тогерик стол
методическая разработка (3 класс) по теме

                                                 Ада-иелерге, адаларга  «Тогерик стол».

Сорулгазы: ада-иенин школа болгаш ажы-лолунун аразында харылзаазын илередири, ада-иеге ажыктыг сумелерни бербишаан, ажы-тол кижизидилгазинге хамаарышкан бодалдарын улежип, сайгарар.

Дерилгези: улегер домактар, чечен состер, цитаталар, тест.

1.          -Эр кижи ог-булезинин эр ээзи, ажы-толдун ачазы болуп чорууру-биле «ада» деп атты эдилеп чоруур. Чаш тол чырык черге торуттунуп келгеш бир дугаарында ачазынын фамилиязын алыр.  Оон торуттунген дугайында херечилелди холга алыр.Ол хунден эгелээш чаш толдун чурталгазы ачазынын АДЫ-биле холбажыр.

               Шаандан тура ада кижинин амыдыралга, ог-булеге туружу онзагай турган. О лог-буленин чоленгиижи, азыракчызы чораар. Ажылдын аарын, бергезин кылыр, изиг-соокта мал соондан кылаштаар дээш оон-даа оске ажылдарны кылыр. Оон ангыда адалар уруг-дарыг кижизидилгезинче угланыышкынныг. Адазынын, иезинин чоргааралы, айтыышкыны, айбызы ажы-толге хоойлы-биле домей. Эки чанчылдарга ооретпээн тол «ог чуду» деп тыва улус чиге соглээн. Амыдырал ону бадыткап турар. Ынчангаш аныяк ог-булелер чаш тол коступ кээрге-ле эрте, шын кижизидилгени бээри чугула. Чижээ: чуве чугаалаарда шын, дорт адаары, эки ьолгаш багай деп чувеге ооредири, арыг-силиг, ажылга чанчыктырары дээш оон-даа оске хулээлгелерлиг болур. Школа назыны чеде бээрге кижижидилге билдинмес, нарын айтырыглар ковудээр. Ындыг чуулдерни ада-ие башкы биле харылзажып тургаш чедип алыр.

2. Тест.

«Уругларымнын кижизидилгезинче сагыш салып турар мен бе?»

1.Бо ооредилге чылында силернин уруунарга чаа ооредилге ному каш немешкенил?

            А).4                                 б).2                     в). 0

       2.Ажы-толунернин ооренип турар клазында  башкызынын адын долузу биле билир сен   бе?             А).чок                              б). ийе                  в). отчествозун билбес мен                

       3. Кыдыраажын сонуургап кордунер бе?

                   А). улдунда 1 катап       б). ургулчу коор мен        в). корбээн мен

       4. Уруунар бир эртемге бергедежип турар, силер дуза кадып шыдавас болган силер, чуну канчаар силер?

                    А). башкыдан дуза дилээр

                    Б). ооредилге талазы биле оралакчыга чеддер

                     В). уругну шынгыы ооредилгеже албадаар

      5. Уруунарарнын келир уеде сонуургалын билир силер бе?

                   А). чок          б). билбес мен               в). чамдыызын билир мен

      6. Уруунар хостуг уезин кым биле эрттирип турарыл?

                   А). чок            б). эки билбес мен           в). ийе

   Тестинин туннели:

   А). Уоуглар ада-иеден дуза дилеп турар.

    Б). кижизидилге дугайында айтырыг сагыш-сеткилди ойзе-даа, ажы-толче чогуур     кичээнгей салбайн турар.

    В). Уруунга дуза кадары ада-иенин сонгаарлаттынмас хулээлгези болуп турар.                  

                 3. Ада-иеге оюн: «Бир эвес мен башкы болзумза …  ».

                 Чижээ: Клазынадда бир оореникчи кичээлдерни чылдагаан чок узе бээр. Даанган   хулээлгезин кылбас. Онаалга куусетпес. Ада-ие ону херекке албас, Бо таварылгада чуну канчаар силер?

     4.Дорт багай уржук деп чул?

      Оон улусчу педагогика – биле сырый харылзаазы.

1.Улуг уйгу.

2.Улуг чалгаа

3.Хоптак чорук

4.Ажынчак, каржы чорук.

(дорт багай уржуктар дугайында тайылбырны кылып бээр).

5.Тренинг, «Кым силер?».

-Бо янзы-буру фигураларнын дузазы-биле боттарынарнын аажы-чанынарны билип алыр силер.

6. Ада-иеге чузээшкиннер, сумелер.

-кажан-даа бот-боттарынарны хундулежип чорунар.

-бот-бодунарны «эде кижизидип алыр бис « деп семевенер

-оске улус аразынга кажан-даа шугумчулешпенер.

-ажыл-агыйынарны, ишти-хоннунерни ажыт-чажыт чокка чугаалажып чорунар

-амыдыралдан чугле эки чуулдерни сактынар

-бодунарнын болгаш чоок кижилеринернин кадыкшылын камнап чорунар.

7. Туннээр.

.