Әдәби укудан эш программасы.
рабочая программа по чтению (4 класс)

Планируемые результаты

Личностные:

•    испытывать чувство гордости за свою Родину, российский народ и историю России при работе с текстами об истории и культуре нашей страны, древних и современных городах, известных людях;
•    осознавать свою этническую и национальную принадлежность;
•    относиться с уважением к представителям других народов;
•    уважительно относиться к иному мнению;
•    понимать практическую значимость получаемых знаний по татарскому языку;
•    соблюдать правила поведения на уроке и в классе;
•    развивать навыки сотрудничества с одноклассниками и со взрослыми;
•    конструктивно разрешать проблемные ситуации;
•    оценивать свои успехи в освоении языка.
•    сформировать целостный социально ориентированный взгляд на мир в его органичном единстве и разнообразии природы, народов, культур и религий; воспринимать окружающий мир как единый «мир общения»;
•    эффективно общаться с окружающим миром (людьми, природой, культурой) для успешной адаптации в обществе;
•    сформировать  и использовать свои коммуникативные и литературно-творческие способности;
•    осваивать духовно-нравственные ценности при работе с текстами о мире, обществе, нравственных проблемах;
•    стремиться совершенствовать свою речь и общую культуру;
•    сформировать эстетические чувства при работе с поэтическими и прозаическими произведениями.

Метапредметные:

     Регулятивные УУД:

•    ориентироваться в пространстве учебника с помощью знаков навигации;
•    понимать цели и задачи учебной деятельности;
•    находить ответы на  проблемные вопросы; 
•    самостоятельно оценивать свои достижения или промахи;
•    пользоваться знаково-символическими средствами в учебных целях (схема речевого общения, рисунок-схема состава слова, рисунок-схема частей речи);

Познавательные:

•    пользоваться справочной литературой (словарями);
•    развивать логическое мышление при сравнении различных языковых единиц (слово, словосочетание, предложение; главные и второстепенные члены предложения и др.) и при классификации языковых единиц по различным критериям;
•    развивать речь при анализе художественных и научных текстов и при составлении собственных текстов различных видов.

Коммуникативные:

•    делать самостоятельные выводы;
•    находить выход из проблемных ситуаций;
•    определять цель и дидактическую значимость предлагаемых учебных заданий;
•    выступать в разных ролевых функциях (учитель — ученик), предусмотренных заданиями;

Предметные:

Обучающийся  научится:

•    понимать, что язык является главным средством общения людей, помогающее выразить мысли и чувства;
•    относиться к татарскому языку как к великой ценности и культурному достоянию народа;
•    анализировать речевую модель общения: речь партнера (собеседника) по общению, цель и тему общения, его результат;
•    понимать речевые задачи общения: что-то сообщить (проинформировать, известить), одобрить (поддержать, похвалить, согласиться, подтвердить), возразить (оспорить, покритиковать, убедить), объяснить (уточнить, побудить, доказать, посоветовать, воодушевить);
•    выбирать языковые средства в зависимости от ситуации общения;
•    контролировать и корректировать своё высказывание в зависимости от ситуации общения;
•    правильно использовать в общении вспомогательные средства: мимику, жесты, выразительные движения, интонацию, логические ударения, паузы в соответствии с культурными нормами;
•    различать диалогическую и монологическую речь;
•    составлять диалоги, основанные на известных правилах продуктивного общения;
•    составлять устные тексты различных типов: повествование, описание, рассуждение;
•    пересказывать текст с помощью опорных слов, с ориентировкой на главную мысль высказывания;
•    писать изложения по составленному плану;
•    составлять рассказы по серии картинок, на предложенную тему, по личным впечатлениям.

Обучающийся получит возможность научиться:

•    совершенствовать свою устную речь на фонетическом, лексическом и синтаксическом уровнях;
•    говорить выразительно, понятно, логично, чётко формулируя мысль в словесной форме; говорить связно в нормальном темпе, соблюдая необходимые нормы орфоэпии;
•    делать полный и краткий пересказ текста;
•    устранять в текстах шаблонные фразы и выражения, передавать своё отношение к высказанному;
•    совершенствовать культуру речевого общения: соблюдать нормы речевого этикета, уметь выразить просьбу, пожелание, благодарность, извинение; уметь поздравить или пригласить друзей, вести разговор по телефону, правильно обратиться к собеседнику;
•    соблюдать культуру письменного общения: писать буквы, предложения в соответствии с правилами русской графики и орфографии, соблюдать аккуратность в ведении записей, чёткость и аккуратность выполнения письменных работ.

                                                                                       Содержание

Виды речевой и читательской деятельности. Восприятие речи на слух, понимание текста, ответы на вопросы по содержанию, умение задавать вопросы по содержанию прослушанного, определение последовательности событий.

Аудирование. Умение воспринимать на слух звучащую речь: чтение текста вслух учителем и одноклассниками, высказывания собеседников, адресованные себе вопросы. Понимание смысла звучащей речи: удержание обсуждаемого аспекта, способность отвечать на вопросы по ее содержанию и задавать собственные вопросы.  

Чтение вслух. Укрепление чтения как основы для перехода от слогового чтения к чтению целыми словами, а также постепенного увеличения скорости чтения. Формирование мотива читать вслух в процессе чтения по ролям и чтения по цепочке. Освоение особенностей выразительного чтения (чтение отдельных предложений с интонационным выделением знаков препинания на начальном этапе, жанровые требования и ограничения самого читаемого текста: лирическое стихотворение читается не так, как былина, а гимн – не так, как колыбельная песенка или прибаутка, и т.д., и осознанный выбор подходящих к случаю интонации, тона, пауз, логических ударений).  

Чтение про себя. Умение самостоятельно читать текст небольшого объема. Умение находить в изучаемом тексте необходимые сведения, а также умение находить в словарях нужные словарные статьи и извлекать из них требуемую информацию в рамках выборочного чтения.  

Говорение. Освоение разновидностей монологического высказывания: в форме краткого или развернутого ответа на вопрос; в форме передачи собственных впечатлений, передачи жизненных наблюдений и впечатлений; в форме доказательного суждения с опорой на текст (зачитывание нужного места в тексте). Освоение особенностей диалогического общения: умение слушать высказывания собеседника и выражать к ним свое отношение (согласие /несогласие). Умение спорить, опираясь на содержание текста. Этическая сторона диалогического общения – использование норм речевого этикета и воспитание сострадательного отношения к проигравшей в споре стороне.  

Письмо (культура письменной речи.). Различение видов текста (текст-повествование, текст-описание, текст-рассуждение) и их практическое освоение в форме мини-сочинений; краткие сочинения по личным наблюдениям и впечатлениям; сочинения по живописным произведениям; письменное составление аннотаций к отдельным произведениям и сборникам произведений; обучение культуре предметной и бытовой переписки (написание писем и поздравительных открыток, формулы вежливости).

Работа с текстом художественного произведения. Анализ заголовка, анализ текста (через систему вопросов и заданий), определение его эмоционально-смысловых доминант (основная мысль в басне, главные переживания в лирическом стихотворении, противоположные позиции героев и авторский вывод в рассказе, основная интонация в колыбельной песне, былине, гимне и т.д.). Определение особенностей построения текста, выявление средств художественной выразительности. Умение определить характер героя (через его словесный портрет, анализ поступков, речевое поведение, через авторский комментарий), проследить развитие характера героя во времени, сравнительный анализ поведения разных героев. Обнаружение (с помощью учителя) авторской позиции в прозаических текстах и направления авторских переживаний в лирических текстах. В результате работы с текстом: умение выделять в тексте разные сюжетные линии; видеть разные точки зрения или позиции; устанавливать причинно-следственные связи в развитии сюжета и в поведении героев; понимать авторскую точку зрения; выделять основную мысль текста; обнаруживать выразительные средства.  

Работа с учебными и научно-популярными текстами. Обучение структурированию научно-популярного и учебного текстов, выделению в тексте отдельных частей, ключевых слов, составлению плана пересказа.

Формирование библиографической культуры. Умение пользоваться аппаратом учебника (страницей «Содержание» или «Оглавление», системой условных обозначений), навыки работы с дополнительными текстами и иллюстрациями. Представление о книге-сборнике, книге-произведении, о периодической печати, о справочной литературе. Систематическое использование словарей. Представление об алфавитном каталоге библиотеки. Практическое использование фондов школьной библиотеки в учебном процессе. Знакомство с книгой как с особым видом искусства, изучение ее элементов.  

Внеклассное чтение. Организация подготовки учащихся к самостоятельному чтению книг, расширению и углублению читательского кругозора, познавательных интересов. Развитие устойчивого и осознанного интереса к чтению художественной литературы, знакомство с детской книгой как явлением культуры, ее структурой, видами, жанрами, темами.

Устное народное творчество. Широко используется как материал для обучения грамоте, родному языку и словесности. Систематизация знаний учащихся о малых фольклорных жанрах татарского народного творчества и понятии «устное народное творчество». Формирование элементов литературоведческих представлений. Представление о фольклорных произведениях. Жанровое разнообразие фольклорных произведений (докучная сказка; сказки о животных, волшебные и бытовые сказки; малые фольклорные формы: загадки, считалки, колыбельные песенки, пословицы и т.д.). Представление о жанрах басни (Басни – авторские произведения, укорененные в сказке о животных и в фольклорном мире ценностей.). Авторская литература: жанры рассказа и литературной сказки, авторская поэзия. Особенности стихотворного текста (ритм, рифма). Различение рифмы и понимание содержательности каждого конкретного вида рифмы. Освоение понятий «тема» и «основная мысль», а также «основное переживание» героя произведения. Практическое различение произведений разного жанрового характера (без освоения понятия «жанр»). Практическое освоение представления о сюжете и о бродячих сюжетах. Представление о герое произведения, об авторе-рассказчике. Практическое различение в текстах и уяснение смысла использования средств художественной выразительности: олицетворения, сравнения, гиперболы, контраста, звукописи, фигуры повтора.  

Работа с текстами разных видов и жанров литературы. Определение принадлежности текста к фольклорному миру или кругу авторских произведений. Понимание жанровых особенностей текста (волшебная сказка, докучная сказка, рассказ, колыбельная песенка, гимн и т.д.) Понимание разницы между художественным и научно-популярным текстами. Умение доказательно показать принадлежность текста к кругу художественных или научно-популярных текстов. Понимание отличий прозаического и поэтического текстов. Умение реконструировать (с помощью учителя) позицию автора в любом авторском тексте, а также понимать переживания героя (или лирического героя) в лирическом стихотворении.  

Работа с произведениями разных видов искусства (литература, живопись, прикладное искусство, скульптура, музыка). Представление о литературе как об одном из видов искусства (наряду с живописью, музыкой и т.д.). Сравнение особенностей мировосприятия писателя, живописца и композитора. Сравнение произведений, принадлежащих к разным видам искусства.

Элементы творческой деятельности. Чтение художественного произведения (или его фрагментов) по ролям и по цепочке. Умение читать выразительно поэтический и прозаический текст. Умение осознанно выбирать интонацию, темп чтения и делать необходимые паузы в соответствии с особенностями текста. Умение рассматривать иллюстрации в учебнике, сравнивать их с художественными текстами. Практическое освоение малых фольклорных жанров (загадки, считалки, колыбельные песни), сочинение собственных текстов и инсценировка их с помощью выразительных средств (мимики, жестов, интонации). Способность устно и письменно (в виде высказываний и небольших сочинений) делиться своими личными впечатлениями.  

            Круг детского чтения. Произведения устного народного творчества. Малые жанры фольклора (прибаутки, считалки, скороговорки, загадки, заклички); народные сказки (докучные, сказки о животных, бытовые, волшебные); пословицы и поговорки. Авторские произведения, басни. Литературные авторские произведения. Произведения классиков отечественной литературы XIX–XX вв. (стихотворения, рассказы, волшебные сказки в стихах, повесть). Произведения классиков детской литературы (стихотворения, рассказы, сказки, сказочные повести). Произведения современной отечественной (с учетом многонациональности России) и зарубежной литературы (стихотворения, рассказы, сказки, сказочная повесть). Разные виды книг: историческая, приключенческая, фантастическая, научно-популярная, справочно-энциклопедическая литература; детские периодические издания (детские журналы). В результате обучения на уровне начального общего образования будет обеспечена готовность школьников к получению дальнейшего образования на уровне основного общего образования и достигнут необходимый уровень их общекультурного и литературного развития.

  1.Лето и осень родных просторов. – 7 ч

М.Гафури “Родной язык”, И.Гази “Солнце, уходящее за жаворонком”.      

Р.Миннуллин “Зеленая лошадка лета”, Г.Исхаки “Осень на Поволжье””, А. .Бикчантаева “Осень”.

2.Татарское устное народное творчество. – 11ч

Песни. Пословицы и поговорки.Загадки. “Сказка “Три вопроса”. “Сказка “Тринадцать”. “Сак- Сок”

3. Выдающиеся татарские поэты и писатели. -26 ч

Г.Тукай “Мои воспоминания”,  “ Книга”, “ Родная деревня “,  “Мышь, упавшая в молоко, “Лев и мышь” , “ Счастье” , Ф.Амирхан рассказ“Зухра на Луне”, К.Тинчурин “Встреча” ,“Ш.Камал”Мелодия курая”, Г.Ибрагимов “Начало весны”, Х.Такташ “Зимняя песня”, Х.Туфан “У каждого свой язык”, “Привет стране”, “Под лучами солнца”,” Вы узнаете?”, Ш.Маннур” Язык отцов и матерей”, М.Джалиль “Маленькие друзья»,” “Садовод” “Лес”, И. Гази " Трясогузка", Ф.Хусни” “Нерассказанный рассказ.”,”Мамино поручение”, С.Хаким “Идет дождь”, “Тукаю”, Г.Баширов “ Весенний сабантуй”, А.Еники “Красота”, Н.Исанбат” “Хуҗа Насретдин”, А. Гилязев “ Четверо”.

4. Зима и весна родной сторонки. -5 ч

Н.Думави “Первый снег”.Г.Хасанов”Декабрь”, В.Нуруллин”Волки, быки и мы”, Г.Камал “  В деревне Масра ранняя весна”, Г. Ибрагимов “ Начало весны”.

5. Литература представителей народов России и зарубежных писателей. -7 сәг

Я.Гримм рассказ “Красная шапочка”, Х.Андерсен “ Новая одежда царя”, А.Пушкин “”Сказка о рыбаке и рыбке", М.Твен “Приключения Тома Сойера", Антуан де Сент-Экзюпери “Маленький принц”.

6.Поэзия– 4ч

 Габдерахим Утыз Имяни Аль-Булгари «Вхождение в историю”,  Дардеманд “В стране красивых гор”,  «Вышло солнце”, “ Солнечные лучи”, ”Пшеница”,  “ Гали”,  Н.Думави “Летняя лунная ночь”. Эпитет.Ф.Карим “ Про гармонь”. Р. Ахметзянов  “Песня жаворонка”,” Одна философия”,  “В мире поэзии”

7. Писатели- детям. 

К.Насыйри “Абугалисина”, А.Алиш “ Болтливая утка”, Ш.Галиев “ Самое первое слово”, “Прощание карандаша с белой бумагой”, “ Мы -внуки Тукая”, “Путешествие в страну слов", “Сокровище”, М. Юнус “Семь чудес“,”Египетские пирамиды". Стихи Ф. Яруллина о детях.

                                                                                               Тематическое планирование

Көтелгән нәтиҗәләр

Шәхси нәтиҗәләр:

• туган республикага, туган илгә, халкына, ил тарихына карата гражданлык нигезләре, үз милләтен ярату, татар булуы белән горурлану хисләре формалаштыру;
• табигать, халык, культура, дин төрлелеген берләштергән дөньяга социаль караш формалаштыру;
• башка халыкларның культурасына, тарихына хөрмәтле караш, башкалар фикеренә карата түземлелек формалаштыру;
• укучының тоткан урынын, укучы ролен кабул итү, укуга карата кызыксыну уяту, укуның шәхсән мәгънәсен аңлауны формалаштыру;
• әхлакый нормаларны кузаллауга нигезләнеп, укучының үз эшләгән эшләре өчен шәхси җаваплылыгын, мөстәкыйльлеген үстерү;
• эстетик ихтыяҗ һәм хис формалаштыру;
• башкалар хисен аңлау, кайгырта белү, шәфкатьлелек, мәрхәмәтлелек, әхлакый хисләрен үстерү;
• балаларның дуслары, олылар белән хезмәттәшлек итү күнекмәләрен формалаштыру, конфликтлы ситуацияләрне булдырмау һәм алардан чыгу юлларын таба белүләрен үстерү;
• куркынычсыз һәм сәламәт яшәү рәвеше формалаштыру, төрле тормыш ситуацияләренә һәм әдәби әсәрләрдәге геройларның гамәлләренә кешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;
• иҗади хезмәткә, эшнең нәтиҗәсенә мотивация булдыру, материаль һәм рухи байлыкларга сак караш формалаштыру.

Предмет нәтиҗәләре:

• татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу;
• телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү;

  Предметара нәтиҗәләре:

• укучыларда әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре  ярдәмендә  мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру һәм әдәбият–сәнгать белән даими кызыксыну формалаштыру;
• татар теленә бәйләнештә, туган телнең матурлыгына һәм байлыгына хөрмәт тәрбияләү;
• мәдәниятара бәйләнешләрне саклау, укучының башка милләтләр мәдәнияте һәм әдәбиятыннан мәгълүматлы, башка халыкларның сүз сәнгатенә хөрмәтле мөнәсәбәттә, толерант булуына ирешү.

Универсаль уку гамәлләре

Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:

• үз илең, халкың һәм тарихың белән горурлану хисләре формалаштыру, һөнәрләр дөньясы белән танышу, җәмәгать урыннарында, мәктәптә үз-үзеңне тотуның әхлакый кагыйдәләрен үзләштерү,аңлы рәвештә рефлексив үзбәя формалаштыру
• уку эшчәнлеге һәм аның мотивлары арасында элемтә урнаштыру;
• әдәби мәдәният нигезендә матурлыкны күрә белү һәм эстетик хисләр формалаштыру.

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

Укучылар өйрәнәчәк:

• максатка ирешүдә үҗәтлек, авырлыкны җиңүгә әзер булырга, авырлыкларны чишү ысулларын        эзләүгә ихтыяҗ формалаштырырга:
• план төзергә  һәм гамәлләр тәртибен ачыкларга;
• ирешеләчәк нәтиҗәне алдан күрергә;
• проблеманы чишүдә берничә вариант табарга, аларны кулланып карарга.

Укучылар өйрәнергә мөмкинлек алачак:

• үтәлгән эшнең сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләргә, уңышлылыгына бәя бирергә;
• кагыйдәләрне, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылырга.

Танып-белү универсаль уку гамәлләре

Укучылар өйрәнәчәк:

• эшчәнлек барышын һәм нәтиҗәләрен тикшереп һәм бәяләп барырга;
•  сызым, схема, таблица, шартлы рәсем, план, күчерергә,үзгәртергә, төзүергә;
•  охшашлык һәм аермалыкларны аерырга, чагыштырырга;
•  бербөтенне өлешләргә бүлергә;
•  аерып алынган нигез буенча объектларны тәртипкә салырга;
•  нәтиҗә чыгарырга.

Укучылар өйрәнергә мөмкинлек алачак:

•  охшашлыклар урнаштырырга;
•  проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтергә;
•  проблеманы чишү алымнарын хезмәттәшлектә табарга.

  Коммуникатив универсаль уку гамәлләре

  Укучылар өйрәнәчәк:

• укытучы, туганнар, әти-әниләр белән хезмәттәшлекне планлаштыру –катнашучыларның максатларын, вазифаларын үзара аралашу ысулларын билгеләргә;
• дискуссиядә катнашу, сораулар формалаштыру, җитмәгән мәгълүматны башкалардан  сорашып белергә;
• проблеманы ачарга, аны тормышка ашырырга, үзара килешүгә ирешергә;

  Укучылар өйрәнергә мөмкинлек алачак:

• эшлекле партнерлы аралашырга, төркемдә үзара ярдәм итешергә;
• үз фикереңне тулы, төгәл һәм ачык , аңлаешлы итеп әйтүергә, аны якларга.

                                                                                                        Эчтәлек

Уку һәм сөйләм эшчәнлеге.

Уку. Беренче сыйныфтан ук укучыны әдәби текстны аңлап, дөрес, йөгерек  һәм сәнгатьле укырга өйрәтүгә йөз тота. Икенче сыйныфларда әдәби әйтелеш нормаларын саклап, дөрес интонация һәм басым белән кычкырып уку мөһим. Тәкъдим ителгән программада йөгерек уку, сайлап уку, аңлатмалы уку, эчтән уку, бергәләп уку кебек төрле уку төрлђәренә мөрәҗәгать ител, кычкырып уку һәм эчтән (күңелдән) уку төрләре алга куела.

Тыңлау. Укучының тыңлаган әсәрнең төп эчтәлеген аңлау һәм ул ясаган эмоциональ тәэсирне аңлатып бирү алуы игътибар үзәгенђ куела.

Кычкырып уку. Текстны төгәл, аңлап, грамматик яктан дөрес һәм сәнгатьле итеп кычкырып уку. Уку барышында орфографик һәм орфоэпик яктан нормаларга туры килү игътибарга алына. Бер минут эчендә укучының кычкырып, уртача 60—70 сүзне укый алуына ирешү максаты куела.

Күңелдән уку. Башлангыч сыйныфларда күңелдән уку барышында укучыны текстның төп мәгънәсен, эчтәлеген аңлауга күнектерү, әсәрдәге кирәкле информацияне табу һәм аңларга, сәнгати камиллеген тоярга өйрәтү мөһим. Күңелдән 85 сүзле текстны йөгерек укый алуга ирешү максаты куела.

Сөйләм (телдән сөйләм культурасы). Монологик һәм диалогик (кара-каршы) сөйләмне үстерүне күздү тота. Монологик сөйләмне үстерүгә әсәрнең геройлары, вакыйгалары турында текст төзү, аны план буенча сөйләү ярдәмендә ирешелә. Укучының үз фикерен дәлилли, моның өчен башка чыганаклардан мисаллар китерү белүе игътибар үзәгенә куела. Диалогик сөйләмне үстерү аралашу (коммуникатив) культурасын үзлштерү белән бәйләнештә алып барыла. Укучының башкаларны тыңлап, аңлап, әңгәмәгә кушылуы, үз фикерен әйтә белүе, сораулар бирүе, сөйләү барышында әдби тел нормаларын куллануга ирешүе күздә тотыла.

Язу (язма сөйләм культурасы). Укучы язмасының тема эчтэлегенэ туры килүенә, текстның логик яктан түгел, аңлы һәм бәйләнешле булуына ирешү алга куела. Матур һәм  хатасыз язу күнекмәләре булдыру максатыннан, әдәби әсәр буенча куелган сорауларга кечкенә күләмле язмача җавап әзерләү

Әдәби әсәр тексты белән эшләү. Текстның исемен анализлау, текстының (сораулар һәм биремнәр системасы аша), аның эмоциональ-мәгънәви доминантын билгеләү (мәсәлдә төп фикер, лирик шигырьдә төп кичерешләр, геройларның капма-каршы позицияләре һәм авторлык нәтиҗәсе, бишле җырдагы төп интонация, былина, гимн һ.б.). Текстны төзү үзенчәлекләрен билгеләү, матур сәнгатьлелек чараларын ачыклау. Геройның характерын билгели белү (аның сүз портреты, гамәлләрне анализлау, сөйләм тәртибе, авторлык комментарийлары аша), геройның характерының үсешен вакыт эчендә күзәтү, төрле геройларның үз-үзләрен тотышына чагыштырма анализ ясау. прозаик текстларда автор позициясен табу (укытучы ярдәмендә) һәм авторлык кичерешләренең лирик текстларда юнәлешләре. Текст белән эшләү нәтиҗәсендә: текстта төрле сюжет сызыкларын аерып чыгара белү; төрле карашларны яки позицияләрне күрә белү; сюжет үсешендә һәм үз-үзен тотышында сәбәп-тикшерү бәйләнешләрен урнаштыру.

   Тыңлау. Укучының тыңлаган әсәрнең төп эчтәлеген аңлау һәм ул ясаган эмоциональ тәэсирне аңлатып бирү алуы игътибар үзәгенђ куела.

   Методик һәм фәнни-популяр текстлар белән эш. Төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәлекләр, электрон чаралар), балалар өчен  чыга торган газета-журналлар турында мәгълүматлар бирелү, аларның әдәбиятны өйрәнүдәге роле аңлатыла. Укучыларда алар белән эшләү  методикасы булдырыла.

     Библиографик мәдәният формалаштыру. Дәреслек аппаратыннан ("эчтәлек" битеннән, шартлы билгеләр системасыннан файдалана белү), өстәмә текстлар һәм иллюстрацияләр белән эшләү күнекмәләре. Китап-җыентык, китап-әсәр, вакытлы матбугат, белешмә әдәбият турында күзаллау. Сүзлекләрне системалы файдалану. Китапханәнең алфавит каталогы турында күзаллау. Уку процессында мәктәп китапханәсе фондларын гамәлдә файдалану. Китап белән үзенчәлекле сәнгать төре буларак танышу, аның элементларын өйрәнү.

     Сыйныфтан тыш уку. Укучыларны китапларны мөстәкыйль укуга әзерләүне оештыру, укучыларның белем дәрәҗәсен, танып белү мәнфәгатьләрен киңәйтү һәм тирәнәйтү. Сәнгать әдәбиятын уку белән тотрыклы һәм аңлы кызыксынуны үстерү, балалар китабы белән мәдәният күренеше, аның структурасы, төрләре, жанрлары, темалары белән танышу.

    Халык авыз иҗаты. Укыту өчен материаллар буларак киң кулланыла. Укучыларның татар халык иҗатының кече фольклор жанрлары һәм «халык авыз иҗаты» төшенчәләре турында белемнәрен системалаштыру. Әдәби күзаллаулар элементларын формалаштыру. Фольклор әсәрләре турында күзаллау. Фольклор әсәрләренең жанрлы төрлелеге (әкият; хайваннар турындагы әкиятләр, тылсымлы һәм көнкүреш әкиятләре; кече фольклор формалары: табышмаклар, санамышлар, бишек җырлары, мәкальләр һ.б.). Мәсәл жанрлары турында күзаллау (мәсәлләр - хайваннар турындагы әкияттә һәм фольклор дөньяда кыйммәтләр турында тамыр җәйгән авторлык әсәрләре). Автор әдәбияты: хикәя һәм әдәби әкият жанрлары, авторлык шигърияте. Шигырь текстының үзенчәлекләре (ритм, рифма). Рифманың аермасы һәм һәр конкрет рифманың эчтәлеген аңлау. «Тема» һәм «төп фикер» төшенчәләрен үзләштерү, шулай ук әсәр героеның «төп кичереше». Төрле жанрлы әсәрләрнең гамәли аермасы («жанр» төшенчәсен үзләштермичә). Сюжет һәм сукбай сюжетлар турындагы күзаллауларны практикада үзләштерү. Әсәрнең герое, хикәя сөйләүче автор турында күзаллау. Текстларда практик аерма һәм сәнгатьчә сәнгатьлелек чараларын куллануның мәгънәсен төшенү: сынландыру, чагыштыру, гипербола, контраст, аваз язулар, кабатлау фигуралары.

     Әдәбиятның төрле төрләре һәм жанрлары текстлары белән эшләү. Текстның фольклор дөньясына яки авторлык әсәрләре даирәсенә керүен билгеләү. Текстның жанр үзенчәлекләрен аңлау (тылсымлы әкият, фәнни әкият, хикәя, бишек җыры, гимн һ.б.) Сәнгать һәм фәнни-популяр текстлар арасындагы аерманы аңлау. Текстның сәнгать яки фәнни-популяр текстлар даирәсенә керүен дәлилләп күрсәтә белү. Үтә күренмәле һәм шигъри текстларның аермаларын аңлау. Автор позициясен теләсә нинди авторлык текстында үзгәртеп кору (укытучы ярдәмендә), шулай ук геройның (яки лирик геройның) лирик шигырендә кичерешләрен аңлау.

      Сәнгатьнең төрле төрләре (әдәбият, рәсем сәнгате, гамәли сәнгать, скульптура, музыка) әсәрләре белән эшләү. Әдәбият турында сәнгать төрләренең берсе буларак күзаллау (рәсем, музыка белән беррәттән). Язучы, рәссам һәм композиторның дөньяны кабул итү үзенчәлекләрен чагыштыру. Сәнгатьнең төрле төрләренә караган әсәрләрне чагыштыру.

       Иҗади эшчәнлек элементлары. Әдәби әсәр (яки аның фрагментлары) рольләр һәм чылбыр буенча уку. Сәнгатьле шигъри һәм прозаик текст укый белү. Интонация, уку темпын аңлы рәвештә сайлый белү һәм текст үзенчәлекләре нигезендә кирәкле паузалар ясый белү. Дәреслектә иллюстрацияләрне карый белү, аларны сәнгать текстлары белән чагыштыру. Кече фольклор жанрларын практик үзләштерү (табышмаклар, санаучылар, бишек җырлары), үз текстларын иҗат итү һәм аларны тәэсирле чаралар (мимикалар, ишарәләр, интонацияләр) ярдәмендә инсценировкалау. Телдән һәм язмача (әйтелмәләр һәм зур булмаган әсәрләр рәвешендә) үз тәэсирләре белән уртаклашу сәләте.

      Балалар әдәбияты дөньясы. Халык авыз иҗаты әсәрләре. фольклорның кече жанрлары (такмазалар, санаулар, тиз сөйләшүләр, табышмаклар, әйтенүләр); халык әкиятләре ; мәкальләр һәм әйтемнәр. Автор әсәрләре, мәсәлләре. Әдәби авторлык әсәрләре. XIX-XX гасырларда илебез әдәбияты классиклары әсәрләре. (шигырьләр, хикәяләр, шигъри әкиятләр, повесть). Балалар әдәбияты классиклары әсәрләре (шигырьләр, хикәяләр, әкиятләр, әкияти повестьлар). Хәзерге заман әдәбияты (Россиянең күпмилләтле булуын исәпкә алып) һәм чит ил әдәбияты әсәрләре (шигырьләр, хикәяләр, әкиятләр, әкият- повесть). Төрле китаплар: тарихи, маҗаралы, фантастик, фәнни-популяр, белешмә-энциклопедик әдәбият; балалар өчен вакытлы басмалар (балалар журналлары). Башлангыч гомуми белем бирү дәрәҗәсендә укыту нәтиҗәсендә мәктәп укучыларының төп гомуми белем дәрәҗәсендә алга таба белем алырга әзерлеге тәэмин ителәчәк һәм аларның гомуммәдәни һәм әдәби үсешенең тиешле дәрәҗәсенә ирешеләчәк.

 1.  Туган якта җәй һәм көз. – 7 сәг

М.Гафури “Ана теле”, И.Гази “Кояш артыннан киткән тургай”.      

Р.Миңнуллин “Җәйнең яшел аты”, Г.Исхакый “Идел буеның көзләрендә”, Ә.Бикчәнтәева “Көз”.

2. Татар халык авыз иҗаты. – 11 сәг

Җырлар. Мәкальләр һәм әйтемнәр. Табышмаклар. “Өч сорау” әкияте Гакыллы хәйлә хикәяте. “Унөч” әкияте .“Каракош” әкияте. “Сак- Сок” бәете.

3. Мәшһүр татар язучылары һәм шагыйрьләре. -26 сәг

Г.Тукай “Исемдә калганнар”. “Китап”, “Туган авыл”. “Сөткә төшкән тычкан”, “Арыслан илә тычкан”, “Бәхет”. Ф.Әмирхан “Ай өстендәге Зөһрә кыз”. К.Тинчурин “Очрашу”. Ш.Камал “Курай тавышы”. Г.Ибраһимов “Яз башы”. Һади Такташ “Кыш җыры”, “Тәүфыйклы песи”, “Пи- би- бип”, “Урман”. Г.Сабитов хикәяләре: “Тәүге батырлык”, Х.Туфан “Һәркемнең үз теле”, “Илгә сәлам”, “Дөньяның мин күрдем суын”. “Иркәләнеп кояш нурында”, “Сез таныйсызмы?”, “Туган тел”. Ш.Маннур “Әткәм-әнкәмнең теле”. М.Җәлил “Кечкенә дуслар”, “Бакчачы”. “Урман”, “Бер үгет”. И.Гази “Сиртмәкойрык”. Ф.Хөсни “Сөйләнмәгән хикәя”. С.Хәким “Ява яңгыр”, “Тукайга”, “Җитлегеп килгән игеннәр”,”Туган якта һәр тал җырлый”. Г.Бәширов “Язгы Сабантуйлар”. Ә.Еники “Матурлык Н.Исәнбәт “Хуҗа Насретдин”. Н. Фәттах “Энҗеле үрдәк” драмасы. А.Гыйләҗев “Дүртәү”. Мирсәй Әмир “Җиргән теле”.

4. Туган якта кыш һәм яз. -5 сәг Н.Думави “Беренче кар”, Г.Хәсәнов “Декабрь”. В. Нуруллин “Бүреләр, үгез һәм без”. Г.Камал “Масра авылында яз башы”. Г.Ибраһимов “Яз башы”. Зыя Мансур шигырьләре: “Кырмыска”, “Озын колак баласы елак- мылак”.

5. Тәрҗемә әсәрләр. -7 сәг Я.Гримм, В.Гримм “Кызыл калфак”. Х.К.Андерсен “Патшаның яңа киеме”. А.С.Пушкин “Балыкчы һәм балык турында әкият”. М.Горький  “Балачак” “Мин ничек укыдым”. М.Твен “Том Сойер маҗаралары”. Антуан де Сент-Экзюпери “Нәни принц”.

6. Шигърият дәфтәре – 4сәг Габдерәхим Утыз Имәни әл- Болгари “Заманга иярү турында”. Дәрдемәнд “Ачылды, кар эреп таулар, тугайлар”, “Таулы матур илләрендә”, ”Чыкты кояш кызарып”, “Кояш нурлары”, “Богдай”, “Гали”. Н.Думави “Җәйге айлы төн”. Эпитет Ф.Кәрим “Гармун турында”. Р.Әхмәтҗан “Тургай җыры”, “Кайту шатлыгы”, “Бер фәлсәфә”. Сынландыру.

7. Язучылар- балаларга. Каюм Насыйри “Әбугалисина”. А.Алиш “ Сертотмас үрдәк”. Р.Хафизова “Киек каз юлы”. Ш.Галиев “Иң беренче сүз”, “ Ялкау да үсә”, “Хәзинә”, “Без –Тукай оныклары”. .Т. Миңнуллин “Кәрлә- мәктәп баласы”. Л.Ихсанова “Җир астында җиде көн”. Н.Дәүли “Каракай- йорт эте”. М.Юныс “ Җиде могҗиза”, “Мисыр пирамидалары”. Ф.Яруллин “Туган ягы кирәк кешегә”, “Тугры дус”, “Рәхәт тә соң!”, “Гайни”. Әдәбият белеменнән мәгълүматлар. Юмор һәм сатира белән танышу. Җанлы гәүдәләнешне чынбарлыкны тасвирлауда файдалану.

                                                                                                 Тематик планлаштыру

                                                                                          Календарно-тематическое планирование

                                                                                              Календарь-тематик  планлаштыру