Классный час "Юрта" (Огбелерден дамчып келген оскен оомге ынаам кончуг)
классный час (2 класс)

Шаратай Клара Кызыл-ооловна

Юрта- традиционное жилище тувинского народа. Изучить основные элементы юрты, а также знать   традиции и обычаи. связанные с юртой, актуально.

Ог дугайында эге класс оореникчилеринге таныштырар.

Скачать:

ВложениеРазмер
Microsoft Office document icon ogbelerden_damchyp_kelgen_osken_oom.doc41 КБ

Предварительный просмотр:

Класс шагы «Өгбелерден дамчып келген, ɵскен ɵɵмге ынаам кончуг»

Эге класс оореникчилеринге

Сорулгазы: Огнун дериг-херекселдери- биле таныжар, огге хамаарышкан чанчыларны ооренир.

    Дерилгези: музейде ог

1. Эге созу.

          1. Тыва ɵг. «Куш уязынга ынак», деп тыва улустун улегер домаа бар. Тыва кижи база торуттунген, оскен оонге ынак.

      Амгы уеде кымнар огде чурттап турарыл уруглар?

     - малчыннар, аалдарында торелдери.

- «Алдын-Булакта».

        Тыва кижи шаандан тура дон черге оон тип, долем черге малын чалап, азырап, ажы-толун остуруп , доруктуруп амыдырап чорааннар. Огну кожеринге, чудуреринге кончуг эптиг кылдыр кылган.

Огнун хевири, тургузуу, иштики, даштыкы каасталгазы, турар туружу онзагай уткалыг. Тыва кижинин хой талалыг чанчылдары, чуртталгазы- биле холбаалыг.

Ону бистин ада-огбелеривис мун-мун чылдарда чурумчудуп чанчыктырган.

- огну тигерде эжиин кайнаар корундур тигерил?

- чугле мурнуу-чоон чукче кɵрундур ɵгну тигер. Өг кошкун амыдыралга дыка таарышканындан ангыда, долгандыр турар бойдус- биле ожаашкаа- биле база кайгамчык. Ак-кок дээрнин адаанда, даглар эдээнде тура рак огну, кудайже шаштыккан сувур дагларны, кыдыг кызыгаар козулбес ховуларда чылгы малды коорге магалыг-ла!.

Багай аът безин аал коруп каанда сергей бээр. Ог чанында баглаашта аъттар былгыржып, ырак орукче девиржип, эзер чугенин кынгырадып турары эр кижини сорук киире бээр. Ог чанында баглааш чугле аът баглаарынга херек эвес, а кижилерини таныштырып, торелдештирип, оннуктештиреринге чугула эт-тир.

Огде эр, херээжен ээлеринин булуннары, аалчы кижинин унер-кирери, эртер-эртпес черлери кызыгаарлыг. Ол-ла бугу чанчылдарга хамааржыр.

Огде чуулдер –

Ортемчейнин кезектери:

Ору дундук-

Олчейлиг хун боду ол-дур.

Херелдери-

Херлип баткан ынаалар-дыр.

Баганалар, базырыглар, кожаланнар-

Бомбурзектин багланыпкан куржаглары.

Каас хээлиг хараачазы – экватор

Эргин безин, эртер, ажар арттар ышкаш…   (В Серен-оол)

2.Огнун тургузуу.

  1. Ыяжы. Хана, хараача, ынаа, багана, эжик. Хана-6, олар 12 баштыг болур, 76 ынаа херек.  8 ханалыг, 14 баштыг огге чеже ынаа херек- тир?

Оларга хамаарышкан тывызыктар.

Мугулайны мун кижи чушкуулады.(хараача, ынаа)

Узун оол хыл эзенгилиг (ынаа)

Узун-оол ужу бажында сыртыктыг (ынаа, хана, хараача)

Артында адан чудуруун аннып олур. (хана когу)

Ог ишти шупту туткуууш (огнун хана карактары)

Кудук иштинде кула бенин кулаа коступ чыдыр (хараача, багана бажы).

Уне калбан, кире калбан (эжик)

Хараача- бедик коску, харап турар дээн.Баган огну зат-шуургандан камгалап хараачаны быжыглап турар.

  1. Огнун шывыы: дээвиирлери, адакызы. «Кежээ келир, эртен- чанар»- ореге. Дээвиирнин багларын базырыглар дээр. Кожалан- адакыларнын даштындан чоруткан баглар. Аъттын чел, кудуруундан эжип алыр.
  2. Огнун чадыы: ширтектер, уш кезек, дорге, чъук баарынга, орун баарынга салыр. Ону хой дугунден кылыр. Кыдыын чээктеп каар.

Огнун ыяжын, шывыгларын, чадыгларын кожерде аът, шарыга чудуруптеринге белен кылдыр кылган боор.

3. Огнун иштики эдилелдери

4. Огге хамаарышкан чанчылдар, езулар

  • Огге олурган улуг кижинин мурну- биле эртпес.
  • Отту хундулээр, отче дукпурбес
  • Аалдын ээзи орге олурар, кыс ээзи улгуур чанынга олурар
  • Уруглары оларнын аразынга олурар

Шулук «Ог» . Тулуш Карыма

Хонаштарга чаглак болган

Кошкун Тывам эдилели-

Кидис огге торуттунгеш

Кижи болуп озуп келдим.

Ынак авам опей ыры

Ынааларда монге синген

Дорден тургаш эргин артап

Торээн черим баштай кордум.

«Эрги шагнын эдилели-

Элбер-самдар кидистер» деп

Чамдык улус кенен сеткип

Чаглак огну чектей бээрлер.

Огбелернин ажыл кожуп

Оор-онер салгал торуп

Олчей кежиин бодараткан

Огнун эжиин ойбайн чоруул.

Туннел: чоннун чаагай чанчылдарын камгалап, кадагалап, харын-даа ону чаа уеге таарыштыр, чончу утка шынары- биле хевээр амыдыралга боттандырар чорук эки, макталдыг.

Ажыглаан литература:

  1. Иргит Самбу «Тыва оюннар»Кызыл-1992ч
  2. Аракчаа Л.К. «Истоки экологического воспитания», Тувинское книжное издательство. 2004г
  3. Материалы конгресса «Юрта- традиционное жилище кочевых народов Азии», Кызыл- 2004г


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Конкурс "Самый классный классный руководитель"

В феврале 2011года в нашем городе проходил районный конкурс учителей "Самый классный классный руководитель". Интересно, местами сложно, но нужно. От СОШ №1 принимали участие два педагога начальной шко...

Сценарий классного часа "Семья без детей, как день без солнца " + анализ. На конкурс "Самый классный классный"

Классный час на конкурс "Самый классный классный".Тема "Семья без детей, как день без солнца"Э п и г р а ф: Семья без детей, как день без солнца (античный афоризм)  (на правой половине доски)Ход ...

Портфолио классного руководителя. Конкурсные материалы на районный конкурс "Самый классный классный"

Результаты педагогической деятельности, формы работы классного руководителя, достижения класса и учащихся....

Выступление на заседании городского методического совета классных руководителей «Роль классного руководителя в адаптации и социализации детей мигрантов. Диссеминация педагогического опыта» по теме «Роль классного руководителя в адаптации и социализации

Выступление на заседаниигородского методического совета классных руководителей «Роль классного руководителя в адаптации и социализации детей мигрантов. Диссеминация педагогического опыта»п...

Выступление на заседании городского методического совета классных руководителей «Роль классного руководителя в адаптации и социализации детей мигрантов. Диссеминация педагогического опыта» по теме «Роль классного руководителя в адаптации и социализации де

Если учесть, что в настоящее время, по данным статистики, дети мигрантов, недавно прибывших из стран СНГ и российских регионов, составляют 20–30 процентов общего числа учеников, т...