“Нәрсә ул-дуслык? ” Әдәби укудан дәрес эшкәртмәсе.2 нче сыйныф
материал (2 класс) на тему

                                                         Дәрес конспекты:

Тема: “Нәрсә ул-дуслык? ”

Белем бирү максаты:     укучыларың тема буенча сөйләм күнекмәләрен камилләштерү;  дуслык турында күзаллауны булдыру;

Шәхескә кагылышлы УУГ: ышанычлылык, тугрылык, җаваплылык, үзара ярдәмчеллек кебек уңай кешелекле әхлаки сыйфатларны формалаштыру; дуслар белән аралашканда түземлек һәм корректлылык күнекмәләрен булдыру.

Регулятив УУГ: укытучы белән бергә уку максаты кую; укытучының күрсәтмәләрен аңлап үти белү; кагыйдәләрне истә тотып гамәлләр кылу.

Танып белү УУГ: логик фикерләүне үстерү гамәлләре башкару (проблемалы ситуацияләргә, мәкальләргә анализ ясау); тиешле мәгълүматны сайлап алу; төп мәгълүматны аеру;

Коммуникатив УУГ: башкаларның  фикерен тыңлый белү, үзеңнең фикереңне төгәл, ачык , аңлаешлы итеп әйтү.

Дәрес тибы: сөйләм үстерү дәресе.

Җиһазлау: Р.Х. Ягъфарованың “Уку китабы”, компьютер, проектор, презентация,

таратма материаллар: төп мәгълуматны беркетеп бару моделе; проблемалы ситуацияләр (2 вариантта); рәсемле бирем (мөстәкыйль эшкә), үзбәяләү өчен карточкалар; “Корреспондент”

” уены өчен микрофон.

Тактага язылган мәкальләр:

“Дуслык- зур байлык”

“ Дуслыкны акчага сатып алып булмый” (Дружбу нельзя купить на деньги)

 “Йөз сум акчаң булганчы,   йөз дустың булсын. (Не имей 100 рублей, а имей 100 друзей)

Дәрес барышы

1. Эшчәнлекне мотивлаштыру:  “Дуслык” җырын җырлау. (җыр)

-        Безнең җырыбыз нәрсә турында?

-          Җырыбызның сүзләре буенча теманы әйтеп буламы?

-         Дөрес, балалар, сез бүгенге темабызны дөрес билгеләдегез.      (укытучы тактага теманы беркетә)

-   Димәк, бүгенге дәрестә нәрсә  турында сөйләшербез? Темабыз нинди булыр? (дуслар һәм дуслык турында)

-    Әйе, без бүген сезнең белән дуслык  һәм инде әлбәттә дуслар турында сөйләшербез.

-        Сезнең дусларыгыз күпме?

-        Ә сез дуслаша беләсезме?  

-      Сез дуслар белән дөрес аралашырга өйрәнәсегез киләме?

-     Яңа белемнәр ачуда сезгә уңышлар телим!

2.Актуальләштерү:

-Дәресебезне нәрсәдән башлыйбыз? (кабатлаудан)

-Мин сезгә үткән дәреснең материалын ныгыту өчен “Корреспондент” уенын  тәкъдим итәм . Сез ризамы?

- Сез бер-берегезгә түбәндәге план буенча дуслар турында  сораулар бирерсез, ләкин алар кабатланмасыннар.

-Синең иң якын дустың кем?        

-Аңа ничә яшь?

-Ул кайда укый?

-Ул нинди малай (кыз)?

-Аның нинди яхшы яклары бар?

-Ул  нинди  хайванны ярата?

-Аның яраткан ризыгы нәрсә?

-Аның яраткан артисты кем?  

-Ул нинди ел фасылын ярата?

-Аның яраткан дәресе нинди?

-Сезнең уртак шөгыльләрегез бармы?

-Сез бергә нәрсәләр эшлисез?

-Син дустыңны ни өчен хөрмәт итәсең? (Мин дустымны хөрмәт итәм, чөнки ул.....)

Укучылар бер-берсенә чылбырлап сорау бирәләр)

• Без кемнәр турында сөйләштек? (дуслар турында)
• Әйе, укучылар, ә хәзер мине тыңлагыз.

3. Төп өлеш. Уку мәсьәләсен кую. Яңа белемнәр ачу.  (Экранда рәсем)

1)  Бик биек тауда ярлы егет яшәгән. Бервакыт  өч кеше аның ишеген шакыган.

• Минем өем бик бәләкәй, берегез генә керегез.
• Сез кемнәр соң? – дип сораган ярлы егет.
• Без, Дуслык, Бәхет, Байлык. (тәрҗемә иттерегә) Иң башлап кайсыбыз керүен үзең хәл ит.

• Укучылар сез ничек уйлыйсыз? Ярлы егет кемне кертер? Өстәлләрегездә бу сүзләр язылган, шуларның берсен күтәреп күрсәтегез.
• Дуслыкны. (бәхетне, шатлыкны)
• Нәрсә ул- дуслык?
• Сезнең җавапларыгыз төрле-төрле, ни өчен икән? ( Белмибез. Без дуслык турында татарча  аңлата алмыйбыз;  бу безнең өчен кыен; )
• Без сезнең белән бу сорауга җавапны бергә эзләрбез.

       - Укучылар, дәресебезнең максаты нинди булыр микән? (дуслык һәм дуслар турында сөйләшергә, тема буенча үткән сүзләрне , сүзтезмәләрне сөйләмдә дөрес кулланырга;

2) - Укучылар, дәфтәрләрегезне ачып, бүгенге числоны ,  сыйныф эшен  һәм теманы язып куегыз.

Мин сезгә бүгенге дәреснең төп төшенчәләрен язып бару өчен схема тәкъдим итәм. Без аны дәрес барышында тутырып барырбыз.

-Ә хәзер, укучылар, экрандагы рәсемгә карагыз әле.

-Сез монда кемнәрне күрәсез?

-Бу геройлар кайсы әсәрдән соң? Аларның исемнәре ничек?

-Сез ничек уйлыйсыз, алар дуслармы? ( Куян белән Кыңгырау дуслар, бер малай аны өзмәкче була, ә куян аның кулын тешли. Өзәргә бирми. Ул дустын яклап кала.)

-Бу әсәрнең авторы кем?  (Р.Вәлиева “Кыңгырау чәчәк”)

-Әйдәгез китапларның 68 нче битен ачып, Р.Вәлиеваның шигырен укып китик әле.

-Бу шигырдән дуслыкны аңлата торган сүзләрне табыгыз әле!  (Дуслык- ул яхшылык, дуслык –ул яктылык.)

-Бу сүзләрне  модельга  беркетеп куегыз (яхшылык, яктылык)

-Ә, сез  “дус”  – сүзен сез ничек аңлыйсыз? Мисал китерегез әле? ( Мәсәлән, минем дустым Алия. Без һәрвакыт бергә уйныйбыз, ......без дуслар.)

- Дуслар нинди була микән? Сезгә нинди дуслар ошый? (яхшы, ярдәмчел, игътибарлы, әйбәт, чын)

- Дуслык турында татар халкының үз  мәкальләре бар.  Ә сез аларны беләсезме икән?

Мин сезгә  парларда татарча  мәкальләргә туры килә торган русча вариантларын  табып дәфтәрләргә язып куярга  тәкъдим итәм.  (карточкаларда эш)

(мәкальләр  карточкаларда)

4. Яңа белемнәне беренчел ныгыту.

 Төркемнәрдә эш

 Проблемалы ситуацияне бәяләү. Мәкальне туры китер. (ситуацияләр  конвертта)

- Мин хәзер ситуацияләр сүрәтлим, ә сез  бу ситуациягә туры килгән аргументны һәм мәкальне сайлап алырга тиеш буласыз.  Һәрбер төркемнән бер укучы ситуациягә анализ ясар.

-Төркемнәрдә эшләү кагыйдәләрен искә төшерәбез.

                                          Эш планы: (тактада)

1. Ситуацияне укыйбыз, тәрҗемә итәбез.
2. 1 аргументны сайлап алабыз.

      3.   Ситуациягә   туры килгән мәкальне әйтәбез.

      4   Ситуациягә анализ ясыйбыз.

     -Димәк, бу ситуацияләрдән нинди нәтиҗә ясыйбыз:

Дуслык- ул ике кешенең бер-берсенә ярдәм итеп, авыр чакта булышып яшәүләре. Ул –зур байлык, акчадан кыйммәтрәк, сатылмый торган бөек нәрсә.

-Нәтиҗәләрне таблицага беркетеп куегыз.

4.Белемнәрне ныгыту.

-Хәзер, укучылар, мин сезгә дуслык кагыйдәләрен аңлаткан  сүзтезмәләр тәкъдим итәм. Бирелгән кагыйдәләрне дөрес итеп урнаштырыйк әле. (Укучылар чиратлап тактага чыгып, җавапларны магнит белән урнаштыралар)

Сүзтезмәләр: алдашмау, дустыңны тыңлый белү,  ярдәм итү, кушамат белән эндәшү,  исеме белән дәшү,  бергә ял итү, кирәк вакытта гафу үтенә белү,  елмаю, матур сүзләр әйтү, начар сүзләр әйтү, беркайчан да елмаймау,  гафу үтенмәү, тәмле сүзләр әйтү.

5. Индивидуаль мөстәкыйль эш –(рәсемнәр таратыла )

-Укучылар без ни өчен дуслык серләрен ачтык?   (Дуслар белән дөрес, матур сөйләшү өчен)    

-Сез белемнәрегезне тикшерергә әзерме?

-Мин сезгә нинди эш тәкъдим итәрмен? ( Мөстәкыйль эш)

1)  -Укучылар,ә сез беләсезме,  дуслар белән үзеңне ничек тотарга  кирәк?

-Әйдәгез мөстәкыйль  рәвештә дуслыкның серен чишеп карыйк әле.  Кайсы рәсемдә балалар матур сөйләшү кагыйдәләрен үтиләр икән? Алар янына “+” яки “-“ тамгалары куй.  Сиңа һәм дустыңа туры килгән киңәшне сайлап ал.  

(Таратма рәсемнәрдә)

-Укучылар, сез бу киңәшләр белән килешәсезме?

 - Эшегезне эталон буенча тикшерегез.  Эшегез дөрес булса “+” куегыз, хаталар булса “-“ куегыз.

-Кемнең хаталары бар?  (эталон тактада)

Нәтиҗә ясау: хәзер инде укчылар, сез ярлы егет урынында булсагыз , өегезгә кемне кертер идегез?

-Ни өчен? Дәлилләгез. (Өйдә дуслык булса бәхет тә, байлык та була)

6. Йомгаклау. Рефлексия.

-Без бүгенге дәрестә нинди темага сөйләштек?

-Дәресебезнең максаты нинди иде?

-Максатка ирештекме?

-“Нәрсә ул- дуслык?” соравына җавап таптыңмы?

-Үз белемнәрегезне бәяләгез, әле!

-Кем дәрестә ничек эшләде? Үзегезнең эшегезне бәяләгез. (экранда бәяләү чыга)

Өй эше:    дуслык кагыйдәләрен кабатларга; дуслык темасына рәсем ясарга яки дустыңа үз кулларың белән бүләк әзерләргә;  (1- повторить правила дружбы , 2 (по желанию)- нарисовать  рисунок по теме “Дуслык” или  приготовить подарок другу своими руками.

Укучыларга билгеләр кую.

-Дәресебезне шигырь юллары белән төгәллик:

Тәмле сүзеңне кызганма,

Син дустым сөйләшкәндә.

Ягымлы һәм мөләем бул.

Дустыңа эндәшкәндә.

Ешрак елмай!        

  Беркайчан да елмайма!

Үзең турында күбрәк сөйлә!      

                 Дустыңны тыңлый бел!

Дустыңа кушамат белән эндәш!    

              Дустыңа исеме белән эндәш!

Хата ясасаң, гафу үтен!      

                    Беркайчан да гафу үтенмә!

- Дуслык безгә ни өчен  кирәк? (Дуслык безгә укырга, эшләргә, яшәргә ярдәм итә. Ул безне әйбәтрәк, яхшырак, көчлерәк итә. Кешегә дусларсыз яшәү мөмкин түгел. Дустың булу – зур байлык)

Йомгаклау.

          Сыйныф җитәкчесе. “Дуслык – ул  эчкерсез, ныклы бәйлелек”- В. Даль үзенең данлыклы толковый словарендә  дуслыкка шундый билгеләмә бирә. Танылган галим беренче урынга эчкерсез сүзен тик томалга гына куймый. Син кеше белән нинди дә булса файда өчен түгел, ә ул кеше сиңа якын булган өчен дуслашасың. Аның кызыксынулары, карашлары, эчке дөньясы  якын булган өчен. Хәзер ,чыннанда, кайбер кешеләр үзләренә дусларын киеменә карап: баерак, модалы киенә торганын сайлый. Әмма чын дусларны алар шулайда таба алмыйлар. Ә дусларсыз кеше бәхетле була алмый. Дуслыкны казанырга кирәк. Моның өчен беренче чиратта үзеңә тәртипле булырга, көчсезләрне якларга, өлкәннәргә урын бирергә кирәк. Бары тик тәртипле кешенең генә чын, тугъры, ышанычлы дуслары була ала. Гомерлек дуслары.

Ә хәзер барыгыз да такта янына чыгыгыз. Биредә сезнең өчен рәсемнәр әзерләнгән. Бер-берегезнең рәсемен дә карап, ике төркем ясагыз. (Карточкаларда роза, ромашка, астра кебек чәчәкләр һәм берсендә генә чүп үләне сурәтләнгән. Шул рәвешчә бер укучы берүзе кала.) Ялгыз калган укучыдан сорыйк әле, ул үзен ничек хис итә микән?

- тормышта һәрвакытта да дуслар кирәк. Булмаса, дуслашырга кирәк. Ничек дуслар табарга? Психолог киңәшләренә күз салыйк.

Сүзләр: якын (близкий), сөекле (любимый), кирәкле  (нужный, необходимый), кадерле (дорогой), изге (святой), яхшы күңелле (добродушный), мәрхәмәтле (доброжелательный), шәфкатьле (милосердный), түземле, сабыр (терпеливый), кайгыртучан (заботливый), гүзәл (красивый)                                              

(Ихтыяҗларның, карашларның, фикерләрнең уртаклыгына, үзара рухи якынлык, бер-береңне ихтирам итү һ.б. хисләргә нигезләнгән мөнәсәбәт).

1 нче бирем “Кем тизрәк?”

- Дуслык турында татар халкы үз фикерен мәкальләр аша бик үтемле итеп җиткерә. Ә сез аларны беләсезме икән? Мин сезгә бу мәкальләрне төркемнәрдә анализларга тәкъдим итәм. Мәкальләрнең ахырын табыгыз һәм чиратлап русчага тәрҗемә итеп әйтегез.

  Биремнәрдә һәрбер дөрес җавапка 1 балл биреләчәк.

• Йөз сум акчаң булганчы,                               ( йөз дустың булсын)
• Кош канаты белән,                                       ( кеше дуслары белән көчле)
• Дустың булмаса – эзлә, тапсаң –                        (югалтма)
• Дус авырлыкта беленер яки                          “Дус кайгыда сынала”
•  “ Дуслыкны ....        сатып алып булмый”                         акчага
• “Дуслык ашаганда беленми,                                 (эшләгәндә беленә”)

(Эталонны тактага элеп, җавапларны тикшерү)

5) -Ә зәзер укучылар, бер уен уйнап алабызмы?

Уен “Син дустыңны беләсеңме?”

   -Ә хәзер, укучылар күз алдына китерегез әле, безнең сыйныфка репортерлар  килгән һәм алар сезнең дусларыгыз турында газета өчен интервью алырга телиләр, ди.  Кемнәрнең репортер буласылары  килә?

Репортерлар бер-берсенең сорауларын кабатламаска тиешләр.

       -Сез үзегезнең дусларыгызны яхшы беләсезме икән? Игътибарлымы икән сез? Аның нәрсә яратуын, нәрсә белән кызыксынганын, нәрсә турында хыялланганын беләсезме икән? Кулларыгызны күтәрегез әле, кем үзен чын дус дип уйлый.

(Ике-өч пар кул күтәрә.)

Безнең сыйныфта кемнәр чын дуслар икән, бөтенегездә күрсен өчен мин аларны такта янына чакырам.

(Дуслар такта янына чыгалар, сыйныф аларны алкышлый.)

Хәзер без “ Син дустыңны беләсеңме?” дигән уен уйнап алабыз. Бу уенда бер пар дуслар катнаша. Мин сораулар бирәм. Дусларның берсе тактага җавап яза, аннары без икенчесен тыңлыйбыз. Җавапларны чагыштырып карагач, нәтиҗә ясарбыз. Дуслар бер-берсен әйбәт беләләрме икән?

(Бер уенда катнашучының күзләрен бәйлибез. Икенчесе такта янына баса, җавапларны язу өчен.)

Катнашучылар әзерме, уенны башлыйбыз.

(Укытучы сорау бирә, бер укучы тактада яза. Җавап язылып беткәч, икенчесе телдән җавап бирә)

1. Аның иң яраткан дәресе?
2. Аның яраткан ел фасылы?
3. Кайсы спорт төрен ярата?
4. Үсеп җиткәч кем булырга тели?
5. Кайсы хайванны ярата?
6. Нинди китап укырга ярата?

Кайсы фәнне ярата? - Синең дустың бармы?

-Аның исеме ничек?

-Аңа ничә яш?

-Ул кайда яши?

-Ул кайда укый?

-Ул тырыш укучымы?

- Ул нинди?

-Ул нинди хайванннарны ярата?

-Синең дустыңның яраткан ризыгы нәрсә?

-Аның яраткан спорт төре бармы?

-Аның яраткан шөгыле нәрсә? Ул нәрсә эшләргә ярата?

- Син аны хөрмәт итәсеңме һәм ни өчен?

-Сез кайда таныштыгыз?

-Сез бергә  нишлисез?       һ.б

Күргәнебезчә, (исем) үзенең дустының нәрсә белән яшәгәнен, нәрсә белән кызыксынуын, хыялларын яхшы белә. Ә хәзер әйдәгез (исем) тикшереп карыйк.

(уен кабатлана)

     Мәсәлән:

• Мин (исем, фамилия) белән дус. Ул күп укый, аның белән бик кызык.

-  Мин (исем, фамилия) белән дус. Безне уртак кызыксынулар һәм мавыгулар бәйли.

-  Мин (исем, фамилия) белән дус. Без аның белән әле балалар бакчасына йөргәндә үк дуслаштык. Безнең әти-әниләрдә дус.

- Мин (исем, фамилия) белән дус. Бер команда өчен болеть итәбез һәм бер төрле музыка тыңларга яратабыз.

- Мин (исем, фамилия) белән дус. Бергә дәресләрне хәзерлибез, аннары җурналлар карыйбыз, төрле йолдызларның киемнәрен тикшерәбе

                            №1 ситуация.

         Син өй эшеңне эшләмәдең. Сиңа “2” ле куйдылар.

Сүзлек: өй эшеңне (домашнее задание),кәефем бозыла (портится настроение)

Задание: нужно выбрать 1 аргумент и подобрать к нему подходящую пословицу.

А)    Минем кәефем күтәрелә,  һәм әйтәм :

Б)   Минем кәефем бозыла, “2”лене төзәтергә әзерләнәм    һәм әйтәм:

“ Дуслык –зур бәхет”

“ Күп укыган-күп белер”

“ Кем эшләми-шул ашамый”

                            №2 ситуация.

         Марат, Наил  бакчада тырышып эшләделәр, ә Мансур  ялкауланды. Аннары малайлар ашарга утырдылар.

Сүзлек:  тырышып (стараясь), ялкауланды (поленился), аннары (потом), кәефем бозыла (портится настроение)

Задание: нужно выбрать 1 аргумент и подобрать к нему подходящую пословицу.

А)    Марат, Наил тырыш, уңган  , ә Мансур-ялкау малай .

Б)  Марат, Наил ялкау , ә Мансур - тырыш  малай .

“ Дуслык –зур бәхет”

“ Күп укыган-күп белер”

“ Кем эшләми-шул ашамый

Задание: мәкальләрнең русча тәрҗемәсен табарга.

(найти правильный перевод этих пословиц  - стрелками)

Задание: мәкальләрнең русча тәрҗемәсен табарга.

(найти правильный перевод этих пословиц  - стрелками)

                                                                  №1 ситуация.

         Син спортзалдан тренировкадан кайттың, һәм бик ардың. Сиңа дустың шалтырата һәм сине кинога чакыра.

Сүзлек: ардың (очен устал), арганлык онытыла ( забывается усталость), кәефем күтәрелә (настроение повышается), беркая (никуда)

Задание: нужно выбрать 1 аргумент и подобрать к нему подходящую пословицу.

А)    Минем кәефем күтәрелә, арганлык онытыла һәм әйтәм :

Б)    Беркая да бармыйм  һәм әйтәм:

                                                    “Дуслык- зур бәхет, дустың булса, шөгыль табылыр”    

                                                                 “ Кем эшләми-шул ашамый”

      Эш планы:

1. Ситуацияне укыйбыз, тәрҗемә итәбез.

3. 1 аргументны сайлап алабыз.

      3.   Ситуациягә   туры килгән мәкальне әйтәбез.

      4   Ситуациягә анализ ясыйбыз.

Ешрак елмай!                                              Беркайчан да елмайма!

Үзең турында күбрәк сөйлә!                       Дустыңны тыңлый бел!

Дустыңа кушамат белән эндәш!           Дустыңа исеме белән эндәш!

Хата ясасаң, гафу үтен!                           Беркайчан да гафу үтенмә!

Ешрак елмай!                                              Беркайчан да елмайма!

Үзең турында күбрәк сөйлә!                       Дустыңны тыңлый бел!

Дустыңа кушамат белән эндәш!           Дустыңа исеме белән эндәш!

Хата ясасаң, гафу үтен!                           Беркайчан да гафу үтенмә!

Ешрак елмай!                                              Беркайчан да елмайма!

Үзең турында күбрәк сөйлә!                       Дустыңны тыңлый бел!

Дустыңа кушамат белән эндәш!            Дустыңа исеме белән эндәш!

Хата ясасаң, гафу үтен!                           Беркайчан да гафу үтенмә!

Ешрак елмай!                                              Беркайчан да елмайма!

Үзең турында күбрәк сөйлә!                       Дустыңны тыңлый бел!

Дустыңа кушамат белән эндәш!          Дустыңа исеме белән эндәш!

Хата ясасаң, гафу үтен!                           Беркайчан да гафу үтенмә!

Старый друг лучше новых двух.

Дружба дороже денег.

Не имей сто рублей, а имей сто друзей.

Скажи кто твой друг, и я скажу кто ты.

Друг познается в беде.

Сам погибай, товарища выручай.

С кем поведешься, от того и наберешься.

 Җавап бирү планы:

                         Дустыңның исеме

Яше

Кайда укуы

Яраткан хайваны

Яраткан ризыгы

Яраткан артисты

Яраткан ел фасылы

Яраткан дәресе

Яраткан шөгыле