Сценарии
календарно-тематическое планирование по теме

Чаа чылдын одаа.

Киржикчилери: 

Улуг улус: Хар-Кыс, адыг, Соок-Ирей, койгунак.

Уруглары: шупту койгунчугаштар.

Зал шимелдези: шиви, шиви   кыдыында  одаг.  Одагны кылырда лампаны

кызыл пос-биле    шуглааш,будуктардан кырынга салып каар.Пенопласт азы синтепондан ууштааш хар кылдыр чашканап каар.

Херек чуулдер: бичи уругларга кухня набору, печенье, куклалыг шанак, конгажыгаш, харлыг щоодай, пеноплоаст азы синтепондан кылган хар, подароктар.

Эгези:

Бичии уруглар, койгунчугаштар авазы койгунак-биле залче кирип кээр. Оларны Хар-Кыс уткуп алыр.

Хар—Кыс: Коруп корунер даан койгунчугаштар! Залдын чараш деп чувезин, кандыг кончуг чараш шиви боор. Шупту долганып шивини бугу талазындан коруп корээлинерем, уруглар! А чуге бистин шививисте фонарьлар, сайгылгааннар кыппайн турар чоор. «Чырып кээп корем шиви» деп шупту шивижигещтен дилеп корээлинерем, койгунчугаштар.

Уруглар (койгуннар) шупту: «Чырып кээп корем шиви» дээрге шивижигеш чырып кээр.

Хар-Кыс: Эр-хейлер! Ам шупту уруглар, койгунчугаштардан шивижигешче уруп корээлинерем?

Уруглар урер

Хар-Кыс: «Чуу канчап баар эвес» дээрге уруглар уруптерге шивижигештин лампалары оже бээр.

Хар-Кыс: Койгунактар шупту холдарывысты часкаптаалынарам?

Уруглар: часкаар.

Хар-кыс: Койгуннактар шупту холдарывысты часкаптарывыска шиви чырып келир.

Хар-Кыс: Койгуннар, уруглар, ам Чаа чыл дугайында хоглуг ырыдан ырлажып корээлинерем че, ырлашпышаан четтинчип алгаш шивини долгандыр хоровод тургузуп алгаш чараш шививисти долгандыр ырлап кылаштажыылынар, уруглар!

Ыры: «Блестят на елке бусы»

Хар-Кыс: Эр-хей, уруглар! Шупту чараш кылдыр ырлаштывыс.

Хар-Кыс: Кыжын бис чараш аккыр хар чаап турда ону сонуургап, аянзынып коорунге ынак болгай бис. Ол чараш аккыр харнын дугайында ырыдан ырлап корээлинерем, уруглар!

Ыры «Харжыгаш»

Башкылар уруглар-биле ырлаарга бичи уруглар Хар-Кыс-биле кады ырлап ойнаарлар.

Хар-Кыс: Дыка хоглуг ырлаштывыс, уруглар, ам шупту шанакка олуруп алгаш аргада мээн бажынымче аалдап бараалынарам – дээш ырлавышаан шанактыг кижилер дег залды бир долгандыр халышкаш, шивинин оске талазында одагга келир.

Хар-Кыс: Дона бердинер бе,  койгунчугаштар?

Койгуннар: Ийе.

Хар-Кыс: Шоюн-майын койгуннарга холл-хап-даа чок, борт-даа чок.

Шо-шо дээштин хоокуйлер одагга кээп чынып аарлар.

Койгуннар: Холдарын одагга чылдып тудуп турарлар

           Шиви артындан Адыг коступ келир.

Адыг: Мен удуурумга шаптыктап кым мында шимээргеп тур?

-Койгун биле койгунчугаштар одагдан дезе халый бээрлер. Адыг одагга келгеш чыннып орар.

Койгун Адыга корга-корга келгеш: 

Ажынып хорадавайн корем, Адыг, буруулуг болдувус. Бистин уругларнын-койгунчугаштарнын чараштарын коруп кор даан. Олар чараш байырлалда сенээ хоглуг самдан самнап берзиннер, сен база бистин биле хоглеп корем.

«Адыг-биле уругларнын самы»

Оожургаан Адыг уругларже корнуп келгеш

Адыг: Дыка-ла шыдаар уруглар-дыр силер, менээ хоглуг апарды, койгунчугаштар.

Уруглар танцылап доозупкаш сандайларга олургулаптар.

Койгун: Дыннарам, уруглар, бир дааш дынналып тур.

Хоглуг аялгазын адаа-бтле Соок-Ирей кирип келир.

Соок-Ирей: Экии! Экии! Экиивенер, уруглар! Мында Хар-Кыс-даа бар, бо майтак Адыг база келген шээжил «Экии майтаккоп». Шивижигежинернин чаражын але, ол база мээн аргамга озуп турган чуве, мен ону донмазын дээш хар-биле шуглап турган кижи мен. Ам чаражын корунер даан. Силернин Чаа чыл байырлалынар болуп турар дээрге аалдап келдим уругларым. Шиви, Хар-кыс азы Соок-Ирей дугайында шулуктен чугаалай каапталынар че, уруглар!

1. Чараш солун байырлал

Чаа-чыл келди шымданар!

Шивижикти каастажыыл

Чинчилерден аскылаал.

2. Кылан  чараш шарлар

Кызыл, сарыг бомбуктер

Будуктапрдан халаннаан

Мун-мун хыраа чайынаан.

3. Чаа-чыл биле Соок-Ирей!

Чаа-чыл биле Кырган-ачай!

Биске шиви эккелген дээш

Бистер ооруп четтирдивис.

4. Елочка, елочка.

Зеленая иголочка

А на ней фонарики

Золотые шарики.

Соок-Ирей: Эр-хей, уругларым! Чараш шулуктер билир-дир силер, уругларым.

Соок-Ирей шоодайында бир-ле чуве шимчээн ышкаш коргузер.

Ой-ой хуулгаазын шоодайым

Ой-ой шоодайым

Оон унген харжыгаштарыны диле шымда. (шоодайдан ханы топтер)

Харжыгаштар-биле оюн

Койгун: Танцы-самдан Соок-Ирей кырган-ачавыска самнап бээлинер, уруглар.

«Пляска с погремушками»

Танцылаан соонда

Соок-Ирей: Ох, туруптум, ургларым, шиви адаанга бичи дыштаныптайн. Кым менээ солун шулук чугаалап бээрил, уругларым?

Хар-кыс: Уругларга белек-селээн экелдин бе, кырган-ачай?

Соок-Ирей: Ынчанмайн канчаар.

Шивижигештин адаанда хардан буткен бажын бар,

Хардан буткен бажында харжыгаштар энмежок,

Шивижигештен унгештин белек кылдыр хуулунар.

Кылымал хар адаандан белектерин ужулгаш уругларга улеп бээр.

Хар-кыс:  Кырган-ачавыс Соок-Ирей могап шылай берди уруглар, мен уру Хар-Кыс база оске уругларнн байырлалынче чалатырган улус бис, ужурашкыже менди чаагай уруглар! Келир чылын база чедип келир бис. Байырлыг!!!

Уруглар: Шупту байырлажыыр.