План-конспект урока литературного чтения на тувинском языке в 4 классе по теме: "Ненецкая сказка "Кукушка"
план-конспект урока по чтению (4 класс)

Ооржак  Азиата  Владимирвеа, Кызылдын 12  дугаар ортумак школазынын

эге класстар  башкызы.

Литературлуг  номчулга  кичээлинин план- конспектизи  4ку  класска.

Темазы: «Хек» (Ненец  улустун тоолу)

Кичээлдин хевири: чаа  билиглерниажыдарынын  кичээли.

Сорулгалары: 1. Уругларны  ненец улустун  тоолу- биле  таныштырар. Тоолдун утказын  уругларны  долузу-биле  билиндирер. Тоолдун  кол  темазын, бодалын уругларга билиндирип, тайылбырлап ооредир.

2. Уругларнын аас  чугаазын сайзырадыр, сос курлавырын байыдар, тоолда диалогтарны  аянныг кылдыр  номчуп билирин,  эжеш кылдыр  ажылдап  билирин, айтырыгларга долу харыы  берип  билирин сайзырадыр.

3. Уругларны  ада- иезинин чугаа- домаан  дыннап, хундулеп билиринге болгаш  кээргээчел, сагыш – човаачал   болурунга   кижизидер.

Универсалдыг ооредилге кылдыныглары:

 Эртемнин  универсалдыг кылдыныглары  -уругларнын  улустун тоолу дугайында билиглерин ханыладыр; номчаан тоолунун кол темазын, бодалын медереп билир ужурлуг.

Амы хууда  универсалдыг  кылдыныглар: уруглар   бодунун болгаш эштеринин ажылын шын   унелеп   билир ужурлуг.

Коммуникативтиг ооредилге  ходелиишкиннери: уруглар  кичээлдин  хамаарыштыр чугаага    киржип шыдаар ужурлуг.

Метапредметиктиг  универсалдыг  кылдыныглар:   уругларны   номдан  чугула медээлерни тып, дилеп билиринге чанчыктырар.

Кичээлдин  дериг-херекселдери:  самбыра, кичээлдин  темазынга  презентация, карточкалар, ном, улегер домактар, медээ  карточкалары.

 Ажылдарнын  хевирлери: бот- тускайлан, денге   болгаш   эжеш ажылдаары.:

Методтар  болгаш  хулээп алыышкыннар: чугаа, тайылбыр, коргузуг, номчулганын ангы – ангы хевирлерин ажыглаары, синквейн тургузары.

Кичээлдин  чорудуу.

1. Кичээлче  белеткел.

- Шупту оожум туруп келинер, уруглар.

- Бо хун бистин кичээливисте аалчылар   келген. Оларнын- биле мендилежиптээлинер!

- Алдын хунум, аяс дээрим!

Аалчылар, амыр –менди!

- Эр-хейлер,уруглар. Оожум олуруп алынар.

- Бистер  бо  кичээливисте  канчаар ажылдаар  бис?

Демниг, эки ажылдаар бис!

2. Кичээлдин  темазын, болгаш   сорулгаларын  тодарадыры.

- Самбырада кроссворд бар, уруглар. Ону денге айтырыгларга  харыылавышаан, тыптар болзувусса, бо хунгу кичээлде чунун  дугайында номчуурувусту билип  алыр силер, уруглар.  

 Кроссворд:

1. Чараш уннуг  куш. …..Хамнаарак

2.  Тайбын  кужу……. Коге -буга

3. Тоорук   чииринге    ынак тайга   кужу….. Кээрген

- Кроссвордтун   иштинде чуу деп  состу  ортузунда     карартыр   ылгаан – дыр, уруглар? ХЕК  (слайдыга коргузер)

- Чунун дугайында номчуур-дур бис, уруглар? Хек

- Хек дугайында чуну билир силер, уруглар?

(1 оореникчи  хек дугайында   бичии  илеткел кылыр)

2.  Оюн «Шын, шын эвес бадыткал»

-Ам   оюн  ойнаар  бис, уруглар.

- Бир эвес номчааным бадыткал   шын болза, + салыр силер, а меге болза, - салыр силер.

1. Тоол- улустун аас чогаалынын 1 хевири. +

2. Авторлуг тоолду  чон чогааткан.-

3. Улустун тоолун  автор чогааткан.-

4. Тоолдарда дириг амытаннар чугааланып билир. +

- Бадыткал оюнувуста  чуу дугайында чугаа чоруп турар-дыр? Тоол

- Кроссворда   чуу деп состу ылгадынар? Хек

- Кичээливистин  темазын  кым  тодарадыптарыл, уруглар?

             - Кичээливисте  кандыг  сорулгалар  салып алыр бис, уруглар.

Тоолду аянныг кылдыр  ………  

 Номчаан  тоолдун утказын …..

- Эр-хейлер, уруглар. Бо  хунгу кичээливисте  «Хек» деп Ненец улустун  тоолу- биле таныжып, тоолду  аянныг  кылдыр  номчуп,  тоолдун маадырларынга  унелел берип ооренир бис.

-Номунарнын 163 дугаар  арынын ажыдып алынар. Бистин  даап – бодаашкынывыс  шын болган-дыр бе, уруглар?

III. Карактар чылыдары (разминка)

- Ажылдааш, карактарывыс шылай берген боор. Дыштанып алыылынар, уруглар.

 - Хек куштун хевирин  эдерти стрелкалар аайы-биле карактарынар  – биле  2 катап    чуруптунар.

IY.  Кичээлдин  темазы- биле  ажыл.

1. Ном- биле ажыл.   Арын 163-165.

- Тоолду кым аянныг кылдыр номчуп эгелээрил, уруглар?

- Тоолда кандыг  билдинмес состер бар болду, уруглар?

Словарь  ажылы:

Чилчии  уступ – кужу  тонуп, шылап

Ээрежип – дилеп 

Хаайы- думчуу

Тоолдун   утказынга  айтырыглар:

1. Кадайнын оолдары кандыг болганыл? Тенек, чалгаа
2. Ог-буленинин  ажылын кым кылып турганыл? Чугле авазы
3. Оолдарнын  иези канчап  аарый бергенил? Шаа тонгеш, шылааш
4. Алышкылар аараан  иезинге  дуза чедирген бе?
5. Оолдарнын  авазы  чуге куш апарганыл? мунгарааш
6. Бо тоол кижилерни   чуге  ооредип турарыл? Кээргээчел болурунга
7. А силер болза, канчаар силер, уруглар? Авамга дузалажыр мен
8. Бо тоол  чуу деп оске номчаан тоолувуска домей-дир? «Айога». Орус номчулга кичээлинде номчаан бис.
9. Тоолдун  утказынга  кандыг ава  дугайында  улегер  домактар  тааржырыл?

Улегер   домактарнын  уланчызын  тывынар.

Ие созун …........ ижип болбас,

Ада созун ….......ажырып болбас.

Ада созу- алдын,

Ие созу – монгун.

Туннел: Кижи бурузу ада-иезин созун дыннап, хомудатпас ужурлуг. Олар бистерни кижизидип, остурген.

Сула- шимчээшкин.  (Куштар  самы)

_ Бистин  клазывыс  уруглары Ненец чоннун «Куштар» деп самын ооренип алганнар. Ам силер база оларны оттунуп, самнаар силер, уруглар.

Y. Быжыглаашкын.

1. - Тоолдун  кол  утказын кым бодунун  созу- биле чугаалаптарыл?

- Тоолду шиижидип, кезек эштеринер  сценка белеткеп алган –дыр, уруглар.

- Дыннаптаалынар.

2. Тоол талазы- биле  сценка:

Киржикчилери:

Хорагай -авазы

Яндай, Найыр, Ай-Мерген, Доржу - оолдары

Диана  - автору

Туннели:  Тоолдун  утказынга  сценкага эштеринер  эки киришкен – дир.  Четтирдивис!

3. Тоол талазы-биле  видео  коору.

(экранга коргузер)

4. Синквейн  тургузары.

- Тоолдун маадырлары-   оолдарынга     унелелден берип, синквейнден тургузуптаалынар, уруглар.

- Синквейнни  тургузарда, эжеш кылдыр ажылдаар бис, уруглар.

1. 1 чуве ады- оолдары
2. 2 демдек  ады – тенек, чалгаа

3. 3 кылыг созу- ойнаан, ынаваан, кыйгырган

4. 1 сос – синоним - боданган

5. Аваларны кээргээр, дузалажыр!

Туннели: синквейн тургусканынарны унеленер, уруглар.

YI. Рефлексия. + туннели.

- Чуну номчудувус?

- Тоол чуге ооредип турарыл?

-Домактарны тондур чугааланар:

Менээ  бо  хун кичээл ……

Мен …..   билип  алдым.

-Бодунарга кичээл дээш, кандыг демдек салыр силер, уруглар?

Мен  бо кичээлде …..  ажылдадым.

YII. Янзы-буру онаалгалар  бээри:

1. Авазынын   дугайында синквейн.
2. Тоолдун  утказынга  айтырыглар  белеткээр.
3. Хек дугайында бичии  чогаадыг бижиир.

- Бо  хун кичээливисте  эки ажылдаан  уруглар:  ………

- Кичээливисти  дараазында  шулук – биле доозуптаалынар, уруглар.  

- Эжинерни дыннаптаалынар.

Ава   ышкаш  эргим  кижи  кайда-даа чок,

Ава чокта чуу-даа чуве солун эвес,

Ажыл-ишке    ынак    боорун

Ава  биске   чагып   чоруур.