6г2, был б0й0к кешене8 ту4ан теле бул4ан баш7орт телен 0йр2не1еге6 мен2н 4орурланыр3ы4ы6 тип уйлайым.

VII. Ба3алау.  

VIII. )йг2 эш бире1. Р2ми ;ариповты8 биография3ын 30йл2й белерг2 , ши4ырын тасури у7ыр4а