Открытый урок «Намр. Намрин йиртмҗ.»
план-конспект урока (4 класс)

МБОУ Элст балһсна  « Очра Номтын нертә нәәмдгч тойгта школ»

Кичәлин төр:

4 класс

К/ө: «Намр. Намрин йиртмҗ»

                                         Белдснь:

                                                                 хальмг келнә багш

                                                                               Фирсован  С.Ю.

2013 - 2014 сурһулин җил

Кичәлин төр:  «Намр. Намрин йиртмҗ.»

Кичәлин күцл:

1. Сурһулин: Намрин тускар медрл гүүдүлх, багшин өгсн даалһвр күцәх.    «Намр. Намрин йиртмҗ.» гидг төрәр шин медрл зааҗ , сананднь батллһн.
2. Көгҗлтин: Йиртмҗ шинҗлх. Шүлгүдәр, хальмг урн үгин зөөрин үүдәврмүдәр дамҗҗ сурһульчнрин келлһнь өргҗүлх. Очра Номтын болн школын өөнин  тускар күүндҗ, йөрәлмүд чееҗәр келүлһн.
3. Сурһмҗин:  Эврәннь бәәсн һазр усндан, йиртмҗд дурта боллһн,, төрскн келндән дурта болх, эргндкән харх, төрскнч седкл зүүлһх. 

Кичәлин дөңцлмүд:  Онц ахр тольмуд болн киискврмүд (күн болһнд),  компьютер (презентац), интерактивн самбр, онц  даалһврмуд, магнитофон («Һурвн Дәрк» гидг көгҗм, даалһвр күцәсн  цагт).

Кичәлин йовуд.

Кичәлд белдлһнә агчм.

- Мендвт, күүкд!

     - Мендвт багш!

     -Суутн. Эндр цугтан бәәнәт? (Багш кен угаһинь темдглҗәнә)

Мана кичәлд дала гиичнр ирв. Тегәд тадн эндр эврәннь медрлән үзүләд, эмәлго, ичлго хальмг келән сәәнәр медсинь үзүлхт гиҗ санҗанав. Мана кичәл сәәнәр давтха, авсн медрлтн туста болтха гиһәд кичәлән хальмг авъясар - йөрәләр эклхмн. Экран хәләһәд, цугтан цаһан седкләрн нег-негндән йөрәл тәвхмн. (Багш түрүләд эврән умшна, цааранднь сурһульчнр.)

Кичәл сәәнәр давтха,

Цуһар сәәнәр көдлтхә,

Мана мөрн гүүтхә,

Аштнь цугтан сән темдгүд автха!

Тиигтхә! Йөрәл бүттхә! (№1 Йөрәл)

Герин даалһвр сергәллһн. Камб цецгәр көдллһн.

1. Хальмг келнд кедү киисквр бәәнә? (9)
2. Орч нерн гисн юмб? ( келлһнә хүв)
3. Орч нерн юуһар хүврнә? (тооһар, нүүрәр, киискврәр)
4. Орч нернд кедү нүр болн то бәәнә? (3нур, 2 то-нег болн олн то)
5. Орч нерд заатн (би, чи, эн, тер, мадн, тадн, тедн) (күүкдт одд өгх)

Не, сән. Ода эндрк йиртмҗин бәәдл шинҗлҗ үзхмн

Йиртмҗин бәәдл схемәр шинҗллһн. Күүкд самбрур одад, аһарин, салькна, теңгрин ямаранинь темдглнә. 

(№2 йиртмҗин бәәдлин схем).

- Тегәд, иим теңгрин бәәдл кезә болна, ода ямаран җилин цаг?  

-Иим йиртмҗин бәәдл намрар болна. (№3 намрин зургуд)

-Чик.

-Намрин сармуд келтн?

- Һаха, хулһн, үкр. (№4 сармуд)

- Намрин туск шүлгүд, үлгүрмүд келтн? (күүкд келцхәнә)

Алтн ширән намр

Әрә моднд күргв,

Нимгн шар хамтхасн

Нисч һазрт буув.

Тәрә-темсән өгсн

Тиниҗ һазр гиигрв.

Киитәр салькн үләв,

Кирү сөөг царцав.

Нарна халун буурҗ,

Намрла негдҗ шарлна,

Дууһан дуулад шовуд

Дулан һазрур нислднә.

1.Намр- хурарн, хавр-хунарн; 2. Үүлн уга-хур уга, утан уга-һал уга; 3.көл уга йовдг, җивр уга нисдг. (Үүлн); Өрүһәр уняртсн. (Намрин өрүн) 

-Күүкд,  эн сәәхн зургуд кен зурв? Йосн зургудын һәәхүл болв!

- Эн зургудыг мадн зурвидн.

- Йир сәәхн! Не, сән. Ода мадн юуна тускар күүндҗәнәвидн? – Ода мадн намрин тускар болн намрин йиртмҗин тускар күүндҗәнәвидн.

Тегәд эндрк мана кичәлин төр тана ухаһар ямаран болх зөвтә, ухалад келтн?

-«Намр»

-«Намрин йиртмҗ»

- Йир сән! Эндрк мана кичәлин төр: «Намр. Намрин йиртмҗ.»                                         

Эн мана кичәлин дуудвр: «Намрин йиртмҗ нүд байрлулна, седкл сергәнә!»                                                                          

(№5 төр, дуудвр)

-Девтрмүдән секәд, эндрк өдрин диг-дара болн кичәлин төр бичҗ авцхатн.

(күүкд бичҗәнә). (Ноһан самбрт цердәр бичәтә).

- Күүкд, ода иим даалһвр күцәхм. (самбрт һарад, үгмүд дөрвн багт хувах)

Цуһар күцәх даалһвр:

1.йиртмҗ                        2.һазр                          3.өңг                             4. өдр

( үүлн, бүркг,серүн,оштв, ө-шуһу модн, шар, чилгр, салькн, уняртсн, тег, цеңкр, күрң, чиг, эрг, будн, һол)

Физминутк давуллһн. (№6).

-Шар харһа домбриг

Шавдн бәәҗ цокитә!

Сәәхн бичкн иньгүд минь

Шаһаһарн мульҗитә!

Хәдрис авад од!

Эрвәкә кевтә эрвлзәд од!

Иг мет ээрәд од!

Элә мед эргә од!

Хү-ү мет хурлзад од!

Ээҗиннь өмн сөгдәд од!

 Хәдрис, авад од!

Онц даалһврмуд:      

 (Бәәрндән) «чи» гидг үгиг киискврмүдәр киискх

Цуһар ормдан күцәх даалһвр: (нег зург интерактивн самбрт икдүлх) (№7)

-Эн зург хәләһәд, зәңгс тогтатн.

- Сән. Цааранднь.

- Намрт ямаран  ончта  өдрмүд темдглгднә?

- Намрт  Медрлин өдр, Зая-Пандитын бичгин өдр, дәкәд давҗах җилд мана школын тәвн тавдгч җилин өөн темдглгдҗәнә.

 -Чик. Кен школдан йөрәлин үгән келх? (нег күн йөрәл келҗәнә)

 -Эндр бас ончта сән өдр.

 - Э, эндр ямаран өдр?

 - Хулһн сарин арвн - Очра Номтын һарсн өдр.

 - Э, тиим!

Очра Номт мана хальмг трүн фольклорист, журналист, хальмг кел шинҗләч, юрист, экономист. (№8 Очра Номтын цоксн зург)

Эн җаңһрч - Ээлән Овлаһас «Җаңһрин» 10 бөлг бичҗ авв. Дәкәд әмтнәс амн урн үгин зөөрин үүдәврмүд бас бичҗ авсмн. (№9 Ээлән Овлан цогсн зург, «Җаңһр»)

- Амн урн үгин зөөрин ямаран үүдәврмүд тадн меднәт?

- Тоолдгуд, цецн үгмүд, үлгүрмүд, тәәлвртә туульс, ут туульс, йөрәлмүд, дуд, «Җаңһр».

-Йир сән!

-Очра Номтын бичҗ авсн үлгүрмүдәс келтн. (Сурһульчнр дара-дарандан үлгүрмүд келцхәнә)

IV. Кичәлин ашнь һарһлһн. Хойр күн самбрт "Өвәрц күүндвр» тогтаҗана.

-_________, эндр мадн җилин ямаран цагин тускар күүндвидн?

-Ай,______________, чи медҗәхшийч? Эндр бидн намрин цагин тускар күүндвидн.

-Намрин цаг ямаран болна?

- ____________, энүг медлго чи альд йовлач?! Намрин цаг сәәхн, шар, улан өңгтә болна.              

- Эндр ямаран байрин өдрин тускар күүндвидн?

 - _________, Мана школын тәвн тавн җилин өөнин тускар болн Очра Номтын тускар күүндвидн.

-Очра Номт гисн кемб?

- тодлҗ ав, __________,! Очра Номт мана хальмг ик номт, гегярүлгч, фольклорист, экономист, юрист.

Багш: - Намрин тускар медрл цааранднь журнал «Байр», газет «Байрта», зурлһна, литературин, йиртмҗин кичәлмүдәс авч болх. (№10)

V. Рефлексий. Тадн кичәлин цуг тоот бийдән сәәнәр шиңгәҗ, тодлсн болхла, ноһан хамтхасд авч болҗана. Невчкн дутад, дәкәд давтх юмн бәәхлә, оштв хамтхасд авхт.

Герин даалһвр. (Цааснд бичәтә ширә деер күн болһна өмн кевтнә).(№11)

Күнд: Кичәлдән намрин тускар медсән, тодлҗ авсарн дөң авад, бичкн шүлг тогтах.

Амр: Көдлмшин девтрәр көдлх. 11-гч халх. №3. (Дутҗах үгмуд тәвтн)

VI.Темдг тәвлһн. (Сәәнәр көдлсндн ханлтан өргәд, темдгнь тәвҗ йөрәл келх).

Очра Номтын бичҗ авсн үлгүрмүдәс

1.  Үнн седкл бәәхлә, Иҗлин усн чальчаг.

2.  Хур орв гиҗ мөрән услл уга бичә бә,

     Хүрм ирв гиҗ күүкдтән хот өгл уга бичә бә.

3.  Нааһан нар бәрәд, цааһан цар бәрәд.

4.  Сурл уга мергн болдг уга,

     Соңсл уга цецн болдг уга.

5.  Ухаг нөкцн меддг, үниг күүндн соңсдг.

6.  Залуһин сәнь Замба эргҗ уха сурдг.

7.  Байн күн келмрч, тарһн мергн йовач.

8.  Нур мини гиһәд бәәҗ, нуһс алдг.

9.   Эвдрлин экнәс, эвин адг сән гидг.

       10.  Күн ахта, девл захта.

       11.  Мод чавчхла, зорһсн һардг,

              Үг келхлә, үг һардг.

       12.  Зөвтә үгд зүркн хандг,

               Зөвтә махлад толһа хандг.

       13.  Үзхин- нүдн, соңсхин- чикн.

       14.  Ухата күүкнд төркн элвг,

              Арһта көвүнд төрл элвг.

Камб цецг (герин даалһвр)

1. Хальмг келнд кедү киисквр бәәнә?    (Хальмг келнд 9 киисквр бәәнә )

2. Орч нерн гисн юмб?      ( Орч нерн- келлһнә хүв)

3. Орч нерн юуһар хүврнә?       (Орч нерн тооһар, нүүрәр, киискврәр хүврнә)

4. Орч нернд кедү нүр болн то бәәнә?        (Орч нернд 3нүр, 2 то-нег болн олн то бәәнә)

5. Орч нерд заатн             (би, чи, эн, тер, мадн, тадн, тедн)

"Өвәрц күүндвр»

- эндр мадн җилин ямаран цагин тускар күүндвидн?

-Ай,______________, чи медҗәхшийч? Эндр бидн намрин цагин тускар күүндвидн.

-Намрин цаг ямаран өңгтә болна?

- ____________, энүг медлго чи альд йовлач?! Намрин цаг сәәхн, шар, улан өңгтә болна.

- Ямаран байрин өдрин тускар күүндвидн?

 - _________, Мана школын тәвн тавн җилин өөнин тускар болн Очра Номтын тускар күүндвидн.

-Очра Номт гисн кемб?

- тодлҗ ав, __________,! Очра Номт мана хальмг ик номт, гегярүлгч, фольклорист, экономист, юрист.