Сценарий республиканского детского концерта "ШАРНАЛТЕ ТЫЯТ ТУКЫМЕТЫМ", посвященного Дню марийского национального героя.
проект на тему

Йошкар-Ола, Йоча да самырык-влаклан театр-центр, 24 апрель 2016 ий.

Талешке кечылан пӧлеклалтше

«ШАРНАЛТЕ ТЫЯТ ТУКЫМЕТЫМ»

концертлан сценарий

Магнитофонышто И.Молотовын «Чоткар-Патыр»

симфонический поэмыж гыч сем йонга.

(але кӱсле семым шындыш лиеш)

Сем йогынышто марий вургеман  вӱдышӧ-влак

Зоя Висвисын «Мыняр шочшан улат тый, шочмо мланде»

почеламутшым лудыт.

Вӱдышӧ.

Мыняр шочшан улат тый, шочмо мланде

Акпатыр, я Онар, я Чумбылат.

Чылан ушат Талешке кечым таче,

Вожаҥше тукымнажым чумырат.

Саманын шере, кочо тамже шуко,

А кÿкшытыш чолга еҥ вел шуэш.

Сонар кочайын пикш гай пÿсö мутшо,

Волгенчыла тачат йоҥга уэш.

Вӱдышӧ.

Чылалан ок пу кажне лудшо акым,

Чавайнын сылнымутшо кеч-кöлан

Кодеш ушеш, пала Колумбым калык,

Пычкемыш пöрдеман тудо от ман.

Садлан йорлешт кодам ман öрын огыл,

А чулымын илыман, кугешныман.

Уке, пырчат нужна чонан мый омыл,

Онарын уныкаже мый кушкам.

Вӱдышӧ.

Поро кече! Ме таче тендан дене пырля Талешке кечылан пӧлеклалтше «Шарналте тыят тукыметым» пайрем концертыш погыненна.

Вӱдышӧ.

Кечыжат  утларак ырыкта,  пÿртÿсшат ужар сывынжым чиен, пуйто тудат волгыдо пайремлан куанен.

 Вашлийза, тендан ончылно

1. «ШОШО» муро.  Кристина Лебедева мура. «Шонанпыл» ансамбль кушта. (але проектор дене «ШОШО» мурын видеоклипшым чӱкташ)

Вӱдышӧ.

 Шошо  толеш да пайрем почеш пайрем… Теве кок кече гыч, 26 апрельыште «Талешке кечым»  пайремлаш тӱҥалына.  А мом ме тудын нерген палена?

Вӱдышӧ.

«Кидшер» интернет-журнал, «ВийАр» ушем да «Ямде лий» газет редакций Талешке кечылан пӧлеклалтше уштодышым-викториным эртарыш.

Пала мо калыкна Талешке кече нерген? Таче конкурслаште сеҥыше-влакым саламлена.

Саламлымаш.

Вӱдышӧ.

Марий калык кужу жап шке чын историйжым пален кертын огыл, шке патырже-влак нергенат тичмаш шинчымашыже лийын огыл, лач легенде, преданийла гоч гына тогдаяш тыршен.

Вӱдышӧ.

А марий калыкнан историйже моло калык семынак поян, келге; кунамже калыкна посна кугыжанышыш ушнен, кунамже вес калык кид йымалне мерчен илен.  Кажне пагытын шке патырже лийын: Кронуш, Чоткар, Болтуш, Мамич Бердей, Чумбылат, Акпатыр ,Акпарс да тулеч молат.

Вӱдышӧ.

26-шо апрельыште, Марий Талешке кечын, марий калыкна шке кугезе тукымжым, марий калыкын эн чолга, лÿддымö патыр, эрык верч шогышо , тыныс илышыштат тудын ончыклыкшо верч тыршыше ÿдыр-эргыже-влакым порын шарналта.

Вӱдышӧ.

       Эрталже шÿдö ий.

                        Эрталже кеч-кунар.

                       Алмаштыже ик курым весым, кумшым,

                       Кугезе патыр ончыко ÿжеш.

                       Ок мондо калык тудын лÿмжым.

Вӱдышӧ.

        Таче концертнан унаже самырык, чолга ӱдыр-рвезе-влак. Вашлийза…

2. Арина Морозова. «ИЗИ ӰДЫР» муро.

Вӱдышӧ.

Могай сылне муро. Тиде ӱдыр гай чулым кушса, сайын тунемза, чолга лийза, йоча-влак.

Вӱдышӧ.

Икте-весым пагален, сайын илыман вет? А кузе кызыт марий йоча-влак илат, ме вес мурышто колыштына.

3. «ЛАЧ ТЫГЕ МЕ ИЛЕНА» муро. Приволжской кыдалаш школ да йоча сымыктыш пӧрт  пеленысе  «Мурпамаш» ансамбльын участникше-влак.

Вӱдышӧ.

Кö калыклан ÿшаным пöлеклен?

Кö калыклан у вийым ешарен?

Илыш да эрык верч кредалын,

Шке шочмо элжым йöратен да талын

Шке  шонымашыжым шуктен,

Но вуйжым сарыште пыштен.

Кö тиде виян патыр?

Тиде герой – Акпатыр!        

Марий калык ожно виян, Акпатыр гай патыр лийын. Куштымашыжат марий калыкын моткоч сылне, мотор. Вашлийза…

4. «Киров кундем КУШТЫМАШ». Йоча да самырык усталык полат пелен улшо образцовый «Шокто, гармонь» ансамбль кушта. Вашлийза!

Вӱдышӧ.

        Чевер шошо толын шуо. Кече шыргыжын онча. А теве телым ме ош лум ӱмбак шогалын, курык гыч мунчалтенна, ече дене коштынна. Вашлийза, тендан ончылно…Пӱртӱс коклаште яндар южым шӱлалташ могай сай вет!        

5. «ЕЧЫЗЫН МУРЫЖО» муро. «Мурпамаш» ансамбль.

Вӱдышӧ.

Эх, кызыт ечым чиен, чодыра коклаште куржын колтышаш ыле…

Но ынде лум шулен пытен, вес телым вучалташет логалеш. Ну нимат огыл, йолташ-влак дене жапым эртараш пырля  моткоч сай. Вашлийза…

6. «ЙОЛТАШЕМ ДЕН КОКТЫН»  муро.  Акулова Маша да Рябинин Кирилл мурат.

Вӱдышӧ.

Йолташ дене эре сай,

Вӱдышӧ.

а иза воктене эше веселарак. Кузерак вара изи ӱдыр изаж ден пырля ила? Айста колыштына.

7. «ИЗАМ ДЕНЕ ВЕСЕЛА» муро. «Мурпамаш» ансамбль.

Вӱдышӧ.

Ешыште иза-шольо, ака-шӱжар-влак келшен илат гын, эре весела.

А мемнан Марий Элыштына марий калык гына огыл, тыгак одо, татар, руш, узбек да шуко-шуко моло калыкат келшен илат. Кызыт тендан ончылно…

8.  «ТАТАР КАЛЫК КУШТЫМАШ». Йошкар-Оласе 7-ше номеран школын  «Лупсшырача» («Росинка») ансамбльже кушта. Вашлийза!

Вӱдышӧ.

Пеҥгыде, таза кап-кылан кушкаш манын, мом ыштыман?

Вӱдышӧ.

Физзарядкым ыштыман. Тыгаяк лӱман мурым кызыт «Мурпамаш» ансамбль йоҥгалтара.

9. «ФИЗЗАРЯДКЕ»  муро. «Мурпамаш» ансамбль.

Вӱдышӧ.

        Ах, уныкалан могай сай,

Кунам уло кувавай,

А воктеныже кочай.

Пиалан тунам йоча!

10. «ТАУ ТЫЛАТ, КУВАВАЙ» муро. «Мурпамаш» ансамбль.

Вӱдышӧ.

А марий куштымашнаже мемнан могай чапле, ужында?

11.   14 гимназий пеленысе «ШОКТО ГАРМОНЬ» йоча мурышо да куштышо образцовый ансамбль.

Вашлийза…Тендан ончылно «АЙСТА, ӰДЫР-РВЕЗЕ-ВЛАК» эрвел-марий куштымаш.

Вӱдышӧ.

Ме Акпарсын уныкаже улына

                Да Онар – мемнан кугезе кочана.

                Нунын лÿмым шÿм воктене кучена,

                Нунын чапым паша дене нöлтена.

                Сылне муро мланде мучко йонгалтеш

                Калык-влакым эре ончыко ÿжеш.

                Кумыланын, патыр семын каена

        Таклан огыл уныкашт ме улына, маныт чолга марий рвезе-влак. Тендан ончылно…

12.  Кугунур кыдалаш школ гыч Королев Никита да Кудрявцев Данил. «КӦ ЛИЯШ МЕ ШОНЕНА…» муро.

Вӱдышӧ.  Кажне калыкын шочмо йылмыже уло. Финнын-финн йылме, эстонын-эстон йылме, немычын-немыч йылме, французын-француз йылме, рушын-руш йылме, а марий калыкын шочмо йылмыже – лывырге, йымыжа, мотор, куатле марий йылме! Сылне у йоча муро дене ӱдыр-рвезе-влак вашкат. Вашлийза…

13.  «МАРИЙ ЙЫЛМЕ – ПӰРТӰС ЙЫЛМЕ» муро. «Мурпамаш» ансамбль.

Вӱдышӧ.

        Чынак вет, шочмо йылме кажне айдемылан эн шерге. Шочмо йылме дене мутланаш ида вожыл. Мемнан марий йылмына моткоч виян, сылне йылме.

Вӱдышӧ.

        А эше поро кумылым тыланен, чевер шошо кечыла шыргыжалза ваш-ваш. Тыгак маналтеш вес муро.

14. «ШЫРГЫЖАЛЫН КОЛТЕНА»  муро. «Мурпамаш» ансамбль мура.

Вӱдышӧ.

Шочмо кундемна тале, виян, лÿддымö еҥ-влаклан поян. Ме чылан палена С.Г. Чавайным – икымше марий поэтым, писательым. Тудын «Ото» почеламутшым кажне марий еҥ пала.

Вӱдышӧ.

Огына мондо ме икымше марий шымлызе да мер пашаеҥ В.М. Васильевым, икымше композитор И.С. Ключников-Палантайым. Икымше художник А.Г. Григорьевым, мер пашаеҥ-влак В.А. Мухиным, Н.А. Алесеевым, И.П. Петровым.

Вӱдышӧ.

2016 ий –  кино идалык. Марий калыкна киношто шке келге кышаж дене кугешна.

1931 ийыште «Путевка в жизнь» икымше йÿкан кинофильм дене пырля Мустафан рольжым модшо Йыван Кырла тÿнямбал кÿкшытан чапым налын да тудын лÿмжö совет кинематографий историеш шöртньö буква дене курымешлан возалтын. Тидыже марий рвезын кÿчык ÿмырыштыжö эн кугу кÿкшыт лийын. Тидын дене пырляк шке марий калыкшым уло тÿнялан палдарен да чапландарен.  

А кузе моторын йоҥгалтын тудын марла йоҥгалтарыме «Ой, луй модеш» мурыжо. Айста ончалына…

15. («Путевка в жизнь» гыч ужаш)

Вӱдышӧ. Уста, поро да тале айдеме колымекшат кодшыжлан илаш полша, маныт. Чынак, тоштыен-влакым ушештарыме годым кеч-могай сомылат ворана, вий ешаралтмыла чучеш. Садланак кугезына-влак курымла мучко лишыл родо-шамычым веле огыл, талешке енна-влакынат лÿмыштым  тукым гыч тукымыш пагален шарненыт.

Чыла марий талешкым, сортам чÿктен уштена, нунын деч тазалыкым, уш пенгыдылыкым, чон яндарлыкым йодына да ик минутлан шогалын, шарналтена. Айста кугезе тукымнам шарналтена…

(Сортам чÿктен, ик минут шып шоген, талешке-влакым шарналтымаш)

Вӱдышӧ. Илыш ончыко кая. Но ме кугезынам, талешке еҥна-влакым мондышаш огынал, нунын лÿмыштым тукым гыч тукымыш пагален шарнышаш улына.

Вӱдышӧ.

Шнуйоза, серлаге кертме семын,

Сакле калыкем, Марий Элнам.

Тукымвожын шуко кочо темын,

Кажне вучалеш яндар эрлам.

Волгыдетым ужышт, палышт кечын,

Шижын кумылет, ушнат ала?

Пагалаш тунемын икте-весым,

Лийышт пеленет эре пырля.

16.  Талешке кечылан пӧлеклалтше «Шарналте тыят тукыметым» концертым «Пайрем кумыл» дене мучашлена. «Мурпамаш» ансамбль мура.

МУЧАШ