[п]авазы һәм П,п хәрефләре
методическая разработка (1 класс)

Тема

[п]авазы һәм П,п хәрефләре

Дәреснең  максаты

П п хәрефләре, [п] авазы белән таныштыру, П п хәрефләре кергән сүзләрне укырга өйрәтү.

Дәреснең бурычлары

[п] авазын сүзнең аваз моделендәге урынына карап дөрес әйтергә өйрәтү; п хәрефе турында авазның тышкы билгесе, ягъни “киеме” буларак образлы күзаллау булдыру; хикәяне  ишетеп төшенә, аңлый һәм образлы күз алдына китерү күнекмәсе формалаштыру; уку, сөйләм күнекмәләре булдыру. 
Укучыларның безнең якларда кышлаучы кошлар турындагы белемнәрен киңәйтү; логик һәм иҗади фикерләү, хәтер, игътибар һәм сөйләм күнекмәләрен үстерү; балаларда табигатьне ярату хисе һәм кошларга сакчыл караш тәрбияләү.

Дәреснең тибы

Яңа материалны үзләштерү.

Планлаштырылган нәтиҗәләр

Предмет нәтиҗәләре: аваз белән хәрефнең төп аермасын (авазны әйтәбез, ишетәбез, авазлардан сүзләр төзен сөйлибез; хәрефне күрәбез, таныйбыз, хәрефләрдән сүзләр төзеп укыйбыз, язабыз) практик аңлауга ирешү; [п] авазларын укылышта аера белү; сүзләрне авазларга таркату, авазларны сүздәге тәртиптә әйтү; сузык һәм тартык авазларны һәм аларның хәрефләрен аерып таный белү;

тыныш билгеләренә карап җөмләне дөрес интонация белән уку;

Метапредмет  нәтиҗәләр:

- танып-белү универсаль уку гамәлләре: дәреснең максатын һәм кагыйдәләр формалаштыру, бирелгән алгоритм буенча эшне башкару, мәгълүмат җиткерүче символларны “уку”.

- регулятив  универсаль уку гамәлләре: күрсәтмәләрне истә тотып авазларны дөрес әйтү, үз эшчәнлегеңне контрольдә тоту, укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү.

- коммуникатив  универсаль уку гамәлләре: иптәшеңне тыңлый белергә өйрәнү, җитмәгән мәгълүматны башкалардан сорашып белү.

Шәхсиятле нәтиҗәләр: үз фикереңне әйтә белү, белем алу ни өчен кирәк соравына җавап табу, үз уңышларың-уңышсызлыкларың сәбәпләре турында фикер йөртү.

Предметара бәйләнеш

Әйләнә-тирә дөнья, татар теле

Эш формалары

Индивидуаль, парларда, группаларда

Ресурслар

Әдәбият: И.Х.Мияссарова, Ф.Ш. Гарифуллина, Р.Р. Шәмсетдинова “Әлифба”, 68-69 бит;  И.Х.Мияссарова, Ф.Ш. Гарифуллина, Р.Р. Шәмсетдинова “Әлифба. Методик кулланма”.

Электрон ресурслар: презентация.        

Җиһазлау:  проектор, П хәрефе һәм шул хәрефтән башланган рәсемнәр төшерелгән карточка

Дәресне оештыру структурасы

Дәреснең этаплары

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

Универсаль уку

гамәлләре

I.Оештыру өлеше,

мотивация.

Матур итеп, тигез итеп,

Парта янына басыйк.

Бер-беребезгә елмаеп,

Исәнләшеп карашыйк.

Басып, бер-берләренә хәерле көн телиләр, елмаялар.

КУУГ: классташ-лар һәм укытучы белән уку эшчән-леген оештыруда  хезмәттәшлек итү.

II.Белемнәрне актуальләштерү.

• - Укучылар, табигатьтә хәзер нинди ел фасылы?
• - Сез кыш айларын беләсезме? Әйдәгез, санап үтик әле.
• - Хәзер бер уен уйнап алабыз. Мин төрле җөмләләр әйтәчәкмен, ә сез  кыш фасылына  туры килсә – кул чабарсыз, әгәр туры килми икән - аякларны шапылдатырсыз.
• - Кыш җитүгә җир өсте ап-ак кар белән капланды.  
• - Юкә  һәм миләш агачлары яфракларын әле һаман коймадылар.  
• - Балалар тауга чана шуарга баралар.  
• - Барлык үсемлекләр дә кышын яфрак яралар.
• - Кошлар җылы якларга китеп беттеләр.  
• - Безнең якларда да кайбер кошлар кышларга калдылар.  

• - Хәзер кыш.

• - Декабрь, гыйнвар, февраль

Кулчабу, аяк шапылдату күнегү-ләрен башкаралар.

ШУУГ: үз фике-реңне әйтә белү.  

РУУГ:  күрсәтмә-ләрне истә тотып  биремнәрне баш-кару.

III.Уку максатын кую.

• -Укучылар, безнең якларда кышлаучы кошларны беләсезме сез?
• - Ә сез аларга җимлекләр куясызмы соң?
• - Җимлекләргә нинди кошлар килгәнен күзәткәнегез бар?
• - Укучылар мин сезгә табышмак әйтәм, җавабын табыйк әле, бу кош сез куйган җимлеккә килә микән?
  Кырау булсын, 
  Кырпак булсын, 
  Китмәс дустым. 
  Җәен-кышын 
  Салмый сары 
  Алъяпкычын. 
  -Нәрсә булыр икән? 
  - Әйе, укучылар сез бик тиз җавап бирдегез. Хәзер песнәк сүзендәге безгә таныш булган авазларга анализ ясыйк әле. (таблица эленә)
  [Э] - нечкә сузык аваз 
  [С]- саңгырау тартык аваз, парлы 
  [Н]- яңгырау тартык аваз, парсыз 
  [Ә]- нечкә сузык аваз. 
  [К]- саңгырау тартык аваз, парлы. 

- Укучылар , бу сүздә сезгә нинди аваз таныш  түгел? 
Әйе, [п] авазы безнең өчен таныш түгел. 
Димәк, укучылар без бүгенге дәрестә [п] авазы һәм П п хәрефләре белән танышыр-быз. Песнәк сүзен берничә тапкыр кабатла-гыз. (балалар кабатлыйлар). Хәзер [п] авазы белән сүзләр уйлап карагыз.

Чыпчык, ала карга, песнәк, саескан, карабүрек, тукран, үрмәләч, сызгырак чыпчык, миләш чыпчыгы.

- Песнәк. 

- [п] авазы.

укучылар [п]  авазы кергән сүзләр әйтәләр.

ТБУУГ: дәреснең максатын форма-лаштыру.

IV.Яңа белемнәр ачу.

Бүген без нинди яңа аваз өйрәнәчәкбез? 

Авызларыгызны фонетик күнегүгә әзерлә-гез. Кулларыгызга көзгеләрегезне алыгыз. 
1.Фонетик күнегү. Укучылар укытучы артыннан кабатлый: 
па-па-па- пар 
пә-пә-пә- пәке 
пу-пу-пу- пумала 
по-по-по поши 

2. [п] авазына характеристика бирү.

- Хәзер уң кулыгызны авызыгызга куеп, [п] авазын кабатлагыз һәм тартыкмы, сузыкмы икәнен билгеләгез. Бу авазны әйткәндә, авызда һава тоткарлана. Ул сузыклар янында гына укыла. Димәк, П тартык аваз. [П] авазы саңгыраумы, яңгырау тартыкмы? Саңгырау тартык. Таблицага карыйк әле парлымы яки парсызмы? Парлы. Димәк, [П] авазы саңгырау,  парлы тартык аваз.

 3. П, п хәрефләре белән таныштыру, хәрефне төзетү.

- Әлеге хәрефнең исеме “пэ” дип атала.

4. «Икедәрәҗәле» сүз модельләре ярдәмендә пумала, керпе, поши  сүзләренә анализ ясату.    

• - [П] авазын өйрәнәбез.
• Һәр укучы яңа авазны көзгедән карап әйтергә өйрәнә.

- па-па-па- пар 
пә-пә-пә- пәке 
пу-пу-пу- пумала 
по-по-по поши 

Авазга анализ ясау (тартыкмы-сузыкмы, яңгыраумы-саңгырау-мы, парлымы-парсызмы, авазның исеме)

Өлгеләрдән хәрефләрне төзиләр, “ачкыч” ярдәмендә тикшерү.

Пумала, керпе, поши  сүзләренә хәреф-аваз анализы ясыйлар.

ТБУУГ: П, п  хәрефләренең гра-фик формасын үзләштерү, аваз белән аны белде-рүче хәреф ара-сындагы бәйлә-нешне аңлау.  

ТБУУГ:чагыштыру, анализлау  алымна-рын  куллана белү.

V. Ял минуты.

Туп кебек сикерәбез,

Төп кебек утырабыз.

Кул-аякларны язып,

Укырга тотынабыз.

Күнегүләр эшлиләр.

VI. Өйрәнгәннәрне ныгыту.

1.Дәреслектә бирелгән рәсем буенча предмет исемнәрен атау,  шул сүзләр белән җөмләләр төзү.

2. Хор белән  “ачык”  һәм “йомык” иҗекләр-не укыту.

3. Баганалап бирелгән сүзләрне  “чылбыр” тәртибендә укыту. “Ипле” сүзенең мәгънә-сен аңлату.

- Ал турыпочмаклык урынына нинди сүз куеп укырбыз.
4. “Тылсымлы  таяк”  сүзләрен уку: бар-пар, бот-пот, арба-арпа, бәке-пәке. Бу сүзләр ни-чек ясалган?

Пумала, керпе, песнәк, поши сүзләре белән җөмләләр төзиләр.

Хор белән “ачык” һәм “йомык” иҗекләрне укыйлар. 

Баганалап бирелгән сүзләрне “чылбыр” тәртибендә укыйлар.

- Предметны белдергән сүз куябыз. Мәсәлән, ипле кеше.

- Бар-пар, бот-пот, арба-арпа, бәке-пәке.

- 1 хәреф, б-п хәрефләре алышынып яңа сүзләр ясалган. 

РУУГ:   үз эшчән-легеңне контрольдә тоту, укучылар та-рафыннан белгән яки әлегәчә белмә-гән күнекмәләрне үзара бәйләү.

VII. Укучыларның белемнәрен тикшерү

Экранда җимлеккә килгән кошлар рәсеме

- Укучылар,  җимлеккә килгән кошлар ара-сында исемендә п хәрефе булган кошларны әйтегез әле.
 - Песнәкләр – бик хәрәкәтчән кошлар. Алар бер  агач  ботагыннан  икенчесенә  сикереп уйныйлар,  ботакта   атыналар,   хәтта   иң нечкәсендә  дә  асылынып  кала  алалар. Бу очракта аларга озын һәм очлы тырнаклары ярдәмгә килә.

Хәзер сезнең белән песнәкләр турында бер текст укып алырбыз. Игътибар белән тыңлагыз һәм түбәндәге сорауга җавап әзерләгез: 
-Балалар канатлы дусларына ничек ярдәм итәләр? 

Нәтиҗә: Әсәр безне нәрсәгә өйрәтә? 

- Песнәк, чыпчык.

Текстны чылбырлап уку.

Без кошларның дуслары, аларга ярдәм итәргә, җимлекләр куярга, җимнәр салырга тиешбез. Безнең бурыч - табигатебезне, кошларны, әйләнә-тирәбезне саклау. 

ТБУУГ:  дәреслектә ориентлашу; текст белән эшләү.

КУУГ:  укытучыны  ишетә һәм тыңлый белү, үз фикереңне әйтә белү. 

РУУГ: үз эшчән-легеңне контрольгә алу.

VIII. Дәресне йомгаклау. Рефлексия.

 -Укучыларым, бүген дәрестә үзегезгә нинди яңа белемнәр тупладыгыз?  

- Әти-әниләрегезне дә бүген алган белемнәрегез белән таныштырырга онытмагыз.

Укучылар дәрестә нинди белем алулары турында иптәшләренә сөйлиләр. Бер-берләренең фикер-ләрен тулыландыралар.

ШУУГ: үз мөмкин-лекләреңнең  чик-ләрен чамалау.

КУУГ: иптәшеңне тыңлый белү, җит-мәгән мәгълүматны башкалардан  белү.