Рабочая программа по адыгейскому языку 1 класс
рабочая программа (1 класс) по теме

УЩЫЗЫГЪЭГЪУАЗ

        КIэлэеджакIохэм шIэныгъэ дэгъухэр аригъэгъотынхэр, IофшIэныр шIу аригъэлъэгъуныр, шэн - Iэдэб дахэхэр ахилъхьанхэр, якъэралыгъо фэшъыпкъэхэу ыпIунхэр арых еджапIэм пшъэрылъ шъхьаIэу иIэхэр.

       А пшъэрылъхэм язэшIохынкIэ адыгабзэми, адрэ предметхэм афэдэхэу, мэхьанэ иI. Чылэм ащыщ адыгэ сабыйхэр еджапIэм къызыкIохэкIэ, ахэм яныдэлъфыбзэ ары ныIэп зэрэгущыIэхэрэр. Арышъ, зэкIэ ашIоигъор, дунаим хэшIыкIэу фыряIэр, цIыфхэм язэфыщытыкIэ ехьылIагъэу ашIэрэр къызэраIорэр адыгабзэр ары. КIэлэцIыкIумэ шIэныгъэ агъотынымкIэ, яакъыл хэхъонымкIэ, яжабзэ гъэбаигъэнымкIэ ныдэлъфыбзэр амалышху. Джащ фэд кIэлэеджакIохэм къэзыуцухьэрэ дунаим хэшIыкIэу фыряIэм зэрэхагъахъорэм имызакъоу, урысыбзэр зэрагъэшIэнымкIи, адыгабзэ зэрагъэшIэнымкIи, нэмыкI предметхэу адыгабзэмкIэ ублэпIэ классхэм ащызэрагъашIэхэрэр хьисапыр, дунэехащэр, нэмыкIхэр нахь тэрэзэу къагурыIонхэмкIи, шIэныгъэ зэфэшъхьафхэу агъотыгъэхэр лъэпсэ IэубытыпIэ афэхъух. КIэлэеджакIохэм дунаеу зыхэтыр къагурыIонымкIи, шIэныгъэмэ якъежьапIэхэр аIэ къихьанхэмкIи, пIуныгъэ тэрэз агъотынымкIи къежьапIэу хъурэр ныдэлъфыбзэр ары.

       Ныдэлъфыбзэр шIуагъэу къытырэр нахь гъэлъэшыгъэным пае, ащ зэрэрагъаджэрэр нахь тэрэзэутзэхэщэгъэн урок пэпчъ нахь шIэныгъэ куу къытэу ыгъэпсыныр кIэлэегъаджэ пэпчъ ипшъэрылъ.

       Адыгэ Республикэм иунашъоу гъэсэныгъэм фэгъэхьыгъэм къызэрэдилъытэрэр ублэпIэ классым зэкIэ предметхэр, урысыбзэм фэшъхьафхэр, кIэлэеджакIохэм адыгабзэкIэ зэрагъэшIэнэу ары.

      Арышъ, адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ пшъэрылъ зэфэшъхьафхэр къэуцух. Ахэр:

• кIэлэцIыкIухэм аныбжьрэ язэхэшIыкIырэ ялъытыгъэу хэхъоныгъэ ашIыным лъапсэ фэшIыгъэныр;
• имэхьанэ къагурыIозэ IупкIэу ыкIи псынкIэу текстым къеджэнхэм, хэмыукъохэу тхэнхэм, жэбзэ дахэ аIулъы хъуным афэгъэхьыгъэ амалхэр ягъэгъотыгъэнхэр;
• дунаеу зыхэтхэр нахьышIоу къагурыIоу, апкъышъолкIэ пытэхэу, адыгэгъэ - цIыфыгъэ зукIокIэ дахэмрэ Iэдэбымрэ яшэнхэу яныдэлъфыбзэ шIу алъэгъоу, агъэлъапIэу, лъэпкъ гушхуагъэхэр ахэлъэу, адыгэмэ якультурэ хэшIыкI фыряIэу, дэир щагъэзыеу, дахэр къагурыIоу, дэгъоу еджэнхэу пIухэнхэр;
• шIуагъэ къэзытрэ IофшIэнхэм афэщагъэхэу егъэсэгъэнхэр.

      Апэрэ - яплIэнэрэ классхэм адыгабзэмкIэ япрограммэ щэу зэхэты:

• ЕджэкIэ - тхакIэ ягъэшIэгъэныр. Унэм щеджэнымрэ жабзэм ихэгъэхъонрэ.
• Классым ыкIи унэм ащеджэнымрэ жабзэм ихэгъэхъонрэ.
• Грамматикэр, тхакIэр, жабзэм ихэгъэхъон.

         Мыхэр зэкIэ зэзыпххэу, анахь мэхьанэ лъапсэу щытыр жабзэм хэгъэхъогъэныр ары. Адыгабзэм изэгъэшIэн шэпхъэ гъэнэфагъэ хэлъэу, зэк элъыкIокIэ тэрэз иIэу зэхэщэгъэнымкIэ ащ инэу ишIуагъэ къэкIощт.

      Егъэджэн - п уныгъэ лъэныкъомкIэ Iофэу адашIэрэр илъэсих зыныбжь кIэлэцIыкIухэм къызэрямыхьылъэкIыным тегъэпсыхьагъэу апэрэ классым щызэхащэрэ урокхэм якIыхьагъэ нахь гъэкIэкIыгъэу агъэпсы.

ЕджакIэ - тхакIэ ягъэшIэгъэныр, унэм щеджэнхэр, жабзэм ихэгъэхъон.

         Адыгабзэр ягъэшIэгъэнымкIэ сыхьат пчъагъэу класс пэпчъ тхьэмафэм къыкIоцIы иIэщтымрэ ар зэкIэмкIи илъэс еджэгъум зэрэхъурэмрэ мыщ фэдэх:

Еджэнымрэ жабзэм ихэгъэхъон яхьылIагъэу программэм къыдилъытэхэрэр:

1. Зэджэщтхэм ятемэхэр.
2. Унэм щеджэнхэр.
3. ЕджэнымкIэ къулайныгъэу агъотынфаехэр.
4. Зэджэщт текстхэм жабзэм ихэгъэхъон яхьылIагъэу Iофэу ашIэщтхэр.

   Урокым иохътэ нахьыбэ дэдэр (такъикъ 40-45-рэ) кIэлэеджакIохэм яеджэнрэ текстым Iоф даш энымрэ апэIухьан фае.

    Класс пэпчъ кIэлэеджакIохэр къызэрещэджэщтым (зы такъикъым телъытагъэу) псынкIагъэу хэлъын фаехэр мыщ фэдэх:

                                Унэм щеджэныр.

   Егъэджэн - пIуныгъэ пшъэрылъхэу ублэпIэ еджапIэм ыпашъхьэ щытхэр гъэцэкIэгъэнхэмкэ унэм щеджэныр дэгъоу зэхэщэгъэным мэхьанэшхо иI.

    КIэлэеджакIохэр унэм щеджэнымкIэ мыщ фэдэ пшъэрылъхэр зэшIохыгъэнхэ фае:

1. Предмет пстэумкIи классым зэрэщеджэхэрэм къатырэ шIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэныр ыкIи зягъэушъомбгъугъэныр;
2. Тхылъэу ящык эгъэщтыр библиотекэм къычIагъотэным, тхылъым зыфэещт материалыр къыхагъэщыным егъэсэгъэнхэр;
3. Ежь - ежьырэу тхылъым Iоф зэрэдашIэщт къулайныгъэу аIэкIэлъхэм ахэгъэхъоныр;
4. ЕджэнымкIи чаныгъэ къызхагъафэу, ащ пыщагъэхэу, шIэныгъакIэхэр зэрагъэгъотыным фаблэхэу п угъэнхэр.

    Тхылъым ежь - ежьырэу Iоф дашIэн алъэкIыным икъулайныгъэхэр кIэлэеджакIохэм аIэкIэгъэхьагъэнхэм пае унэ еджэнымкIэ сыхьат гъэнэфагъэхэр программэм къетых: ятIонэрэ классым илъэс еджэгъум унэ еджэным сыхь. - 9, ящэнэрэ классым сыхь. - 9, яплIэнэрэ классым сыхь. -9.

ЕджэнымкIэ къулайныгъэу кIэлэеджакIохэм агъотын фаехэр:

                                                         Апэрэр класс:

• текстым пычыгъо - пычыгъоу къеджэнхэр;
• къызаджэхэрэр къагурыIоныр, зэхэугуфыкIыгъэу пычыгъохэр тэрэзэу къаIонхэр;
• зэджагъэхэм яхьылIэгъэ упчIэхэм яджауапхэр къаратыжьынхэр;
• зы сурэт е сурэт заулэ аралъагъорэр къаIотэныр;
• текст мыинхэр къаIотэжьыныр;
• "Тхыбзэм" дэт текстым яхьылIэгъэ IофшIэнхэр к элэеджакIохэм кIэлэегъаджэр яIэпыIэгъоу агъэцэкIэнхэр;
• апэрэ илъэсныкъом такъикъым гущыIи 10-м нэс, ятIонэрэ илъэсныкъом - гущыIэ 15 - 20-м къеджэнхэр.