Урок марийского языка в 3 классе "Марийский орнамент"
план-конспект урока (3 класс) на тему

Урок марийского языка и ИКБ в 3 классе

                                                 Тема: «Марий орнамент»     

Интегрированный урок марийского языка и ИКБ, проведённый в 3 классе МБОУ ООШ д.Маняк.

Учитель начальных классов: Шамыкаева А.А.,

Цели: 1. Приобщить детей к традициям, укладу, быту прошлых поколений, познакомить с марийской вышивкой;

2. Закрепить лексический запас учащихся по теме «Семья»;

4. Развивать внимание, воображение.

Оборудование: сундук, марийская национальная одежда, кукла в национальном наряде,

рисунки с изображением орнаментов, магнитофон, диски с марийской мелодией, цветные    

карандаши.

Ход урока.

        I.             Организационный ужаш.

-Салам лийже.

Онгыр йукшо йынгырта,

Урокнам туналына.

Удыр – влак, шичса.

Рвезе- влак, шичса.

      II.             Йылме лывыртыме паша.

Йодышлан вашештыза:

-Таче ко дежурный? Таче могай числа? Арнян могай кечыже? Классыште ко уке?

- Тыйын лумет кузе? Пашат кузе кая? Тыйын шочмо кечет кунам?

    III.            Ушештарымаш.

1)Туныктышо доска воктене шондыкым ужеш да йоча –влаклан ойла :

- Мом мый ужамже? Шондык. Сундук. Могай онай, могай чатка. А кон тиде шондыкшо? Тиде тыйын шондыкет?

(Йоча-влакын вашутышт, «уке,мыйын огыл» конструкцийым ушештарымаш)

Кон вара тиде шондыкшо?Тыште кодан когон (сравоч). Айста тиде кодым марий алфавит полшымо дене лончылен(расшифроватлен) ончена, кон вара тиде шондыкшо? А алфавитыште кажне буква номеран улеш.Айста мый числам лумдем, а те  буквам возеда.

      Ший Пампалче – Среброзубая Пампалче. А вот теве тудо шкежат.(Марий калык

 вургемым чийыше курчакым туныктышо ончыкта.) Мый тудын кидыштыже серышым ужам. Мом вара тудо ойлынеже?

2) Серышым лудмаш: Мый Марий Элыште илем. Мылам индеш ий. Мый кумшо классыште тунемам. Мылам   мураш, книгам лудаш да суретлаш пеш келша.

Мыйын ковам уло. Тудо пидаш да турлаш йората. А эше ковам тамле когыльым ышта.

Мый коваем пеш йоратем.

3) Ушеш кусарымаш, серышын содержанийжым каласкалымаш.

    IV.             Монго пашам тергымаш.

–Пампалче мыланна изиш шке коваж нерген каласкален ыле. А те мыланна шке ковада нерген мом ойлынеда? Монгышто те шке ковадан портретшым суретлен улыда да эше нунын нерген ойлаш ямдылалтында ыле.

(йоча-влакын ойлымышт, текстын содержанийжым каласкалымышт)

        V.          У материал.

          1.           Туныктышын мутшо. Лыжга марий муро.

-Кушко гына от ончал, чыла вере тужем-тужем менгышке-чодыра,чодыра, чодыра... Ни корно, нимо, только энер-влак канде шурто дене кишке гай кадыргылыт ,чодыра коклаште коштыт, шунан, курыкан верла гоч, торфан да ошман мланде вошт Волга- Юл энер деке эртат .

        Новгород ден Казань ола-влак коклаште север могыр гычла Юлышко кок Какшан энер йоген пурат. Иктыже изи Какшан, весыже-кугу. Нуно лыжган, вашкыде,икте-весе дечын кодде да эртыде йогат. Нунын коклаште шудо менге наре верым чодыра налеш.

Тиде-Марий Эл эмланде. Тушто ожно марий калык сонарышке, колым кучымашке коштын, пасу пашам ыштен. Шульым, йытыным, шурным куштен. Шканже йытын гыч ош вургемым куэн урген.Сандене марий калыкым ош марий маныныт. Ош тус арулыкым, чаткалыкым, порылыкым ончыктен. Марий-влак ош тус дене кугешненыт.

        А ынде кован шондыкышкыжат ончалаш жап шуо. Мом гын тудо тушто арала?

      2.       Туныктышо шондык гыч вургемым луктеш да каласкала :

Шовыч – платок, тувыр – платье, сорока да шымакш – удырамашын вуй узгарже-влак.

       3.         Урокын цельжым увертарымаш .

- Те уже ужда, вет кажне арвер пеш чевер ыштен турлен сорастаралтын. Турлымаш моторлыклан веле огыл, а эше  обереглан  шотлалтеш. Да эше марий турым лудаш лиеш. Вет ожно лудмаш-возымаш лийын огыл. Калык шке шонымыжым, шижмыжым турлымаш гоч ончыктен. А таче ме тендан дене тиде турлымо йылмым умылаш да лудаш тыршен ончена.

        4. Тур дене палыме лиймаш.

- В марийской вышивке выделяют узоры растительного, зооморфного и геометрического

происхождения. Солнце, деревья, птицы, животные   - всё имело магический смысл в

древнейших языческих верованиях. Птица является воплощением света и жизни. Изображение дерева, двух птиц или двух животных, стоящих перед деревом, служило знаком семьи, рода. Утка является образом женщины, семьи, плодородия. Изображение лебедей выдаёт мечты о красоте, любви и верности. Баран считается одним из святых животных. Вышивая бараньи рога, мастерица желала для себя и для того, кому предназначалась её работа, защиты от зла, нечисти и болезней.

        5. Марий турышто турло тус дене палыме лиймаш.

- Ончалза,ян, турышто йошкарге да тус шуко, а шем тус контурым ончыкташ кучылталтеш, пеш шагал годым нарынче да ужар шурто кучылталтеш.

VI.    Физминутко.

- Паша коклаште мастар удыр-влак кушташ да мурым мураш йоратеныт. Айста меат  «Кидна дене коп-коп-коп…» йоратыме мурынам муралтен кушталтена.

1. Кидна дене коп-коп-коп,

Кидна дене коп-коп-коп,

П-в: Модын, воштыл веселан

Куштена ружге чылан.

2. Йолна дене топ-топ-топ,

Йолна дене топ-топ-топ,

П-в: Модын, воштыл веселан

Куштена ружге чылан.

3. Капна дене лып-лып-лып,

Капна дене лып-лып-лып,

П-в: Модын, воштыл веселан

Куштена ружге чылан

V11. Пенгыдемдымаш.

1)Орнамент-влакым ушештарымаш.

- Айста эшэ ик гана кован шондыкыштыжо вургем-шамычым ончалына да каласен кодена, Могай тур-влакым ме тушто ужына? Орнаментын лумжым ойлыза..

2) Тетрадьыште паша. Шаблон почеш Пампалчылан ончылансакышым суретлаш да марий тур дене сорастараш.

 (Тиде жапыште весела марий сем йонга).

3)Почеламутым лудмаш да тунеммаш.

- Ынде у вургем лиеш манын Пампалче пеш куанен. Тудо талада ала-мом каласынеже. Мом? Палыза.

Таче пешак сай игече,

Коваемын шочмо кече,

Тудым мые йоратем,

Пайрем дене саламлем.

 V111.    Иктешлымаш.

-Таче ме тендан дене мемнан кована, кугезе кована-влак могай вургемым чийымышт нерген палышна.

-Вургемым вара мо дене сорастареныт? Мо тугае тур? Марий тур мом ончыкта? Марий турышто шукыж годым могай тус кучылталтеш?–йодыш-влаклан вашмутым муна. Марла мурышна да куштышна. Ыштыме пашана тыланда келшыш? Але уке? Темым умыленда гын йошкар тыртышым нолталза уке гын-шемым. Ынде кован шондыкышкыжо шовыч, тувыр, сорока, шымакшым- чыла сайын гына поген пышташ жап шуо.

1Х. Монго паша: Пампалчылан туврым марий тур дене сорастараш; ача-авалан марий тур нерген ойлаш.