конспект урока Саха тыла « Солбуйар аат сирэйинэн, ахсаанынан уларыйыыта..» 4 кылаас
план-конспект урока на тему

Уруок этаптара

Учуутал дьарыга

Үөрэнээччи дьарыга

1 этап. Тэрээhин чааhа

Утуэ кунунэн! Бугун биhиэхэ ыалдьыттар  кэллилэр. Кинилэргэ кэрэни,  утуэну ба5аран э5эрдэлиэххэйин. Бугун  бэлэхтэрунэн улэлиэхпит. Онон бэйэ икки ардыгытыгар эбээьинэскитин быьаарсын

Дорооболоһоллор.

Бэлэ5унэн эбээьинэстэрин быьаарсыы.

2этап.  Сана теманы чопчулааһын

3 этап. Эрдэ барбыкка тирэ5ирэр үлэ

1)        Хаартыскалар.(Слайд)

-Бу кимий?(Нарыйаана)

- Нарыйаана, бу кимий? (Мин)

- Оттон бу кимий? (Биhиги.Коллективнай хаартыска)

- Бу кимий? (Эн)

- Бу кимнээ5ий? (Эhиги)

- Бу кимий? (Кини)

- Бу кимнээ5ий? (Кинилэр).

-  О5олор,бугун тугу уэрэтэрбит буолуой?

Эрдэ уэрэппити хатылааьын. (Актуализация знаний)-О5олоор, ааспыт уруокка биhиги туох сананы билбиппитий? (Солбуйар ааты)

1) Солбуйар аат  туьунан тугу билэллэрин чопчулааьын.

-  Дуоска5а о5олор эппиттэрин учуутал суруйар. (сана чааьа, аат тылы солбуйар, «ким?» ыйытыыга эппиэттиир). Слайдага кэрдэруу.

2)Аны билигин бэлиэтэммит аат тылы солбуйар аатынан уларытын.

Биhиэхэ ыалдьыттар кэллилэр. Учуутал эс хоhооннорун уэрэттэ. Эбэн сэhэнэ киhини ордук умсугутар. О5онньордоох эмээхсин туохтан эрэ олус уэрбуттэр.

Слайдка бэйэлэрин хаартыскалара.

Нюта бэйэтин хаартыскатын “мин” диир

О5олор бэйэлэрин “биьиги”дииллэр

Учуутал хаартыскатынан – эн

Учуутал дьиэ кэргэнин хаартыскатынан-эьиги. Атын кылаас о5олорун хаартыскаларынан кини, кинилэр солбуйар аакка тахсаллар.

Солбуйар ааты салгыы уэрэтэбит

Аат тылы солбуйар аакка уларыталлар.

 4 этап. Сана билиини арыйыы.

- Солбуйар аат тугунан уларыйар дии саныыгытый? (субэлэьин, биэрбит материалбынан туьанын) 1 бэлэх биир ахсаанна турар солбуйар ааттары, иккис бэлэх элбэх ахсаанна турар солбуйар ааттары булар.(бэлэ5унэн улэ).

- Бэлэхтэн биир о5о тахсан хайдах араарбыттарын быьаарар.

2)Таблица.

Сирэй,        биир ахсаан, элбэх ахсаан, 1-гы, 2-с , 3-с. Бу тыллары солбуйар ааты кытта хайдах ситимниэххэ сэбуй? Таблицаны оноруу.  Сэпкэ онордубут дуу, сыыьа дуу? Ону хайдах бэрэбиэркэлиэххэ сэбуй? (Учебниктан). Кинигэбитин арыйдыбыт, бэрэбиэркэлэннибит.

Солбуйар аат сирэйинэн, ахсаанынан уларыйар эбит.        

Остуолга сытар карточкалары толорун.    

Солбуйар ааты бэлэхтууллэр.

Таблица онороллор.

Солбуйар аат сирэйинэн, ахсаанынан уларыйар эбит диэн быьаараллар.

Бэлэхтэрунэн булуу. Харандааьынан тардаллар.

5 этап. Ылбыт билиини инэрии

- Тексинэн улэ.

Алтынньы ыйга Сааhырбыт дьоннор куннэрэ ыытыллар. Ол кун кинилэргэ  бол5омто уурабыт. Биhиги кыhын оhох оттоллорун чэпчэтээри туос хомуйан биэрэбит. Маайа эмээхсин туос ылан уэрбут. Онтон Даайыс эмээхсиннэ  Толя туос хомуйбатах. Ону билэн Даайыhы уэрдээри Мичиллээх Нарыйа туос хомуйан биэрбиттэр. Даайыс кинилэргэ махтаммыт: «Эhиги утуэ санаалаах   о5олор эбиккит», - диэбит.

- О5олор, биhиги кырдьа5астарга хайдах сыhыаннаhыахтаахпытый?  

- Сорудах: Солбуйар ааты булан суруйун. Сирэйин, ахсаанын ыйын

Сынньалан мунуутэ.

Мин хаамабын. Биhигихаамабыт.

Эн суурэ5ин. Эhиги суурэ5ит.

Кини ойор. Кинилэр ойоллор.

Мин турабын. Биhиги турабыт.

Эн эргийэ5ин. Эьиги эргийэ5ит.

Кини олорор. Биьиги олоробут.

- Мин уэрэтэр оголорум эьиэхэ видеоыйытыылары ыыттылар. Баьаалыста, эппиэттииргитигэр кэрдэьэбун.

- Карточка5а баар этиилэри тэтэрээппитигэр устабыт. Сыыhаны кэннэрэбут.

Кинилэр хаар киhи оңордубут. Таhырдьа олус тымны буолбут. Биhиги саңа таас оскуола5а үөрэнэллэр. Халааңа дьүкээбил умайан тырымныыр.

 –Кэппут солбуйар ааттары туруоран  биэрин.

(мин)_____ ыраах   улэ5э барабын. _(биhиги)______ бугун улэбитин эрдэ бутэрдибит. ______ быйыл элбэх кунду  туулээ5и бултаатын. __(Эн)_____ куоталаhыыга бастаатыгыт. __(кини)_____ тэрдус кылааhы  хай5ал  лиистээх бутэрбитэ. __(кинилэр)___ быйыл кыhын элбэх кинигэни аахтылар.

 - Солбуйар аат этии ханнык чилиэнэ буолбутуй? (туhаан)

 (слайд) .Биhиги ол  кун кинилэргэ бол5омто уурабыт. Бу этиигэ солбуйар аат этии ханнык чилиэнэ буолла?

 -Таал-таал эмээхсиннэ  кэмэлэс.

Таал-таал эмээхсин туьунан остуоруйаны билэ5ит дуо? Билигин кини туьунан кэруэхпут.

- Таал-таал эмээхсиннэ кэмэлэьуэххутун ба5арар буоллаххытына этии аайы аат тыллары солбуйар аатынан уларытын уонна ахсаанын, сирэйин этин.

Слайдаттан аа5аллар.

Санааларын этэллэр. Туоьу кимиэхэ биэрбиттэрин кэпсииллэр.

Тэтэрээккэ суруйаллар, сирэйин, ахсаанын ыйаллар.

Видеоыйытыылар

Соруда5ы аа5аллар.

Сыыьаны кэннэрэллэр.

Атастаьан бэрэбиэркэлииллэр.

Солбуйар аат туьаан буолбутун быьаараллар.

“Таал-таал эмээхсин”видеоролигы кэруу.

6 этап. Рефлексия

-Бүгүннү уруоктан туохха үөрэннигит?

-Тугу сөбүлээтигит?

- Солбуйар ааты туттан бугунну уруок туhунан этиитэ толкуйдаан.

               - Бэйэ5итигэр сыана туруорун. Таблицаны толорун.

Бу уруокка о5олор тугу билбиттэрин, туохха үөрэммиттэрин, тугу сөбүлээбиттэрин, санааларын этэллэр.

Таблицаны толороллор.

7 этап. Түмүк

-Манан биһиги уруокпут түмүктэнэр. Аныгыс уруокка көрсүөххэ диэри. Көхтөөх кыттыыгыт иһин махтал!