Синтаксический анализ текста на алтайском языке
методическая разработка (4 класс)

Кÿски Алтайым

   Бÿгÿн кÿс... Сÿреен jараш кÿски кÿн.

   Сары агаштар öзöгиле базып jÿрÿм. Кöксимде кеен, кöзимде кÿски тöрöл: ылгый ла тал ла кайыҥ арал бийик кырларды эдектей туку ыраакка чöйилген jадыры, торт ло jоон сары-чоокыр jылан тыйрыйып-мыйрыйып, тыйрыйып-мыйрыйып, тууларды ажыра качып баргандый.

   Бу аралдыҥ ортозыла тайга суузы агып тÿшкен. Jайыла тирÿ не-немениҥ jÿрегин jалтандырган кÿчтÿ агын бÿгÿн jобожыган браат.

   Кÿски jаратта шылырт... шылырт... Будыма тарбайа кургаган öлöҥ оролот. Чыдаган jерим öлöҥи...

   Бÿгÿн jеримниҥ jыды да башка. Уйдыҥ кÿски сÿдиниҥ jыды jайылгандый... Койу-у, то-ок, кей ныкта-а... амыраар, эмди амыраар деп, алдымда jер шымыран jаткандый... узун тÿштиҥ кийнинде амырап jаткан карган энемдий.

   Бу сары бÿрде ыраакта бороргон туулар эдектей jайылган кÿски чöл куулгазын jараш. Карузыган Кöкöрÿ чöли. Кургак jердиҥ кубакай чечектери кÿски серÿÿнге тыҥдана тÿжÿп, чöл ÿстин jÿк ле тоолу кÿнге кубакай сары эттире бÿркеп ийер...

   Мында jÿрÿмниҥ элкеми, jердиҥ телкеми сезилет.

   Бÿгÿн каан... Токыналу-у Алтай ÿстинде сап-сары, jараш музыка ойноп тургандый... кижиниҥ jÿреги ачу-у чым эдип, кару не де jылыйгандый санандырар, санандырар, санандырар...

   Амы-ыр кÿски тала... Мындый ла тургай jажына... Эне jерим. Неге де толыбас эрjине.

Тексттин темазы; куску Алтай

Тос шуултези: Автор Алтайынын jаражын мактап, суунип турганы.

Тексттин будуми: jурамал текст. Ар-буткеннин jуруктары коргузилет

Тегин эрмектер: Бÿгÿн кÿс... Сÿреен jараш кÿски кÿн. Сары агаштар öзöгиле базып jÿрÿм.  Бу аралдыҥ ортозыла тайга суузы агып тÿшкен. Jайыла тирÿ не-немениҥ jÿрегин jалтандырган кÿчтÿ агын бÿгÿн jобожыган браат. Кÿски jаратта шылырт... шылырт... Будыма тарбайа кургаган öлöҥ оролот. Чыдаган jерим öлöҥи... Бÿгÿн jеримниҥ jыды да башка. Уйдыҥ кÿски сÿдиниҥ jыды jайылгандый...  Бу сары бÿрде ыраакта бороргон туулар эдектей jайылган кÿски чöл куулгазын jараш. Карузыган Кöкöрÿ чöли. Кургак jердиҥ кубакай чечектери кÿски серÿÿнге тыҥдана тÿжÿп, чöл ÿстин jÿк ле тоолу кÿнге кубакай сары эттире бÿркеп ийер...  Мында jÿрÿмниҥ элкеми, jердиҥ телкеми сезилет. Бÿгÿн каан... Амы-ыр кÿски тала... Мындый ла тургай jажына... Эне jерим. Неге де толыбас эрjине.

Колболу эрмектер. Кöксимде кеен, кöзимде кÿски тöрöл: ылгый ла тал ла кайыҥ арал бийик кырларды эдектей туку ыраакка чöйилген jадыры, торт ло jоон сары-чоокыр jылан тыйрыйып-мыйрыйып, тыйрыйып-мыйрыйып, тууларды ажыра качып баргандый. Койу-у, то-ок, кей ныкта-а... амыраар, эмди амыраар деп, алдымда jер шымыран jаткандый... узун тÿштиҥ кийнинде амырап jаткан карган энемдий. Кургак jердиҥ кубакай чечектери кÿски серÿÿнге тыҥдана тÿжÿп, чöл ÿстин jÿк ле тоолу кÿнге кубакай сары эттире бÿркеп ийер...

Уурладылган эрмектер.  Кöксимде кеен, кöзимде кÿски тöрöл: ылгый ла тал ла кайыҥ арал бийик кырларды эдектей туку ыраакка чöйилген jадыры, торт ло jоон сары-чоокыр jылан тыйрыйып-мыйрыйып, тыйрыйып-мыйрыйып, тууларды ажыра качып баргандый.

Толо эмес эрмектер. Бÿгÿн кÿс... Бÿгÿн каан... Эне jерим...

Кениткен эрмектер: Бу аралдыҥ ортозыла тайга суузы агып тÿшкен. Jайыла тирÿ не-немениҥ jÿрегин jалтандырган кÿчтÿ агын бÿгÿн jобожыган браат.