Сәләтле балалар белән эшләү системасы
статья (4 класс) на тему

Заявка на публикацию статьи в сборнике по итогам конференции

Зиятдинова Назиля Гаусетдиновна,

Учитель 1 категории МБОУ «СОШ №12», г.Набережные Челны

Сәләтле балалар белән эшләү системасы.

         Россия җәмгыятендә социаль-икътисадый үзгәртеп корулар чорында милләтне формалаштыруда интеллектуаль һәм рухи потенциалның бәйләнгән булуы кирәк. Моның белән бәйле рәвештә Россия элитасының бигрәк тә актуаль бурычлары өстендә эшләргә кирәк. Дәүләт дәрәҗәсендә белем бирүдә өстенлекле юнәлешләрнең берсе булып сәләтле балалар белән эшләү танылды.

Безнең мәктәптә сәләтле һәм талантлы балалар белән эшчәнлекне оештыру буенча эш системасы түбәндәгечә төзелә:

 1. Сәләтле һәм талантлы балаларны ачыклау, укучының махсус уңышларын һәм казанышлар анализлау. Сәләтле һәм талантлы балаларга мәгълүматлар банкы булдыру. Балаларның потенциал мөмкинлекләрен диагностикалау. Балаларга психологик – педагогик ярдәм күрсәтү.

2. Талантлы укучыларга үз теләкләрен тормышка ашырырга ярдәм итү, аларның иҗади юнәлеше өчен мәктәпнең уку планына факультатив һәм электив курсларны кертү. Эзләнү эшчәнлеген оештыру. Интеллектуаль уеннарда һәм марафоннарда, иҗади конкурсларда, фән олимпиадаларында, фәнни-гамәли конференцияләрдә катнашуны оештыру. Укучыларны өстәмә белем бирү системасына тарту. Кече яшьтәге мәктәп укучыларының фәнни җәмгыятьтә эшчәнлеген булдыру.

3. Сәләтле һәм талантлы укучыларның танып-белү эшчәнлегендә үсешен: уку-укыту эшчәнлеге кысаларында тематик белемнәрен контрольдә тоту.  Балаларның төрле дәрәҗәдәге конкурсларда мәҗбүри катнашуын таләп итү.

4. Сәләтле балаларга мәктәп директорының рәхмәт хатлары;  укучының шәхси картасына рәхмәт хатлары кертү кебек бүләкләр тапшыру каралган. «Ел укучысы» конкурсы кысаларында кыйммәтле бүләкләр тапшыру каралган.

5. Ата-аналар белән сәләтле балалар: сәләтле балаларның, ата-ана һәм укытучыларның берләштерелгән гамәли эшчәнлеге. Мәктәптә  уку елы тәмамлангач талантлы балаларга һәм ата-аналарга бәйрәм кысаларында мактау грамоталары һәм рәхмәт хатлары тапшыру каралган.

6. Педагогик коллектив белән эш: «Укучылар белән тикшеренү эше оешмасы», «Дәрестә һәм дәрестән тыш вакытта вәзгыятьне уңышлы аңлау атмосферасы булдыру» (уку елының икенче планында) мәсьәләләре буенча сәләтле балалар белән эшләү. Аларның һөнәри осталыгын күтәрү өчен курслар әзерләү һәм аттестацияләү. Китапханә фондында үзлегеңнән белем алу өчен кирәкле “Сайлап алу һәм туплау " әдәбиятын, яңа китапларны күзәтү, интернет мөмкинлекләреннән файдалану.

7. Җәмгыятьтә сәләтлеләрне үстерү өчен уңай шартлар тудыру.

Бурычлар:

• Сәләтле һәм талантлы балаларны максатчан ачыклау һәм сайлап алу системасын булдыру.

• Сәләтле һәм талантлы балалар белән фәнни-методик һәм эксперименталь юнәлешләрне кертү проблемалары өстендә эшләү.

• Талантлы һәм сәләтле балаларга интеллектуаль үсеш өчен, уку процессында, шулай ук икенчедән, дәрестән тыш вакытта мөмкин кадәр уңайлы шартлар булдыру.

• Талантлы һәм сәләтле балаларның фәнни - тикшеренү һәм эзләнү эшчәнлеге процессында аларның иҗади сәләтләрен тормышка ашыру өчен шартлар тудыру.

• Сәләтле һәм талантлы балаларны иҗади эшчәнлеккә кызыксындыру.

• Ата-аналарга, сәләтле балаларга квалификацияле психологик-педагогик ярдәм күрсәтү.

• Яшьләр һәм яшүсмерләр өчен социаль һәм әхлакый проблемаларны хәл итүгә кызыклы һәм әһәмиятле шартлар тудыру.

• Сәләтле һәм талантлы балаларның мәктәп укытучылары белән эшләү буенча тәҗрибә туплау.

"Сәләтле балалар" төшенчәсенең үз системасын уйлап табу. Шулай итеп, сәләтле балалар:

• калган яшьтәшләренең интеллектуаль сәләтен, иҗади мөмкинлекләрен һәм күренешләрен чагыштырганда, күпчелек сәләтле балалар осталыкка тиз төшенәләр;

• актив, бай, танып белү ихтыяҗларын өстен күрәләр;

• акыл хезмәтеннән шатлык кичерәләр.

Алар өчен югары тизлек белән үсеш, интеллектуаль һәм иҗади өлкәләр, гадәти булмаган фикерләү тирәнлеге хас. Әмма сәләтлелекнең барлык билгеләре буенча билгеле сәбәпләр аркасында бер этапта ачыклау булырга мөмкин түгел.

Барлык сәләтле балаларны без өч категориягә бүләбез:

• Гадәти булмаган шартларда югары гомуми дәрәҗәдә акыл сәләтен үстерүче балалар (мондый балалар ешрак кече яшьтәге мәктәп балалары арасында очрый).

• Билгеле бер фән өлкәсендә сәләтле балалар (мондый укучылар ешрак яшүсмер чорда ачыклана).

• Укуда ниндидер сәбәпләр аркасында уңышларга ирешкән, әмма көчле танып-белү активлыгына ия, акыл резервлары башкалардан аерылып торган үзенчәлекле фикер иясе (мондый укучылар еш кына югары мәктәп яшендә ачыла).

Моннан без стратегик яктан мөһим нәтиҗә ясыйбыз - сәләтле балаларны гамәлгә ашырылырга тиешле барлык дәрәҗәләрдә ачыклау.

Россия мәктәпләрендә сәләтле балалар белән эш стратегиясен оптималь үстерү өчен шартлар тудырырга, шулай ук гади сәләтле балаларның сәләтләрен  хаман да ачыклау өстендә эшне дәвам итәргә кирәк.

Талантлы һәм сәләтле балалар белән эш мәктәптә түбәндәге принциплар нигезендә төзелә:

• асылда, укуны дифференциацияләү һәм индивидуальләштерү (сәләтле балаларны үстерү программасын эшләү иң югары дәрәҗәдә гамәлгә ашыру булып тора);

• асылда, максималь төрлелеккә бирелә торган мөмкинлекләр;

• асылда, укучыларга өстәмә белем бирү хезмәтләрен сайлауда ирек бирү;

• асылда, сәләтле балаларны дәрестән соңгы эшчәнлек аша түгәрәкләрдә, секцияләрдә, факультативларда, клубларда үз мәнфәгатьләре буенча үстерү;

• асылда, укучылар белән предметара элемтәләрне индивидуаль эшләү проблемасына игътибарны көчәйтү;

• асылда, укытучы һәм укучыларның уртак эшләре өчен вакытында уңай шартлар тудыру.

Педагогларга сәләтле балаларны ачыклау һәм сайлап алу системасы белән танышырга кирәк. Фәнни мәгълүматлар сәләтле балаларның психологик үзенчәлекләре турында максатчан алым, педагогик күзәтү булдыру өстендә эшләргә киңәш итәләр. Шуңа да карамастан, мәктәптә үзлегеңнән уку, сайлап алу һәм туплау шушы тема буенча оештырылган методик әдәбият өчен кирәкле фәнни-методик юнәлеш буенча эш алып барыла.

Фән  укытучылары, сыйныф җитәкчеләре, укыту һәм тәрбия эшләре буенча директор урынбасарлары уку-укыту һәм дәрестән тыш эшчәнлек вакытында төрле өлкәләрдә югары нәтиҗәләр күрсәтүче укучыларның һәвәслеген һәм эшчәнлеген ачыклау өчен максатчан күзәтү үткәрәләр.

         Мәҗбүри һәр сыйныфта, ата-аналарның балаларының һәвәслеге, иң зур уңышларын һәм мәнфәгатьләрен ачыклау турында фикерләре булырга тиеш. Бу өйрәнү ел башында һәм уку елы ахырында һәр сыйныфта анкета тутыру ярдәмендә булырга тиеш. Аның нәтиҗәләре, киләсе уку елына тәрбия эшләре планнарында өстенлек алачак.

Мәктәптә балага үз сәләтләрен күрсәтергә булыша торган фестивальләр, бәйгеләр, олимпиадалар, төрле ярышлар  (предмет олимпиадалары, конкурслар, иҗади эшләр, «Яшь интеллектуаллар» фестивальләре) үткәрү традициягә әйләнде.

 Ел саен мәктәптә һәр предметның методик берләшмәсе эш планында фәннәр буенча сәләтле һәм талантлы балалар  белән эшне аерым юнәлештә чагылдырырга кирәк. Методик берләшмә утырышларында әлеге эшчәнлектә методик ярдәм күрсәтү сорала. Бу киләчәктә талантлы бала шәхесен өйрәнү программасын, сәләтле балаларның шәхси карталарын үстерү өстендә эшләүне планлаштыра.

Балаларның интеллектуаль үсешен тәэмин итүче шартларның беренчесе булып уку процессында, шулай ук икенчедән, дәрестән тыш вакытта  проект ысулын өйрәтүне кертү тора. Мәктәп эшчәнлеге укучыларның ИКТ кулланып конкурслар, социаль проектлар, балаларның үзидарә органнары проектлары, шулай ук предметара уку проектлары күптәннән аерым урынны били.

Педагогик коллектив, талантлы һәм сәләтле балаларга мәктәп шартларында иҗади сәләтләрен тормышка ашыруда фәнни-тикшеренү һәм эзләнү эшчәнлеге процессында, алар өчен, уңай шартлар тудыра. Белем алу максаты белән барлык укучыларны җәлеп итеп предмет атналыгы үткәрелә. Укучыларга үз казанышлары һәм җиңүләре өчен Грамоталар, Рәхмәт хатлары, Дипломнар һәм бүләкләр тапшырыла. Бөтен мәгълүмат турында мәктәпнең”Безнең казанышлар” сайтында хәбәрдар булып була.

 Әлбәттә, яшь сәләтне ачыклауда ярдәм процессы - гамәлдә катлаулы һәм күпкырлы. Сәләтле балалар белән эшләүдә тик шунысы ачык, әлеге гади генә булмаган процесста сәләтле өлкәннәр - укытучыларның яшь, талантлы Россия гражданнары белән бергә булганда гына барсы да уңышлы булыр!

Кулланылган эдэбият:

1. Э.Н.Хужиэхмэтов. Педагогика,Казан, “Мэгариф” нэшрияты, 2004.
2. Э.Н.Хужиэхмэтов. Педагогика,Казан, “Матбугат йорты” нэшрияты, 2001.