Аралаша белү сәнгате.

Бүгенге сөйләшү кеше тормышының аерылгысыз һәм әһәмиятле өлеше — әйләнә-тирәдәгеләр белән аралаша белү осталыгы турын да. Ничек башкаларда үзеңә карата ышаныч тудырырга? Сиңа ихласлылык хасмы? Кешеләр не тыңлый һәм аңлый беләсеңме?.. Әңгәмә уку чыга әлеге һәм башка сорауларга дерес җавап табарга, тирә-юньдәгеләр белән аралашуның әхлакый нигезләренә төшенергә ярдәм итәр, дип ышанам.

Фикер алышу өчен түбәндәге темаларны тәкъдим итәм: «Мин башкалар күңеленә хуш киләмме?», «Күңелгә ятышлы сүз», «Сы нау һәм сыналу».

Мин башкалар күңеленә хуш киләмме?

Укучыларга раслауны белдерүче җөмлә ләрдән торган тест тәкъдим ителә. Дәфтәргә фикерләүнең санау буенча тәртибен һәм аның турысына, ризалашкан очракта — «+» билгесе, язылганнар белән килешмәгәндә, «—» билгесе куярга кирәк.

Тест.

I. Әңгәмәдәшләрең синең һәр сүзеңне, хәрәкәтеңне үзләренчә бәяли.

2 Башкаларны кызыксындырса да, кызыксындырмаса да, алар белән яраткан шөгелең турында фикер алышу — үзеңне буйсынмаучан һәм ирекле тоту билгесе.

3. Иң ахыр чиктә дә дәрәҗәңне саклап ка лырга омтылу —   акыллылык билгесе.

4. Башкалар сөйләмеңдәге хаталарны, си зеп алу белән, төзәтергә кирәк.

5. Моңа кадәр таныш булмаган кешедә си нең турында югары фикер калсын өчен, тап кыр сүзле, тиз аралашучан, үзенә җәлеп итә торган шәхес икәнлегеңне күрсәтергә тыры шырга кирәк.

6. Берәр кеше белән танышканда, исе мен   ишетми калсаң, кабат сорарга кирәк.

7. Үзең белән шаяртырга ирек куймаган га күрә, танышларың сине хөрмәт итә дип уй лыйсың.

8. Һәрвакыт сак булу кирәк, юкса әйләнә-тирәдәгеләрнең шаяртып, сине көлке хәлдә калдырулары мөмкин.

9. Әгәр телгә оста, үткен фикерле кеше белән аралашасың икән аның белән сүз кө рәштерергә кирәкми: ихтирам йөзеннән, сөй ләшүне туктату яхшырак.

10. Әйләнә-тирәдәгеләрнең кәефе нинди булуга бәйле рәвештә, сиңа да үз-үзеңне тотышыңны үзгәртү яхшырак.

11. Дусларга һәрвакыт ярдәм итәргә кирәк, чөнки беркөн үзеңә дә аларның файдасы тияргә мөмкин.

12. Башкалар өчен артык тырышу кирәк ми, чөнки кешеләрнең бик азы гына яхшы лыкның кадерен белә.

13. Син башкаларга бәйле булуга караган да, аларның сиңа буйсынуы яхшырак.

14. Чын дуслар һәрвакыт бер-берсенә яр дәмгә килергә тиеш.

15. Башкалар тиешле бәя бирсен һәм хуп ласын өчен, өстен сыйфатларың белән бераз мактанып алу комачауламый.

16. Әгәр дус-ишләрең арасында син элег рәк ишеткән берәр мәзәк хәл турында сөйли башласалар, сөйләүчене туктатырга кирәк.

17. Әгәр дус-ишләрең арасында син элег рәк ишеткән берәр мәзәк хәл турында сөйли башласалар, итагатьлелек йөзеннән, башка ларга кушылып, чын күңелдән көләргә кирәк.

18. Дустың кунакка чакыра, ә синең бу ва кытта кинога барасың килә ди. Чын сәбәпне әйтмичә, «башым авырта» дисәң, яки башка сәбәп уйлап тапсаң әйбәтрәк.

19. Чын дус синең аңа гел яхшылык кына эшләп торуыңны өмет итәргә тиеш.

20. Башкалар каршылыклы фикер әйткән очракта кирелщнеп, катгый рәвештә гел үзсүзләнергә ярамый.

Укучылар өчен мәгълүмат.

Ничә балл җыйганыңны белү өчен җава быңны «ачкыч» (ул алда тәкъдим ителә) белән чагыштыр. Мәсәлән, 1нче җөмләне син — билгесе беләк тамгаласаң, 5 балл ала сың; киресенчә булса, синең исәптә —0 балл.

I. 85—100 балл. Искиткеч нәтиҗә. Синең белән аралашканда, күпләр үзен бәхетле сизә.

II. 75—80 балл. Яхшы нәтиҗә. Синең бе лән аралашу рәхәт. Син мөлаем, итагатьле, ләкин вакытлыча гына. Кайчакта «бәйдән ыч кыну» ихтималың бар.

III. 60—70 балл. Нәтиҗә канәгатьләнер лек. Кешеләр белән аралашканда, уз дәрә җәңне саклап кала аласың, ләкин башкалар ныкы белән бик үк исәпләшмисең.

IV. 0—55 балл. Начар нәтиҗә. Бер генә дә мактарлык түгел. Ләкин шуны әйтергә мөм кин: аралаша белү сәнгате серләренә төше нү беркайчан да соң түгел. Кешеләргә игъ тибарлы бул, бу—иң мөһиме һәм кыены. Калганына вакыт үзе өйрәтер.

Ачкыч.