Классный час: Шаг чаагай, Шагаа чаагай!
классный час (2 класс)

Хомушку Юлия Владимировна

Материал для проведения национального праздника "Шагаа"

Скачать:

ВложениеРазмер
Microsoft Office document icon klass_shagy_shag_chaagay_shagaa_chaagay.doc73.5 КБ

Предварительный просмотр:

Название конкурса

Республиканский конкурс на лучшую методическую разработку внеклассного мероприятия «Шаг чаагай, Шагаа чаагай!»

Номинация

Лучшая методическая разработка внеклассного мероприятия «Шаг чаагай, Шагаа чаагай!» для 1-4 классов общеобразовательных организаций Республики Тыва

Фамилия, имя, отчество

Хомушку Юлия Владимировна

Место работы, должность

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Средняя общеобразовательная школа №1 с.Кызыл-Мажалык Барун-Хемчиксокого кожууна».

Учитель начальных классов

Стаж

11 лет

Категория

первая

Год рождения

1987

Образование

высшее

Пояснительная записка.

Это разработка внеклассного мероприятия «Шаг чаагай, Шагаа чаагай!» посвящена для 1-4 классов. Шагаа - это новый год по лунному календарю, один из самых крупных праздников в календаре тувинцев. Праздник Нового года приходится на начало белого месяца по лунному календарю. Дату праздника определяют ламы. Новый год наступает не в полночь, а с восходом в первый новогодний день. Точное время древние тувинцы определяли по собственной руке: считалось, что смена ночи и дня происходит в тот момент, когда становится возможным разглядеть линии на раскрытой ладони. Новый год в Туве встречают весной, потому, что только после окота скота, приходящегося на раннюю весну, можно было считать годовой цикл завершенным. Время наступления Нового года воспринимается как особое, сакральное, когда проходит разрыв между прошлым и будущим, сопровождающийся борьбой между добром и злом.

Актуальность:  сохранение традиции празднования Шагаа из поколения в поколение.

Цель: ознакомить учащихся с традиционным национальным праздником тувинцев – Шагаа.

Задачи:

1. Развивать умения учащихся выступать публично. 

2. Воспитывать любовь и  уважение к культуре своего народа, воспитывать чувства патриотизма, интернационализма, толерантности.

3. Знакомить детей с культурой, традициями, обычаями тувинского народа

 4. Закрепить знания учащихся о празднике Шагаа;

Оборудование:  пословицы и поговорки,  презентация,  картины животных, молочный чай, можжевельник, песни о шагаа.

Класс шагынын сценарийи «Шаг чаагай, Шагаа чаагай!»

Сорулгазы:

1. Тыва улустун Чаа чыл байырлалы - Шагаа дугайында ханы билдингир тайылбырлап бээри болгаш уруг-дарыгны чаагай чанчылдарга ооредири;

2. Уругларнын Шагаа байырлалынын дугайында билиин быжыглаары;

3. Тыва улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек, сонуургак, эки чанчылдарынга уругларны кижизидери;

4. Сагынгыр-тывынгыр чорукка база улустун аас чогаалынга даянмышаан, уругларнын дыл-домаан, даап-бодаашкынын сайзырадыры.              

Дерилгези: плакаттарда улегер домактар, календарьда кирген дириг амытаннар чуруктары, презентация, компьютер, суттуг шай, тос-карак, артыш, шагаа дугайында ырылар бижилгези.

Класс шагынын чорудуу:

I. Киирилде кезээ:

Тос дээрим

Долаан бурганым оршээ!

Черден ору судум оргууйн.

Авыралдыг Алдай тандым

Аржаан акшай

Чажыым чажайн!

Багай чуве ынай турзун!

Эки чуве бээр турзун!

Чаа хунум менди болзун!

Чаштарымны карактазын!

Курай-курай!

Башкы:  Амыр-менди айтырбышаан,

Аалдап келген аалчыларга,

Башкыларга, уругларга

Ак инек чылын уткан

Кайгамчыктыг шага-биле,

Кудук базып могейбишаан,

Курай салып, чолукшуулу!

(Оореникчилер келген аалчыларга ак кадактарын соннеп, чолукшуурлар).

Башкы:   Бир-ле дугаар аалчыга тыва чон суттуг шайын кудуп соннээр турган. Ынчангаштын аалчыларывыска амданныг суттуг шайывысты соннээлинер.

Ыры «Шайывыс». (Аюржана, Амелия, Яна, Камила ырлаар).

Башкы:

- Уруглар база эргим аалчылар! Богун кайгамчык, каас-чараш оргээвиске тыва чоннун ынак байырлалы Шагаага тураскааткан класс шагын эрттирер-дир бис.

II. Кол кезээ.

1. Шагаа-биле таныштырылга.

- Ам силерге шагаа байырлалынын дугайында таныштырыптайн.

              Чоон чук улустарынын 12 чыл санаашкынынын аттарын дириг

амытаннар-биле адаанында ужур-ла бар. Чыл бурузу ангы-ангы салым чолдуг  болгаш кым кандыг чылда,кандыг менгилиг кылдыр торуттунерил оон уулези оон хамааржыр дижир.

       Тыва улустун ог ишти безин тыва календарьга дуушкек.Дор бажындан

эгелээш,хун аайы-биле Куске,Инек,Пар,Тоолай,Улу,Чылан,Аът,Хой,Мечи.

Дагаа,Ыт,Хаван деп кезектерге чарлыр.Огнун иштинге эт-сеп,херекселдер

салыры тускай  чурумнуг, уткалыг.Ол чурумну 12 чылдыг тыва календарь

биле дууштуруп каан.

Шагаа дээрге бугу чоннун  эрги чылды удээн, чаа чылды уткаан байыр-дою-дур. Шагаанын болур хунун астрологтар, дама-башкыларнын санааны-биле ай календарын езугаар тодараткаш эттирип турар. Шагааны дун ортузунда эвес, а дан хаяазында 3 шактан 6 шак аразында уткуп турар.

Шагаага белеткел кустен эгелей бээр. Мал семис турда-ла, кончуг иртти догергеш, ореме-саржаан, чодураалыг чокпээн, хырбачазын белеткеп алыр.

Шагаа хуну чоокшулаарга, аал чоогунун девискээрин, ог иштин, бажын-балгадын арыглап, эрги чылдын хир-чамын аштап, арыгланырлар. Шагаада кедер идик-хевин арыглап, чаа даараан торгу тоннарын кедер турганнар.

Шагаанын эн кол езулалдарынын бирээзи - сан салыры эн кол черни ээлеп турар. Ол дээрге шагаанын бажы, эгези, дээди чадазы, озээ болгаш эн-не сузуглелдиг кезээ болур. Сан салыры анаа-ла ужур барымдаалап кывыскан одаг эвес, а дыка ханы ужур-уткалыг езулал болур. Саң  салыр  савага  делгеп  белеткеп  алган  ажы-чеминиң  дээжизин  алгаш,  хүн  үнер  чүкче  углай  салгаш,  чемниң  дээжизин  өрттедир. Ол  чүнү  илередип  турарыл  дээрге,  чаа  үнүп орар  чылды  чалап,  уткуп  ап  турарывыс  ол дээни.

         Даң  аткан,  хүннун чаа  херелдери-биле  Шагаа  байырлалы  эгелээр.

          Шагаа байырлалында дыка чараш езулал бар. Ол дээрге чолукшууру – чаа чылдын мендилежиишкини. Бичии кижи адыжын ору корундур улуг кижиже сунарга улуг кижи оон кырындан адыжын куду корундур салбышаан, «Амыр-ла!» деп чугаалаар.  Ол дээрге улуг кижини хундулеп турары болгаш, херек уеде дузазын кадарын дангыраглап турары болур.

         Ук езулалдарнын соонда, шагаанын база бир солун кезээ – шагаа оюннары эгелээр.

Уруглар  ойнаар  тыва  шагаа   оюннары:  кажыктаар,  «Аскак  кадайлаары»,  чинчи  чажырар  оюн,  дүрген-чугаа-биле   маргыжары,  кожумак  ырылар-биле  маргыжары,  тевектээри,  шыдыраалаары,  тывызыктажыры  болгаш  өске-даа  оюннар.

   Диана:       Шагаа хүнү мөөрейлиг

                      Адыш – чарыш маргылдаалыг

                      Ийи кезек үстүп алгаш

                      Оюн - хөгже кирээлинер!

Экер-Очур: Чанчыл ындыг, ужур ындыг

                    Чалыы салгал уламчылаал!

                     Болуктерге уступ алгаш,

                    Адаан-моорей кылыылынар!

   

Башкы:      

- Чылдарывыс аайы-биле усчуп аалынарам, уруглар!

Улу чылдыглар  биле чылан чылдыглар.

2. Моорейлер:

1 моорей «Узун-тыныш».

                                     1 катап киир тынгаш,

                                     Дазыладыр санаптаалы.

1 бала, 2 бала, 3 бала….

2 моорей «Дурген-чугаа».

                             Дылывысты сайзырадыр.

                                 Дүрген чугаа мөөрейинден

                             Дызырадыр эгелээлиңер.

3 моорей «Кожумакка кончуг-ла мен!»

- Кожумакка чижип каалынарам, че-ве!

4 моорей «Улегер-домактар».

                 Үлегер сөсте нүгүл чок.

               Үер суунда балык чок.

               Чонувустуң чиге сөглээн

               Суртаалдарын дыңнаалыңар.

5 моорей  «Кым мурнай тыварыл?» (Календарьда кирип турар дириг амытаннарны кым эки билир эвес дээш  айтырыгларга харыыладыр).

1. Бо чылдын Шагаазында чуу чылын уткуур бис?

2. 12 чылдын адын чурум-чыскаал аайы-биле аданар?

3. Силернин  чылынар  чул?

4.Эн эвээш ужуктуг чылды ада?

5. Кадыг демдек кирген чыл ады?

6. Чыланны ойзу аданар?

Башкы:

-Эр-хейлер! Кайы-даа тала алдыртпас, адаан-моорей солун болду! Улу болгаш чылан чылдыглар кайызы-даа тиилээн-дир оо!

                         

                     Ам бо унген инек чылда

                        Амыдырал – чуртталганар

                        Аас - кежик  бургээр болзун!

                        Сагыш – сеткил  шуптунарга

                        Сагган  сут  дег ак – ла болзун!

                              Чаа унуп олурар Инек чылы-биле!

                              Шагаа-биле! Курай-Курай!

   

Шупту: Йорээл доктаар-ла болзун ам! Курай-курай!!!

Список использованной литературы:

1.Кенин-Лопсан М.Б. Традиционная культура тувинцев: Тувинское  

  книжное издательство, 2006.

2. О национальном празднике Шагаа. Официальный сайт Республики Тыва (08.02.2013).

3. Шагаа: истоки и традиции. Материалы Круглого стола, посвященного празднику Шагаа. Блюда Шагаа. — Кызыл: ТИГПИ, 2015.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

классный час "Шагнын чаазы- Шагаа хуну келди"

Шагаа    байырлалы. Сорулгазы:1.Тыва улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек,...

«Шаг чаагай, шагаа чаагай !» Улуг болуктун уругларынын «Шагаа» байырлалынын сценарийи.

«Шаг чаагай, шагаа чаагай !»Улуг болуктун уругларынын «Шагаа»  байырлалынын сценарийи.Шагнын чаагай эргилдезиШагаа хуну унуп келдиЧанчыл ындыг артыш-санынЧаагай чыдын айдызаалы !...

классный час к празднику"Шагаа" на тему "Тос чузун малым" (девять видов домашних животных тувинцев)

Данный материал предназначен для проведения классного часа в начальных классах к празднику Шагаа (Новый год)....

Шаг чаагай Шагаа Чаагай!

Как встречают новый год в других странах. Конкурс среди учащихся на устное народное творчество...

Классный час "Шагаа чаагай!"

На тувинском языке...

"Шаг чаагай, Шагаа чаагай".

quot;Шаг чаагай, Шагаа чаагай"....

Шаг чаагай! Шагаа чаагай!

                     Класс шагы:  «Шаг эргилдези –Шагаа чаагай!»Сорулгазы: 1. Торээн чурттунга, дылынга база чоннун...