Открытый урок по родному языку 3кл
методическая разработка (3 класс) на тему

Тема: Демдек аттары. Катаптаашкын. Аян-чорук кичээл.

Сорулгазы: демдек аттарын аас болгаш бижимел чугаага шын ажыглап билиринге чанчыктырар. Уругларнын сос курлавырын байыдары.Торээн черинин бойдузунга, ан-меннеринге ынак,оларга камныг болурунга кижизидер.

Дерилгези: ном, экран,проектор, ноутбук,слайдылар.

Кичээлдин чорудуу.

1.Организастыг кезээ.

                            Алдын Хунум,

                             Ак-кок Дээрим,

                              Авыралдыг ие-черим, экии!

                             Башкыларым,эжим-оорум, экии!

2.Шулук-биле кичээлди башкы эгелээр.

                           Харлыг кыш магалыг,

                           Хаактаар эки-ле!

                           Соок кыштын шуурган хады

                           Сооланнадыр уруп келир.

                           Кыштын соогу келзе келзин-

                           Кылын дошка конькилээр бис.

                           Харлыг дуву харын чагзын

                           Хаак кеткеш, эстедир бис.

Шулуктун сайгарылгазы:

-Бо шулукте чылдын кандыг уезин чугаалап турур-дыр? ( кыш)

-Кышты кандыг деп чугаалап турар-дыр?( харлыг, соок, кылын доштуг)

Самбырага кээп бижиир: Харлыг кыш душкен. (Домактын сайгарылгазын кылыр)

- Кандыг? Деп айтырыгга харыылаттынар состерни чуу деп адаар ийик бис? ( демдек аттары)

3.Кичээлдин тема, сорулгазын дыннадыры.

-Богун бис кичээлде ооренген «Демдек аттары» деп теманы катаптап, демлек аттарарынын дугайында билиивисти улам ханыладып,аян-чорук кичээл эрттирер бис.

4.Киирилде беседа.

-Чылда каш уе барыл? ( дорт)

-Аттарын адаар. ( уругларнын харыылары)

-Кыш душкен деп канчап билип алыр бис? ( уругларнын харыылары)

5.Аян-чоруктун эгелээни.

А) Чурук-биле ажыл. Слайд 1

-Чурукта чуну коруп тур силер? ( арга)

-Чурукта кандыг арганы чураан –дыр? (кышкы)

-Кышкы арганын демдектерин чугаалап корунерем.( уругларнын харыылары)

Уругларнын харыызын туннээр.-Кыжын арга шыпшын,ында кандыг-даа шимээн-дааш чок ышкаш. Ынчалза-даа кыжын аргада амыдырыл база дойлуп турар.

6.Солун ужуралдар.

Аргаже кирип кээривиске, харда истер бар болган.Бо чуу изи боор,тывызыкты тыпкаш,билип алыр бис.

Б) Слайд 2- Карактары дозур-дозур, кулактары делбин-делбин, даваннары майышкак-майышкак. (- тывызыкты денге ноичуур, харыызын тыпкаш, демдек аттарын тывар)

В) Кыдыраашка ажыл.

Словарь-биле ажыл-Дозур- улуг,чараш.Делбин- халбагар,улуг.(ол состерни чараштыр бижиир.

Г) Слайд 3.-Ам бо чунун изи боор,Тывызыкты тываалынар.

Хаваа калбак,кара сыгыр, кулаа докпак, кудуруу чолдак.(адыг)

-кыдырааштарынга бижиир, демдек аттарын тыпкаш, шыяр.Хыналдазын кылыр-демдектерни салыр.

Д) Слайд 4.-Оон улаштыр чорупкаш,ам чуде ужуражы бердивис?( диин)

Дииннин онаалгалары: Дараазында состерге –ныг, -ниг, -нуг, -тыг, -тиг, -туг  деп кожумактарнын тааржырын немеп бижиир. Кодан, тон, элезин,хун, арын,шет,дыт,кат.

(бот-боттарын хынажыр, аас-биле бир домак чогаадыр)

-Уругларнын харыыларын туннээр:

-Соолу н болгаш т –биле тонген чуве аттарынга демдек аттарынын –ныг, -ниг, -нуг, -тыг, тиг, -туг  деп чогаадылга кожумактары немежирге, н болгаш т –ны дакпырлап бижиир.

7.Физминутка. «Харжыгаштар»

                              Кылагар ак харжыгаштар

                              Дээрден черже бадып турлар.

                              Кыланнашкан харжыгаштар

                              Дээскинип бадып турлар.

Ж) Слайд 5.Дилги –биле ужуражылга. 

Дилгинин онаалгазы: Утка талазы-биле чоок уткалыг демдек аттарын тып бижиир.Чанында эжи-биле кылыр.

Кажар, …        Узун, …

Куштуг, …        Хоглуг, …

Чазый, …        Дурген, …

Ырак, …                                                               Томаанныг, …

-Арганын ан-меннери бистерге дыка солун-даа, берге-даа онаалгаларны берди.Бистер оларнын шуптузун демнежип тургаш кылып эрттивис.Ынчангаш ол аннарга чуу дээр ужурлуг бис уруглар? Бойдуска, ан-меннерге кижи кандыг хамаарылгалыг болурул? ( уругларнын харыылары).

8.Ном-биле ажыл. Мергежилге 249 (номчуур, демдек аттарын тывар)

9.Кичээлдин туннели.Слайд 6.

-Богун кичээлде чуну кылдывыс,уруглар?

-Демдек ады деп чул?

-Демдек ады чуну илередирил?

Домакка демдек ады кандыг чугаа кезээ-биле харылзажып чоруурул?(уругларнын харыылары)

10.Онаалга. «Кышкы аргада» деп чогаадыг бижиир.