Сугыш кайтавазы
учебно-методический материал (4 класс)

Сугыш кайтавазы

Оныгы. Әбием, син бүген нигәдер бик уйчан. Кулларыңда тагын бабамнан килгән солдат хатлары. Син аны һаман сагынасыңмы?

Әби. Әйе,балам. Җиңү бәйрәме көне якынлашты исә, узган сугыш еллары үзәкләрне өзеп искә төшә.

Оныгы. Әбием, зинһар, сөйлә әле шул еллар турында.

Әби. Ярар, балам,тыңла алайса. (Бер читкә китеп утыралар, әби сөйли башлый.)

Җирдән уен-көлке, җыр-бию тавышлары яңгырап торды. Минем дә, бабаңның да яшь чагы, без биюгә кушылып киттек. (Биюнең кызган чагында куркынган кыяфәттә бер кыз йөгереп керә.)

Кыз. Сугыш! Туктагыз, сугыш башланган! Гитлер безгә сугыш башлаган.

Магнитофон язмасында Левитан тавышы: “Внимание,внимание! Говорит Москва! Работают все радиостанции Советского Союза. Фашисткая Германия, нарушив пакт о ненападении, вторглась на территорию Советского Союза”.

(“Изге сугыш” җыры яңгырый. Сәхнә уртасына бала тоткан, сугышка китүче яшь егет чыга.)

Егет. Юлбасарлар таптый җиребезне,

Ватан сугышына мин китәм.

Менә балам. Син әнкәсе аның,

Балабызны тотып ант итәм:

Синең өчен, шушы балам өчен,

Нәселем өчен, Туган ил өчен,

Мылтык тотып баскан җиремнән

Бер адым да артка чигенмәм...

Кыз. Исән барып, исән кайт!

Фашистларны кисеп кайт.

Миннән сиңа теләк шул.

Ил мактарлык үрнәк бул.

Мин тагын телим сиңа:

Үткенлек кылычыңа!

Теләр идем тагын да,

Бик сагынган чагыңда-

Язып җибәр сәлам-хат!

Сау бул, җаным!

Җиңеп кайт!

(Кызлар егетләрне сугышка озаталар. “Солдатлар” җыры башкарыла.)

1 нче кыз. Тарихта тиңе булмаган Бөек Ватан сугышы менә шулай башланып китте.

Кырык бернең июнь иртәсендә,

Дошман кергән илем чигенә.

Гөлчәчәкле кырлар тапталганнар,

Кара болыт менгән күгенә.

2 нче кыз. Сугыш...нинди авыр, шомлы сүз бу.

Сабан туйда, көрәш барган мәйданнардан

Сугыш җиле әтиләрне йолкып алган.

Сөлгеләре яшел чирәм өсләрендә

Яраланган аккош кебек ятып калган.

3 нче кыз. Килер ул көн: тагын күрешербез,

Сугыш бетәр, иркен суларбыз,

Бәлки хисне бергә бүлешербез,

Тормыш җебен бергә сузарбыз.

4 нче кыз. Килер ул көн: тагын табышырбыз,

Сугыш кырын горур кичәрбез;

Исән булсак, бәлки кавышырбыз,

Гомер буйлап бергә китәрбез.

5 нче кыз. Тизрәк сугыш кына бетсен инде! Җиңү өчен бернәрсә дәҗәл түгел. Гитлерны җиңеп исән-сау гына кайтсыннар инде.

6 нчы кыз. Кайтырлар, Алла боерса, кайтырлар.

(“Хат ташучы” җыры башкарыла.)

(Хат ташучы хатлар тарата.)

1 нче кыз.

Тезгә куеп сезгә хатлар язам

Сугыш тынган алсу таңнарда.

Балаларым, сезне үбеп калам,

Сәлам сезгә- сөйгән ярларга.

2 нче кыз.

Ярсып-ярсып атам һәр пулямны,

Ватан өчен, туган ил өчен,

Балам өчен, атам-анам өчен,

Назлап сөйгән нечкә бил өчен.

Борчылмагыз, мине белгән дуслар,

Шат җырчыгыз сезне онытмас,

Бер кайтыр ул, якты кояш сыман,

Дошманнарны җирдән корыткач.

(Снаряд шартлаган тавышлар, “урра” дип кычкырган авазлар ишетелә. Левитанның сугыш бетүе турында хәбәре яңгырый. Поезд тавышы килә, бөтенесе:”Кайталар!”- дип кычкыра.)

1 нче кыз. Исән-сау кайттыгызмы. Безнекеләрне күрмәдегезме?

1 нче солдат. Юк, күрмәдек.

2 нче кыз. Безнең ирләребез кайтмады бит.

2 нче солдат. Кайтырлар,кайтырлар.

3 нче кыз.

Җиңү яулаганнар бу батырлар,

Безгә тыныч тормыш биргәннәр.

Гел кояшлы, аяз булсын күкләр,

Якты булсын көннәр дигәннәр.

4 нче кыз.

Тик күпләре җиңү юлларында,

Башын салган чит-ят җирләрдә.

Гәүдәләре анда, исемнәре

Онытылмый безнең телләрдә.

5 нче кыз.

Хәбәр генә кайтты бу якларга

Ядкарь булып газиз анага...

Һәм ир даны кайтты югалмыйча,

Мәңгелек ут булып янарга.

Әби. Кавышулар насыйп булмады безгә, бабаң сугыш кырында башын салды. Үзеннән соң якты истәлеге генә торып калды.

Оныгы. Әбием, мин барысын да аңладым. Синең кулыңдагы солдат хатлары бабам хатирәсе генә түгел, ә ил тарихы, халкымның сагышлы үткәне дә икәнлеген аңладым. Миңа һәм минем кебек миллионнарга сугыш кирәкми!

1 нче кыз.

Безнең теләк- төзү илдә

Тиңдәшсез, гүзәл тормыш.

Без иң тыныч халык җирдә,-

Кирәкми безгә сугыш!

Ләйлә “Һәйкәлләр” шигырен сөйли. (Чәчәкләр куялар, бер минутлык тынлык.)

(“Җиңү җыры” белән кичә тәмамлана.)