Куску бурулерни коруп чурууру.
творческая работа учащихся на тему

ТЕМАЗЫ: Куску бурулерни коруп чурууру.

        СОРУЛГАЛАРЫ:

1. Предметтернин пропорцияларын шын тып билирин ооредир;

2. Карак-диле хемчээрин сайзырадыр;

3. Кисточка, акварель краскалары-биле ажылдап билиринге ооредир;

4. Чогаадыкчы коруш, фантазиязын сайзырадыр;

5. Бойдуска ынак болурун кижизидер.

        ДЕРИЛГЕЗИ: Ыяштарнын янзы-буру бурулери, арга чураан чурук, улуг ыяш чуруу; уругларнын альбомнары, краскалары, суглуг банкалары.

        КИЧЭЭЛДИН ЧОРУДУУ:

1. Организастыг кезээ.
2. Киирилде беседа. Кичээлдин темазын дыннадыры.

(Кичээл мурнунда хун экскурсия барып чораан. Анаа куску бойдуста оскерилгелерни коруп хайгаараан).

Башкы: Дуун бис силер-биле экскурсия чораан бис. Орукка оожум, дааш ундурбейн чордувус. Ынчалза-даа бут адаанда бир-ле дааш ургулчу дыннап чордувус. Ол чуу уннерил?

Уруглар: Ол дээрге барып душкен бурулер дагжап чытканнары ол-дур.

Башкы: Бурулер дужуп турар бойдустун болуушкунун чуу дээр ийик?

Уруглар: Буру дужуушкуну (листопад) дээр.

Башкы: Кандыг оннуг бурулерни коруп, чыып турдувус?

Уруглар: Сарыг, кызыл, сарыг - кызыл.

Башкы: Ам самбыраже корунер.

(Самбырада янзы-буру ыяштарнын бурулерин аскан. Ол ышкаш куску ыяштарнын, арганын оннуг чуруктарын аскан).

- Кандыг ыяштарнын бурулерин коруп тур силер? Олар кандыг оннуг-дирлер?

Уруглар: Сарыг бурулер - хадыннын, сарыг - кызыл болгаш кызыл - кленнун, хурен - кызыл - рябинанын.

Б: Кус боду бистин кичээлче чедип келген-биле домей-дир бе, уруглар? А бис аалчы куске канчаар чуруп, чогаадып билиривисти коргузуп бээлинерем. Ам бис хевири бодуун хадыннын бурулерин чуруур бис.

(Самбырадан оске бурулерни ап кааптар. Чугле хадыннын бурулерин арттырып каар. Дежурныйлар оореникчи бурузунге хадын бурузун улеп бээр).

   IV.   Физкультминутка.

        Уруглар парталарындан туруп келирлер.

Б: Дорт узун хадынны бодап алынар. Холдарывыс ору кодурээлинер, ору унунер, унунер. Хат келгеш, шимээргеп, хадый берген. Коргузуптунерем, уруглар, канчаар. (Уруглар коргузуп турар).

-  Хадын солагай талаже, он талаже чайганып тур. Канчаар чайганып тур, коргузунерем. (Уруглар солагай, он талаларже чайганып турар). Оон чуу болу бээрил?

У: Бурулер хадындан дужуп каар.

Б: Бурулер канчаар дээскинип турарыл, коргузунерем. Канчаар черже бада бээрлерил?

(Уруглар турган черинге дээскингеш, оожум олуруп алырлар).

   V.   Чуруктун композициязынын сайгарылгазы.

Б: Саазынга бурулер канчаар бадып кээрин коргузуптээлинерем. Самбыра - улуг саазын-дыр деп бодап алыылынар. Самбырага бурулерни салырынга дузалажып бээринерни диледим.

(Уруглар самбырага келгеш, бурулерни чышпыржып бээринге дузалажыр. Баш бурунгаар оннуг саазындан бурулерни белеткеп алыр. Бурулерни чышпырарда тускай чурум херек чок, хостуг, боттарынын кузели-биле янзы-буру вариантыларны коруп тургаш, чышпырып композицияны тургузар).

-  Ам бурулер силернин саазынынарга бадып келир ужурлуг. Баштай ажылдаарынын дурумнерин катаптап алыылынар.

    VI.   Ажылдаарынын дурумнери.

Б: Ажылдаар черге чурум турар ужурлуг: херек чок артык чуулдерни ап кааптар. Белеткеп алыр чуулдер: саазын, карандаш, балааш, суглуг банка, кисточка, краскалар. Ажылдаарынын дурумнерин сактыптаалынар.

У: - Карандашты дыка баспас, оожум баспайн чуруур. Балааш ажыглавазын бодаар.

-  Банкага "шуурган" ундурбес!

Б: Ол чуу дээн ийик? ...

У: Банкада сугну чаштатпас, кисточка-биле сугну дыка былгавас.

Б: Акварель-биле ажылдаарынын дурумнерин сактыптынарам.

У: Баштай сугже, оон краскаже, саазынче.

    VII.   Оореникчилернин бот-ажылы.

    VIII. Физминутка.

Хат хадып келди, хадынчыгаш чайганып тур.

Агаарга дээскинип, аяар бурулер бадып турлар.

    IX.     Ажылдын анализи.

        Башкы оореникчилернин кылган ажылдарын коргузер. Кайы чурук эки болганын демдеглеп, кайы чурукту бичии оскертир канчаар чуруур турганын тайылбырлап бээр.

    X.    Чогаадыкчы даалга "Фантазия"

         Улус орус шулукчу А.С. Пушкиннин шулуун дыннанар, уруглар.

Онмас кок дээр кусту тынып,

Хуннун дурту кыскалады,

Оон караа хаая чайнап,

Куску буру халырткайнып,

Мунгаранчыг дужуп туру.

-  Бурулер ыяштардан дужуп каарга кандыг болурул?

У: Ыяштар чанагаш артар, куу, он чок болур.

Б: Буру дужуп турарын коорге кижинин сагыш-сеткилинге кандыг болурул?

У: Мунгаранчыг, ээнзиргей, чааскаанзыргай апаар.

Б: Бис ам бичии када эки Илбичи (Волшебник) болуптаалынарам. Дээскиндир шупту чуве хоглуг, чараш, чырык апаар кылдыр, Илбичи тоолчургу ыяш чогаадып алыр деп бодай берген.

(Самбырада дыка улуг ыяш чуруттунган. Уну, будуктары, а будуктарында бурулер чок). Силернин столдарынарда бир-бир бурулер чыдыр. Ол буруну бойдуста дег эвес, а бир оске тускай, онзагай кылдыр оннээр силер.

(Уруглар оннеп турарлар. Оон тоолчургу ыяшка келгеш, кижи-бурузу бодунун бурузун чышпырып каар).

     XI.   Чогаадыкчы ажылды туннээри.

Б: Ам силернин дузанар-биле бурулерлиг болу берген ыяшче корунер. Силерге тааржыр-дыр бе, чараш-тыр бе?

У: Ийе.

Б: Олче коргеш сагыш-сеткилинерге кандыг-дыр?

У: Оорунчуг, хоглуг.

    XII.   Туннел.

Б: Бурулер ыяшка турар, ыяштар черде озуп турар. Оон ынай черде чулер озуп турарыл?

У: Оът-сиген, чадан ыяштар, каттар, моогулер, чечектер ...

Б: Бистин черивисти чараш кылдыр каастап турар бо бугуну уревес кылдыр, кижи бурузу камныг болуулунар. Бисти дээскиндир шупту чуве чараш, ам-даа бисти оортуп, ковей кылдыр унуп, оссун дээштин бис кижилер бойдусту уревейн, камныг, хумагалыг болуулунар.

    XIII.   Ажылдаар черлерин аайлап-аштаары.