Открытый урок по литературному чтению (тувинский) 4 класс. Тема: Эштигде хөглүг, эптигде күштүг. Е.Т. Танова «Өнүктер»
методическая разработка (4 класс) на тему

                Открытый  урок  по  литературному  чтению (тувинский) 4 класс.

                   Тема:       Эштигде   хөглүг,   эптигде  күштүг

Е.Т. Танова   «Өнүктер»

          Сорулгазы:  Чечен  чугааның  утказын  дамчыштыр  уругларның  аразында

                                     эп-найыралын  быжыглап,  өөредилгезинге  сонуургалдыг,  кызымак,

                                     сагыш  човаачал,  класстың  хөй - ниити  ажылынга  идепкейжи,

                                     хулээнген  даалгазынга харысаалгалыг  болурунга  өөредир;

                                     чугааны  медерелдиг,  шын  номчуп,  ооң  утказын шын  дамчыдып  

                                     билирин  уламчылаар;

                                     чугааны  рольдар  аайы-биле  шын  номчуп  билирин  уламчылаар;

                                     чугааның  киржикчилеринге  шын  үнелелди  берип,  оларның  шын  

                                     эвес  кылган  чувелерин  билиндирип,  эки  талаларын  деткииринге  

                                     чаңчыктырар;

                                     дузааргак,  эп-  найыралдыг  болурунга,  бот-боттарын  дыңнажып

                                     билиринге,  хундулээчел  болурунга  кижизидер;

                                     бот – боттарының  кылган  ажылдарын,  чедиишкинерин  унелеп

                                     билиринге  уругларны  кижизидер.

                 Кичээлге  хереглээр  материалдар:  Е.Т.  Танованың  чурук - портреди, ном,

                                    кыдырааштар  үлегер  домактар  бижээн  плакаттар, сюжеттиг  чурук

                                   «Өннүктер»,  уругларның  чураан  чуруктары  «Ада - чурт  камгалакчы -

                                    ларынга  тураскаал», компьютер,  телевизор,  уругларның  чогааткан  

                                     шүлүктери,  сонуургакпайларга  чагаажыгаштар.

2.

                                                          Кичээлдиң  чорудуу

1.   Организастыг  кезээ

 а)  Аалчылар – биле  мендилежири

          Экивеңер,  экивеңер

          Эргим  ынак  башкыларым!

          Эрте  берген  шагаа – биле

          Ада – чуртту  камгалаар

          Экер  эрниң  хүнү – биле!

          Ак – көк  дээрни,  кадыкшылды

          Силерлерге  күзеп  тур  бис!

2. Билиглер  хыналдазы.

а)  Онаалгада  чүү бердингенил?

1.  Ада-чурт  камгалакчыларының  хүнүнге  турраскааткан  А.  Арапчорнуң  «Эр  кижиниң      чаңгыс  сөстүү»  деп  шүлүктү  доктаадып  эккээр.

2.  Ада – чурт  камгалакчыларының  хүнүнге  тураскааткан  чурук  чурааш,  бир  куплет  шүлүк  чогаадырын  кызыдар.  (күзелдиг  өреникчилерден  айтырар)

3.  Чураан  чуруктарын  аскаш,  тайылбырлаар

- Эр  кижи  берген  сөзунге  ээ  болур  дизе,  кандыг  болурул?

- Кым  шүлүк  чогаадырын  кызытканыл?  (күзелдиг  уруглардан  айтырар)

(Уругларның чогааткан  шүлүктери)

Башкының  түңнели  (үнелел  бергеш,  демдээн  салыр)

3.  Фимзминутка   «Найырал»

                                                                                              Найырал, найырал                                                                                                  
Найыралдыг уруглар бис

Аравыста  найырал  

Ам – даа  быжыг,  күштүг  болур

Ажыл – херек  бүтсүн дээш

Найыралдыг  чурттаар  бис

4. Кичээлдиң  темазынче  угландырыышкын

   а)  үлегер  домактар – биле  ажыл

− Экранда  үлегер  домактарны  номчааш,  оон  утказын  канчаар  билип  турарыңарны тайылбырлаңар,  уруглар

           ∙  Эштигде – хөглүг,  эптигде  күштүг.                 ∙  Демниг  сааскан  теве  тудуп  чиир.

            ∙ Кижи  экизи − найыралда,                                   ∙ Чүс акшаның  орнунга, чүс  эштиг  бол.

             Аът  экизи -  мунушта

−  Бо  үлегер  домактарның  кол  утказы  чүнүң   дугайында-дыр?

− Ынчангаш,  бо  үлегер  домактарның  кол  утказы  найырал  дугайында  болганда  кичээливистиң  кол  угланыышкынны  кандыг  темага   эртер  деп  бодап  тур  силер?

Эптигде  хоглуг-  эштигде  демниг  деп  бо  мерген  үлегер  домакты  удуртулга  кылып  алгаш  ажылдаар  бис.

Бо  кичээлде  номчуур  чугаавысты  экрандан  номчуптуңар,  уруглар.

Е.Т. Танова  «Өңнүктер»

−Өңнүктер  деп  сөсту  өскээр  чуу  деп  сөс - биле  солуп  болурул? (эжишкилер)

б)  кичээлдиң  сорулгазын  уруглар  боттары  салыры

5.  Чаа  тема – биле  ажыл.

 а)  Е.Т.  Танованын  портрет  чуруу – биле  ажыл  (экранда  чурук)

−Чурукта  кым  деп  чогаалчы – дыр?

−  Оон  кыска  биографиязын  кым  сактып  чугаалаптарыл?

−  Немей  чугаалаптар  кижи бар  бе?

     б)   Словарь   сөстер – биле  ажыл

1.  Экранда  бижип  каан  сөстерни  номчааш  утказын  билип  алыылыңар.

      Чемеледир− буруудадыр

      Будук – базар −  будук  сиңирер  саазын  (шын  номчудар,  утказын  тайылбырлаар)                    

2. Чечен  чугаа - биле  ажыл

а)   Ном – биле  ажыл  арын  80

   б )  Үлегерлиг  номчулга  (  шыырак  уруглар  үлегерин  көргүзуп  номчуур)

        −Чугаада  кымнарның  дугайында  чугаалап  турарыл?

   в)    Уругларның  иштинде  номчулгазы  (  рольдап  номчуурунга  белектенип  номчуур)

   г)    Чечен  чугааны  рольдап  номчууру

   д)    Чугааның  утказы – биле  ажыл

   ж)  Айтырыгларга  харыылаары  

        −  Кымнарны  өнңуктер  дээрил?

        −Чечен  чугааның  маадырларын  өңнуктер  деп  болур  бе?   Чуге?

        −Очур - оол  чүү  чүвеге  сундулуг  болган – дыр?

        −Эштери  аңаа  кандыг  үнелел  берген – дир?

        −Боря  эжинге  канчаар  дуза  кадып  болурун  сүмелээн-дир?

6.  Сонуургакпайларга  чогаадыкчы  онаалга

а)   Чечен  чугааның  утказынга  сценарий   тургузуп  чогаадыры

     1.  Мен  силерге  чагаажыгаш  бээр  мен.  Ында  бердинген  онаалганы  кичээнгейлиг  номчааш,  сүмележип  тургаш,  күүседир  силер?

     2.  Ону  кылырда  2  болүкке  чарлып  алгаш,  ажылдаар  бис

     − Командирин  соңгуп  алыр  силер  (Онаалганы  үлеп  бээр)

  б)  1-ги  болуктун  онаалгазы:

       Чечен  чугаанын  эгезинде  эн  солун  кезээн  шилип  алгаш,  улуг  эвес  сценарий

      тургускаш  коргүзер

  в)  2-ги  болуктун  онаалгазы:

       Чечен  чугааның  төнчүзүнде   Валя  биле  Очур - оолдун  чанып  бар  чорда  чугаазын  

       сценажыдып   ойнап  көргүзерин  кызыдар

  г)  Уруглар  тургускан  көргүзүүн  ойнап  көргүзери

  д)  Түннел  үндурери  (Башкы –даа,  уруглар  боттары - даа  унелел  берип  болур)

     −Эр – хейлер дир  силер,  уруглар!

       Чечен  чугааның  утказын  билип  алганыңар  моон  илдең – дир

 7.   Кичээлдин  рефлексиязы

    1.   Чечен  чугаада  чуу  чуве  силерге  өөредиглиг  болду?

           а)  бот-боттарынга  дузалажып  турары

           б)  билбес  чувезин  өске  эжинден  өөренип  ап  турары

           в)  Очур оол  чанып  чоруп  тургаш, дылын  уштур  боду,  байырлыг  деп  турар

                апарганы.

    2. – Чүү  силерге  таарышпады?

           Очур- оол  өөредилгезинге  кыспайын    багай  демдек  ап  турары   турары,

           Уругларны  база  ужур  идиптер  таварылгалар  бар  бооп  турары

     3.   Чечен  чугааны  номчааш  бодуңарга  кандыг  түңнел  үндурүп  алдыңар,  уруглар?

            а)   бот- боттарынга  дузалажып  чоруур  болза  эки

            б)   эш – өөрүнге  каржы  болбас

            в)   эп  найыралдыг  болур  болза  ажыл – иш  бүдунгүр болур

     4.  Кичээлге  чүнү  сонуургадыңар?

           Сценарий  тургузары,  рольдап  номчууру,  шүлүк  чогаадыры

     5.  Амыдырал- -биле  холбаа

          Школаңарга,  клазыңарга  кандыг  ажык  дузалыг ажылга  киржип  турар  силер?

          Сактып  чугаалап   көруңерем  (Акцияларга  киришкени, Донбастың  чуртакчыларынга

          дузалашканы)

8.    Кичээлдиң  туңнели

      а )   бодуңарга  үнелел  берип,  туңнелден  кылыңар   (демдектерин  салыр).

      б)    башкы  түңнээр

 9. Онаалга  арын  83-те  4-ку  онаалганы  кылыр.

                      Эки  ажылдааныңар  дээш  четтирдим,  уруглар!