урок калмыцкого языка в 3 классе
план-конспект урока (3 класс) на тему

3-гч йирӊкү классин хальмг келнә келлһ өргҗүллһнә кичәл

Кичәлин төр: Намр ирв

Күцл: намр гидг төрә сурһульчнрин үгин көрӊ байҗулх, залһата келлдәнә чадвр өгх, күндлдәнд орлцдг чадвр өгх.

Сурһмҗин күцл: нег-негндән, күүнд нөкд болдг седвәр, уха өгх, хоорндан ниитәҺәр нааддг сурһмҗ өгх.

Кичәлин дөӊцл: зургуд, компьютер, интерактивн самбр

Кичәлин йовуд

1. Кичәлин тогтац. Мендвт көвүд-күүкд, ямаран бәәнт? Эндр цугтен бәәнт? Кен уга?
2. Герин даалһвр шүүлһн

Мини тулмд олн зүсн темсн бәәнә. Альков кен нердинь меднә? Эн юмби? (хаяр, боднцг. Адамҗ … )

Альков ямаран темсн улан өӊгтә?

Интеративн харанда авад темсн болһнд ирлцҗәх өӊг татасар залҺад, ямаран темсн, ямаран өӊгтәһинь келх:

Боднцг шар

Һу ноһан

Хаяр күрӊ

3. Шин төрлә таньлдулх. Эндр мадн намрин тускар күүндвр кехвидн. Шин үгмүд дасҗ, күндәнд орлцдг дасхвидн. Интерактивн самбрт бичәтә шүлг умшхмн

Өвсн-ноһан шарлад,

Өӊгән һазр сольна. (Багш умшад, дегц умшад, неҗчдәр умшад. күүндвр тогтах Өвсн-ноһан –трава, Сольна – меняет) эн кезә болна?

4. Шин төр тодллһна кем

1. Самбрт үгмүд бичәтә:

Урһц

Һаруд

Хураҗана

2. зургар күүндвр тогтах.

Зургт тадн кениг үзҗәнәт?

Зургт би көвүд-күүкд үзҗәнәв.

Эдн альд бәәнә?

Эдн һарудт бәәнә.

Эдн ю кеҗәнә?

Эдн урһц хураҗана.

5. Түрүн шүүлһн: дассан яһҗ медҗәхинь.(күүкдт нер өгч болҗана)

Күүндвр:Көвүн ю хураҗана?

Көвүн боднцг хураҗана.

Күүкн ю хураҗана?

Күүкн альм хураҗана.

6. Медҗ авсан батллһна кем

Хойр зәӊг девтртән бичх

7. Медрлән олзлҗ чадлһн. Батллһна көдлмш

Эн альмный?

Уга, эн кедмн.

Альмн цаһаный?

Уга , альмн улан.

Чи альмнд дуртавч.

Э, дуртав.

8. Обобщение и систематизация знаний

1. Багш келвр умшад өгх «намрин цаг»
2. Сурһульчнр неҗәд зәӊг умшх
3. Удан эгшгүдтә үгмүд бичҗ авх.

9. Шүүвр көдлмш. Дегтрт бәәсн зургар көдлх.

Эн ямаран цаг?

Зургт ю үзҗәнәт?

Модна хамтхасд ямаран өӊгтә?

10. Медрлән тохнятаһар олзлҗ кедг, келдг дасх.(этап коррекции знаний и способов действия) карточк олзлх.

Эн карточкс таднд өгчәнәв, зәӊгс умшад орчулхмн.

Намрин сармуд келтн, тодлтн.

11. Герин даалһвр өглһн:

1. Зургиг цааранднь зурад ширдтн.
2. Зәӊгс тодлтн

12. Ашлвр һарһлһн.

Эндр бидн намр, намрин урһц гидг төрәр медрл авувидн. Тадн эн кичәлд гемм уга көдлвт. Зәрмнь йилһән сәәнәр көдлв, зәрмнь йир икәр соньмсҗ көдлв. Йир сән көдлвт. Таднд көдлсн ачартн темдг тәвҗәнәв.

Инин Ли «Харалта ˜дрмšд»

3-гч, 4-гч кичлмšд.

Кичлин т˜р: «Харалта ˜дрмšд» — туу.

Кšцл: «Мартгдшго нерд» дегтрл таньлдулад, документальн дегтр умшад, умшсарн кššндвр ке, уха-санаœан медšлдг дасхх. Умшсан шалœ чадлœн.

д˜ƒцлмšд: документальн цаасд, зургуд,

«Фронтовой дневник» дегтр (орс келр).

Урокин йовуд:

1. Багшин šг:

1990 ил Инин Лиин «Мартгдшго нерд» гидг дегтр барас œарсмн. Эн дегтрт œол орминь «Харалта ˜дрмšд»гидг документальн тššк эзлсмн. Œол т˜рнь – хальмг улсин ирhлд харалта ˜дрмšд учрсна тускар бичт. Киитн Сиврšр хальмгудыг туусна тускар тššрвч бич медšлн.

2. Тššкин цутхлƒгинь багш кел ˜гн. Текст умшлœн.

1943–гч ил бар сарин сšл ˜дрмšдт хальмг улст œашута нег кемин эклцт болсмн. Эн œашута йовдл мтн сананд, тууд м˜ƒкинд т˜˜нр šлдсн болдг.

Сурhульчнрин доклад: «Хальмгудыг киитн Сиврšр туулhн».

3. Текст умш кššндвр тогталœн.

1. Текстин hол дšрнь кемб? Элстин обкомин хург яœ болсмб?

Тššкин hол герой Кокшунов Йисн Эренценович Элстд бсн кšн. Обкомин хойрдгч сеглтр. Д˜ч кšрд уга наста кšн, дундын сурœульта, хар уга седклт, цаœан саната, ˜˜лн авцта кšн бсмн.

Дн боласн саам. Хальмг теегин эркн з˜˜рнь – мал. Улан Церг тетклœнд олн мал ˜ггдсмн. Ил œатлад эвакуацд туулœад, олн мал šксмн. Олн мал хортна амнд орсмн.

Хальмг теегт эн цагла идр наста кšдр залус уга бил. Цуœарн днд Т˜рскн харсч йовсмн. Энд šлдснь: ˜вгд, эмгд, кššкд улс, наснь кšцд уга баœчуд.

Элстд обкомин хург болсмн. Тер хургт генерал Серов šг келн: "тогтаврт.h                             éîâóëãäõìí,äîðäšçãšð,Ñèâðèíhàçðìóäòèëããäõìí...". Хургт бсн хальмгудын нšднь харƒhурв, чикнь дšлрв, ухань будƒтрв, зšркднь генткн менрсн болчкад, догдлад, кšрд-кšрд гиср цокад бв. Зрмнь харœц, стуласн унна. Хальмгудын седклиг харƒhу будн эзлн. Цуhар дотран иим сурврта сууна: «Яhна гидгнь энви?»

Генералын кšцх керг – эн бцхх хальмгудыг талдан hазрмудар йовуллœн бол œарв. Ямр болзгт яhхальмгудыг йовулхин диг-дараhинь генералын н˜кд полковник цлœ ˜гв: «Хальмгуд œурвн хонгин болзгт цугтан т˜мр хаалœд кšрггдцххмн».

Нег агчмин зуур деед йос ахласн мтн – залус кабинетсн œарœгдв. «Заседань хаагдв», – ги генерал зарлсмн. Эн šгмšд хальмг мтн х˜вт хаалœ хаагдв гисн мет бол, урдк ахлачнрин чикнд доƒœдад, зовасн зšркинь улм кšчр шарклулсмн.

Хальмг улсин харалта, олна тууд соƒсгдад уга œашута болн œундлта йовдл болв. Яœдг кегдг болв чигн, закврин шахлœнас х˜˜œдг арœ уга. «Тууврт йовуллœнас м˜лтрдг ššдн уга» гисн ашлвр цуг хальмгудт ššдн.

2. Хальмгудыг туухар ирсн улсас Гнибеда гидг старшина госпитальд болн олна больницд ир, кедš хальмг бхинь медн.

Элстин больницср бар сарин 28-д ц˜˜кхн кšн šлд. Хальмгудыг нššлœхинь соƒсчкад, гемт улс хродцха, зрмсинь элгн-саднь авчк. «Кезнс нааран хамдан ни-негн б ˜сцхсн улсмн», — ги брн орсмуд салдст келн. «Мууhан чигн, сœн чигн хувалцнавидн, хамдан цергт церглн, фашистнрин ˜мнс хамдан длд йовцхана», — ги орсмуд келн бн.

3. Орсмуд заагт хальмгудыг харсч šг келсн улсин нер заатн.

— Яковенко Василь Кондратьевич, 33-та лейтенант, дн эклцд ротын политрук йовсмн. Брестск шивхарслœнд шавтад, нег к˜лн геен, украинец кšн. Элстин госпитальд эмнšлн.

— Морозова Марта Ивановна, баахн кššкд кšн, дšƒхд 25-та, ахлгч медсестра. Залунь Басанов Œр, хальмг, эцкнь кирслгдсн хальмг. Морозов Иван – хальмг, экнь орс.

«Хальмг улсин автомашинь буйсаhад, бийсинь кšчр Сиврин hазрт йовул тараhад, тууд неринь биллхр седхмби?» — гисн ухалврта šгмšд эн хойр кел Гнибедан ˜мнс с˜рлцн.

4. Гнибедаг юунла длцšл болана?

Элст балhснд Эрнст Неизвестный Сиврт ˜ƒгрд šлдсн хальмгудын Санлд бумб твхлрн келсмн: «Эн бумблв – сталинск маши темдглн, цугинь кššчд, хамхлад, ššлд йовсн маши» . Эн тššкд старшина Гнибеда сталинск машин нег эрснь бол œарчана. Кššнд санан зовдго, ˜ршƒгš уга кšн, энšн келдг šгнь: «Би эн халхар ухалбхшив. Деерксин зааврмудас нань юм медхшив. Чечениг чигн, ингушмудыг чигн, балкармудыг чигн, карачаймтиг чигн йовуллhнд би орлцлав. Деерксин закврмуд кšцллœнс талдан юм мед чадшгов». Тегд тиим улс чинн уга ˜вгд-эмгдиг, нšл уга бичкдšдиг šвлин киитнд гертснь тууœад авад œарсн болдг.

5. Хойрдгч школ. Œашута зƒг сурhульчнрт кšрлhн.

Энд Мичурская Юлия Геннадьевна, дундын наста кššкд кšн, школын директор. Бийнь Беларусь республикс эвакуацд ирсн педагог. 1937-гч ил залуœинь тууœад авч одла. Му зƒг соƒсчкад, эн иим шиидвр авв: Тšлн уга, школд киитн болх гиhд, кššкдиг герšрнь хрšлх зарлh твх болв.

6. Хальмгуд туулœнд орлцх полкд йовсн хальмг салдс Эрднь Дор хойрин туу ямаран болв?

Манджиев Дор, Шамкаев Эрднь, 19-т к˜вšд болвчн, длдд, шавтсн улс, Грузин госпитальд эмнšлгдд, эн полкд хоюрн нег ротын салдсмуд. Эн хойриг хальмг гиhд, погонынь тасл шивд, гауптвахт дšрд, х˜˜ннь хальмгуд хурсн hазрур авч ирн.

7. Хальмгудын зовлƒ яh бичч šзšлн?

Хальмгудыг œурвн хонгин болзгт уулюлад-шуугулад, Элстин «Родина» кинотеатрин œаза хураœад, Дивное станцин т˜мр хаалœд кšргд, мал з˜˜дг вагонд суулœад, холл œазрур авад œарна.

8. Теегин бдл хальмгудыг йовулсна х˜˜н.

Хальмгудыг авад hарсна дарунь теегнь хоосрад, к˜ндрд šлдв. Кесг šкр, мал ˜нчрд, м˜˜рд-млд šлдн. Нохас эзн хhд, ууляд šлдв. Тег мел бийнь уульснла дл болв.

9. Хальмг теегин аhуд ирсн шин эздšд болн hардачнр.

Хальмг Таƒhчин ормд Степновск район Степной гидг центрт болв. Хальмгудыг hазр деерс уга кехр седсн болдг. Хальмг теегин аhуд шин эздšд болн hардачнр ирцхв. Сарпуляс ирсн ššлдчнр брн hазрин улсигhазалад, д˜˜глдг болла. « Хальмг ухалвран седклсн œарœ рлцхтн!», — ги теднл й˜др келдг болцхала.

Степновск района hардачнр удл уга нурhл малта, œахаста, шовудта болад, бай одцхала.

10. Эн дегтрин чинринь ямаран ги кел болх?

Инин Ли бийнь дн офицер йовсн цагтан улсин хортн гиhд, му нер авад туулгдсмн. Тегд эн цагт болсн йовдлмудыг чикр, уйдлта кевр бич.

Эн ил бидн биччин 90-илин ˜˜н темдглвидн. Тер ˜нлнь ирлцšлд Инин Лиин «Фронтовой дневник» - хураƒœу œарсмн. Нанд эн дегтр йир соньн бол медгдв.

Баœчуд иим т˜рр бичсн материалмуд умшхла, сн болх, бийдн уха, сурœм авх ги сангдна.

Мана ˜вкнр зовлƒ šзсн бийнь улан залата хальмг нерн геелго, хр ирснь ик байр. Тиим hашута цаг насн-наснд,šрн šрнд бич šзгдтх, зššдн бол šлдтх, ирлhн бас šлдтх. Терšг маднд мартх з˜в уга! Кššн ирhл гидг юмн игт схн юмн!

4. Граф-схем олзлад, батллœна к˜длмш кех