Кичээл -моорей "сагынгырлар, тывынгырлар"
план-конспект урока (2 класс) на тему

                   2 – ги класстын оореникчилеринге эрттирген

                    кичээл – моорей « Сагынгырлар, тывынгырлар»

Сорулгазы: 1. Уругларны сагынгыр – тывынгыр болурунга,  чараш чуулге кижизидери, чанчыктырары; чаагай чанчылдарны амыдырал чуртталгазынга херек кырында боттандырып, сагып чоруурун билиндирери.

                                                  Моорейнин чорудуу

      - Экии эргим уруглар! Богун бистин моорейивиске келген ада – иелер болгаш башкыларга улуу – биле четтиргеним илередир – дир мен. Моорейни эгелептерин чопшээреп корунер. Моорейнин киржикчилери 2 – ги класстын оореникчилери, ада – иелер болгаш башкылар аарыкчылар болгаш деткикчилер болур силер.  Удавас февраль 11 – де, кыштын адак айында тыва улустун байырлалы Шагаа келир болгай. Кижи бурузу анаа кустен эгелеп белеткенип эгелээн. Бистин класстын оореникчилери шагааны четтикпейн манап турарлар. Ынчангаш богунгу моорейни анаа тураскааткан. Класстын мурнунче киржикчилерни адыш часкаашкыннары – биле чалап алыылынар.

                  (Уруглар тыва хептиг унуп кээр, чыылганнарга могеерлер)

    - Киржикчилер 4 команда болур.

Моорейнин чорудулгазы биле таныжып алыылынар.

1. 1ги моорей: « Тоогуну билир сен бе?»
2. 2ги моорей « Чурукчулар»
3. 3ку моорей « Тывынгырлар»
4. 4ку моорей « Аас чогаал»
5. 5ки моорей « Уран талантызы»
6. 6гы морей « Кым хойну билири?»

Бистин тыва чонувус оске улус – биле бир домей тоогулуг,  культуралыг, чечен – мерген аас – чогаалдыг. Тыва кижи бурузу тускай тогу достуг болганда, моорейивисти «Тоогуну билир сен бе?» деп темадан эгелеп алыылынар.

1 - ги моорей: Команда бурузу башкыдан карточка алыр, ында салган айтырыгнын шын харыызын тыпкаш, уе тонерге шилип алган харыызын номчуур.( 3 балл)

1. Бо чылгы шагаада кандыг чыл унерил? ( дагаа, аът, инек, чылан)
2. Тывалар шага байырлалын чуу дээш байырлап турарыл? ( куску дужут байырлалы. Чаа чыл уткуурунун байырлалы. Лама – хам, хурээ – хиит байырлалы. Шаандакы байырлал).
3. Шагаага кажандан эгелеп белеткенирил? ( Кижи бурузу кузээн уезинде белеткенир. Бир, ийи ай артканда. 1 неделя бурунгаар. Кустен эгелеп белеткенир)
4. Шагаа хунун канчап билип алырыл? ( Календарьдан. Ламалар чугаалап бээр. Дээрде айны коруп тургаш билип алыр. Ай ыяжын кылып алгаш билип алыр).

       2 - ги моорей: « Чурукчулар».  Киржикчи бурузу бодунун чуруп  алганы чуруун коргузер, тайбырлаар, жюри кежугуннери демдээн салыр. ( 3 балл)

      3 – ку моорей: « Тывынгырлар» Команда бурузунун капитаны унуп келгеш карточка тыртар, тывызыкты номчааш, тывар, тыпкан команда 3 балл алыр. Тыппаан команда 0 балл.

1. Борбак – борбак хевирлиг,

                                 « Борбак далган» дурзулуг. (Боорзак)

                             2. Шайга, уске , сутке былгап чиир

                                 Шаг – шагнын чеми чуве. (Тыва далган)

                            3. Теп – теп тевенек,

                                Хап – хап хаванак. ( Тыва идиктер)

           4.Хураган кештиг,

             Дашты додарлыг. (тыва тон)

4 – ку моорей « Аас чогаал» Команда аайы – биле шулуктер чугааладыр. Кайы команда хой шулук чугааларыл, ол команда тилээн болур). ( 3 балл)

5 – ки морей « Уран талантызы» Шак бо моорейде уруглар ырлап – даа, танцылап – даа болур.  

6 – гы морей « Кым хойну билирил?

• Тыва национал чемнерден ада.
• Тыванын хемнерин аданар.
• Эвилен – ээлдек состерден аданар.
• Тыванын тову?
• Кым хой кожууннар ады билирил?

            - Моорейни туннээри, шанналдар. Башкынын туннел созу.