Хакас тілінің урогы "Сан числительнайлары, оларны орта пазары"
план-конспект урока (4 класс)

Ӱгретчінің  тоғызы

Ӱгренҷілернің тоғызы

I ч. Уроктың пасталғаны. Урокка кӧстег                                                                              

Олғаннарнаң изенезері. Тоғыс орыннарын иптетірче

- Чӱс салковайлығ полғанҷа, чӱс арғыстығ поларға . Хайди оңарчазар пу сӧспекті?

- Хаҷан кізінің кӧп сын арғыс, ағаа чуртас пиріктерін тобырарға полысчаң арғыс табыллаҷа.

- Аннаңар уроктағы чахығларны кирек полза хада ӧменең, нанҷы полызиинаң алай пос таа кӱзінең толдырып аларбыстар я?

 - Прайзы тетрадьта число пасчалар.

Ӱгренҷілер изенесчелер.Постарының тоғынҷаң орыннарын иптепчелер.

Ӱгретчінің чооғына ӱндесчелер.

Ӱгретчінің чооғына ӱндесчелер.

II ч. Ибдегі тоғыс

сыныхтиры.

Кинде: Стр 175,  кӧн. 8 , Ребус.: алтон, читон, сигзон, тоғзон.

Ӱгренҷілер ребус нандырығларын искірчелер.

III ч. Арығ, сіліг пазарға кӧніктіріг.

- Ребустың нандырығларын орта , сіліг идее пас салалар: алтон, читон, сигізон, тоғызон,чӱс.

- Пірее ниме сизіндіңер бе? Хайдағ сӧс артых?

Ӱгренҷілер ребус нандырығларын доскадаң кӧріп,  пасчалаар.

Артых  сӧсті таап, ноға артых полчатханын чарытчалар.
( 1 вариант :Ребус нандырығларында чох полған. 2 вариант: математикада – ӱс саннаң пазылча. 3 вариант: пір слогтығ, че пасхазы ікі слогтығ ).

IV ч. Уроктың темазын ілезіне сығарып, пӧгіннер турғызары.

- Кем уроктың темазын сизін салды ?
- Тема: Сан числительнайлары, оларны орта пазары.

- Тема хоостыра хайдағ пӧгін турғызарға чарир?

- Сан числительнайларны   тааннарға паза оларны орта пазарға ӱгренербістер.

Ӱгретчінің сурыға ӱндесчелер.

Ӱгренҷілер сағыстарынаң ӱлесчелер.

Vч. Наа піліс азары. Турғызылған пӧгіннерні пӧгері.

1)  - Числительнай сӧс піске ирткен уроктаң сы    ғара  пілдістіг.
- Че ноға сан числительнай  тіп адалча полҷаң? Учебниксер кӧрбин сағын кӧрелер.

2)  - Амды пістің научнай хыйғаҷах нанҷыбыссар  айланалар. Анда ниме пазыл парған полҷаң?
- Кинде: стр 176 «Пілерге кирек!»

Тынағ тузы: Пір , ікі - истіг-истіг кирілчем,
                       Ӱс, тӧрт - иді – ханым тибіретчем,
                       Пис,алты - майыхханын иртірчем.

                                               

3) – Кинде:  стр 175 кӧн 1.

- Сӧстерні хығыр . Полған на сӧснең чоохтағ пӱдір. Числительнайнаң тузалан.

Сидіксінчеткеннерге хости одырчатхан нанҷыларыңнаң хада тоғынарға чарир.

4)- Кинде:  стр 175 кӧн 2.
   - Хығыр . Числительнайларны сизін.
   -  Числительнайларны сӧснең палғалысхан сӧстерінең хада сығара пас. (Пір пала доскада  тоғынча).

5). - Хакас тіліндегі числительнайларны : орта адиры, хығырары: 5,8,9,10,18,22,20,30,40,50,90,100,1961,1945, 2018.

- Арландыра пазылған саннардаң хайдағ ниме палғалыстығ ?

- Ол саннарны пас салыңар: тоғыс, чибірге ікі, пір муң тоғыс чӱс алтон пір, пір муң тоғыс чӱс хырых пис, ікі муң он сигіс .

Ӱгренҷілер сағыс- кӧрістерін чоохтапчалар.

Ӱгренҷілер саннарны адапчалар.

Ӱгренҷілер постарының сағынған сағыстарын  учебниктегі правилодаң тиңнестірчелер.

Чоохтанып ала,  тынағ хыймыраныстарын толдырчалар.

Ӱгренҷілер тоғысты толдырчалар.

 Ӱгренҷілер чахығны  толдырчалар.
Пір пала доскада  тоғынча.( Чибірге сигізінҷі школада, тӧрт класста, пис інек, тӧрт торбах, чибірге хой, он пис таңах, ӱс сосха, ікі ат, пір адай.

Ӱгренҷілер сағыстарынаң ӱлесчелер. ( 9 Май – Чиңіс кӱні, 9 – кізі чуртазында сас чылдаң палғалыстығ; 22 март – Чыл пазы, 22 июньда – иң узун кӱн паза иң хысха хараа, 22 декабрьда (улуғ хырлас айы) - иң узун  хараа паза иң хысха кӱн ; 1961 – Хан тигірзер пастағы кізі Юрий Алексеевич Гагарин учуххан;  1945 – Илбек Ада чаа тоозылған; 2018 – пӱӱлгі чыл.)

VIч. Пілістерін пиктирі.

1) – Кинде: стр 176 кӧн 5

- Чазын салған сӧсті тап. Парадаң тоғыныңар. Хай пара пурун таап алар.

2)  Ӧменең  тоғыс. Полған на ӧмее тоғызар сӧс.
-  Карточкаларда   сӧстер пазылых. Оларда чазыныбысхан сӧстерні табыңар, андох алтында тапхан сӧстерні пазыңар.

     1-ғы ӧме:                                                 2-ҷі ӧме:          

Алтон – ал, тон                                      Сигізон – сиг, он

Алтын – алты, тын, ал                          Ӱс – ӱс(3), ӱс -рви
Хырых – хыр, ырых                              Алты – ал      

Пірее – пір                                  Чӱс – чӱс (100), чӱс(сырай)

Кӱс –ӱс                                                   Тон – он,

Тоғыс  - тоғыс (9), тоғыс (работа)       Iкіс –ікі, іс      

Тӧрт – ӧрт, тӧр.                                      Пірік – пір, ірік

Кӱстіг- кӱс, ӱс, ӱстіг                              Палты -алты

Хон – он                                                 Отыс –от, ыс, тыс  

- Кӧріңер, олғаннар , хакас тілі хайдағ хынығ, сіліг, пай тіл. Аннаңар піске хакас полчатханыбысха моорсынып,
поғдархап, тілібістең чоохтанарға уйатпин пас чӧрерге кирекпіс. Минең чарасчазар ба?

 Ӱгренҷілер парадаң тоғынчалар.  (Алтон)

Олғаннар ікі ӧмее чарылып, тоғыс толдырчалар.

Ӱгренҷілер чарасчалар.

VIIч

Ибзер тоғыс

Кинде: стр177 кӧн 6 Сиспектерні тап. Числительнай ларны сизін, пас сал.

Ӱгренҷілер дневниктеріне ибзер  тоғысты пасчалар

VIIIч

 Постың пілізін паалиры, уроктың тиксі салтарларын ілезіне сығарары (рефлексия)

- Хайдағ тема хоостыра тоғындыбыстар?
- Хайдағ пӧгін турғысхабыстар?
- Толдыр полдыбыстар ба? Ноға?
- Ниме кӧңнілеріңе кірген? Ноға?
- Хайдағ тоғыста сидіксінгезер? Ноға?
-Хайдағ пілістерің, тоғынған оңдайларың сірерге урокта полысхан?

- Алғыс урок ӱчӱн.

Сан числительнайлары, оларны орта пазары.

Сан числительнайларны   тааннарға паза оларны орта пазарға ӱгренерге.

Ӱгренҷілер тоғыстарын ӱзӱрчелер, паалапчалар.