Класс шагынын темазы : «Торээн хорайымнын онзагай черлери»
план-конспект урока по чтению (4 класс) на тему

Класс шагынын темазы : «  Торээн хорайымнын онзагай черлери»

Сорулгалары : 1) уругларны торээн хоорайга ынак, хумагалыг болурунга кижизидер; 2 )

Класс шагынын чорудуу:

1.Организастыг кезээ.

-Алдын хунум! Ак-кок дээрим!

Ада-ием! Арыг суум!

Ан-меним, ангыр кужум!

Ие-черим, эш-оорум, башкыларым!

Амыр-ла, амыр!

2.Класс шагынын темазын тодарадыры.

-Эжинерни  силерге шулук чугаалап бээр.(Удумбара шулук чугаалаар).

-Элезиниг, хараганныг

Ээнзиргей хову черге

Магадаарым Кызыл хоорай

Бажыннарнын таваан салган.

Ээрем суглуг Улуг-Хемнин,

Эриктерин узун дургаар

Торээн черим Кызыл хоорай

Тоогээ кирип делгередин

Кара куу дег, кодурер кран

Хааржак долу чуъгун апкаш,

Улуг тудуг кырындыва

Ужуктуруп ундуруп тур.

Дээрдиве бажыннарнын

Дендии бедип унгулээн-дир.

Кады торээн угбам ышкаш,

Хайыралыг Кызылым сен.

- Эжинернин номчаан шулуу сеткилинерге таарышты бе?

- Чунун дугайында номчуду? Богун чунун дугайында чугаалажыр бис?

- Бистин  Тывавыс  кайыын-даа келген чонну кайгадыптар, кайгамчык чараш, бай оран.

- Чузу –биле бай чувел? ( Даглар, хемнер,…)

-Бистин Тывавысты болгаш Кызыл хоорайны сонуургап аалчылар келген, аалчыларны аэропорттан уткуп алыылынар. ( Слайдыда аэропорт чуруу коступ кээр)

-Бис ол аалчыларны Кызыл хоорайнын чараш черлеринче кады аян-чорук кылыр бис. (Чурукту азар)

- Кым-даа кайыын-даа кээр, тыва кижинин чанчылы , аалчыны тыва хевин кеткеш, уткуур.

(Кадактар, аяктар тудуп алган уруглар унуп кээр.)

-Бо  уруглар чуу деп чурттардан  келген деп бодап тур силер? ( Америка, Африка, Кыдат).

- Бис бо аалчылар –биле кады автобуска олурупкаш, чараш черлерни сонуургадыптаалынарам.

3. «Азия тову» Евника биле Сай-Хоо  шулук чугаалаар

- Бо чурукта чуну коруп тур силер?

- «Азия тову» деп онзагай тураскаал бар. Ол Каа-Хем биле Бии-Хемнин каттышкан чери кучулуг Улуг-Хемнин эриинде турар.Оон чанынга улустар дыштанып, агаарлап чоруурга, кижинин сагыш-сеткили чайгаар кодурлуп кээр. Кызыл хоорайывыстын база бир онзагай чери.

Енисейнин ( Улуг-Хемнин)

Эриктерин каастай оскен-

Херлип, бедип, чараштанган

Херелденген Кызылывыс.

Чогаадыкчы, тургузукчу

Чону хоглуг хайнып турар

Согун ышкаш кудумчунга

Чоргаарланып базып чор мен.

Акы-дунма хамык чоннар

Аалдап, мактап, сактып чоруур

Найысылал Кызылывыс-

Найыралдын хоорайы.

4. Сула шимчээшкин.

5. « Паркче агаарлаашкын»

- Паркта чулер бар-дыр , уруглар?  

Шагдан тура тываларнын

Чанчыл болган оюну бар.

Наадымда, байырлалда

Найыралдыг моге салыр.

Мочек-мочек шынганнарлыг

Могелер-даа девип унер.

Менгилернин дангыназы

Менди солчуп, самнап турар.

(Могелер девиир)

6. «Хурээже аалдаашкын»

Ырак-чооктан эргип, моргуур

Ыдыктарлыг Кызылым сен.

Сузуктуглер чалбарыырга,

Сулде бедиир дагларлыг сен.

 7.В.Ш.Кок-оол аттыг театрже аалдаары.

-Чурукче коруптунерем, уруглар, кайда келген-дир бис?

- Театрнын адын кымнын ады-биле адааныл, уруглар? Виктор Шогжапович Кок-оол дээрге  кым чувел?

-Театрга кижи чуну канчаарыл, уруглар? Тетрга шии коруп турар уеде бодунарны канчаар алдынар силер?

- Дараазында эжинернин шулуун дыннаптаалынарам.

(  Даяна биле Оюу , Буян биле Алимбек шулуктер чугаалаар)

Уруглар танцылаар.