Нод . Родной язык . Тыва хеп
план-конспект занятия (подготовительная группа)

Донгак Чаяна Эресовна

НОД. Родной язык "Тыва хеп"

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл НОД. Тыва хеп25.59 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение

детский сад «Хунчугеш» с. Эрги-Барлык Барун-Хемчикского района

Школага белеткел болуктун

тыва дыл кичээли

«Тыва хеп»

Тургускан: Донгак Ч. Э.

Эрги-Барлык 2023г

Ооредилгенин кол адыры: Чугаа сайзырадылгазы

Болук: белеткел

Тема: «Тыва хеп»

Сорулгазы: уругларнын тыва хеп дугайында билиглерин делгемчидер.

Ооредиглиг ажыл-чорудулгазы: тыва хеп – тыва кижинн чоргааралы, чылдын уе аайы-биледаарап кедип чораанынын онзагай хевирлери-биле таныштырар.

Сайзырадылгалыг ажыл-чорудулгазы: уругларнын чугаа домаан шулуктер, улегер домактар дузазы-биле сайзырадыр, сос курлавырын байыдар.

Кижидилгелиг ажыл-чорудулгазы: бодунун тыва хевин унелеп, анаа чоргаарланып, камныг-хумагалыг болурунга кижизидер.

Методтар болгаш аргалар: тайылбыр, коргузуг хевирлери, состуг арга, оюн аргазы, деннелге аргазы.

Кичээлге херек материалдар: тыва хептернин хевирлеринин дугайында чуруктар, телевизор, тыва эр, кыс улустун эдилелдери, улегер домактар.

Кичээлдин чорудуу:

Организастыг кезээ

Уруглар

Башкы

кылдыныглар

Экии, башкы!

Идик-хеп дугайында шулук

Экии, уруглар!

Чырык хунум , аяс дээрим,

Алдын черим кырынга

Мен-сээн эжин мен, сен – мээн эжим сен,

Сээн караан коску, мээн караам коску,

Бис найыралдыг оннуктер бис.

Ам мен силерге шулук чугаалап берейн.

Торгу тонун кеткеш,

Дордум курун куржанган.

Анаа немей дораан

Авазы борт кедирген.

Тыва идии база

Дыка тааржыр болган,

Тон, борт, кур, идик-

Доржунун хептери.

Чуу дугайында

Шын-дыр, уруглар. Ынчангаш богун тыва хеп дугайында билип алыр бис. Тыва кижи шаанадан тура бодунун национал хеви- тыва тонну, бортту, кадыг идикти кедип чораан.

Бот-боттарынче хулумзуруур

2. Кол кезээ

Уруглар

Башкы

Кылдыныглар

Тыва борт

Тыва идик

Ам чцурукттарнын дузазы-биле тыва улустун идик- хевин адап  корээлинер, уруглар:Тон болза чылдын уелери-биле ангы хевирелерлиг болур (негейтон, кышыкы тон, шыва тон, бичии уругларнын тону-  чучак.) Мээн-биле тоннарнын аттарынын адап корээлинер, уруглар.

Тываларнын идик-хевинге, эт-севинге хумагалыг чораанын «Боргу чокта- сузу чок, куру чокта – солгу чок» деп улегер домакка чугаалап чораан. Бо чурукта кандыг хевирлиг борттер бар-дыр, уруглар?

Борт-кижинин хун буруде кедер хеви боордан ангыда, каастанылганын, албан езузунун, эрге –дужаал ылгавырын коргузеринин, хунду-чергенин болгаш сузуглелдин база хеви болур.  Тыва борт- тыва чоннун шаг-тоогуден эдилеп чорааы национал хеви, оон бурунгу кулльтуразынын бир кезии болур.

Тумак – кышкы эр борт, Довурзак (доорзак) – чайгы борт. Эр-даа, кыс-даа улус кедер. Кыс борт- кыс улустун даады кедер боргу. Борттеринин оон-даа оске хевирлери бар боор, уруглар.

Ам, уруглар, столдарже олуруптунар. Мурнунарда саазында чуну чуруп коргускен-дир, уруглар?

Кадыг идик.

Унун каастаан угулзалыг

Угу чылыг, дуктен буткен,

Огбелерим сырып даараан

Ору аастыг кадыг идиим.

Чашпан, сиген сый-ла баспас

Чараш, ытпак, хертеш аайлыг,

Ээжээн дургаар ыскыттап каан

Эдилели быжыг идиим.

Мээн-биле кады шулуктенер, чаа состерни катаптап чугаалаалынар, уруглар (угулзалыг, сырып даараан, ытпак, ертеш, ээжээн, ыскыттаан).

Столдарда кижи бурузунде он чок чуруктар бар. Ында болук бурузун кичээнгейлиг кор. Артык чуулду тыпкаш, оннеп ал. Чуге ол чуулду артык деп бодап турар силер? Тайылбырлап корунерем, уруглар.

 Оожум-топтуг чуруур дээш

Оорга - моюм шылай берди,

Ол-бо чукче эглип, херлип,

Олуруп-туруп шимчениил!

Кичээлге бис тыва борт, тон, идик дээш,

Кичээнгейлиг билип алдывыс.

Бирээ, ийи, уш!

Бичии-даа бол дыштаныыл.

 Салааларга оюн «Салааларым»

Салааларым саны каш деп,

 Санап тургаш билип аар мен.

 Бир холумда:

 Бирээ, ийи, уш, дорт, беш.

Олар шупту каттышкаштын

 Он-дур санап кордувус-даа.

Башкы чуруктар-биле ажылды чорудар

Уруглар тыва хептерни оннеп чуруурлар.

Сула шимчээшкин

3. Туннел кезээ:

Уруглар

Башкы

Кылдыныглар

Борт, тон, кадыг идик

Чучак

Тыва борттун эр, кызын, албан-дужаалдын деп ыглап болур.

Чашпан сиген баспазын дээш

Бис богун чунун дугайында оорендивис, уруглар?

 Кым чугаалаптарыл?

Тыва хепти адап корунерем, уруглар?

Бичии уругларга тыва тонну чуу деп адаарыл, уруглар?

Тыва борттерни канчаар ылгап адаарыл?

Тыва идиктин бажы чуге ытпак, уруглар?

Эр-хейлер, уруглар! Силер богун кончуг эки, идепкейлиг ажылдадынар.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Конкурс чтецов "Есть у каждого язык, что родной навеки" (К Международному дню родного языка)

Данный материал будет полезен воспитателям подготовительной группы для проведения подобного мероприятия....

Сценарий праздника родного языка для старших дошкольников «О русский мой, родной язык»

Цель:  Создать условия для познавательно-речевого развития...

Праздник родного языка- 21 февраля-Международный день родного языка

Международный день родного языка, провозглашенный в 2000 г. Генеральной конференцией ЮНЕСКО, ежегодно отмечается 21 февраля. Эта дата стала отличным поводом для организации в дошкольном учреждении пра...

Сценарий ко дню родного языка в старшей группе д/с "Живой язык - родное слово»

Отличный новый наполненный играми, песнями, танцами,частушками, загадками, прибаутками,сценарий ко дню родного языка в старшей группе д/с "Живой язык - родное слово» с веселыми ведущими ско...

Конспект НОД по ФЦКМ по теме «Родной язык у всех один?» посвященный «Дню родного языка» в подготовительной к школе группе

Задачи: Познакомить детей с понятием «родной язык». Познакомить с особенностями и отличиями русского и башкирского языка. Воспитывать любовь к малой Родине, уважительное отношение к предст...

Сценарий литературно- музыкального интеллектуального вечера посвященного Международному дню родного языка на тему: «Родной язык - моё богатство» (для детей старшей, подготовительной группы)

Цель: Познакомить детей с «Международным днем родного языка». Дать понятие, что такое родной язык и почему его называют родным. Развивать у детей любознательность, стремление к новым знани...

Конспект занятия для детей 6-7 лет «Наш родной язык», посвященный международному дню родного языка

В мире существует около 4 тысяч разных языков. И сегодня, в Международный день родного языка, мы с вами поговорим о нашем родном языке. Родной язык – это одно из первых открытий в нашей жизни. П...