Тăван чĕлхе - пĕлÿ çăл куçĕ.
методическая разработка на тему

Материалы для проведения недели чувашского языка в начальной школе. Содержит разработки. Материалы о И.Я.Яковлеве.

Скачать:

ВложениеРазмер
Microsoft Office document icon tavan_chelhe-_pelu_salkuse.doc530 КБ

Предварительный просмотр:

 

 

Чир\ккассинчи  шкул\нчи

 п\т\м\шле в=там п\лъ паракан

к\ё\н класра в\рентекен

Атласкина Элла Сергеевна

«Т=ван ч\лхе-  п\лъ ё=лкуё\»

    И.Я.Яковлев \ё\ - х\л\пе паллаштарса  ч=ваш эрнинче к\ё\н классенче туса ирртерн\ уяв сценарий\сем (\ёсен т\с\сем.)

К=ёал ака уй=х\н -25 м\ш\нче  2018 –м\ш ёулта И.Я.Яковлев – 170 ёул.

И.Я.Яковлев юбилей\ кашни ч=вашш=н уяв пулт=р.

Пыс=к, ёълл\ ту м=наёл=хне ун ум\нче т=н= чух ас=рхама ёук, м\н чухл\ аяккарах каят=н, в=л ёав=н чухл\ лай=храх кур=нать. Иван Яковлевич Яковлев ч=ваш хал=хш=н м\н тери пыс=к \ё тунине =нланса илме, =на тив\ёлипе хаклама тыт=ниччен в=х=т чылай кирл\ пулн=.

Юлашки ёулсенче ч=вашсен ё\н\ ёырул=хне й\ркелекен\н ёуралн= кунне ч=ващ ч\лхи кун\ тесе пал=ртма пуёлар\ё. Ёавна май республик=ра уява п\р кунпа мар, тив\ёл\н, м=наёл=н палл= т=васси й=лана к\рсе пырать. К=ёалхи юблей вара кашни ч=вашш=н пыс=к уяв пулмалла, в=л них=ёанхинчен те анл=рах иртмелле. Шкулсемпе библиотек=сенче, кермен ёурт\сенче И,Я, Яковлева халаллан= т\рл\ мероприяти, к\неке выставкисем, тематика каё\сем, литератур=па искусство ёыннисемпе т\лпулусем й\ркелеме пал=ртр=м=р.

И.Я.Яковлев пурн=ё\, \ё\-х\л\, педагогика в\рент\в\сем тем=семпе =сл=л=х конференци ирттерме пулать. В\ренекенсене асл= педагог \ё\семпе паллаштарма, пурн=ё\нчи к=с=кл= самантсем ёинчен каласа пама пулать. И,Я,Яковлев ёинчен доклад тума пулать. Ч=ваш хал=х\н =с- хак=л ертъёи пирки ачасем сахал мар илтн\, вулан=. И.Я.Яковлев педагог ч=ваш хал=хне, ч\лхине упраса х=варассиш\н сывл=хне, в=йне шеллемес\р т=р=шнине пал=ртмалла.

«Эп\ нихёан та чапш=н, =ш= выр=нш=н, пыс=к укёаш=н, мухтав с=мах\семш\н =нт=лман, хам=н т=ван хал=ха в\рентсе ёутта к=ларасиш\н ёеё в=ё хун=», - тен\ И.Я.Яковев х=й в=х=т\нче.

Хал=хш=н чунне парса, сывл=хне шеллемес\р т=р=шн= ёынна тмв\ёлипех хакласч\, =на халлаласа уявне  лай=х ирттересч\.

2018 ёулхи ака уй=х\нче И.Я.Яковлев ёуралн=ранпа 170 ёул ёитет. К=ёал Ч=ваш Республикиче И.Я.Яковлев-асл= в\рентекем\ре халалан=. И.Я.Яковлев=н \ё\сене чапа хурса пир\н шкулта ака уй=х\н 18-25 –м\ш кун\сенче  ч=ваш ч\лхипе литература эрни иртр\.

 Ч=ваш ч\лхипе литература эрнинче к\ё\н класра в\ренекенсем хастар хутш=нч\ё. Ёак эрнере пулакан ч=ваш ч\лхипе литература вулав\ урок\сенче те, тата ытти уроксенче те, И.Я.Яковлевпа ёых=нн= т\рл\ \ёсем туса ирттерт\м. Класс тулаш\нчи \ёсене те И.Я.Яковлев=н \ё\ - х\л\пе, калав\семпе ёых=нтарса пыт=м.

Ёак эрне пуёланиччен малтан И.Я.Яковлев ёинчен альбом туса й\ркелер\м\р. Выставка валли валли к\некесем пухр=м=р. Асл= в\рентекем\р ёинчен каласа пама п\р ачан ашш\не доклад хат\рленме хушр=м. И,Я,Яковлев=н халалне ёырса хат\рлер\м. Ачасене чаваш хал=хне ёутта к=ларакан Ул=п ёинчен с=в=сем ёырма хушр=м, ч=ваш эрнинче ч=ваш ёипуё\пе ёъремелли ёинчен п\лтерт\м.( анатри ч=вашсен , тури ч=вашсен).Ака уй=х\н 17–м\ш\нче п\лтеръ ёакр=м. 

Ялта ачасем сахал..Классенче 5-8 ача анчах.. Ёав=нпа та класс тулаш\нчи \ёсене 1-4 класс ачисемпе п\рле ирттеретп\р. П\т\млетъ \ё\ вара, кашни класра уйр=м иртет.

1-м\ш кун.  Юн кун.

И.Я.Яковлев – ч=вашсен асл= в\рентекен\.

Т\ллев\сем:

 1.И.Я.Яковлев кунёул\пе творчествине т\пчеме хавхалантарасси.

 2.Ч\мп\р ч=ваш шкул\н историй\пе интереслентерсе ярасси.

 3. В\ренекенсен творчеств=лла пултарулл=хне аталантарасси.

Кирл\ хат\рсем: И.Я.Яковлев портреч\, ч=ваш ёипуё\сем, И.Я.Яковлев ёинчен ёырн= плакатсем, комьютер, проектор, слайдсемпе презентацисем. «И.Я.Яковлев=н пурн=ё\», ч=ваш ялав\.

Уяв юх=м\.

Уяв пуёланиччен ик\ минут юлсан «Т=ван ё\ршыв» юрр=н(с=вви Илле Тукташ=н, к\вви Герман Лебедев=н) п\р ёавра тата хушса юрламалли ян=рать.

В\рентекен. Ачасем, юр= сып=к\ ян=рар\. М\н п\лет\р эсир ёак к\в\ ёинчен?( Ачасем хуравлаёё\.)Ёапла, эсир илтн\ к\в\ Ч=ваш Республикин Патшал=х  - Гимн\ - пулч\.

Верентекен. Ман=н п\ч\к в\ренекенсем, эпир м\н ятл= ёер шывра пур=натп=р?(Ачасем хуравлаёё\) Ч=нах та эпир Раёёей шутне к\рекен Ч=ваш Республикинче пур=натп=р, ъсетп\р, в\ренетп\р, ыр= ёын пулатп=р.Плакат ёине ёырн= с=махсене сас=па вулар-ха.( Плакат ёинче «Ёын пул! Ч=ваш ятне ан ё\рт!»)

В\рентекен. (И.Я.Яковлев портретне к=тартать) Эпир сир\нпе паян ч=вашсен чи палл=, чи =сл=  ёынни ёинчен калаё=п=р. +на теп\р майл= ч=ваш хал=х\н ул=п\ теёё\. Кам – ха в=л? Эсир ун ёинчен м\н п\лет\р? М\н туса пал=рн= ёын в=л?. 

(Ачасем  м\н п\лнине каласа параёё\.)

4 – м\ш класра в\ренекенсем И.Я.Яковлев=н пурн=ё\пе \ё\-х\л\ ёинчен к\скен. каласа параёё\. (Иван Яковлев к\некерен «Ёит\нн\ в=х=т»)

1-м\ш ача: «Ман=н ёемье»

2-м\ш ача: «Усрав Ыв=л»

3- м\ш ача:  «Ч=ваш апач\»

4- м\ш ача: «Кулине аппа»

5- м\ш ача: «Асатте»

6- м\ш ача: «Ача чухнехи самантсем»( Ачасем ыв=нса каяёё\. П\р в=й= выляса илмелле.)

7- м\ш ача: «Шкула леёр\ё»

8- м\ш ача: «Шкулти пурн=ё»

9- м\ш ача: «Экзаменсем»

10- м\ш ача: «Ч=ваш шкулне й\ркелес»

(Ачасем ёак калавсенчи И.Я.Яковлев ёинчен к\скен каласа параёё\. В\рентекен  ачана пул=шса ёырса е м\н каламаллине хат\рлеме пул=шать. В=йл=рах ачасем калан= хуш=рах «ыйту хурав» \ёсем ирртереёё\. В\рентекен хат\рлесе панипе.)

Ачасем каласа п\терсен в\рентекен п\т\млетъ т=вать. Уяв « Эп\- шкул ачи» ч=ваш юррипе в\ёленет .1-м\ш класс ачисем юрлаёё\.

Эп\- шкул ачи.

К\вви Ю. Кудаков=н

С=вви И. Степанов=н

1.Х\рл\ тут=рл= к\р ёитр\,                      3. Алл=мра чечек ёыххий\

Эс манман-и, кукаёи?                               Ё\н\ сумка тепринче.

Тултарат=п \нт\ ёичч\.                              +сатан пуль, кукаёий\м,

К=ёал эп\ - шкул ачи.                               Утас ёул питех инёе.

Ля-ля-ля…                                               Ля-ля-ля…

2.Хам лартса хамах ъстерт\м                   4. Ш=нк=рав ч\нет.Васкат=п.

Чечексем ик-виё й=ран.                            Эс те пыр-ха, кукаёи!

Х\м сапать халь рет\н-рет\н                      «Пилл\ксем» илме утат=п.

Астра, роза та герань.                                Пыс=к ёын эп-шкул ачи.

Ля-ля-ля…                                                Ля-ля-ля…

2-м\ш кун. К\ёнерни кун

И.Я.Яковлев=н наук=ри шух=ш-к=м=л\. Чапл= та сумл= ят.

Т\ллев\сем:

1.И.Я.Яковлев \ё\сем, шух=ш\сем ч=ваш хал=хш=н тар=н п\лтер\шл\ пулнине пал=ртасси.

   2.И.Я.Я яч\ ч=ваш хал=х ч\ринче пур=ннине ёир\плетесси.

   3.И.Я.Яковлев ёинчен тата ытларах п\лъсем илесси.

В\рентекен. Ч=ваш ё\н\ ёырул=хне й\ркелесе, пуёарса ян= ёын Иван Яковлевич Яковлев. В=л ч=ваш историне т=ван хал=ха ёутта к=ларас ен\пе ул=пла \ёсем тунипе ёеё мар, ч=ваш литературине аталанма, культурине пур енл\н ешерме пул=шнипе те ч=ваш хал=х\нче асра юлн=.

В\рентекен. Иван Яковлевич  Яковлев яч\ ч=ваш хал=х\нш\н яланах хисепл\ те чысл= пулн=. Ун=н чап\ хал=хсем  хушшинче ёултан-ёул анл=рах сар=лса пырать. Ч=ваш хресчен\сем И.Я.Яковлева «ёутта к=ларакан», «=с паракан», «пир\н ыр= ёынн=м=р»(ачасем плакат ёинчен пурте п\рле калаёё\) тесе ч\нн\, в=л уён= шкул=н \ё\сене пыс=ка хурса хаклан=. «Ч=ваш шкул\ пир\нш\н х\вел выр=нне пулч\», «Ч=ваш шкул\ хресчен куёне уёр\»тенисем халичченех упранса юлн=.Т=ван хал=ха ёутта к=ларассипе К=нна Кушк= каччи ч=ннипех те ёав тери пыс=к в=й-хал хун=. Ун пат\нче, Ч\мп\рти ч=ваш шкул\нче, пир\н т=р=хри ялсенчен те чылай=н в\ренн\.В\сем хушшинче М.Д.Данилова Пушнар ял\нчен. Иван Яковлевич т\нчере чапа тухн= ч=ваш ч\лхин асл= т\пчевёипе Николай Иванович Ашмаринпа  тач= ёых=ну тытн=. И.Я.Яковлев  Ет\рне т=р=х\нче те пулн=. Хал=х шкул\сен инспектор\нче \ёлен\ в=х=тра Асл= в=рентекен\м\р шкулсем т=р=х ёърен\, Ет\рне хулине, Хучаш ялне ёитсе курн=. (И.Я.Яковлев ёинчен ачасем й\ркипе калаёё\.)

В\рентекен. Иван Яковлевич Яковлев:

1-м\ш ача: Ч=ваш хал=хне ёутта к=ларакан\.

2-м\ш ача: Ё\н\ ч=ваш ёырулл=хне й\ркелекен\.

3- м\ш ача: Ч=ваш алфавитне т=вакан\.

4- м\ш ача: Ч=ваш букварне ёыракан\.

5-м\ш ача: Библие ч=вашла куёаракан\.

В\рентекен. М\нле й\ркеленсе кайн=-ха пир\н ч=ваш алфавич\?.

И.Я.Яковлев выр=с алфавит\нчи палл=семпе ус= курса, анатри ч=вашсен калаёу ч\лхине т\пе хурса \ёлен\. П\ррем\ш алфавита 1871 ёулта туса ёитерн\. Алфавитра 47 сас палли пулн=. 1872 ёулта И.Я. Яковлев алфавита ё\н\рен тун= тата букварь к=ларн=. Ку хут\нче ёитменл\хсене п\терн\, алфавит 27 сас паллирен т=н=.1873  ёулта алфавит=н виёё\м\ш юлашки варианч\ пичетленсе тухн=, в=л 25 сас паллирен т=н=. Ёак алфавитпа п\р ул=штармас=р 60 ёул, 1923 ёулччен ус= курн=. Малалла ч=ваш ёырулл=х\ аталанса пын= май, выр=с алфавич\ ёине тай=нса 37сас паллилл\ ч=ваш алфавич\ пулса т=н=.

В\рентекен. Хальхи алфавитра миёе сас пали? (Ачасем хуравлаёё\.)

1- м\ш класс ачи калать.

В=т=р ёич\ п\р т=ван

Пур=наёё\ пит аван.

Тыт=нат=н та А- ран,

+с пухат=н Я таран.

В\рентекен.(1 –м\ш класс ачисенчен) Эсир в\ренсе х=ш сас пали патне ёитн\ - ха?Е сас паллисене пурне те п\лет\р-и?. (Ачасем хуравлаёё\.)Хал\ вара кашни сас паллирен пуёланакан =слайсем кал=п=р.(кашни ача аллинче х\рл\, к=вак т\сл\ касса к=ларн= А4 пыс=кк=ш сас паллисем, =слайсене каласа сцена ёине п\рин хыёё=н тепри тухса т=раёё\)

(+слайсем )

         А  аванни пурне те лай=х.

+  =сан тытма та =с кирл\.

Б  булка- хура ё=к=р м=нук\.

В  в\ренмес\р в\рен явма ёук.

Г  герой пулма та =с кирл\.

Д  доклад- в=р=м калаёу.

Е  ерипен \ёлесе мала тухайм=н.

Е  елка- ачал=х уяв\.

/  \ёл\х- пурн=ё т\рек\.

Ж  журнал- к\некелетн\ хаёат.

З  завод- рабочисен \ё выр=н\.

И  илем- ил\ртекен хитрел\х.

Й  й=н=шна й=н=шпа търлетейм\н.

К  к\ё\нни аслисенчен в\ренет.

Л  лай=ххи лай=хран ёуралать

М  мир- пурн=ё илем\.

Н  ним тумас=р ним\р те пиёместь.

О  о! тенипех океан урл= каёма ёук.

П  пурн=ё пур=нма п=р=ё та кирл\.

 Р  рак =сл=х\-кут=н чакасси.

 С  сывл=хран хакли ним те ёук.

Ё  ёутёантал=к-пир\н т=ван кил.

Т  тав тума п\лни пурне те кирл\.

У  ус=лл= \ё к=м=ла ё\клет.

Ъ  ъркев ураран ъкерет

 Ф  ферма пурл=х\-хал=х пурл=х\.

Х  хал=х ёинче хал ъсет.

Ц  цифра п\лни шутлама пул=шать.

Ч  ч=ваш=н та ч\ри ч=м=р.

Ш  шух= пулни шутл=хран к=ларать.

Щ  щетка-ш=п=р=н ш=лл\.

 Хыт=л=х палли.

Ы  ыр= \ё\н хак\ пыс=к.

Ёемёел\х палли.

Э  элек этэм ятне ё\ртет.

Ю  юр= ёамр=кл=х ёунач\.

Я  яшка ёиме те ят кирл\.

В\рентекен. М\нш\н сас паллисем ик\ т\сл\.
(Ачасем хуравлаёё\.Х\рл\ т\слисем – уё= сас=сем, к=вак т\слисем хуп= сас=сем.)

В\рентекен. (С=в= вулать)

Ч=ваш ачи.

Ч=ва ачи ч=вашах

Чун\ \ёре яланах:

П\р ёул хушши с=пкара

Пиеленсе пиё\хет.

Ик ёул хушши в=й=ра

Ир\кленсе ёит\нет.

Виё\ ёула ёитсесс\н,

Витре й=тма в\ренет..

Т=ват ёула ёитсесс\н,

Тукмак тытма т\лленет.

Пил\к ёула ёитсесс\н,

Пил\к авма с\мленет.

Улт= ёула ёитсесс\н,

Уя тухса в\ётерет

В\рентекен.( хушса калани)

Ёич\ ёула ёитсесс\н,

Шкулалла в=л в\ётерет

.Уяв ч=ваш юррипе  «Пире лай=х в\ренме» К\вви В.Воробьев=н. С=вви И.Ивник\н юр=па  в\ёленет.

Пире лай=х в\ренме.

К\вви В. Воробьев=н

С=вви И. Ивник\н

  1. Ылт=н тумл=  ялк=шса

Килч\ тул=х к\ркунне.

Ларса тухн= сав=нса

Эпир парта хушшине.

  1. Шкул\ ёут=, тап-таса,

П\т\м к=м=л ё\кленет.

В\ренетп\р т=р=шса

Эпир хал\ кулленех.

  1. Эпир  ч=ваш ачисем,

Ё\н\ пурн=ё калчисем.

Пире лай=х ёит\нме,

Пире лай=х в\ренме.

3 кун. Эрне кун.

Ч=ваш калав\сен фестивал\

И.Я.Яковлев=н калав\сем

(Фестивале ашш\-ам=ш\сене те ч\нн\.)

Т\ллевсем:

1.Ачасене И.Я.Яковлев=н калав\семпе палаштарасси.

2. Калавсем вулама  туй=м ёуратасси.

3.Сцена ёинче п\ч\к артистсем пек пулса выляма х=н=хтарасси.

                     Фестиваль юх=м\.

В\рентекен. И.Я. Яковлев ачасем валли нумай калавсем ёырн=. Ак= сир\н умра ун=н п\р к\неки «Ача-п=ча калав\сем».

 Эсир, ачасем И.Я.Яковлев=н м\нле калав\сене п\лет\р?(Ачасем хуравлаёё\.)

Кам калав\сене вулан=?(Ачасем хуравлаёё\)

(В\рентекен п\ч\к куравё=сене И.Я.Яковлев=н калав\семпе паллаштарать. Куравё=сенчен ыйтса м\нле калав кил\шнине вуласа парать, теп\р калавне каласа парать.)

Малалла сцена ёинче п\ч\к артистсем.

Фестиваль ача сач\нчи ушк=нран пуёланать.

В\рентекен. Калав яч\ «Автан». Т\п с=нар\ м\н ку калавра.?  

Чи х=юлл= ача Скворцов К\ётук (Костя) И.Я.Яковлев=н «Автан»  калав т=р=х выляса парать.

(Ачасем сцена ёинче выляма пуёличчен, в\рентекен калав ятне калан= хыёё=н, м\нле с=нарсем вылянине ыйтса п\лет.)

1 -  м\ш класри ачасем «Кахалпа юлхав"

В\рентеекен. Ку калава И.Я.Яковлев м\нле т\ллевле ёырн=.(Ачасем хуравлаёё\.)

2 -  м\ш класри ачасем «Лаша шырани»

В\рентекен. Ку калава вара м\нле к=м=лпа ёырн=? (шътлес к=м=лпа ёырн=)

3 -  м\ш класри ачасем «Кашк=рпа карч=к »

В\рентекен. /л\к ачасене мак=рсан, м\нпе те пулин х=ратн=.Эсир хал\ пыс=к, мак=рмаст=р \нт\. 4 -  м\ш класри ачасем «Эп\ ък\нни» 

В\рентекен. Калав в\ё\нчи ваттисен с=махне пурте п\рле калар –ха. «Нумай п\т\, сахал ёит\, п\рле пур=ннине м\н ёит\». Ман=н тата хушса ёак=н пек калас килет ачасем. П\рле кил\штерсе, тусл= пур=ннине м\н ёит\.

(Х=шп\р ачасем ялта ч=вашла пачах та п\лмеёё\.Ёак=н пек калас килет.

Пур=натп=р эпир ялта

Калаёатп=р выр=сла.

  В\сем ан къренчч\р тесе « Мышонок на прогулке» сценка лартса пач\ё)

Ашш\-ам=ш\сем «Сармантей» калав т=р=х сценка лартр\ё.

 Фестиваль т\л\нмелле к=с=к та илемл\ пулч\. Ёак фестивале кашни в\ренекен пит\ тимл\, т=р=шса хат\рленн\. Ашш\-ам=ш\сем те чун ч\реренех хат\рленн\. П\ч\к артистсем х=йсен таланч\пе, костюм\семпе куракансене, ашш\ ам=ш\сене сав=нтарч\ё. Ашш\- ам=ш\сем  сцена ёинче выляни ачасене пит\ кил\шн\, т=в=лл=н ал= ёупр\ё. Ку фестиваль ас=нмал=х юлч\.

4 кун. Ш=мат кун.

Ч=ваш ч\лхи – пуян ч\лхе

Т\ллев\сем: Ачасене хал=х традиций\сене упрама, т=ван ч\лхене юратса в\ренме хавхалантарасси, ч\лхе илем\пе пуянл=хне туйма, п\лъл\хе ъстерме пул=шасси

.«Сцена ёинче плактсем: «Ч=ваш ч\лхи-пуян ч\лхе», «ч\лхе ёинчен калан= ваттисен с=мах\сем»

Уяв юх=м\.К\в\ ян=рать. Сцена ёине ч=ваш ёипуёне т=х=нн= в\рентекен, ик\ ертъё\ х\р ачапа арёын ача тухса ч=ваш ч\лхи ёинчен  с=в= вулаёё\.

В\рентекен.

Ч=ваш ч\лхи – т=ван ч\лхе.

Эс пин ч\лхерен чи ёеп\ёёи.

чи пахи, эс – чун уёёи

Ч=ваш ч\лхи – т=ван ч\лхе

        1-м\ш ертъё\.

Эп ч=ваш ачи, сават=п

Ч\в\л- ч\в\л ч\лхене.

Юратап с=вва-юрра та,

Куп=са та к\слене.

Юратат=п вуламашк=н

Ч=вашла та выр=сла.

Ик ч\лхе, в=л ик =с манш=н,

Эп пуласш=н ик =слах!

(Пет\р Хусанкай)

2-м\ш ертъё\.

Ёеп\ёё\н, сулмакл=н,

Сав=кк=н, х=ватл=н

Ян=рат=н эс\ ман т=ван ч\лхем.

Тим\ре татат=н,

Чул с=рта ватат=н,

Сънн\ вучахра та эс ч\ртен  х\лхем!

Савн= ял=ра-и,

Шавл= хулара-и

Сан сассун йыхрав\,

пуётарать пире. (Альп=рт Канаш.)

В\рентекен. Пир\н шкулта та с=в= ёыракан ачасем пур. Хал\ вара  пир\н п\ч\к ёыравё=сем х=йсен с=ввисене вуласа параёё\.

Эп К\терук, эс Кентти,

Эпир тусл= ачасем.

В\ренетп\р п\р шкулта,

П\р шкулта та п\р класра.

В\ренетп\р ч=вашла,

Калаёатп=р выр=сла.

Манман ч=вашла эпир,

Мухтанса калаён= выр=сла,

Паянтан вара эпир,

Калаёатп=р ч=вашла.

Хам=р ч=ваш ч\лхине,

Манас  марчч\ них=ёан. (К\терукпа Кентти)

Ч=ваш ч\лхи

Чух=н мар ч=ваш ч\лхи

В=л пуян

В=й кърсе т=рать пире

В=л ялан.

С=в=, юр=, к\в\сем

         Ш=ратар.         

       Ч=вашла м=наёл=н халь

Калаёар, сав=нар,

Пур=нар.

Аннесен халалне

 Манар мар.( Ильина Мария.)

Ванюкпа Санюк

Й=л-й=л кулч\ё тутисем

Санюк=н.

Ч=р-ч=р п=хр\ё куё\сем

Ванюк=н.

 «Эпир ч=ваш ачисем», -тет

Санюк.

«Тус юлташл= пур=нар»,- тет

Санюк.(Ильина Мария))

В\рентекен

Тъсеймест\п- юрлап та ярап

Тус-т=ванн куё туллии пулн=ран,

 Тъсеймест\п- юрлап та ярап

Ёак с=мах ч\ререн тухн=ран.

Юр= «Ман юратн= т=ван ял Чир\ккасси»

1.Ман юратн=  т=ван ял Чир\ккасси

Эп курмар=м хам ёумра ур=ххи.

Эп пур=нат=п- ёке санпа Чир\ккасси,

Ах, ёитмест-ёке ман валли чун =шши.

Хушса юрламалли:

Ман юратн= ял=м Чир\ккасси,

Ман ёуралн= ял=м, Чир\ккасси.

Санс=р ман=н пурн=ё ёук, Чир\ккасси,

Ешерсем савн= ял=м, Чир\ккасси.

2. Ял хушшине эп к\реп хаваспах.

Пур=насс=м ман килет ёак=нтах.

Анчах ёемье ман унта, кунта мар,

М\нле чуна й=патас, калаёар.

Хушса юрламалли:

        3./м\р иртет ёаплипех васкасах,

         Анчах =ш=м ман ёунать санш=нах.

         М\н ёитмест-ши ч\реме ман=нне,

         М\нле ч=тса ирттерес \м\ре?

         Хушса юрламалли:

      В\рентекен.   Юр= с=мах\сене ёыракан\ Павлова Галина Валерьяновна.В=л паян  пир\н патра т\лпулура.( Г.В.Павлова  ачасене И.Я.Яковлев ёинчен, ч=ваш ч\лхи пуянл=х\, хал=х\ ыр= та \ёчен пулни ёинчен каласа пач\. Ч=ваш хал=хне юратнипе, ун=н ёеп\ё ч\лхи пулнишен сав=ннипе с=в=сем ёырма пуёлани ёинчен п\лтерч\. Х=й\н чаваш ч\лхи – пуян ч\лхе  ёинчен ёырн= с=ввине вуласа пач\.)

Ч=ваш, ч=вашпа пул юлташ,

Ч=ваш ч=вашпа хур=нташ.

Ч=вашла ална пар ч=вашпа,

Ч=вашлахкалаёар ч=вашпа.

Аякри ёул-й\рте т\л пулсан,

Ч=вашпа калаёса чунна уё.

Кърш\рех пур=нат=н пулсан,

К\в\ёме к=м=ла эс ан хуё.

Ч=вашпа ч=вашла пулмалла,

Т=ван т=валла туртмалла.

(Ачасем х=йсем ёырн= с=ввисене вуласа параёё\)

Ч=ваш ч\лхи.

Сав=нат=п, ч=ваш пулниш\н,

Ч=вашла пуплеме пултарниш\н.

Мухтанат=п Иван Яковлевпа,

Харс=р Ёеёп\лпе, Ивановпа

Элла Сергеевна в\рентекенпе.

Ч=ваш ч\лхи!

Х=вна пусм=рлама ан пар,

Х=в=нтан никама ан култар,

Ёит\ ёын м=шк=л\ пулса,

Ёит\ й=ваш пулса.

Ч=ваш ч\лхи!

/м\р ч\р\ пулсамчч\,

Сар х\вел пек й=лт=ртатсамчч\.( 4-м\ш класс Яландин Егор)

Й=ван.

1.Якку ыв=л\ Й=ван

В=л ёуралн= Кушк=ра.

Ик\-виё\ кунтанах,

Т=рса юлн= т=л=ха.

2.Т=л=х ачан пурн=ё\,

Пулн= ё=м=л мар.

Анчах пуёне усман в=л,

Утн= малалла.

3.Ч=ваш хал=х\ ёинчен,

В=л шутлан= яланах.

Уён= в=л в\сен валли,

Ёырн= к\неке те. (4-м\ш класс Матвеева Ксения)

Й=ван.

Ч=вашсен ч\ринче пур=нать,

Якку ыв=л\ Й=ван.

+на пурте хур=нташ,

И\т\м хал=х\- юлташ.(2- м\ш класс Капитонов Кирилл) Г.В.Павлова печ\к ёыравё=сене мухтаса тав с=мах\, маттурсем тесе х=й ёырн=  с=в=сен сборникне парнелер\. Ачасем пит\ сав=нч\ё парнеш\н.

5 кун.  Тунти кун кун.

Айт=р в=ййа тухар-и?

Т\ллев\с\м:

1.Ачасене ч=ваш хал=х\н авалхи в=ййисемпе паллаштарасси.

2.Авалхи в=й=сен т\сл\х\сене аса илесси,в=й= с=ввисемпе юррисен илемне, асамл=хне тата п\лтер\шне туйса илесси.

3.П\рлехи \ёсем ирттерсе ачасен калаёу ч\лхине аталантарасси.

В=й=

В\рентекен. Эх ачал=х-ачал=х! В=й=, кул=, сав=н=ё кашни ёын пурн=ё\нче в=й= пыс=к выр=н йыш=нать!. В=й=ра п\р-п\рнне пул=шма, п\р-п\ринпе =м=ртма, туп=шма в\ренетп\р.М\нле ача в=й= вылямас=р ёит\нет-ши? И Я. Яковлев, п\ч\к Якку та в=й=сем выляма юратн=.Эпир ун пиркиИван Яковлев «Ёит\нн\ в=х=т» к\некерен вуласа п\лт\м\р.

1 м\ш ертъё\.

Кашни кунах шкула ёъретп\р,

П\лъ илме те т=р=шатп=р.

Пурн=ёра вара п\лъс\р

Эс п\р ут=м т=вас ёук.

Й=н=шсенчен х=т=лса

+с -т=на аталантарар.

Паян вара в=й выляр,

П\р-п\рин в=йне п\лер.

Пурте п\рле т=р=шса

Айт=р, выляма пуёлар.

В\рентекен. Выляма пуёличчен юр= юрлар - ха. Пурне те выляма ч\нер. Ку юрра хавасс=н юрламалла.

Юр= «Выляма ч\нни»

К\вви С.Максимов=н

С=вви Н.Ваёёанкан

1.Атя, Ванюк, урама,

Унта сана к\теёё\:

Мишша, Анна. Х\векла

Вылямашк=н ч\неёё\.

2.Малтан выляр лапталла,

Унтан вара лашалла.

Кайран эпир ёырмаран

Шур т=м кайса ил\п\р.

3.Унтан эпир в=л т=мран\

К\леткесем т=а=п=р:

Лашасем те \несем,

Упасем те т=в=п=р.

(Кулленхи пурн=ёпа, \ёпе ёых=нн= в=й=сем вылятп=р. Пурте п\рле ваттисен с=махне калатп=р)

В=й=- в=йпала,

/ё - \ёпеле.

«Лашалла» в=й=.

2-м\ш ертъё\.

Айт=р в=ййа тухар-и те

В=й картине т=рар – и

(Ачасем в=й= картине тухса выляма пуёлаёё\.)

«Ёерем ватса вир акр=м» (Ч=ваш хал=х юрри)

Куё хупмалла выляр-и те

(Ачасем куё хупмалла выляёё\)

Е лапталла ёап=р-и.

Ачасем меч\кпе ус= курса выляёё\.

Пуш= выр=нла выляр-и,

«Пуш= выр=н» в=й= выляёё\.

Ай-ши-ши, ай-ши –ши

Ма эп ш=ши пулт=м-ши?

Эп\ тар=п х=раса,

Кушак мана х=вала.

«Ш=шипе кушак» в=й= выляёё\.

В\рентекен. Выляса, чупса ыв=нт=р пул\.

Хал\ вара канмалла ларса «Эп\ те …» в=й= выляр.

В\рентекен. Эп\ те ыв=нт=м, эсир те ыв=нт=р. Ыран ташлама, юрлама в=й кирл\. В=ййа тухма хат\рленмелле.

   Ах, ачал=х, ачал=х…

Ачашл=хс=р пулмасть в=л.

Ачашл=хри ачал=х

Авалл=ха юлать в=л.

       

6 кун. Ытлари кун.  

Ай, юрлар-и юррине, ай ташлар-и ташшине.

Т\ллев\сем:

 1) Ачасене ч=ваш хал=х й=ла – й\ркипе паллаштарасси, в\сен тавра кур=мне, пуплевне аталантарасси,

2) ч=ваш хал=х=н юрри-ташшин илемл\хне туйма х=н=хтарасси.

        3) ачасене тусл=, п\рле юрласа, ташласа сав=нса пур=нма в\рентесси.

Мероприяти юх=м\.

Мероприяти Ч=вашсен гимне юрланипе пуёланать . (Ачасем ура ёине т=рса  юрлаёё\.)

В\рентекен. И.Я.Яковлев ч=ваш юррисене пит\ кил\штерн\(«Ч=ваш юрри» калавран) Ача чухне ман=н пурн=ёра хутран- ситрен сав=н=ёпа в=й=-кул= та пулкалатч\.Ёу уй=х\н малтанхи кун\сенче ёамр=ксем в=й= картине пух=нса юрлатч\ё, ташлатч\ё. В=й=ра малтанах иртн\ ёул юрлан= юр=сене ш=рантараёё\, хыёё=н – ё\н\ юр=сем хывса  юрлама тыт=наёё\ (в\сене, паллах, ёырса пыман, асра к=на тытн=. Эп\ хам них=ёан та юрламан, сасса уй=рма та юрлама та п\лмест\мчч\. Ёапах та ч=ваш юррисене ё\нетсе юрлани ман чун=ма пырса тиветч\.

Ача чухне  илтн\ ч=ваш юррисем чылай=ш\ х=йне ев\р. Ташши – яланах илемл\ ъкерч\к. Ч=ваш к\ввисем чуна тытк=нлаёё\.

Ман=н та хам=р=н Ет\рне т=р=х\ ёинчен калас килет, юрлас килет.

Ет\рне ен\ \л\крен илемл\

Ч=н тъперен ил\ртет х\вел\

С=р шыв\н хум\сем

 К\в\леёё\ юр=сем.

В\рентекен . Ет\н\рне ёинчен м\н чухл\ с=в= ёырн=,  юр= к\в\лен\.

(В\рентекен Ет\рне ёинчен юр= юрласа парать.Юрлакан ёук пулсан к\ввине с=мах\семпе итлемелле.)

Юр= «Ет\рне, юратн= Ет\рнеё\м»

К\вви Н.Александров=н         С=вви В. Муравьев=н

1.С=р ёинче- ирхи х\вел кулли.

 Ул=хра сар кай=ксен юрри.

Тин\с ев\р чъхенет тырри.

Юмахри пек ёамр=кл=х хули.

Хушса юрламалли:

Ет\рне, ман юратн= Ет\рне

Тытк=нлар=н ёамр=к ч\рене,

+раскал=м, эс\ Ет\рне.

2. Ват= Ет\рне \ёчен, хастар.

Ё\н\ ёуртсем илемл\, пит капмар.

Выр=спа ч=ваш, тутар п\рле

Пур=насш=н пурте ё\н\лле.

Хушса юрламалли:

         3.С=р ёинче чъхет ялан с=нне

          Л=пк= та с=пайл= Ет\рне.

          Ъс, ё\клен, ё\нел, т=ван хула.

         Мухтанат=п эп\ санпала.

          Хушса юрламалли:

Ч=ваш юррисене юрлани

Верентекен. (П\р ёавр=м юр= пуёласа парать.

«Ытлари кун каёхине» юр= кеввипе.)

         Ш=мат кун ирхине

Ачасем пух=нсан.

К=м=лсем пит аван

Юр=сем юрлама.

Сцена ёине шкул сач\нчи ачасен ушк=н\ тухса  с=вви П.Эйзин=н. к\вви Ф.Лукин=н «М\н тума?» юррине юрлаёё\.

В\рентекен. И.Я.Яковлев=н «Автан « ятл= калавне аст=ват=р-и?(Ачасем  хуравлаёё\)

1 –м\ш класс ачисем «Автан тус» юрра юрлаёё\.

В\рентекен. Ч=ваш юррисене п\ри тепринчен хитререх юрлат=р.

2 –м\ш класс ачисем с=вви хал=х=н, к\вви Ф Лукин=н «Таш= к\вви» юр= юрласа ташлаёё\.

         Ытла та лай=х!

Ав пуёлар\ кай=к

к\в\ калама-

Ах! ытла та лай=х

Икк\н ташлама!

(Икк\м\ш класри ар ёын ачапа х\р ача ч=ваш ташши ташлаёё\.)

3 –м\ш класс ачисем с=вви Н.Ваёёанкан, к\вви Г лисков=н «Тух –ха, Ванюк» юр= юрлаёё\.

4–м\ш класс ачисем «Сан ёинчен юрлат=п, ч=ваш ен» юр= юрлаёё\.

В\рентекен. Ташлама пуёличчен, ёакна каласа х=варасш=н. Ч=вашсен м\нле юр=сем пулнине плакатран вуласа п\лер-ха.(Ачасем вулаёё\.)

Хал\ \нт\ ташл=п=р.

(Пурте п\рле юрласа ташлаёё\.)

Ать=р ташша пуёлар –и те

Ать=р ташша пуёлар –и?

Ура тапса ташлар –и те.

Ура тапса ташлар –и?

К\терукпа Кирук ташлан= хыёё=н к\вви Ф. Лукин=н «Ачасен ташши»к\в\ ёемипе ачасем пурте ташлаёё\. (В\рентн\ таш= мар. Кам м\нле ташлать. Ачасем тар тухичченех ташлар\ё, сав=нч\ё.)

В\рентекен. Ёит\ пул\ юрласа,

                  Ёит\ пул\ ташласа ,

                 Каяс пулать килелле.

(Таш= ташласа ыв=нн= хыёё=н, пурте п\рле ваттисен с=махне калаёё\)

          «Ё=к=р т=вартан асл= ан пул.

С\тел ёинче яланах ё=к=р пулт=р.

 Ёавра с\тел й\ри - тавра ларса ч=ваш апат - ёим\ёне ёиеёё\.

7 кун. Юн кун.  Ч=ваш диктанч\. П\т\млетъ. Ака уй=х\н 25-м\ш\.

К\ё\н класра в\ренекенсем Иван Яковлевич Яковлев=н калав\сем т=р=х ч=ваш диктанч\ ёырч\ё.

1

1-м\ш класри ачасем «Автан» калав;

 

2- м\ш класри ачасем. «Хураёка» калав;

3- м\ш класри ачасем. «Ш=ши» калав;

4- м\ш класри ачасем «Кашк=рпа путек» калав;

 диктант ёырса п\терн\ хыёё=н ачасем  ёак калавсем т=р=х ъкерч\ксем тур\ё.

П\т\млетъне вара уроксенче аса  ёир\плетмелле. Ёак эрне ч=нах та асамл= та илемл\ иртр\. Сире те к\ё\н класра в\рентекенсене ёак=н пек И.Я.Яковлева халалласа  ч=ваш ч\лхипе литератури эрни ирттерме с\нет\п.

2018 ёулхи  ака уй=х\нче И.Я.Яковлев ёуралн=ранпа 170 ёул ёитнине уявласа пир\н шкулта ч=ваш эрни ирттерни пит\ пыс=к учв пулч\.

И.Я.Яковлев пурн=ё\, \ё\- х\л\пе паллаштарни, к=с=кла самантсем ёинчен каласа пани, ун ёинчен доклад туни, ч=ваш хал=х\н =с-хак=л ертъёи пирки ачасем сахал маар п\лъ  илч\ё. Калавсем вуласа, в\сени вулав х=в=ртл=х\ те чылай улш=нч\, =с-т=н\ те тавракур=м\ те анл=ланч\. И.Я.Яковлев педагог ч=ваш хал=хне ёутта к=ларассиш\н, ч\лхине упраса х=варассиш\н, сывл=хне, в=йне шеллемес\р т=р=шнине п\лч\ё.

Ёак эрнери тусл=х ёир\пленсе пыт=р, ачасем И.Я.Яковлев ёинчен тата ытларах п\лме т=р=шчч=р.