« Башҡорт теле дәрестәрендә балаларҙа танып- белеүҙе үҫтереүсе уйындар ҡулланыу »
материал (3 класс)

Хәйерле көн, коллегалар!

Мин Ләлә Шәрифйәновна Байғужина, Булгаково ауылы « Ос юғары» мәктәбендә башланғыс класс уҡыусыларына башҡорт теленән белем бирәм. Кемдәр башҡортса аңлай, мастер класта әүҙем ҡатнашырға саҡырам.

Сығышымдың темаһы: « Башҡорт теле дәрестәрендә балаларҙа танып- белеүҙе үҫтереүсе уйындар ҡулланыу »

Дәресте нисек ҡыҙыҡлы, эмоцияға бай, һөҙөмтәле итеп ойошторорға?

Был урында уҡытыусыға ярҙамға уйын технологиялары килә. Уйын балаға асылырға, тартынмай яуап бирергә, белемдәрен тәрәнәйтергә, үҫешергә булышлыҡ итә.

Немец ғалимы Фридрих Шиллер «… Бала уйындарҙа үҙенең һәләттәрен асыуҙан рәссам үҙ ижадынан кинәнес алған кеүек ҡәнәғәтлек тойғоһо кисерә,” тигән.

Уйындарҙы дәрестең төрлө этабында ла ҡулланырға мөмкин.

Уйындарҙы ойоштороу ҡағиҙәләре лә үтәлергә тейеш.

1. Уйындарҙы бер нисә тапҡыр ҡабатларға
2. Яңы уйынды уҡытыусыға башларға
3. Уйын ярыш формаһында булырға тейеш
4. Уйын өсөн кәрәкле әйберҙәр әҙерләп ҡуйырға.

Уйындарҙы түбәндәгесә төркөмләргә мөмкин:

• Фонетик, лексик, грамматик
• Уҡырға өйрәтеүсе уйындар
• Телмәр үҫтереүсе уйындар
• Ижади уйындар

Иң беренсе әйтеп үткем килә: мин үҙем шиғырҙар яҙырға яратам. Дәрестең төрлө этабына инеш шиғырҙарым бар. Мәҫәлән,

Уйын уйнап алайыҡ,

Белемде нығытайыҡ.

Иғтибарлы булығыҙ,

Аныҡ булһын уйығыҙ.

Уйнай-уйнай эшләйек,

Белемде тикшерәйек.

Батырға ла ял кәрәк,

Эшләргә күп көс кәрәк.

« Ҡар йомарлағы» уйыны.

Дәрес башында үтелгәнде ҡабатлағанда ла, дәрес аҙағында нығытыу этабында ла , исем, ҡылым, сифат, йәки емеш- еләк, кейем- һалым, тән өлөштәре һәм башҡа темаларҙы үткәндә ҡулланырға мөмкин.

« Һүҙ төҙө» уйыны

Конверттарға тема , бүлек буйынса таратып һалам. Был уйын шулай уҡ һүҙ төркөмдәре, йәнлектәр, ғаилә ағзалары темалары буйынса дәрестең нығытыу өлөшөндә үткәрелергә мөмкин.

“ Тыңла һәм һүрәтен төшөр” уйыны

Был уйын үтелгәнде ҡабатларға, дөрөҫ һөйләүҙе, иғтибарлылыҡты үҫтереүгә, үҙбаһа эшләргә ярҙам итә.

« Иғтибарлы бул!» уйыны

Физминут рәүешендә лә, ҡылым темаһын үткәндә лә үткәрергә мөмкин.Мин ҡылым әйтәм, балалр шул хәрәкәтте үтәйҙәр. Әгәр « зинһар» тип әйтһәм, улар ҡояш ( көн, бесәй булып мыяулайҙар ), әгәр « зинһар»тип әйтмәһәм, ( төн, эт булып өрәләр). Бик иғтибарлы булыуҙы талап итә был уйын.

«Мюнстерберг алымы » ( немец-америка психологы)

Фекерләү ҡеүәһен, иғтибарлылыҡты үҫтерә. Лексик, орфографик темаларҙа ҡулланырға мөмкин. Һүҙҙәрҙән һөйләм төҙөргә, мәҡәл йыйырға, өҫтәп һүҙлек эше үткәрергә, хаталарҙы табырға тигән эштәр ҡушырға мөмкин.

« Шиғырҙы, (йомаҡты)» тамамла.

Ҡыйыҡ башына йорт ҡуйҙым,
Ишек-тәҙрәһе асыҡ.
(Яҙҙар) еткәс, ҡайтып керҙе
Ошо йортҡа ... . /сыйырсыҡ/

Хужанан да, эттән дә
Һис тә ҡурҡып тормайҙар.
Ем һипкәйнем ҡаҙҙарға,
Килеп ҡунды ... . /турғайҙар/

Тәҙрәләремә ҡарап,
Ҡойма башына баҫҡан.
- Бөгөн ҡунаҡ көтөгөҙ, - тип
Шыҡырланы ... . /һайыҫҡан/

« Тылсымлы бирсәткә» уйыны

Класта йәки өйҙә бирсәткә- закладка эшләргә ҡушам. Бер яғынан һәр бармаҡ төрлө төҫкә буяла. Унда предметтың, күренештең билдәләре, хәл- торошо, хәрәкәте яҙылырға мөмкин. Бирсәткәнең кире яғына йомаҡтың яуап һүрәте эшләнә. Кем йомаҡты дөрөҫ сисә, закладка шуға бүләк ителә.

Йомғаҡлау

Уйын – башҡорт телен уҡытыуҙың сифатын һәм һөҙөмтәлелеген яҡшыртыуҙың бер аллымы булып тора.Уйындарҙы системалы ҡулланыу балаларҙың белемдәрҙе уңышлы үҙләштереүенә йоғонто яһай. Башҡорт телен тағы ла ҡыҙыҡһынып өйрәнеү теләген тыуҙыра.
Уҡытыусынан күп нимә тора. Тик бар көсөңдө һалып, һәләттәреңде ҡулланып, һәр дәресеңде балалрға ҡыҙыҡлы итеп үткәрергә генә кәрәк. Бала уйындар аша артҡа түгел, ә тик алға барасаҡ!

АҠ

ЙОМШАҠ

ҺЫУЫҠ

ИРЕЙ

АҠ

ЙОМШАҠ

ҠУРҠАҠ

ҺОРО

ТҮҢӘРӘК

ҺИКЕРӘ

УЙЫНСЫҠ

АБРИКОС

ЛИМОН

МАНДАРИН

АВОКАДО

ҠАТЫ

ОЛО

ЯҠШЫ

Һөйләмде уҡы:

1) ҠРУСЯОНАКБИЛШУЕАРГАНШДАРЙ

2) ӘНСКӘДЙАНШАБУЕЛШКЕДРУӘ

Йомаҡты уҡы, яуабын тап:

1. ЙМӘЙДЕНАҺАОБРЛОАҠСЫДШМЫКНРАЛҠД

Һөйләмде уҡы:

1) ҠРУСЯОНАКБИЛШУЕАРГАНШДАРЙ

2) ӘНСКӘДЙАНШАБУЕЛШКЕДРУӘ

Йомаҡты уҡы, яуабын тап:

1) ЙМӘЙДЕНАҺАОБРЛОАҠСЫДШМЫКНРАЛҠД

Һөйләмде уҡы:

1) ҠРУСЯОНАКБИЛШУЕАРГАНШДАРЙ

2) ӘНСКӘДЙАНШАБУЕЛШКЕДРУӘ

Йомаҡты уҡы, яуабын тап:

1) ЙМӘЙДЕНАҺАОБРЛОАҠСЫДШМЫКНРАЛҠД