Эш программасы.
рабочая программа по чтению (1 класс)

Планируемые результаты

Регулятивные УУД:

– понимать и принимать учебную задачу;

– использовать выделенные учителем ориентиры действия;

– осуществлять последовательность действий в соответствии с инструкцией, устной или письменной, в том числе схематичной; использовать внешнюю речь для регуляции своих действий;

– выполнять действия проверки.

Познавательные:

– слушать учителя и понимать прочитанное, находить в речи учителя, в сообщении учебника нужные сведения;

– выявлять непонятные слова, спрашивать об их значении;

– понимать информацию учебника, представленную в модельном виде, переводить её в словесную форму;

– в ходе коллективной работы наблюдать за фактами языка и речи, выполнять действия анализа, сравнения, классификации, группировки с учётом указанных критериев, делать умозаключения, выводы, использовать освоенные условные знаки.

Коммуникативные:

– участвовать в коллективной беседе, высказывать свои мысли, говорить о своих впечатлениях, слушать одноклассников, соблюдать основные правила общения на уроке.

Большая часть универсальных учебных действий выполняется учащимися под наблюдением учителя, при его участии.

Предметные:

Ученик научится:

– читать правильно и плавно по слогам, в простых случаях целыми словами, понимать читаемое (приблизительный темп

чтения вслух – 25 слов в минуту);

– различать звуки гласные и согласные, гласные ударные и безударные, согласные твёрдые и мягкие, звонкие и глухие; слышать наличие в слове звука [й’];

– выделять и характеризовать отдельные звуки слова, определять их последовательность, обозначать звуковой состав слова в виде модели;

– выделять слоги, различать ударные и безударные;

– различать буквы гласных, обозначающие твёрдость или мягкость согласных; различать позиции, когда буквы е, ё, ю, я обозначают два звука или один.

– соблюдать правила посадки, положения тетради, ручки в руке;

– правильно, аккуратно, разборчиво и по возможности красиво писать буквы и оформлять их соединение; сравнивать с образцом и оценивать каллиграфическую сторону своей записи;

– обнаруживать по освоенным признакам имеющиеся в слове, в предложении «опасные при письме места»;

Ученик получит возможность научиться:

– читать правильно и плавно целыми словами, в трудных случаях по слогам, в темпе, близком к темпу устной речи;

– понимать читаемое преимущественно по ходу чтения;

– самостоятельно готовиться к чтению слов, трудных по слоговой структуре;

– при повторном чтении использовать некоторые средства создания выразительности, в частности окраску голоса (интонацию), мимику;

– под руководством учителя выбирать заголовок текста с учётом его темы или главной мысли (без терминов), восстанавливать нарушенную последовательность предложений;

– участвовать в коллективном устном общении, вступать в диалог, соблюдая при этом основные правила речевого поведения: слушать говорящего, смотреть на него, обращаться к собеседнику по имени (имени и отчеству) и т. п.;

Содержание

Виды речевой и читательской деятельности. Восприятие речи на слух, понимание текста, ответы на вопросы по содержанию, умение задавать вопросы по содержанию прослушанного, определение последовательности событий.

Аудирование. Умение воспринимать на слух звучащую речь: чтение текста вслух учителем и одноклассниками, высказывания собеседников, адресованные себе вопросы. Понимание смысла звучащей речи: удержание обсуждаемого аспекта, способность отвечать на вопросы по ее содержанию и задавать собственные вопросы.  

Чтение вслух. Укрепление чтения как основы для перехода от слогового чтения к чтению целыми словами, а также постепенного увеличения скорости чтения. Формирование мотива читать вслух в процессе чтения по ролям и чтения по цепочке. Освоение особенностей выразительного чтения (чтение отдельных предложений с интонационным выделением знаков препинания на начальном этапе, жанровые требования и ограничения самого читаемого текста: лирическое стихотворение читается не так, как былина, а гимн – не так, как колыбельная песенка или прибаутка, и т.д., и осознанный выбор подходящих к случаю интонации, тона, пауз, логических ударений).  

Чтение про себя. Умение самостоятельно читать текст небольшого объема. Умение находить в изучаемом тексте необходимые сведения, а также умение находить в словарях нужные словарные статьи и извлекать из них требуемую информацию в рамках выборочного чтения.  

Говорение. Освоение разновидностей монологического высказывания: в форме краткого или развернутого ответа на вопрос; в форме передачи собственных впечатлений, передачи жизненных наблюдений и впечатлений; в форме доказательного суждения с опорой на текст (зачитывание нужного места в тексте). Освоение особенностей диалогического общения: умение слушать высказывания собеседника и выражать к ним свое отношение (согласие /несогласие). Умение спорить, опираясь на содержание текста. Этическая сторона диалогического общения – использование норм речевого этикета и воспитание сострадательного отношения к проигравшей в споре стороне.  

Письмо (культура письменной речи.). Различение видов текста (текст-повествование, текст-описание, текст-рассуждение) и их практическое освоение в форме мини-сочинений; краткие сочинения по личным наблюдениям и впечатлениям; сочинения по живописным произведениям; письменное составление аннотаций к отдельным произведениям и сборникам произведений; обучение культуре предметной и бытовой переписки (написание писем и поздравительных открыток, формулы вежливости).

Работа с текстом художественного произведения. Анализ заголовка, анализ текста (через систему вопросов и заданий), определение его эмоционально-смысловых доминант (основная мысль в басне, главные переживания в лирическом стихотворении, противоположные позиции героев и авторский вывод в рассказе, основная интонация в колыбельной песне, былине, гимне и т.д.). Определение особенностей построения текста, выявление средств художественной выразительности. Умение определить характер героя (через его словесный портрет, анализ поступков, речевое поведение, через авторский комментарий), проследить развитие характера героя во времени, сравнительный анализ поведения разных героев. Обнаружение (с помощью учителя) авторской позиции в прозаических текстах и направления авторских переживаний в лирических текстах. В результате работы с текстом: умение выделять в тексте разные сюжетные линии; видеть разные точки зрения или позиции; устанавливать причинно-следственные связи в развитии сюжета и в поведении героев; понимать авторскую точку зрения; выделять основную мысль текста; обнаруживать выразительные средства.  

Работа с учебными и научно-популярными текстами. Обучение структурированию научно-популярного и учебного текстов, выделению в тексте отдельных частей, ключевых слов, составлению плана пересказа.

Формирование библиографической культуры. Умение пользоваться аппаратом учебника (страницей «Содержание» или «Оглавление», системой условных обозначений), навыки работы с дополнительными текстами и иллюстрациями. Представление о книге-сборнике, книге-произведении, о периодической печати, о справочной литературе. Систематическое использование словарей. Представление об алфавитном каталоге библиотеки. Практическое использование фондов школьной библиотеки в учебном процессе. Знакомство с книгой как с особым видом искусства, изучение ее элементов.  

Внеклассное чтение. Организация подготовки учащихся к самостоятельному чтению книг, расширению и углублению читательского кругозора, познавательных интересов. Развитие устойчивого и осознанного интереса к чтению художественной литературы, знакомство с детской книгой как явлением культуры, ее структурой, видами, жанрами, темами.

Устное народное творчество. Широко используется как материал для обучения грамоте, родному языку и словесности. Систематизация знаний учащихся о малых фольклорных жанрах татарского народного творчества и понятии «устное народное творчество». Формирование элементов литературоведческих представлений. Представление о фольклорных произведениях. Жанровое разнообразие фольклорных произведений (докучная сказка; сказки о животных, волшебные и бытовые сказки; малые фольклорные формы: загадки, считалки, колыбельные песенки, пословицы и т.д.). Представление о жанрах басни (Басни – авторские произведения, укорененные в сказке о животных и в фольклорном мире ценностей.). Авторская литература: жанры рассказа и литературной сказки, авторская поэзия. Особенности стихотворного текста (ритм, рифма). Различение рифмы и понимание содержательности каждого конкретного вида рифмы. Освоение понятий «тема» и «основная мысль», а также «основное переживание» героя произведения. Практическое различение произведений разного жанрового характера (без освоения понятия «жанр»). Практическое освоение представления о сюжете и о бродячих сюжетах. Представление о герое произведения, об авторе-рассказчике. Практическое различение в текстах и уяснение смысла использования средств художественной выразительности: олицетворения, сравнения, гиперболы, контраста, звукописи, фигуры повтора.  

Работа с текстами разных видов и жанров литературы. Определение принадлежности текста к фольклорному миру или кругу авторских произведений. Понимание жанровых особенностей текста (волшебная сказка, докучная сказка, рассказ, колыбельная песенка, гимн и т.д.) Понимание разницы между художественным и научно-популярным текстами. Умение доказательно показать принадлежность текста к кругу художественных или научно-популярных текстов. Понимание отличий прозаического и поэтического текстов. Умение реконструировать (с помощью учителя) позицию автора в любом авторском тексте, а также понимать переживания героя (или лирического героя) в лирическом стихотворении.  

Работа с произведениями разных видов искусства (литература, живопись, прикладное искусство, скульптура, музыка). Представление о литературе как об одном из видов искусства (наряду с живописью, музыкой и т.д.). Сравнение особенностей мировосприятия писателя, живописца и композитора. Сравнение произведений, принадлежащих к разным видам искусства.

Элементы творческой деятельности. Чтение художественного произведения (или его фрагментов) по ролям и по цепочке. Умение читать выразительно поэтический и прозаический текст. Умение осознанно выбирать интонацию, темп чтения и делать необходимые паузы в соответствии с особенностями текста. Умение рассматривать иллюстрации в учебнике, сравнивать их с художественными текстами. Практическое освоение малых фольклорных жанров (загадки, считалки, колыбельные песни), сочинение собственных текстов и инсценировка их с помощью выразительных средств (мимики, жестов, интонации). Способность устно и письменно (в виде высказываний и небольших сочинений) делиться своими личными впечатлениями.  

Круг детского чтения. Произведения устного народного творчества. Малые жанры фольклора (прибаутки, считалки, скороговорки, загадки, заклички); народные сказки (докучные, сказки о животных, бытовые, волшебные); пословицы и поговорки. Авторские произведения, басни. Литературные авторские произведения. Произведения классиков отечественной литературы XIX–XX вв. (стихотворения, рассказы, волшебные сказки в стихах, повесть). Произведения классиков детской литературы (стихотворения, рассказы, сказки, сказочные повести). Произведения современной отечественной (с учетом многонациональности России) и зарубежной литературы (стихотворения, рассказы, сказки, сказочная повесть). Разные виды книг: историческая, приключенческая, фантастическая, научно-популярная, справочно-энциклопедическая литература; детские периодические издания (детские журналы). В результате обучения на уровне начального общего образования будет обеспечена готовность школьников к получению дальнейшего образования на уровне основного общего образования и достигнут необходимый уровень их общекультурного и литературного развития

1 класс

Добукварный период(3ч)

        Знакомство с учебником. Времена года. В семье. Режим дня. В школе. Слово. Предложение. Деление слов на слоги. Осенние работы. Слово, слог, звук. Гласный звук. Буквы.

Формирование осознанного чтения про себя. Осознанное, правильное, выразительное чтение целыми словами с соблюдением соответствующей интонации, тона, темпа и громкости речи.

Развитие умения осмысливать заглавие произведения, его связь с содержанием произведения, главной мыслью. Обучение пониманию скрытого смысла заголовка, придумыванию вариантов заглавий, выбору наиболее подходящего заглавия.

Обучение прогнозированию содержания текста на основе заглавия, иллюстрации и ключевых слов.

Развитие умения находить ключевые слова в тексте.

Обучение ответам на вопросы учителя к тексту произведения, нахождению в тексте предложений, которые подтверждали бы высказанную мысль. Обучение ответам на предварительные вопросы к тексту, поставленные учителем перед чтением.

Обучение самостоятельному формулированию вопросов к тексту по ходу чтения.

Развитие умений делить текст на части, самостоятельно озаглавливать части.

Развитие умения формулировать основную мысль текста (частей текста), соотносить основную мысль и заглавие текста.

Обучение:

– подробному пересказу небольших произведений или отдельных эпизодов с соблюдением логики изложения;

– выборочному пересказу текстов в форме рассказа о сказочном герое.

Выражение своего отношения к героям, событиям, языку произведения. Развитие умения аргументировать свою точку зрения.

Высказывание своего отношения к прочитанному.

Букварный период (41ч)

Аудирование. Говорение. Диалогическая речь. Монологическая речь.

Понимание на слух татарской речи в предъявлении учителя, построенной на изученном материале и включающей 5-6 незнакомых слов, значение которых ясно по контексту. Прослушивание и понимание сообщения одноклассников по теме.

Ведение беседы в соответствии с речевой ситуацией или по содержанию прочитанного текста. Составление диалога на заданную тему.

На уроках чтения идёт целенаправленное формирование у них типа правильной читательской деятельности.

Технология включает в себя три этапа работы с текстом.

I этап. Работа с текстом до чтения.

1. Антиципация (предвосхищение, предугадывание предстоящего чтения).

Определение смысловой, тематической, эмоциональной направленности текста, выделение его героев по названию произведения, имени автора, ключевым словам, предшествующей тексту иллюстрации с опорой на читательский опыт.

2. Постановка целей урока с учетом общей (учебной, мотивационной, эмоциональной, психологической) готовности учащихся к работе.

II этап. Работа с текстом во время чтения.

1. Первичное чтение текста. Самостоятельное чтение в классе, или чтение-слушание, или комбинированное чтение (на выбор учителя) в соответствии с особенностями текста, возрастными и индивидуальными возможностями учащихся.

Выявление первичного восприятия (с помощью беседы, фиксации первичных впечатлений, смежных видов искусств – на выбор учителя).

Выявление совпадений первоначальных предположений учащихся с содержанием, эмоциональной окраской прочитанного текста.

2. Перечитывание текста. Медленное «вдумчивое» повторное чтение (всего текста или его отдельных фрагментов). Анализ текста (приёмы: диалог с автором через текст, комментированное чтение, беседа по прочитанному, выделение ключевых слов и проч.).

Постановка уточняющего вопроса к каждой смысловой части.

3. Беседа по содержанию в целом. Обобщение прочитанного.

Постановка к тексту обобщающих вопросов.

Обращение (в случае необходимости) к отдельным фрагментам текста, выразительное чтение.

Послебукварный период (22ч)

Концептуальная (смысловая) беседа по тексту. Коллективное обсуждение прочитанного, дискуссия. Соотнесение читательских интерпретаций (истолкований, оценок) произведения с авторской позицией. Выявление и формулирование основной идеи текста или совокупности его главных смыслов.

Знакомство с писателем. Рассказ о писателе. Беседа о личности писателя. Работа с материалами учебника, дополнительными источниками.

Работа с заглавием, иллюстрациями. Обсуждение смысла заглавия. Обращение учащихся к готовым иллюстрациям. Соотнесение видения художника с читательским представлением.

(Творческие) задания, опирающиеся на какую-либо сферу читательской деятельности учащихся (эмоции, воображение, осмысление содержания, художественной формы).

Тематическое планирование.

Көтелгән нәтиҗәләр

Башлангыч гомуми белем бирүдә яңа федераль дәүләт стандартларының төп максаты һәм бурычы булып балаларда белем алырга кызыксыну һәм теләк уяту, мөстәкыйль уйларга, алган белемнәрен практикада куллана белергә өйрәтү. Яңа буын федераль дәүләт стандартларының принципиаль аермалыгы булып белем алуның күрсәткеченә, нәтиҗәсенә ориентлашу тора. Белем алуның планлаштырылган нәтиҗәләргә түбәндәге төгәл билгеләнгән төп таләпләр куелды:

- шәхси нәтиҗәләр (баланың шәхси сыйфатлары, белем алуга әзерлеге һәм белем дәрәҗәсен , танып белүен үстерүгә сәләтле булуы)

- предметара нәтиҗәләр (баланың белем алуга сәләтен һәм алган белемнәрен практикада куллана белү осталыгын булдыручы универсаль уку гамәлләре );

- предмет нәтиҗәләре (уку предметын өйрәнү барышында яңа белемнәр алуда, аларны куллануда укучылар тарафыннан үзләштергән тәҗрибә)

Укытучы алдында укучы шәхесен үстерүдә нәтиҗәләргә ирешү өчен тәп педагогик мәсьәлә булып балаларда универсаль уку гамәлләрен (УУГ) формалаштыру тора. Универсаль уку гамәлләрен өйрәнү укучыларга яңа белемнәрне уңышлы үзләштерергә, танып белүнең төрле өлкәсендә ориентлашырга, белем алуга теләк тудыруга мөмкинлек бирә.

Федераль дәүләт стандартлары түбәндә чагылдырылган планлаштырылган нәтиҗәләргә ирешүгә ориентлаша.

Шәхси нәтиҗәләр:

Укучы өйрәнә:

• үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;
•  дәреслек геройларына, күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасын күрсәтү;
• үз мөмкинлекләреңне бәяләү, тормыш тәҗрибәсен куллану;
• дәрестә үзенең белем һәм күнекмәләрен куллану;
• үз фикереңне әйтә белү;
• иҗади эшчәнлеккә омтылыш булдыру;
•  үз уңышларың-уңышсызлыкларың сәбәпләре турында фикер йөртү;
• кече яшьтәге мәктәп баласы үзе  тел берәмлекләрен танып, таныш һәм таныш булмаганнарга бүлә белү;биремнәр системасында ориентлашырга  өйрәнү.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• кызыксынулар буенча әдәби әсәрне мөстәкыйль сайлап уку;
• әдәби укуны милли һәм дөньяви мәдәният күренешләрен, рухи һәм әхлакый байлыкларны, традицияләрне саклау чарасы буларак аңлау;
• үзүсеш өчен әдәби укуның әһәмиятен аңлау, дөнья, тарих, мәдәният, яхшылык һәм яманлык, әхлак төшенчәләре турында башлангыч күзаллауны формалаштыру;

Предметара нәтиҗәләр укучылар тарафыннан үзләштерелгән регулятив, танып белү, коммуникатив универсаль уку гамәлләрен чагылдыралар.

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

Укучы өйрәнә:

• көч һәм энергия туплау, конфликтларны һәм каршылыкларны чишү максатында ихтыяр көчен үстерү;
• белгәнне һәм белмәгәнне аера белү;
• үз эшчәнлегеңне контрольгә алу, рәсемнәр ярдәмендә биремне үтәүнең дөреслеген тикшерү;
• эшләнәчәк эшкә мөстәкыйль максат куя белү;
• үз-үзеңне ихтыяр буенча көйләү;
• бәяләүнәтиҗәсеншартлы символик формадачагылдыру;
• дәрестәөйрәнелгәнматериалныңфәннеөйрәнүдәге, тормыштагыәһәмиятеначыклау;
• тормыштәҗрибәсенкуллану;
• үтәлгәнэшнеңсыйфатынһәмдәрәҗәсенбилгеләү, уңышлылыгынабәябирү;
• укучылартарафыннанбелгән яки әлегәчәбелмәгәнкүнекмәләрнеүзарабәйләү.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү;
•  укытучы ярдәме белән уку проблемасын табу һәм формалаштыру;
• укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга өйрәнү;
•  укытучы ярдәмендә эшнең дөреслеген тикшерү;
•  эш барышында гади генә эш кораллары белән эш итә белү  һәм өстәмә чаралар (информацион һәм коммуникацион технологияләр, белешмә әдәбият һ.б.) куллана белү

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

Укучы өйрәнә:

• үзенәкирәклеинформациянетабабелү; анализлыйһәминформациянебәялибелү;
• логик фикерләүчылбырынтөзү;
• тәкъдимителгән план ярдәмендә предмет, күренешләрнесурәтләү;
• мәгълүматҗиткерүчесимволларныуку;
• тормыштәҗрибәсенкулланып, ситуациянеңмоделебуенча текст төзү;
• тәҗрибәкуллануашанәтиҗәчыгару;
• материальобъектлар (фишкалар) кулланыпбиремнәрүтәү;
• анализ, гомумиләштерүнигезендәнәтиҗәчыгару

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре(музыка, рәсем сәнгате) белән бәйләп, аларның хыял һәм иҗат(уйлап табу) дөньясы буларак уртак якларын һәм үзуенчәлекле сыйфатларын(төзү материалы, сурәтләү киңлеге) күрергә өйрәтү;

әдәбиятны татар теле белән бәйләп, туган телнең матурлыгына һәм  байлыгына хөрмәт тәрбияләү

Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:

Укучы өйрәнә:

• тыңлаучыларгааңлаешлысөйләмтөзү;
• күзаллау, фаразлау;
•  логик фикерйөртүосталыгы;    
• күршеңбеләнхезмәттәшлекитү;  

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• фикерләү сәләтен үстерү, карарлар кабул итү һәм аны тормышка ашыру;
• үз фикереңне тулы, төгәл һәм ачык, аңлаешлы итеп әйтү, аны яклау;
• җитмәгән мәгълүматны башкалардан сорашып белү;

Предмет нәтиҗәләрен чагылдыра:

Укучы өйрәнә:

• аңлы, дөрес һәм сәнгатьле уку күнекмәсе булдырып, бер минут эчендә кычкырып 75-80 сүзле, күңелдән - 95 сүзле текстны йөгерек укый белергә;         
• тәкъдимителгән текстка сорауларкуярга;
•   1,5 биттән артык булмаган текстның эчтәлеген сөйләргә һәм кабатлап язарга;
• текстны мәгьнәви бүлекләргә бүлә  һәм гади план, аннотация төзү алырга;
• автор текстына нигезләнгән уртача монологик сөйләм әзерли һәм әсәр геройларын, вакыйгаларын бәяли белергә;
• программада ятлау өчен тәгьдим ителген әсәрләрнең кимендә сигезен хәтердә калдырырга;
• бирелгантемага телдән яки язмача текст әзерли алырга;
• халыхавыз иҗатыәсәрләреннән мәкаль, әйтем» табышмак, әкиятләрдәнмисалларкитерәбелергә;
• әдәбижанрларныһәм халыкавыз иҗатыжанрларынаераалырга;
• татар әдәбияты хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булырга;
• өйрәнелгән әсәрнең исемен, төп эчтәлеген һәм авторын белергэ, аңа карата үз мөнәсәбәте формалашырга;
• әсәрнең геройларын, аларның эш-гамәлләрен, холык-фигылен, хис-кичерешләр дөньясын бәяли;
• текстныңсюжетыначыклый, темасын, идеясеи, автор фикерен билгели алырга;
• автор һәмхикәяләүче, шагыйрьһәм лирик герой, тезмәһәм чәчмә сөйләм, фольклор һәм әдәбижанрлархакында күзаллыйбелергә;
• әдәбиәсәргәһәм иҗат эшенә хас сыйфатларны һәм үзенчәлекләрне аңларга;

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• күптөрле уку алымнарын куллану (танышу, өйрәнү, сайлау, эзләнү), текстның эчтәлеге буенча фикер алышу, геройларның кылган гамәлләренә бәя бирү;
• текстта махсус тел-сурәтләү чараларын: эпитет, чагыштару, сынландыруны, шигырьдә рифманы табарга, аңлатырга.

1) уку предметының эчтәлеге, максаты;

2) дәреслектәге шәхси, регулятив, танып белүгә, коммуникатив, предмет нәтиҗәләренә юнәлтелгән продуктив биремнәр.

Эчтәлек

Уку. Беренче сыйныфтан ук укучыны әдәби текстны аңлап, дөрес, йөгерек һәм сәнгатьле укырга өйрәтүгә йөз тота Беренче сыйныфта әдәби әйтелеш нормаларын саклап, дөрес интонация һәм басым белән кычкырып уку мөһим. Программада йөгерек уку, сайлап уку, аңлатмалы уку, эчтән уку, бергәләп уку төрләренә мөрәҗәгать ителә, кычкырып уку, һәм эчтән уку төрләре алга куела.

Кычкырып уку.Текстнытөгәл, аңлап,грамматик яктан дөрес һәм сәнгатьле  итеп кычкырып уку. Уку барышында орфографик һәм орфоэпик яктан нормаларга туры килү игътибарга алына.

Күңелдән уку. Күңелдән уку баршында укучыны текстның төп мәгънәсен , эчтәлеген аңлауга күнектерү, әсәрдәге кирәкле белешмәне табу һәм аңларга, сәнгати камиллеген тоярга өйрәтү мөһим.

Сөйләм (телдән сөйләм кульурасы). Монологик һәм диалогик сөйләмне үстерүне күздә тота. Хикәяләү, тасвирлау, фикерләү төрләренә басым ясала. Беренче сыйныфта бирелгән темага яки өйрәнелгән әсәргә карата үз мөнәсәбәтен формалаштырып, рәсем-картина буенча хикәяләп, тасвирлап сөйләргә өйрәтү мөһим. Диалогик сөйләмне үстерү аралашу культурасын үзләштерү белән бәйләнештә алып барыла.Диалогик сөйләмгә өйрәткәндә , укучыларны төрле ситуацияләргә куеп карау, аерым әсәрләр, аларга таныш әдипләр, милли йолалар хакында үзара аралаштыру мөһим.Укучының башкаларны тыңлап, аңлап әңгәмәгә кушылуы, үз фикерен әйтә белүе, сораулар бирүе күздә тотыла.Балаларны әңгәмәдәшенең фикерен хупларга яки , аның белән килешеп бетмичә, үз фикерен якларга, бәхәсләшергә өйрәтү кирәк.

Балалар әдәбияты дөньясы. Сәнгатьчә эшләнеше камил, аңлау-төшенү өчен авыр булмаган,  мавыктыргыч һәм гомумкешелек кыйммәтләренә уңай мөнәсәбәт булдырырлык әсәрләр сайлана.Алар арасында әдәби әсәрләр, татар халык авыз иҗаты әсәрләре, дөнья балалар әдәбияты классиклары әсәрләре, балалар вакытлы матбугатында басылган материаллар бар. Балаларга уку өчен тәкъдим ителә торган әсәрләрнең төп темалары итеп туган тел, балачак дөньясы, туган җир һәм туган як табигате, яхшылык һәм яманлык, хезмәт, гаилә, тырышлык һәм ялкаулык, бәхет Һ.б. алына

Язу (язма сөйләм культурасы).Укучы язмасының тема эчтәлегенә туры килүенә,  текстның аңлы һәм бәйләнешле булуына ирешү алга куела.

Тыңлау. Укучының тыңлаган әсәрнең төп эчтәлеген аңлау һәм ул ясаган эмоциональ тәэсирне аңлатып бирә алуы игътибар үзәгенә куела.

Методик һәм фәнни-популяр текстлар белән эш. Укучыларга балалар өчен чыга торган газета-ңурналлар турында мәгълүмат бирелә, аларның әдәбиятны өйрәнүдәге роле аңлатыла. Укучыларда алар белән эшләү методикасы булдырыла.

Әдәби текстлар белән эш. Әдәби текстларның башка төр текстлардан аермасын танырга өйрәтү алга куела. Бу очракта укучыны әсәрнең исеме белән эчтәлегендәге уртаклыкны табарга, өйрәнелгән әсәрнең исемен, төп эчтәлеген  һәм авторын белергә, аңа карата үз мөнәсәбәтен формалаштырырга өйрәтү мөһим.

Әдәбият белеменә кереш. Әдәби әсәр эчтәлеген аңлауга мөнәсәбәтле  теоретик төшенчәләр буларак әсәр герое, андагы вакыйгалар, күренешләр; фольклор жанрларыннан әкият, табышмак, мәкаль һәм әйтем, җыр; әдәби жанрлардан хикәя, шигырь алына.

Укучы эшчәнлеге. Әдәбият дәресләрендә сәнгатьле уку, рольләргә бүлеп уку, текстның эчтәлеген сөйләү, картиналар белән эш, әсәрләргә нигезләнеп инсценировкалар кую кебек эш төрләрен куллану күздә тотыла.

1 класс

Әзерлек чоры( 3 сәг )

Сөйләм. Язма һәм әйтмә сөйләмне гомуми күзаалау, матур  итеп сөйләшә, укый белү кирәклеген  аңлау.

Җөмлә һәм сүз. Сөйләмне җөмләләргә, җөмләне сүзләргә аеру, сүзләрне иҗек һәм авазларга тарату.

Иҗекләр. Сузык аваздан торган һәм сузык аваздан башланган иҗекләр, кушылмалардан торган һәм кушылма авазлардан  башланган иҗекләр.

Авазлар һәм хәрефләр. Сузык һәм тартык авазларны, калын һәм нечкә сузыкларны, яңгырау һәм саңгырау тартыкларны ишетә һәм дөрес итеп әйтә белү. Сүзләргә аваз-иҗек анализы ясау. Укытучы тәкъдим иткән аваз кергән сүзләрне эзләп табу.

Әлифба чоры( 41 сәг)

Яңгырау һәм саңгырау тартыклар, калын һәм нечкә сузык авазлар, арларны белдергән  хәрефләр белән танышу. Калын һәм нечкә сүзләрне аера белү. Кушылмалардан сүзләр төзү, төзелгән сүзләрне кычкырып уку. Сүзләрне турыдан-туры иҗекләп, кыска һәм гади сүзләрне бөтен килеш уку.Сүзләрне, кыска гади җөмләләрне, кечкенә текстларны аңлап, әдәби дөрес итеп кычкырып уку. Гади җөмлә азагындагы тыныш билгеләренә игътибар итеп, дөрес интонация белән укырга өйрәнү.

Әйтмә сөйләмне үстерү. Ишетү сизгерлеген, хәтерен үстерү. Сөйләм күнекмәләрен камилләштерү, сөйләмнең темпы, ритмына, тавыш югарылыгына, интонациягә өйрәтү. Сүз өстендә эшләү: балаларның сүзлеген ачыклау, аныклау, баету, активлаштыру. Сүзләрне грамматик дөрес формада куллану, сөйләмне әдәби дөрес булмаган сүзләрдән арындыру.

Җөмлә төзү һәм бәйләнешле сөйләм өстендә эшләү. Укытучы сорвына биреләчәк җавапны яхшылап уйлап җиткерү,дөрес,төзек, кыска итеп төгәл җавап бирү. Текстның өлешләрен төшереп калдырмыйча, эзлекле итеп таныш әсәрнең эчтәлеген укытучы сораулары ярдәмендә сөйләү. Укылган хикәя яисә әкияткә карата куелган сорауларга телдән җавап бирү. Хикәянең уртасына яки азагына мөстәкыйль рәвештә күренешләр өстәп сөйләү. Табышмак җавапларын табу, шигырь, җыр,тизәйткечләр ятлау. Укылган әсәрләрне тормыш вакыйгалары белән бәйләү. Башка укучыларның җавапларына, сөйләмнәренә игътибарлы булу, теләктәшлек, ярдәмләшү тәрбияләү.

Әлифбадан соңгы чор Уку. Сөйләм үстерү.( 22сәг)

Уку елы дәвамында 5-6 шигырьне яттан сөйләргә өйрәнү.

1. Аңлап уку күнекмәләрен формалаштыру.

Текстның   исемен аңлату. Текстка исем куя белү. Һәр сүз һәм сүзтезмәләрнең мәгънәсен аңлау, таныш булмаган сүзнең лексик мәгънәсе өстендә эшләү. Укылган әсәр эчтәлеге буенча укытучы сорауларына  җавап бирү. Хикәягә гади план төзү, шул планга нигезләнеп эчтәлеген сөйләү. Текстның өлешләренә исем бирү. Әсәрне гади генә итеп бәяли белү, мисаллар китерү.  Җөмләләр арасында пауза ясау

2. Укылган әсәргә эстетик кичерешләргә таянып анализ ясау элементлары.

Укытучы автор сүзләренең кулланылышы мөһимлеген күрсәтә: хикәядәге сүзләрнең матурлыгын, төгәллеген, урынлы булуын, ачыклыгын. Балалар шагыйрьләрнең һәм язучыларның дөньяны сүз белән күрәләр һәм ясыйлар икәнлеген күзәтәләр. Автор үзенең кичерешләрен геройларының характеры, эшләре, хисләре  - әсәрнең төр фикере аркылы бирүен укытучы күрсәтә. Укытучы ярдәм итеп         геройларның эш, характерын, хисләрен аңлау нәтиҗәсендә төп фикер формалаша. Бала үз фикерен, мөнәсәбәтен, кичерешләрен җиткерә. Милли традицияләрне, нәселдән-нәселгә килгән гореф-гадәтләрне саклау, аларга таянып эш итү.

3. Сөйләм телен үстерү.

Кирәкле, дөрес сүзләрне кулланып хикәя эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирү. Сораулар яки картина буенча төгәл итеп эчтәлек сөйләү. Грамматик яктан дөрес итеп фикерне әйтә белү. Шигырь ятлау ысулларын күрсәтү; сәнгатьле, дөрес интонацияле темп белән кычкырып уку. Укучыларның сүзлеген баету һәм активлаштыру. Әйтмә сөйләмне, аның эчтәлеген, сәнгатьлелеген үстерү. Эчтәлекне иҗади сөйләү: тормыш вакыйгалары белән бәйләп алып бару.Туган телгә карата кызыксыну, мәхәббәт уяту.

4. Әдәби төшенчәләр белән практик танышу.

Укытучы түбәндәге төшенчәләр белән таныштыра:

Шигырь. Рифма, ритм, шигырь кәефе. Хикәя геройлары, сөйләүче, автор. Шигырь һәм хикәяләрдә әйтмә рәсем ясау.

5. Уку техникасы.

Аңлап, дөрес, салмак итеп аерым сүзләрне, җөмлә, кечкенә текстларны иҗекләп уку. Иҗекләп укудан сүзләп укуга эзлекле күчү. Кычкырып уку темпы уку елы азагына 30-40 сүз яки аннан да күбрәк.

6. Уку һәм балалар китабы белән эшләү.

Тематик планлаштыру

1 нче сыйныф

Календарно-тематическое планирование

Календарь-тематикпланлаштыру

Календарь - тематик планда үзгәрешләр кертү бите

Планируемые результаты

Регулятивные УУД:

– понимать и принимать учебную задачу;

– использовать выделенные учителем ориентиры действия;

– осуществлять последовательность действий в соответствии с инструкцией, устной или письменной, в том числе схематичной; использовать внешнюю речь для регуляции своих действий;

– выполнять действия проверки.

Познавательные:

– слушать учителя и понимать прочитанное, находить в речи учителя, в сообщении учебника нужные сведения;

– выявлять непонятные слова, спрашивать об их значении;

– понимать информацию учебника, представленную в модельном виде, переводить её в словесную форму;

– в ходе коллективной работы наблюдать за фактами языка и речи, выполнять действия анализа, сравнения, классификации, группировки с учётом указанных критериев, делать умозаключения, выводы, использовать освоенные условные знаки.

Коммуникативные:

– участвовать в коллективной беседе, высказывать свои мысли, говорить о своих впечатлениях, слушать одноклассников, соблюдать основные правила общения на уроке.

Большая часть универсальных учебных действий выполняется учащимися под наблюдением учителя, при его участии.

Предметные:

Ученик научится:

– читать правильно и плавно по слогам, в простых случаях целыми словами, понимать читаемое (приблизительный темп

чтения вслух – 25 слов в минуту);

– различать звуки гласные и согласные, гласные ударные и безударные, согласные твёрдые и мягкие, звонкие и глухие; слышать наличие в слове звука [й’];

– выделять и характеризовать отдельные звуки слова, определять их последовательность, обозначать звуковой состав слова в виде модели;

– выделять слоги, различать ударные и безударные;

– различать буквы гласных, обозначающие твёрдость или мягкость согласных; различать позиции, когда буквы е, ё, ю, я обозначают два звука или один.

– соблюдать правила посадки, положения тетради, ручки в руке;

– правильно, аккуратно, разборчиво и по возможности красиво писать буквы и оформлять их соединение; сравнивать с образцом и оценивать каллиграфическую сторону своей записи;

– обнаруживать по освоенным признакам имеющиеся в слове, в предложении «опасные при письме места»;

Ученик получит возможность научиться:

– читать правильно и плавно целыми словами, в трудных случаях по слогам, в темпе, близком к темпу устной речи;

– понимать читаемое преимущественно по ходу чтения;

– самостоятельно готовиться к чтению слов, трудных по слоговой структуре;

– при повторном чтении использовать некоторые средства создания выразительности, в частности окраску голоса (интонацию), мимику;

– под руководством учителя выбирать заголовок текста с учётом его темы или главной мысли (без терминов), восстанавливать нарушенную последовательность предложений;

– участвовать в коллективном устном общении, вступать в диалог, соблюдая при этом основные правила речевого поведения: слушать говорящего, смотреть на него, обращаться к собеседнику по имени (имени и отчеству) и т. п.;

Содержание

Виды речевой и читательской деятельности. Восприятие речи на слух, понимание текста, ответы на вопросы по содержанию, умение задавать вопросы по содержанию прослушанного, определение последовательности событий.

Аудирование. Умение воспринимать на слух звучащую речь: чтение текста вслух учителем и одноклассниками, высказывания собеседников, адресованные себе вопросы. Понимание смысла звучащей речи: удержание обсуждаемого аспекта, способность отвечать на вопросы по ее содержанию и задавать собственные вопросы.  

Чтение вслух. Укрепление чтения как основы для перехода от слогового чтения к чтению целыми словами, а также постепенного увеличения скорости чтения. Формирование мотива читать вслух в процессе чтения по ролям и чтения по цепочке. Освоение особенностей выразительного чтения (чтение отдельных предложений с интонационным выделением знаков препинания на начальном этапе, жанровые требования и ограничения самого читаемого текста: лирическое стихотворение читается не так, как былина, а гимн – не так, как колыбельная песенка или прибаутка, и т.д., и осознанный выбор подходящих к случаю интонации, тона, пауз, логических ударений).  

Чтение про себя. Умение самостоятельно читать текст небольшого объема. Умение находить в изучаемом тексте необходимые сведения, а также умение находить в словарях нужные словарные статьи и извлекать из них требуемую информацию в рамках выборочного чтения.  

Говорение. Освоение разновидностей монологического высказывания: в форме краткого или развернутого ответа на вопрос; в форме передачи собственных впечатлений, передачи жизненных наблюдений и впечатлений; в форме доказательного суждения с опорой на текст (зачитывание нужного места в тексте). Освоение особенностей диалогического общения: умение слушать высказывания собеседника и выражать к ним свое отношение (согласие /несогласие). Умение спорить, опираясь на содержание текста. Этическая сторона диалогического общения – использование норм речевого этикета и воспитание сострадательного отношения к проигравшей в споре стороне.  

Письмо (культура письменной речи.). Различение видов текста (текст-повествование, текст-описание, текст-рассуждение) и их практическое освоение в форме мини-сочинений; краткие сочинения по личным наблюдениям и впечатлениям; сочинения по живописным произведениям; письменное составление аннотаций к отдельным произведениям и сборникам произведений; обучение культуре предметной и бытовой переписки (написание писем и поздравительных открыток, формулы вежливости).

Работа с текстом художественного произведения. Анализ заголовка, анализ текста (через систему вопросов и заданий), определение его эмоционально-смысловых доминант (основная мысль в басне, главные переживания в лирическом стихотворении, противоположные позиции героев и авторский вывод в рассказе, основная интонация в колыбельной песне, былине, гимне и т.д.). Определение особенностей построения текста, выявление средств художественной выразительности. Умение определить характер героя (через его словесный портрет, анализ поступков, речевое поведение, через авторский комментарий), проследить развитие характера героя во времени, сравнительный анализ поведения разных героев. Обнаружение (с помощью учителя) авторской позиции в прозаических текстах и направления авторских переживаний в лирических текстах. В результате работы с текстом: умение выделять в тексте разные сюжетные линии; видеть разные точки зрения или позиции; устанавливать причинно-следственные связи в развитии сюжета и в поведении героев; понимать авторскую точку зрения; выделять основную мысль текста; обнаруживать выразительные средства.  

Работа с учебными и научно-популярными текстами. Обучение структурированию научно-популярного и учебного текстов, выделению в тексте отдельных частей, ключевых слов, составлению плана пересказа.

Формирование библиографической культуры. Умение пользоваться аппаратом учебника (страницей «Содержание» или «Оглавление», системой условных обозначений), навыки работы с дополнительными текстами и иллюстрациями. Представление о книге-сборнике, книге-произведении, о периодической печати, о справочной литературе. Систематическое использование словарей. Представление об алфавитном каталоге библиотеки. Практическое использование фондов школьной библиотеки в учебном процессе. Знакомство с книгой как с особым видом искусства, изучение ее элементов.  

Внеклассное чтение. Организация подготовки учащихся к самостоятельному чтению книг, расширению и углублению читательского кругозора, познавательных интересов. Развитие устойчивого и осознанного интереса к чтению художественной литературы, знакомство с детской книгой как явлением культуры, ее структурой, видами, жанрами, темами.

Устное народное творчество. Широко используется как материал для обучения грамоте, родному языку и словесности. Систематизация знаний учащихся о малых фольклорных жанрах татарского народного творчества и понятии «устное народное творчество». Формирование элементов литературоведческих представлений. Представление о фольклорных произведениях. Жанровое разнообразие фольклорных произведений (докучная сказка; сказки о животных, волшебные и бытовые сказки; малые фольклорные формы: загадки, считалки, колыбельные песенки, пословицы и т.д.). Представление о жанрах басни (Басни – авторские произведения, укорененные в сказке о животных и в фольклорном мире ценностей.). Авторская литература: жанры рассказа и литературной сказки, авторская поэзия. Особенности стихотворного текста (ритм, рифма). Различение рифмы и понимание содержательности каждого конкретного вида рифмы. Освоение понятий «тема» и «основная мысль», а также «основное переживание» героя произведения. Практическое различение произведений разного жанрового характера (без освоения понятия «жанр»). Практическое освоение представления о сюжете и о бродячих сюжетах. Представление о герое произведения, об авторе-рассказчике. Практическое различение в текстах и уяснение смысла использования средств художественной выразительности: олицетворения, сравнения, гиперболы, контраста, звукописи, фигуры повтора.  

Работа с текстами разных видов и жанров литературы. Определение принадлежности текста к фольклорному миру или кругу авторских произведений. Понимание жанровых особенностей текста (волшебная сказка, докучная сказка, рассказ, колыбельная песенка, гимн и т.д.) Понимание разницы между художественным и научно-популярным текстами. Умение доказательно показать принадлежность текста к кругу художественных или научно-популярных текстов. Понимание отличий прозаического и поэтического текстов. Умение реконструировать (с помощью учителя) позицию автора в любом авторском тексте, а также понимать переживания героя (или лирического героя) в лирическом стихотворении.  

Работа с произведениями разных видов искусства (литература, живопись, прикладное искусство, скульптура, музыка). Представление о литературе как об одном из видов искусства (наряду с живописью, музыкой и т.д.). Сравнение особенностей мировосприятия писателя, живописца и композитора. Сравнение произведений, принадлежащих к разным видам искусства.

Элементы творческой деятельности. Чтение художественного произведения (или его фрагментов) по ролям и по цепочке. Умение читать выразительно поэтический и прозаический текст. Умение осознанно выбирать интонацию, темп чтения и делать необходимые паузы в соответствии с особенностями текста. Умение рассматривать иллюстрации в учебнике, сравнивать их с художественными текстами. Практическое освоение малых фольклорных жанров (загадки, считалки, колыбельные песни), сочинение собственных текстов и инсценировка их с помощью выразительных средств (мимики, жестов, интонации). Способность устно и письменно (в виде высказываний и небольших сочинений) делиться своими личными впечатлениями.  

Круг детского чтения. Произведения устного народного творчества. Малые жанры фольклора (прибаутки, считалки, скороговорки, загадки, заклички); народные сказки (докучные, сказки о животных, бытовые, волшебные); пословицы и поговорки. Авторские произведения, басни. Литературные авторские произведения. Произведения классиков отечественной литературы XIX–XX вв. (стихотворения, рассказы, волшебные сказки в стихах, повесть). Произведения классиков детской литературы (стихотворения, рассказы, сказки, сказочные повести). Произведения современной отечественной (с учетом многонациональности России) и зарубежной литературы (стихотворения, рассказы, сказки, сказочная повесть). Разные виды книг: историческая, приключенческая, фантастическая, научно-популярная, справочно-энциклопедическая литература; детские периодические издания (детские журналы). В результате обучения на уровне начального общего образования будет обеспечена готовность школьников к получению дальнейшего образования на уровне основного общего образования и достигнут необходимый уровень их общекультурного и литературного развития

1 класс

Добукварный период(3ч)

        Знакомство с учебником. Времена года. В семье. Режим дня. В школе. Слово. Предложение. Деление слов на слоги. Осенние работы. Слово, слог, звук. Гласный звук. Буквы.

Формирование осознанного чтения про себя. Осознанное, правильное, выразительное чтение целыми словами с соблюдением соответствующей интонации, тона, темпа и громкости речи.

Развитие умения осмысливать заглавие произведения, его связь с содержанием произведения, главной мыслью. Обучение пониманию скрытого смысла заголовка, придумыванию вариантов заглавий, выбору наиболее подходящего заглавия.

Обучение прогнозированию содержания текста на основе заглавия, иллюстрации и ключевых слов.

Развитие умения находить ключевые слова в тексте.

Обучение ответам на вопросы учителя к тексту произведения, нахождению в тексте предложений, которые подтверждали бы высказанную мысль. Обучение ответам на предварительные вопросы к тексту, поставленные учителем перед чтением.

Обучение самостоятельному формулированию вопросов к тексту по ходу чтения.

Развитие умений делить текст на части, самостоятельно озаглавливать части.

Развитие умения формулировать основную мысль текста (частей текста), соотносить основную мысль и заглавие текста.

Обучение:

– подробному пересказу небольших произведений или отдельных эпизодов с соблюдением логики изложения;

– выборочному пересказу текстов в форме рассказа о сказочном герое.

Выражение своего отношения к героям, событиям, языку произведения. Развитие умения аргументировать свою точку зрения.

Высказывание своего отношения к прочитанному.

Букварный период (41ч)

Аудирование. Говорение. Диалогическая речь. Монологическая речь.

Понимание на слух татарской речи в предъявлении учителя, построенной на изученном материале и включающей 5-6 незнакомых слов, значение которых ясно по контексту. Прослушивание и понимание сообщения одноклассников по теме.

Ведение беседы в соответствии с речевой ситуацией или по содержанию прочитанного текста. Составление диалога на заданную тему.

На уроках чтения идёт целенаправленное формирование у них типа правильной читательской деятельности.

Технология включает в себя три этапа работы с текстом.

I этап. Работа с текстом до чтения.

1. Антиципация (предвосхищение, предугадывание предстоящего чтения).

Определение смысловой, тематической, эмоциональной направленности текста, выделение его героев по названию произведения, имени автора, ключевым словам, предшествующей тексту иллюстрации с опорой на читательский опыт.

2. Постановка целей урока с учетом общей (учебной, мотивационной, эмоциональной, психологической) готовности учащихся к работе.

II этап. Работа с текстом во время чтения.

1. Первичное чтение текста. Самостоятельное чтение в классе, или чтение-слушание, или комбинированное чтение (на выбор учителя) в соответствии с особенностями текста, возрастными и индивидуальными возможностями учащихся.

Выявление первичного восприятия (с помощью беседы, фиксации первичных впечатлений, смежных видов искусств – на выбор учителя).

Выявление совпадений первоначальных предположений учащихся с содержанием, эмоциональной окраской прочитанного текста.

2. Перечитывание текста. Медленное «вдумчивое» повторное чтение (всего текста или его отдельных фрагментов). Анализ текста (приёмы: диалог с автором через текст, комментированное чтение, беседа по прочитанному, выделение ключевых слов и проч.).

Постановка уточняющего вопроса к каждой смысловой части.

3. Беседа по содержанию в целом. Обобщение прочитанного.

Постановка к тексту обобщающих вопросов.

Обращение (в случае необходимости) к отдельным фрагментам текста, выразительное чтение.

Послебукварный период (22ч)

Концептуальная (смысловая) беседа по тексту. Коллективное обсуждение прочитанного, дискуссия. Соотнесение читательских интерпретаций (истолкований, оценок) произведения с авторской позицией. Выявление и формулирование основной идеи текста или совокупности его главных смыслов.

Знакомство с писателем. Рассказ о писателе. Беседа о личности писателя. Работа с материалами учебника, дополнительными источниками.

Работа с заглавием, иллюстрациями. Обсуждение смысла заглавия. Обращение учащихся к готовым иллюстрациям. Соотнесение видения художника с читательским представлением.

(Творческие) задания, опирающиеся на какую-либо сферу читательской деятельности учащихся (эмоции, воображение, осмысление содержания, художественной формы).

Тематическое планирование.

Көтелгән нәтиҗәләр

Башлангыч гомуми белем бирүдә яңа федераль дәүләт стандартларының төп максаты һәм бурычы булып балаларда белем алырга кызыксыну һәм теләк уяту, мөстәкыйль уйларга, алган белемнәрен практикада куллана белергә өйрәтү. Яңа буын федераль дәүләт стандартларының принципиаль аермалыгы булып белем алуның күрсәткеченә, нәтиҗәсенә ориентлашу тора. Белем алуның планлаштырылган нәтиҗәләргә түбәндәге төгәл билгеләнгән төп таләпләр куелды:

- шәхси нәтиҗәләр (баланың шәхси сыйфатлары, белем алуга әзерлеге һәм белем дәрәҗәсен , танып белүен үстерүгә сәләтле булуы)

- предметара нәтиҗәләр (баланың белем алуга сәләтен һәм алган белемнәрен практикада куллана белү осталыгын булдыручы универсаль уку гамәлләре );

- предмет нәтиҗәләре (уку предметын өйрәнү барышында яңа белемнәр алуда, аларны куллануда укучылар тарафыннан үзләштергән тәҗрибә)

Укытучы алдында укучы шәхесен үстерүдә нәтиҗәләргә ирешү өчен тәп педагогик мәсьәлә булып балаларда универсаль уку гамәлләрен (УУГ) формалаштыру тора. Универсаль уку гамәлләрен өйрәнү укучыларга яңа белемнәрне уңышлы үзләштерергә, танып белүнең төрле өлкәсендә ориентлашырга, белем алуга теләк тудыруга мөмкинлек бирә.

Федераль дәүләт стандартлары түбәндә чагылдырылган планлаштырылган нәтиҗәләргә ирешүгә ориентлаша.

Шәхси нәтиҗәләр:

Укучы өйрәнә:

• үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;
•  дәреслек геройларына, күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасын күрсәтү;
• үз мөмкинлекләреңне бәяләү, тормыш тәҗрибәсен куллану;
• дәрестә үзенең белем һәм күнекмәләрен куллану;
• үз фикереңне әйтә белү;
• иҗади эшчәнлеккә омтылыш булдыру;
•  үз уңышларың-уңышсызлыкларың сәбәпләре турында фикер йөртү;
• кече яшьтәге мәктәп баласы үзе  тел берәмлекләрен танып, таныш һәм таныш булмаганнарга бүлә белү;биремнәр системасында ориентлашырга  өйрәнү.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• кызыксынулар буенча әдәби әсәрне мөстәкыйль сайлап уку;
• әдәби укуны милли һәм дөньяви мәдәният күренешләрен, рухи һәм әхлакый байлыкларны, традицияләрне саклау чарасы буларак аңлау;
• үзүсеш өчен әдәби укуның әһәмиятен аңлау, дөнья, тарих, мәдәният, яхшылык һәм яманлык, әхлак төшенчәләре турында башлангыч күзаллауны формалаштыру;

Предметара нәтиҗәләр укучылар тарафыннан үзләштерелгән регулятив, танып белү, коммуникатив универсаль уку гамәлләрен чагылдыралар.

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

Укучы өйрәнә:

• көч һәм энергия туплау, конфликтларны һәм каршылыкларны чишү максатында ихтыяр көчен үстерү;
• белгәнне һәм белмәгәнне аера белү;
• үз эшчәнлегеңне контрольгә алу, рәсемнәр ярдәмендә биремне үтәүнең дөреслеген тикшерү;
• эшләнәчәк эшкә мөстәкыйль максат куя белү;
• үз-үзеңне ихтыяр буенча көйләү;
• бәяләүнәтиҗәсеншартлы символик формадачагылдыру;
• дәрестәөйрәнелгәнматериалныңфәннеөйрәнүдәге, тормыштагыәһәмиятеначыклау;
• тормыштәҗрибәсенкуллану;
• үтәлгәнэшнеңсыйфатынһәмдәрәҗәсенбилгеләү, уңышлылыгынабәябирү;
• укучылартарафыннанбелгән яки әлегәчәбелмәгәнкүнекмәләрнеүзарабәйләү.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү;
•  укытучы ярдәме белән уку проблемасын табу һәм формалаштыру;
• укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга өйрәнү;
•  укытучы ярдәмендә эшнең дөреслеген тикшерү;
•  эш барышында гади генә эш кораллары белән эш итә белү  һәм өстәмә чаралар (информацион һәм коммуникацион технологияләр, белешмә әдәбият һ.б.) куллана белү

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

Укучы өйрәнә:

• үзенәкирәклеинформациянетабабелү; анализлыйһәминформациянебәялибелү;
• логик фикерләүчылбырынтөзү;
• тәкъдимителгән план ярдәмендә предмет, күренешләрнесурәтләү;
• мәгълүматҗиткерүчесимволларныуку;
• тормыштәҗрибәсенкулланып, ситуациянеңмоделебуенча текст төзү;
• тәҗрибәкуллануашанәтиҗәчыгару;
• материальобъектлар (фишкалар) кулланыпбиремнәрүтәү;
• анализ, гомумиләштерүнигезендәнәтиҗәчыгару

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре(музыка, рәсем сәнгате) белән бәйләп, аларның хыял һәм иҗат(уйлап табу) дөньясы буларак уртак якларын һәм үзуенчәлекле сыйфатларын(төзү материалы, сурәтләү киңлеге) күрергә өйрәтү;

әдәбиятны татар теле белән бәйләп, туган телнең матурлыгына һәм  байлыгына хөрмәт тәрбияләү

Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:

Укучы өйрәнә:

• тыңлаучыларгааңлаешлысөйләмтөзү;
• күзаллау, фаразлау;
•  логик фикерйөртүосталыгы;    
• күршеңбеләнхезмәттәшлекитү;  

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• фикерләү сәләтен үстерү, карарлар кабул итү һәм аны тормышка ашыру;
• үз фикереңне тулы, төгәл һәм ачык, аңлаешлы итеп әйтү, аны яклау;
• җитмәгән мәгълүматны башкалардан сорашып белү;

Предмет нәтиҗәләрен чагылдыра:

Укучы өйрәнә:

• аңлы, дөрес һәм сәнгатьле уку күнекмәсе булдырып, бер минут эчендә кычкырып 75-80 сүзле, күңелдән - 95 сүзле текстны йөгерек укый белергә;         
• тәкъдимителгән текстка сорауларкуярга;
•   1,5 биттән артык булмаган текстның эчтәлеген сөйләргә һәм кабатлап язарга;
• текстны мәгьнәви бүлекләргә бүлә  һәм гади план, аннотация төзү алырга;
• автор текстына нигезләнгән уртача монологик сөйләм әзерли һәм әсәр геройларын, вакыйгаларын бәяли белергә;
• программада ятлау өчен тәгьдим ителген әсәрләрнең кимендә сигезен хәтердә калдырырга;
• бирелгантемага телдән яки язмача текст әзерли алырга;
• халыхавыз иҗатыәсәрләреннән мәкаль, әйтем» табышмак, әкиятләрдәнмисалларкитерәбелергә;
• әдәбижанрларныһәм халыкавыз иҗатыжанрларынаераалырга;
• татар әдәбияты хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булырга;
• өйрәнелгән әсәрнең исемен, төп эчтәлеген һәм авторын белергэ, аңа карата үз мөнәсәбәте формалашырга;
• әсәрнең геройларын, аларның эш-гамәлләрен, холык-фигылен, хис-кичерешләр дөньясын бәяли;
• текстныңсюжетыначыклый, темасын, идеясеи, автор фикерен билгели алырга;
• автор һәмхикәяләүче, шагыйрьһәм лирик герой, тезмәһәм чәчмә сөйләм, фольклор һәм әдәбижанрлархакында күзаллыйбелергә;
• әдәбиәсәргәһәм иҗат эшенә хас сыйфатларны һәм үзенчәлекләрне аңларга;

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

• күптөрле уку алымнарын куллану (танышу, өйрәнү, сайлау, эзләнү), текстның эчтәлеге буенча фикер алышу, геройларның кылган гамәлләренә бәя бирү;
• текстта махсус тел-сурәтләү чараларын: эпитет, чагыштару, сынландыруны, шигырьдә рифманы табарга, аңлатырга.

1) уку предметының эчтәлеге, максаты;

2) дәреслектәге шәхси, регулятив, танып белүгә, коммуникатив, предмет нәтиҗәләренә юнәлтелгән продуктив биремнәр.

Эчтәлек

Уку. Беренче сыйныфтан ук укучыны әдәби текстны аңлап, дөрес, йөгерек һәм сәнгатьле укырга өйрәтүгә йөз тота Беренче сыйныфта әдәби әйтелеш нормаларын саклап, дөрес интонация һәм басым белән кычкырып уку мөһим. Программада йөгерек уку, сайлап уку, аңлатмалы уку, эчтән уку, бергәләп уку төрләренә мөрәҗәгать ителә, кычкырып уку, һәм эчтән уку төрләре алга куела.

Кычкырып уку.Текстнытөгәл, аңлап,грамматик яктан дөрес һәм сәнгатьле  итеп кычкырып уку. Уку барышында орфографик һәм орфоэпик яктан нормаларга туры килү игътибарга алына.

Күңелдән уку. Күңелдән уку баршында укучыны текстның төп мәгънәсен , эчтәлеген аңлауга күнектерү, әсәрдәге кирәкле белешмәне табу һәм аңларга, сәнгати камиллеген тоярга өйрәтү мөһим.

Сөйләм (телдән сөйләм кульурасы). Монологик һәм диалогик сөйләмне үстерүне күздә тота. Хикәяләү, тасвирлау, фикерләү төрләренә басым ясала. Беренче сыйныфта бирелгән темага яки өйрәнелгән әсәргә карата үз мөнәсәбәтен формалаштырып, рәсем-картина буенча хикәяләп, тасвирлап сөйләргә өйрәтү мөһим. Диалогик сөйләмне үстерү аралашу культурасын үзләштерү белән бәйләнештә алып барыла.Диалогик сөйләмгә өйрәткәндә , укучыларны төрле ситуацияләргә куеп карау, аерым әсәрләр, аларга таныш әдипләр, милли йолалар хакында үзара аралаштыру мөһим.Укучының башкаларны тыңлап, аңлап әңгәмәгә кушылуы, үз фикерен әйтә белүе, сораулар бирүе күздә тотыла.Балаларны әңгәмәдәшенең фикерен хупларга яки , аның белән килешеп бетмичә, үз фикерен якларга, бәхәсләшергә өйрәтү кирәк.

Балалар әдәбияты дөньясы. Сәнгатьчә эшләнеше камил, аңлау-төшенү өчен авыр булмаган,  мавыктыргыч һәм гомумкешелек кыйммәтләренә уңай мөнәсәбәт булдырырлык әсәрләр сайлана.Алар арасында әдәби әсәрләр, татар халык авыз иҗаты әсәрләре, дөнья балалар әдәбияты классиклары әсәрләре, балалар вакытлы матбугатында басылган материаллар бар. Балаларга уку өчен тәкъдим ителә торган әсәрләрнең төп темалары итеп туган тел, балачак дөньясы, туган җир һәм туган як табигате, яхшылык һәм яманлык, хезмәт, гаилә, тырышлык һәм ялкаулык, бәхет Һ.б. алына

Язу (язма сөйләм культурасы).Укучы язмасының тема эчтәлегенә туры килүенә,  текстның аңлы һәм бәйләнешле булуына ирешү алга куела.

Тыңлау. Укучының тыңлаган әсәрнең төп эчтәлеген аңлау һәм ул ясаган эмоциональ тәэсирне аңлатып бирә алуы игътибар үзәгенә куела.

Методик һәм фәнни-популяр текстлар белән эш. Укучыларга балалар өчен чыга торган газета-ңурналлар турында мәгълүмат бирелә, аларның әдәбиятны өйрәнүдәге роле аңлатыла. Укучыларда алар белән эшләү методикасы булдырыла.

Әдәби текстлар белән эш. Әдәби текстларның башка төр текстлардан аермасын танырга өйрәтү алга куела. Бу очракта укучыны әсәрнең исеме белән эчтәлегендәге уртаклыкны табарга, өйрәнелгән әсәрнең исемен, төп эчтәлеген  һәм авторын белергә, аңа карата үз мөнәсәбәтен формалаштырырга өйрәтү мөһим.

Әдәбият белеменә кереш. Әдәби әсәр эчтәлеген аңлауга мөнәсәбәтле  теоретик төшенчәләр буларак әсәр герое, андагы вакыйгалар, күренешләр; фольклор жанрларыннан әкият, табышмак, мәкаль һәм әйтем, җыр; әдәби жанрлардан хикәя, шигырь алына.

Укучы эшчәнлеге. Әдәбият дәресләрендә сәнгатьле уку, рольләргә бүлеп уку, текстның эчтәлеген сөйләү, картиналар белән эш, әсәрләргә нигезләнеп инсценировкалар кую кебек эш төрләрен куллану күздә тотыла.

1 класс

Әзерлек чоры( 3 сәг )

Сөйләм. Язма һәм әйтмә сөйләмне гомуми күзаалау, матур  итеп сөйләшә, укый белү кирәклеген  аңлау.

Җөмлә һәм сүз. Сөйләмне җөмләләргә, җөмләне сүзләргә аеру, сүзләрне иҗек һәм авазларга тарату.

Иҗекләр. Сузык аваздан торган һәм сузык аваздан башланган иҗекләр, кушылмалардан торган һәм кушылма авазлардан  башланган иҗекләр.

Авазлар һәм хәрефләр. Сузык һәм тартык авазларны, калын һәм нечкә сузыкларны, яңгырау һәм саңгырау тартыкларны ишетә һәм дөрес итеп әйтә белү. Сүзләргә аваз-иҗек анализы ясау. Укытучы тәкъдим иткән аваз кергән сүзләрне эзләп табу.

Әлифба чоры( 41 сәг)

Яңгырау һәм саңгырау тартыклар, калын һәм нечкә сузык авазлар, арларны белдергән  хәрефләр белән танышу. Калын һәм нечкә сүзләрне аера белү. Кушылмалардан сүзләр төзү, төзелгән сүзләрне кычкырып уку. Сүзләрне турыдан-туры иҗекләп, кыска һәм гади сүзләрне бөтен килеш уку.Сүзләрне, кыска гади җөмләләрне, кечкенә текстларны аңлап, әдәби дөрес итеп кычкырып уку. Гади җөмлә азагындагы тыныш билгеләренә игътибар итеп, дөрес интонация белән укырга өйрәнү.

Әйтмә сөйләмне үстерү. Ишетү сизгерлеген, хәтерен үстерү. Сөйләм күнекмәләрен камилләштерү, сөйләмнең темпы, ритмына, тавыш югарылыгына, интонациягә өйрәтү. Сүз өстендә эшләү: балаларның сүзлеген ачыклау, аныклау, баету, активлаштыру. Сүзләрне грамматик дөрес формада куллану, сөйләмне әдәби дөрес булмаган сүзләрдән арындыру.

Җөмлә төзү һәм бәйләнешле сөйләм өстендә эшләү. Укытучы сорвына биреләчәк җавапны яхшылап уйлап җиткерү,дөрес,төзек, кыска итеп төгәл җавап бирү. Текстның өлешләрен төшереп калдырмыйча, эзлекле итеп таныш әсәрнең эчтәлеген укытучы сораулары ярдәмендә сөйләү. Укылган хикәя яисә әкияткә карата куелган сорауларга телдән җавап бирү. Хикәянең уртасына яки азагына мөстәкыйль рәвештә күренешләр өстәп сөйләү. Табышмак җавапларын табу, шигырь, җыр,тизәйткечләр ятлау. Укылган әсәрләрне тормыш вакыйгалары белән бәйләү. Башка укучыларның җавапларына, сөйләмнәренә игътибарлы булу, теләктәшлек, ярдәмләшү тәрбияләү.

Әлифбадан соңгы чор Уку. Сөйләм үстерү.( 22сәг)

Уку елы дәвамында 5-6 шигырьне яттан сөйләргә өйрәнү.

1. Аңлап уку күнекмәләрен формалаштыру.

Текстның   исемен аңлату. Текстка исем куя белү. Һәр сүз һәм сүзтезмәләрнең мәгънәсен аңлау, таныш булмаган сүзнең лексик мәгънәсе өстендә эшләү. Укылган әсәр эчтәлеге буенча укытучы сорауларына  җавап бирү. Хикәягә гади план төзү, шул планга нигезләнеп эчтәлеген сөйләү. Текстның өлешләренә исем бирү. Әсәрне гади генә итеп бәяли белү, мисаллар китерү.  Җөмләләр арасында пауза ясау

2. Укылган әсәргә эстетик кичерешләргә таянып анализ ясау элементлары.

Укытучы автор сүзләренең кулланылышы мөһимлеген күрсәтә: хикәядәге сүзләрнең матурлыгын, төгәллеген, урынлы булуын, ачыклыгын. Балалар шагыйрьләрнең һәм язучыларның дөньяны сүз белән күрәләр һәм ясыйлар икәнлеген күзәтәләр. Автор үзенең кичерешләрен геройларының характеры, эшләре, хисләре  - әсәрнең төр фикере аркылы бирүен укытучы күрсәтә. Укытучы ярдәм итеп         геройларның эш, характерын, хисләрен аңлау нәтиҗәсендә төп фикер формалаша. Бала үз фикерен, мөнәсәбәтен, кичерешләрен җиткерә. Милли традицияләрне, нәселдән-нәселгә килгән гореф-гадәтләрне саклау, аларга таянып эш итү.

3. Сөйләм телен үстерү.

Кирәкле, дөрес сүзләрне кулланып хикәя эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирү. Сораулар яки картина буенча төгәл итеп эчтәлек сөйләү. Грамматик яктан дөрес итеп фикерне әйтә белү. Шигырь ятлау ысулларын күрсәтү; сәнгатьле, дөрес интонацияле темп белән кычкырып уку. Укучыларның сүзлеген баету һәм активлаштыру. Әйтмә сөйләмне, аның эчтәлеген, сәнгатьлелеген үстерү. Эчтәлекне иҗади сөйләү: тормыш вакыйгалары белән бәйләп алып бару.Туган телгә карата кызыксыну, мәхәббәт уяту.

4. Әдәби төшенчәләр белән практик танышу.

Укытучы түбәндәге төшенчәләр белән таныштыра:

Шигырь. Рифма, ритм, шигырь кәефе. Хикәя геройлары, сөйләүче, автор. Шигырь һәм хикәяләрдә әйтмә рәсем ясау.

5. Уку техникасы.

Аңлап, дөрес, салмак итеп аерым сүзләрне, җөмлә, кечкенә текстларны иҗекләп уку. Иҗекләп укудан сүзләп укуга эзлекле күчү. Кычкырып уку темпы уку елы азагына 30-40 сүз яки аннан да күбрәк.

6. Уку һәм балалар китабы белән эшләү.

Тематик планлаштыру

1 нче сыйныф

Календарно-тематическое планирование

Календарь-тематикпланлаштыру

Календарь - тематик планда үзгәрешләр кертү бите