"Тос чузун малымайны" Ч. Кара-Куске. Анайларым : литературлуг номчулга кичээли.
план-конспект урока (2 класс)

 2 класс уругларга тыва чонувус тос чузун малывысты азырап чоруурун билиндирип, Ч.Кара-Кускенин "Анайларым" деп шулуу- биле таныштырып номчудар сорулгалыг литературлуг номчулга кичээлинин план- конспектизи.

Скачать:


Предварительный просмотр:

«Литературлуг номчулга» кичээлинин план- конспектизи.

 Кичээлдин темазы: Ч. Кара-Куске. Анайларым.

Кичээлдиң хевири: чаа билиглерни шиңгээдип алырының кичээли.

Класс: 2 «а» .

Сорулгалары:1)Предметтиг: Тыва чонувус тос чузун малдыазырап чоруурун билиндирип, мал- маган азыраарга кижиге ажык- дузазын билиндирип, малывыстын толдеринин адын адап ооредир. Ч. Кара-Кускенин “Анайлар” деп шулуу- биле таныжар, аянныг, чараш номчуп ооредир.

2)Метапредметтиг: уругларнын сос курлавырын, дыл- домаан, кичээнгейин, угаан- медерелин сайзырадыр;

 3)Кижизидилгелиг: малга ынак болурунга,оларны чаптап, чарашсынып, амдыгааштан азыраксаар сеткил- сагыжын хевирлээр.

Арга-методтары: дилеп – тыварынын методу, кɵргүзүг методу, проблемниг метод.

Ажыглаан технологиялар: проблемниг ɵɵредилге технологиязы, чогаадыкчы мергежил сайзырадырының технологиязы, кадык-камгалал технологиязы.

Дерилгези: компьютер,мультипроектор, презентация, кичээлдин темазынга коргузуг материалы,  улегер домактар.

Кичээлдин чоргузуу.

1.Организастыг кезээ.

Мендилежиишкин- шулук:

Алдын хунум, ак-кок дээрим

Арга- арыым, арыг суум

Ан- меним, ангыр кужум

Ие черим, эргим авам

Эжим- оорум, башкыларым

Амыр-ла, амыр!

-Экии, уруглар! Литературлыг номчулга кичээли.

2. Билиглернин онза-чугулазы билиндирип, кичээлдин темазын тодарадыры.

-Уруглар, бис  кайы республикада чурттап турар  бис? (Бис Тыва Республикада чурттап турар бис)

- Тыва чурттувус чунун- биле байлак чувел, уруглар?

( Чараш бойдузу-биле, ан- мени-биле, казымал байлактары- биле, хоомей, каргыраазы- биле)

- Тыва чернин база онзагай байлаа- оон тос чузун малы бооп турар.

       Мындыг улустун ырызы бар, уруглар:

Тооруктуг долгай Тандым

Долганзымза тодар- ла мен

Тос-ла чузун малымайны

Доруктурза байыыр- ла мен.( Бо ырыда тыва кижи тайга- тандызындан анын аннап,тос чузун малын малдап, тодуг- догаа, бай шыдалдыг чурттап чораанын ырлаан шээй.)

- Ынчангаш, ам тоогувустен тура азырап келген малдарывыс сактып кээлинер чугаалажыр бис.

- 1)  Шулук- тывызыкты дыннанар че.

Эъди, кежи хоюг дугу

Эриг алдын- чымчак алдын

Хураганын азырап ал

Хуулгаазын каас боор сен.

-Кайы малывыс дугайында шулук болду? (Хой)

2) –Аайлаштыр дырап каан дег

Арыг суг дег хоюг дуктуг

Чудук, кажаа, хая кырлаар

Чуу деп мал-дыр мал дыр уруглар че? (Ошку)

3).Бо состу деп  адай каавыт

Итпек, хойтпак, быштак, тарак

Амданныг-ла чаагай чем

Ала чайгаар коступ келир.

- Кандыг малдын суду-биле бис хойпак, быштак кылыр бис? (Инек)

4) Шанактаптар, тергелептер!

Шаап мунар, чортуп мунар.

Артка-сынга тура душпес,

Ажыл- ишке дузалыг мал! (Аът)

- Хой, ошку, инек, аътты тыванын шупту кожуунарында азырап- остуруп турар.

-Хой, ошкуну- шээр мал дээр, инекти- бода мал дээр, аътты- чылгы мал дээр.

5)Кадыр- каска тайгаларга

Аннап мунар ажыктыг мал.

Чаат, шулун, чекпе чиир

Чуу деп мал дыр уруглар че. (Иви)

-Иви мал Тыванын Тожуда бар. Кайы –хамаанчок оът-сиген оъттавас. Тайга чернин унуштери- чаат, шулун, чекпе чиир. Ивинин   судун ижер. Оон судунден быштак база кылыр. Бышкаандан идик   даараар. Кежинден тон, дожек, чадыр шывыы кылыр.

6) Бажы инек дег,

Улуг делгем мыйыстарлыг ,

дугу узун, халайып бада берген,

кудуруу салбагар.

Сарлык – бедик-бедик дагларлыг, дошкун агаар-бойдустуг чернин ховар малы. Ол-«Кызыл дептерже» киир бижиттинген. Ол Мѳнгүн – Тайга, Бай-Тайга кожууннарда нептерээн.

7)  Ховуларның корабили

        Ховар, улуг, ажыктыг.

        Тейлер ышкаш мөгенниг

       Чуу деп мал дыр, уруглар?

Теве элезинниг, хараганныг черлерге чурттаар. Тыванын Эрзин, Тес-Хем кожуунарда азырап  остуруп турар.

-Эр-хейлер!

- Ам бо тып алган малдарывыстын толдерин канчаар адаар бис

- Малдарывыстын толунун адын адаар.

Хойнун толун чуу деп адаарыл?( хураган)

Ошку- анай

Инек-бызаа

Аът-кулун

Иви-анай

Сарлык-бызаа

Теве-бодаган

-Ам бо ребус- биле тывызыкты тыпкаш, бо кичээлде чунун дугайында шулук номчуур бис, билип алыр бис. Ребусту, тывызыкты тыптырар.

-Ан( ай чуруу)

-Тывызык:Агыынактын уну чараш (анай)

3.Ооредилгеглиг сорулганы салыры

 

- Ынчангаш, бо кичээлде чунун дугайында шулук биле таныжар-дыр бис, уруглар? ( Бо кичээлде анай дугайында шулук-биле таныжып, ону номчуур бис)

-Эр- хейлер!

4.Сула шимчээшкин ( шимчээшкиннерни коргузер)

Балыктар дег эштиил

Пагалар дег шураал

Аът ышкаш маннаал

Ары ышкаш ужал

Бомбук ышкаш шураал боолденип ойнаал.

5. Чаа билиглерни ажыдары.

-Номнарын ажыдар арын 70.

-Шулуктун адын номчунар( Анайларым)

-Автору кым- дыр (Чооду- кара Куске)

Чооду Кунзекович Кара-Куске 1936 чылда Тес-Хемнин Самагалдайга торуттунген. Оон уругларга бижээн шулуктери хой. (Хунээрек, Соок донар бе, Карманымда чуу барыл? «Аътка тураскаал» деп номнун автору.

6.Словарьлыг ажыл.

-Шумаш дээрге кандыг дээн ол?( бичии)

-Мончуктуг- сырга дег достактыг.

7. Башкынын аянныг номчулгазы.

8.Айтырыглар- дузаза- биле шулуктун сайгарылгазы.

-Шулукте кандыг анайларны чаптап бижээн?(ийис)

-Ийис анайлар бот- боттарынга кандыг болурул?

-Анай кандыг аажы- чанныг-дыр? Канчаар дыр?( ускулежир, шураар, дешкилежир, шурап халыыр, чыдыр)

-Бичии оолдун ада-иези чуге амыраар деп бодаар силер?( боду азыраар)

- Силер боттарынар анай азыраан силер бе?( уругларнын харыылары)

Кижизидилгелиг туннел: Анай- чаш мал. Чаш мал кээргенчиг, чаптанчыг, кем чок болур.Азырап аар болзунарза, ону кадарар, чемгерер, камгалаар ужурлуг бис.

-Шулук каш строфадан тургустунганыл? ( беш строфадан тургустунган)

-Одуругларнын эге ужуктери канчаар аяннажып чоруур-дур.( Кожаланчак-1-2 дугаар одуруг, 3-4 дугаар одуругнун эге ужуктери домей)(Чергелешкек- шупту одуругларнын эге ужуктери домей)

9.  Баштайгы быжыглаашкын.

Уругларнын номчууру.

-Ам шулукту боттарынар номчунар.

-Ам, уруглар,илчирбелей аянныг номчуур бис. 1 кижи 1 строфаны номчуур.

(Илчирбелей номчууру)

10. Ажыл-чорудулганын рефлексиязы. Кичээлдин туннели.

Синквейн тургузары. Дуруму- биле таныштырар.

 1 одуруг- теманы чангыс сос- биле адаар.

2 одуруг-теманы 2 сос-биле тодарадып бижиир( демдек ады)

3 одуруг-теманы коргускен чувенин кылдыныын коргуске состер.

4 одуруг- темага хамарылгазын коргускен дорт состен тургустунган домак.

5 одуруг- теманан алыс утказын катпатаан синоним сос.

Синквейн тургузары.2 болукке ажыл.

  1. Анай.
  2. Чаптанчыг, чараш
  3. Шураар, дешкилээр, ускулежир
  4. Ошку малдын чаш толу
  5.  Чаш мал..

-Кайы болук синквейнин чараш, шын тургузупкан.

-  Эр-хейлер, ам кичээлин туннелин кылыптаалынар.

- Бо кичээлде чунун дугайында чугаалаштывыс?

-Чуу деп шулук биле таныштывыс?

- Автору кым?

-Бо кичээлде чуу чувеге ооренип алдывыс? Чаа чуну- билип алдынар?

( Уругларнын харыылары)

«Чадажыгаштар»- биле теманы билип алганын когузер.

11.Онаалга.

 Шулук «Анайларым»  шээжилээр, арын 70.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

рабочая программа по "Литературлуг номчулга" Л. С. Кара-оол.

развернутая рабочая программа к учебнику "Литературлуг номчулга" автор Л. С. Кара-оол. 2013г...

Ажык кичээл "Хирлиг хавактыг Федя" Н.Носов, литературлуг номчулга 2 класс

Открытый урок по литературному чтению в тувинских классах. 2 класс. "Хирлиг хавактыг Федя" литературлуг номчулга....

Литературлуг номчулга, ажык кичээл. Тема "Дуза када бергеним"

Сорулгалары : - Чугаанын утказынга дууштур уругларны ада-иезинге дузалажып, ажыл-ишке харысаалгалыг болурун билиндирер. -Чангыс огде чурттап турар уруглар бот боттары дузалажып, карактажырын...

Литературлуг номчулга кичээли"Койгунак"

Разработка урока по литературному чтению на тувинском языке для 1 класса. Тема урока "Койгунак"...

В. Бианки "Уш час" литературлуг номчулга кичээли, 2 класс.

Ɵѳредилгениң федералдыг күрүне стандардынга (ФГОС) дүүштур тургускан болгаш системниг, боду кылып ѳѳредир технологияга даянган (СДТ) чаа билиглерни шиңгээдириниң (ОНЗ) 2-ги класска литературлуг номчул...