« Национальнай оскуола 1-кы кылааьыгар кассаны кытта улэлээьиннэ учууталга комо памятка»
методическая разработка по чтению (1 класс) на тему

МР   « Хангаласский улус»

МБОУ  « Улах-Анская СОШ им. А.И.Притузова»

Учитель начальных классов Скрябина Анна Алексеевна.

« Национальнай оскуола 1-кы кылааьыгар кассаны кытта улэлээьиннэ учууталга комо памятка»  2010сыл

   Тыа оскуолатыгар начальнай кылаас учууталынан  барыта 32 сыл улэлээтим, онтон  12сылын  бастакы кылаастары уорэтэн кэллим. Улэбэр кэккэ проблемалары корустум, олору  быьаарарга комолоох диэн бу кассанан улэ коруннэрин  билиьиннэриэхпин ба5арабын.

    Кэнники бириэмэ5э   артикуляционнай аппаратын улэтэ, дор5ооннору тылга сатаан арааран истэр, сопко санарар дьо5ура ситэ  соптоохтук сайдыбакка эрэ  оскуола5а киирэр о5о ахсаана  сылтан сыл аайы элбээн иьэр.

Онтон 1-кы кылаас о5о уорэ5эр олус эппиэттэх . грамотаны баьылыыр кэмэ. О5о маннайгыттан учугэйдик аа5а , сопко суруйа уорэннэ5инэ салгыы ситиьиилээхтик уорэнэригэр олук ууруллар. Аа5ар техниката , сопко суруйар дь5ура сайдыбыт о5о эрдэ аа5ан элбэ5и билэр, уопсай сайдыыта тургэтиир.

    Кассанан кун аайы ситимнээхтик улэлээьин  о5о дор5оон буукуба аналиьын учугэйдик баьылаан, сопко суруйар дьо5ура куускэ сайдарыгар комолоьор, хас биирдии о5о бэйэтин кыа5ынан иннин диэки сайдан иьэригэр олук буолар.

    Грамотаны баьылыыр  улэ5э соптоох диэн бэйэм  касса онорбутум., тороппуттэр комолорунэн хас биирдии о5о бэйэтэ кассалаах.                           Касса кээмэйэ: 30 см усталаах,20 см туоралаах буолара ордук, сахалыы алфавит 40 буукубата киирэр 5 эрээт хармаанннаах.

Матырыйаала:  Сылы быьа туттуллар буолан алдьамматын диэн кэтэ5э хортуонтан оноьуллара учугэй. Буукубалар учугэйдик коьуннуннэр  уонна туспэтиннэр диэн хармааннарын целлофаны куускэ со5ус тардан тигэр учугэй.

      Касса буукубалара:

1. Аьа5астар----кыьыл онноохтор
2. Бутэйдэр-----от куохтэр
3.  Бары бэчээтинэй шрибинэн оноьуллубут буолуохтаахтар фломастерынан суруйар учугэй
4. Учууталга ыраахтан учугэйдик  костор гына кырааскаламмыт буолуохтаахтар
5. Сылы быьа туттуллар буолан алдьамматыннар диэн буукубалары  чараас хортуонтан ( чэй хоппото ордук)  онорор учугэй. Буукубалар бары хармаанна  ахсааннара 5-6-лыы буолуохтаах

Наборнай полотно:

1. Эмиэ кэннэ хортуон,  иннэ кытаанах целлофан буолар
2. 3 эрээт хармааннаах
3. Уьуна 30-ча см,  12-13 см туоралаах буолара ордук

Кассанан улэни ханных предметтэргэ туттабыт?

1. Сахалыы грамота5а уорэтиигэ
2. Нууччалыы грамота5а уорэтиигэ
3. Саха тылын уруогар ( грамота кэннинээ5и период)
4. Нуучча тылын уруогар ( грамота кэннэ)

Ханнык улэ коруннэригэр кассаны туттар кодьуустээ5ий?

1. Дор5оонору ырытыыга
2. Дор5оон буукуба аналиьын онорорго
3. Буукубалар диктаннарыгар
4.  Алфавиты уорэтэргэ
5. Хартыынанан диктанна
6.  Теманан тыллары булууга
7. Тылы коьоруу быраабылатын ойдооьуннэ
8.  «Тыл» диэн тема5а араас коруннээх с орудахтары толорууга
9. Уьун-кылгас аьа5астар уратыларын ойдоторго араас коруннээх  улэлэргэ
10. Хоьуласпыт бутэйдэри таба суруйарга
11. (К)(Х)(5) дор5ооннору сатаан арааран истэри сйыннарыыга уо.д.а. улэлэргэ

Нууччалыы грамотаны уорэтиигэ:

1. Звуко-буквенный анализ слов
2. Картинный диктант
3. Мягкость согласных
4. Йотированные звуки
5. Перенос слов и.т.д.

Уруокка кассанан тоьо ор туттуохха собуй?

1. Хас уруок аайы ситимнээхтик туттар кодьуустээх
2. Уруокка биирдэ туттарга 5-10 мунуутэ.  Онтон улэ корунун уларытан баран эмиэ тоннон кэлиэххэ соп
3. Сыл бастакы анаарыгар элбэхтик, онтон сыыйа а5ыйыыр.

Кассанан ситимнээх улэ тумугэр тугу ситиьиэххэ собуй?

1. Дор5оон-буукуба аналиьа хас биирдии о5о бэйэтин кыа5ар соп тубэьиннэрэн  утумнаахтык ыытылларын тумугэр о5олор сурукка сыыьалара лапа а5ыйыыр
2. О5о алфавит буукубаларын бэрээдэгин билэр буолар
3. О5о сурукка улэлиир . аа5ар тэтимэ лаппа тургэтиир
4. Уруокка улэ корунэ уларыйарыгар усулуобуйа уоскуур
5. Хас биирдии о5о бэйэтин кыа5ынан тылга сайдарыгар  усулобуйа оноьуллар
6. Компьютер сайдыбыт кэмигэр кыра кылаас о5отун физиологиятын учуоттаан  бу улэ корунэ билигин да5аны актуальнай дии саныыбын, ону бэйэм оскуола5а улэлээбит практикам кордорор.