Класс шагы
классный час (3 класс)

Муниципалдыг бюджет хандырылгалыг албан чери

Тыва Республиканын Эрзин кожууннун ортумак ниити билиг Соян Чакар аттыг школазы

Класс шагы

«Хуулгазын кажыктар»

Класс башкызы Соян С.С.

Эрзин 2019г

Темазы: Хуулгазын кажыктарым

Сорулгазы:

1. Кажыкта малдын дорт хевирин билиндирери.
2. Тыва улустун чаагай чанчылдарга кижизидери. Кичээнгейин хаара тудар, уругларнын сорулгазын кичээлге бедидер.
3. Дыл-домак сайзырадыры. Бот ажылын идекпейжидир.

Дерилгези:

Улуг кажык (боданын), ошку, хой,аът; хой ошку ,инек, аът чуруктары, проектор.

Оске эртемнер-биле харылзаазы:

Тыва улустун аас чогаалы,сан, ыры, кадыкшыл.

Организастыг кезээ:

Кирип кээн аалчылар биле уруглар  чолушкур.

-Экии, уруглар. Удавас тыва чоннун кандыг байырлалы болурул? Кажан?

-Кандыг чылды удеп турар бис, уруглар 9ыт). Кандыг чыл моорлап кээп турар! (хаван). Шын-дыр хаван чылы моорлап кээп турар. 12 чылдын эргилдезин хаван чылы тондуруп турар.

- Хаван чылын уткууру-биле ада-иенер кайы-хире белеткенип турарыл?

- Билип алынар уруглар!

Шагаа 9 ёзулалдыг: сан салыр, чалама баглаары, чажыг чажары болгаш йорээл салыр, чалбарыыры, ак харга арыгланып кактаныры, чунгулаары, моорейлиг оюннар ойнаары. Шагаа дою кылыры.

- тывызыым дыт баштады, дыннап корунерем. Чуу-дур , чээ?

Дорбелчин боттуг, дорт чузун малдыг. (кажык)

-Эр-хейлер! (кажык)

- Бо хунгу ккласс шагывыстын темазын тодарадып алдывыс ол болза «Хуулгазын кажыктар».

Кол кезээ;

- Кажыктар хемчээлинин аайы-биле улуг болгаш биче турар. Улуг кажыктар бода малдын, бичии кажыктар шээр малдын. (коргузер)

Кажык дээрге дурзу эвес

Каш-каш янзы оюн-дур ол

Ону дуптен тыва улус

Ойнап чораан кагжып чораан

- Ам силернин эштеринернин кажык дугайындабелеткеп алган дыннадыгларын дыннаптаалынар.(сообщение, реферат)

- Кажык –биле кандыг оюннар ойнаар-дыр, уруглар? (уругларнын харыылары)

-Кажыктаары – тыва улустун бурун-шагдан тура ойнап келген оюну-дыр. Бо чараш оюн салгалдан салгалче дамчып, бистин уевисте чедип келген.

- Кажыктап ойнап билир силер бе? (уругларнын харыылары)

- Бо хун кажыктын каш оюнундан ойнаптар бис бе? (Чаа0

Шулуктер

Кажык бо-дур, топтап кɵр даан,

Каш чүзүн малывысты коргүзерил,

Тура дүшсе, аъдын ол-дур,

Турбас, арбас Оялаң-дыр.(Кɵргүспүшаан, чугаалаар).

         (ɵɵреникчи , аът кажыктың кайы талазындал, коргүзер).

 Ойта дүшсе, инээң ол-дур

Оъттап чору, чаражын кɵр.

Дашкаар үнзе, ɵшкүң ол-дур,

Даштар кырлап турарын кɵр. (Ɵшкү талазын коргүзер).

 Ишкээр дүшсе, хоюн ол-дур

  Ии-дадай, семизин кɵр.

Практиктиг кезээ:

Кажык –биле ойнаар оюннарнын тайылбыры.

1. Дорт берге.

Бо оюнну дорт кажык-биле тыртар. Ойнакчы кижи дорт кажыкты холга аспактап алгаш черге дужурер.

2. Аът чарыштырары.

Аъттарга чарыш оруун кылып алыр. Кижи бурузу ийи аът шилип алыр. Кижи бурузу чангыс дужурер, каш аът дужерил ол шире кожуг кылыр.

3. Кажык адары.

Кажык адар оюннуң херекселдери – кажык тигер ийи самбыра. Ону "Бүге хөлү" дээр.Кижи бүрүзү дөрт-дөрт "аңнарлыг" болур. Тала бүрүзү бир-бир бүгелерлиг болур. Кижи бүрүзү бир-бир "октарлыг", бир-бир кажылгалыг болур. Кажыкты адып эгелээр кижи "огун" кажылга кырынга салгаш, шала октай аарак "бүге кайы сен" дээш согуп үндүрер. Баштайгы кижи дөрт "огун" адыптарга дараазында удурланыкчы кижи адып эгелээр. Бир эвес баштайгы кижи "аңның кайы-бир кезээн адып алгаш барган болза, ийиги кижи артканнарын адар". 

Сула шимчээшкин.

- Ам тура халчып келгеш дыштаныптаалынар.

Кажыктарым, кажыктарым каш чузун малдыг

Кажыктарым, кажыктарым хуулгазын кажыктарым.

Туннел:

-Эр хейлер. Силер эскердинер боор уруглар будун класс шагын тургузунда Шагаа дугайында ыры ырлап турду.  Мен силерге бо ырынын состерин силерге ам улеп берейн, бир дугаар купледин, кожумаан ыраажылар биле катай  ырлап корээлинер. А арткан созуглелин бажынарга ооренип алыр силер.

- Бо хунгу класс шагында бис кажыктын улуг, биче хевирин кордувус. Кажык биле ойнаар оюннарны ооренип алдывыс, шагаа дугайында ыры база ооренип алдывыс.

Рефлексия.

- Силерге  класс шагы кандыг болду уруглар. Смайликтер –биле боттарынарнын шингээдип алганынарны демделгеп корунерем.

Кузээнинер будуп турзун,

Бодаанынар бодаразын!

Ооредилге ажыл-биле

Оорушку, кежиктиг бооп

Озуп, мандып чурттаалынар!

Оршээ Хайыракан!

Курай-курай! Чаа чыл-биле!

Курай-курай! Шагаа-биле!