"Кумах дойдута"
план-конспект занятия по окружающему миру (подготовительная группа)

Уус – Алдан улууһун  үөрэхтээһиҥҥэ  салалтата

Арыылаахтааҕы №1 «Кэнчээри» муниципальнай  бюджетнай

оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин тэрилтэтэ

Бэлэмнэнии бөлөх оҕолоругар  аналлаах

  " Кумах дойдута"

тулалыыр олоҕу, айылҕаны билиһиннэрии  дьайымал  

технологическай картата

Иитээччи: Цыденжапова Анна Васильевна

Боро5он, 2018 сыл

Сурун  сыала:  Кумах тутулун,  туругун  уонна кэриҥин кытта билиһиннэрии, өйдөтүү,

(кумах кыырпаҕа, бытархай тутуллаах, кураанах кумах (инчэҕэй), көбдөркөй, кумах өҥнөөх)

Соруктара:

-  о5о  билэр керер  дьо5урун сайыннарыы;

- о5ону  чинчийэргэ, тэннииргэ уерэтии;

-тыл саппааьын байытыы: кыырпах, бытархай, көбдөркөй, кумах куйаар, араҕас өҥ;

- айылҕа кестуулэригэр интириэьи тардыы;

-  кумаҕы туттарга сэрэхтээх буолуу.

Туттуллар матырыйааллар:         Кумахтаах иһиттэр, салфеткалар, слайда (кумах куйаар, үүнээйитэ, кыыллара)  уулаах ыстакаан, пластмасс трубка, ложка, лупа, поднос, лейка, мас палочка, песочный стол.

Дьайымал көрүҥнэрэ: Оонньуу,чинчийии, билии-керуу

Үөрэхтээһин уобаластарын алтыһыылара:        Билиини-көрүүнү сайыннарыы, эти- сиини сайыннарыы, тылын – өһүн сайыннарыы, уопсастыбаҕа  сылдьарын – бодоруһарын  сайыннарыы.

Дьарыкка  бэлэмнэнии үлэ: Прогулкаҕа сылдьан кэтээн көрүү,  кумах туһунан хоһоону үөрэтии, кумах темаҕа  хартыыналары, альбомнары көрдөрүү.

Дьарык  барыыта

1. Киириитэ. О5олору кытта билсиьии

Иитээччи:  Үтүө күнүнэн оҕолоор! Үтүө күнүнэн күн! Үтүө күнүнэн мин доҕотторум! Бэйэ бэйэбитин көрсүөххэйин мичээрбитин бэлэхтиэххэйин (оҕолор үтүктэн иһэллэр). Көрүн эрэ, оҕолоор миэхэ бу аптаах холбуйачаан баар. Бу иһигэр туох баарын билиэххитин баҕараҕыт дуо? (кумахтаах мөһөөччүк). Бу мөһөөччүк иһигэр туох баарый оҕолоор? Тыытан көрүҥ эрэ. Маладьыастар оҕолоор мөһөөччүк иһигэр кумах баар.

Слайда көстөр.  Иитээччи кумах туьунан кэпсиир (Саха сиригэр Тукулаан диэн кумахтаах сир баарын билиһиннэрэр).

2.Сүрүн чаас        . Кумаҕы билиһиннэрии.        

- Бүгүн биһиги кумах туһунан чинчийиэхпит, бүгүн бары учуонайдар буолуохпут. Учуонайдар ханна чинчийэллэрий? (лабораторияҕа), лабораторияҕа киирэргэ биһиги халат уонна шапочка кэтиэхпит (подноска кумахтаах иһит, лупа, трубка, ложка, салфетка, уулаах ыстакаан турар).

- О5олоор бары кэлэн олордубут, подноспутугар туох баарын көрдүбүт. Бу тугуй оҕолоор?  (лупа-улаатыннарар өстүөкүлэ). Лупанан кумахпытын көрөбүт? Кини хайдаҕый? Туох көстөрүй? (таас кырылас бытархай кыырпахтарыттан турар эбит, өҥө саһархай, бороҥ, араҕас). Трубканан аргыыйдык үрэн көрөбүт? (көбдөркөй буолар (сахсаҕар)).  Илиибитинэн кумаҕы ылабыт тарбахтарбыт быыһынан түһэн хаалла ди? Ол аата (бытархай тутуллаах).  

- Аны билигин магниты ыламмыт кумахха уурабыт. Туох буолла, оҕолоор? Магнитка туох сыстыбытый? (Таас бытархайа). Тоҕо сыстыбыта буолуой? (Тоҕо диэтэххэ тимир  кыырпахтара бааллар, магнит тимиргэ сыстар).

- Оҕолоор уулаах ыстакааҥҥа ложканан кумахта кутуоххайын эрэ. Кумахпыт хайдах буолла? (кумах ыстакаан түгэҕэр түстэ). Тоҕо кумахпыт ыстакааммыт түгэҕэр түстэ? (кумах ыйааһына ыарахан бытархай таастан турар). Уубут үрдүгэр туох тахсан кэлбитий? (кумах быыла тахсыбыт). Уубутун ложканан булкуйдубут эрэ сэрэнэн, уубут кирдээх буолла. Салфетканан илиибитин соттобут.

Физминутка  музыканан:  Оҕолоор кэлэн күн курдук турдубут, билигин музыка тыаһыаҕа, туох иһиллэрий? (тыал үрэрэ иһиллэр) бары эргийэбит илиибитин үөһээ көтөҕөбүт, ыһыллан хааллыбыт. Тыалбыт тохтоото. Иһиллиибит тыаспытын? (Ардах тыаһа иһиллэр). Бары төгүрүйэн сыстан хааллыбыт. Өссө биирдэ тыал үрэр, онтон ардах түһэр (Музыка «Тыал», «Ардах» тыаһыыр).

3. Оонньуу   «Кумахтан оҥоһуктар».   Оҕолоор кэлэн көрүөххэйин  эрэ,   бу тугуй? (формалар). Лейканан уу кутабыт иһиттээх кумахпытыгар. Кумахпыт хайдах буолла? (Инчэйдэ). Кыра формачкаларынан кумахха түһэрэн көрүөххэйин?  (оҕолор быһыылары оҥороллор). Быһыытын хайыыр эбитий инчэҕэй кумах? (быһыытын тутар).  

4. Оонньуу «Арааһынай өҥнөөх кумаҕынан уруһуй». Манна кэлэн көрүөххэйин. Остуолга туох сытарый оҕолоор? (кумааҕы, клей пва, кисточка, арааһынай өҥнөөх кумах). Билигин биһиги кумаҕынан уруһуйдуохпут. Кумаҕынан уруһудаабыккыт дуо? Илииспитигэр туох уруһудаммытый? (оонньуур пирамида). Бастаан килиэйинэн үөһээ өттүн сыбыыбыт уонна түргэнник кумаҕынан кутабыт, (иһиккэ сахсыйабыт кумахтаах илииспитин) бэйэҕит сөбүлүүр өҥҥүтүн кутаҕыт (пирамида бүтүөр диэри оҕолор оҥороллор). Оҕолор ууруоххайын бары уруһуйдарбытын, наһаа кыраһыабай буолбуттар уруһуйдарбыт. Эһиги бүгүн учуонайдар эрэ буолбатыгыт, худуоһунньуктар эмиэ буоллугут.  

Рефлексия.

Оҕолоор,  маладьыастар  наһаа үчүгэйдик  кытынныгыт. Биһиги    наһаа элбэҕи биллибит,   чинчийэн, оонньоон, уруһудаан көрдүбүт. Бары кыттыбыккыт иһин мэтээл биэрэбин «Эдэр чинчийээччи» диэн. Өйдүү, саныы сылдьаарын. Көрсүөххэ диэри.