"З" деп ужук болгаш ун
план-конспект занятия (1 класс)

Баглат Алдынай Алексеевна

 Уругларга "З" деп ужук болгаш ун дугайында уругларга таныштырар, аас болгаш бижимел  чугаага шын ажыглап билир кылдыр кижизидер

Скачать:

ВложениеРазмер
Microsoft Office document icon azhyk_kicheel_z_dep_unnun_uzhuu_2025.doc852 КБ

Предварительный просмотр:

Тема: З деп ун болгаш З, з деп ужуктер

     Сорулгазы:

а). З деп ун болгаш З деп ужукту билиндирери, шын адап ооредири;

б). уругларнын харылзаалыг аас чугаазын, угаан- медерелин, кичээнгейин,

салаа- сайгыдын сайзырадырынга мергежилгелер чорудар;

в). Кижизиг, топтуг, кежээ аажы- чанга кижизидер;

        Дерилгези: чуруктарлыг база состер бижээн слайдылар.

  Кичээлдин чорудуу:

    1). Организастыг кезээ.

а)  мендилежири:

Эртен эрте тура халааш

Эргим авам «экии» дээр мен.

Ооренип чедип келгеш

Оорлерим «Экии» дээр мен.

  - Богун биске «Ужуглел» кичээлинде хой аалчылар аалдап келген. Олар силернин харыылаарынарны, оорениринерни хынап келгеннер.

  -Бистер «Ужуглел» кичээлинде «хоорайларже» аян- чорук кылыр бис.

Шупту «автобуска» эптиг кылдыр олуруптунар!

2). Катаптаашкын.

       1- ги «хоорай»: «Айтырыг»

      - «Хоорайда» чедип келдивис. Адын номчуулунар.

                      (Улегер домак бижээн)

                  Аспас дээш, хая корун,

                  Часпас дээш, айтырып чор.

     

- Бо хоорайда Билбеспей чурттап турар.Ол силерден билбейн чоруур айтырыгларын айтырып турар. Анаа шын, дурген харыылаптар болзувусса, дараазында «хоорайже» чоруур бис, а бир эвес кууседип шыдавас болзувусса, ол хоорайдан унуп шыдавас бис. Ынчангаш шын харыылаарын кызыдынар.  

      - Ажык уннер деп чул? Аданар.

      - Ажык эвес уннер деп чул?

      - Уннерни бис канчаар бис?(дыннаар болгаш адаар бис)

      - Ужукту канчаар бис?(коор болгаш бижиир,номчуур бис

      -Ажык уннер бистин иштики сагыш- сеткиливис уннери- дир.

      - Ажык эвес уннер долгандыр турар бойдуста хойу- биле бар.     

     - Эр- хейлер! Билбеспейнин даалгазын эки куусеттинер, ам дараазында «хоорайже» хаптаалынар.

          3). Ритмиктиг кезээ

            2- ги «хоорай»: «Ритмика»

      - Бо хоорайда Буратино чурттап турар.

      - Мээн «хоорайымга» аалдап келгенинер дээш четтирдим. Кыска болгаш узун ажык уннерни адавышаан, холдарынар- биле часкап коргузуп беринер.

     

          а   аа   о   оо – кыска уннерни мурнунга кыска кылдыр, а узун уннерни часкап турда, холдар баш кырынче кодурлур.

     - Эр- хейлер! Дурген улаштыр хаптынар.

           4) Теоретиктиг кезээ  

 

             3- ку «З» деп «хоорай»

    а). - Богун биске чаа унну база оон ужуун Карандаш таныштырар. (Оон улуг чуруу.)

Үш деп санга дөмей

Үжүк-биле таныжар бис,

Тывыңарам, тывыңарам,

Чүү деп үжүк ындыг чүвел?

-        Шын-дыр, эр-хейлер. З деп үннү өөренир бис. База ооң үжүү-биле таныжар бис. (Үннү база ооң үжүүн көргүзер).

  - Чурукта чуну чураан- дыр?  (Эзер).

  - Эзер деп состу слогтап адаалынар. Каш слог бар- дыр?

  - Бирги слогту аданар. Ийиги слогту аданар. Ийиги слогта каш ун бар- дыр?

  - Бирги унун адаалынар: з- з- з. Бо кандыг ун-дур? (Ажык эвес.)

  - Чуге? ( Чуге дизе адап турувуста аксывыста шаптык таваржып турар.)

  - Шын- дыр! Эзер деп сос- биле домактан тургузуптаалынар.

            Эзер аъттын дерии.

  - Бо домакта каш сос бар- дыр?

 

  - З деп ун кирген состерден аданар. ( Бызаа, эзер, эзир, мерзе)

  - Бо состерде з деп ун кайызында дынналып тур? ( Ортузунда).

  - Бо ун тыва состерге сос ортузунга чоруур.

          б). Улуг, бичии парламал З, з деп ужуктер- биле таныжылга.

   - Ужуктерни корунер. Бот- боттарынга домей- дир бе?  

   - Олар каш деп санга домей- дир?

   - Бойдуста З деп унну каяа дыннаан бис?(Арынын даажы).

           в) Домак-биле ажыл.

 - Ам экранда  бижиттинген домакты номчуптаалыңарам,уруглар.

            Слайд -  «Хөглүг, чазык, хүлүмзүрүп чоруур кижи чараш».

- Бо домакта өөренир үннүвс, үжүү  кайы сөстерде бижиттинген-дир?

 - З деп үннү адап көрүңерем, кандыг-дыр?

 З деп үннү адап турда эриннер хүлүмзүрээн хевирлиг, шала ажык болур.

II. Ном-биле ажыл.          

- Ам номуңарның 80 дугаар арынын ажыткаш, слогтарны көрүңер.

Иштиңерде номчуңар. илчирбелей номчуулуңар, уруглар.

 - Слогтар адаанда бердинген сөстерни номчуулуңар. Сөстүң кайызында турар-дыр з деп үжүк. (Өөреникчилерни чаңгыстап айтырар)  

- Кым өөренип турарывыс З кирип турар сөстер билирил, адап көрүңерем?

Үлегер домакты номчуулуңар.

Сеткилдиң бичези херек.

Эртемниң улуу херек.

Бо улегер домак чүнүң дугайында чугаалап турур деп бодап тур силер, уруглар?

(Кижи биче сеткилдиг, дузааргак болур, берге байдалга таваржы берген эштериңге дузалажыыр. Эки, кызып өөренир, уруглар.

        Карандаш: - Мээн даалгамны кончуг эки куусеттинер, уруглар! Байырлыг! Чоруунар чогузун!

 4- ку «хоорай»: «Дыштанылга»

Арнывысче салгын хап тур

Хадынчыгаш чайганып тур

Суггур чаашкын чагзын чагзын

Хадынчыгаш оссун,оссун.

           5- ки «хоорай»: «Билиглер»

    - Ам кичээлде алган билиглеривисти быжыглап,

Сөзүглел-биле ажыл. “Класс септелгези”.

Сөзүглелди номчааш, словарь ажылын чоруткаш, утказынга айтырыгларны салыр. Билдинмес сөстер:

Манза- тудуг кылыр чиңге ыяш.

Хаалга-эжик.

Хувааштывыс-үлештивис.

Сөзүглел-биле ажыл.

           Ам база сөзүглелди номчааш, сөзүглелдиң  утказынга  айтырыглар салыр. Уругларның долу харыызын чедип алыр.

-        Чаа өөредилге чылынга белеткел кажан эгелээр-дир, уруглар? (Чазын).

-        Дозур-оол чүнү садар болган-дыр, уруглар? (Дозу)

-        Эзир-оол авазы-биле класстың шалазын канчаар болган-др,Долзат? (Дозулаар).

-        Базыр-биле ачазы чүнү экээр болган-дыр, Салгал? (манза).

-        Автор? чүнү садар болган-дыр, Алиса? (Саазын хырбазы).

Уругларның харыызын түңнээр.

 -Кыдырааштарны ажыткаш, самбырада ай-хүннү бижиңер. Ам “З, з” деп ужүктү канчаан бижиирин көрээлиңер. Баштай мен силерге көргүзер мен (Агаарга уругларга көргүзер). Бижимел З, з-ны самбырадан кичээнгейлиг көрүңер.

Чурк-биле ажыл:  

Номда бердинген онаалганы чурук дузазы-биле кылыр.

-Ам бо чуруктан “З” кирген үш сөстен тывыңар, уруглар.  Ол сөстер кирген  домактардан аас-биле  чогаадыңар.  (Байырның  кырган-авазы. Авазынга оглу кызыл доңгуу белекке берген. Кыргын-авазы уйнуунга кызыл хөйлең аргып берген.).

-Эр-хейлер!

Рефлексия:

  - Бо эттирген кичээливис кандыг болду, уруглар? Чүү деп үжүк-биле таныжып алдывыс. Чүнү билдиңер? Чүнү билбедиңер? Солун болду бе?  Чүү солун болду? (уруглар харыылаар.)

-Ам самбырада смайликтерни  көргеш билиивисти хынаптаалыңар, уруглар. Кызыл смайлик дээрге: чүнү-даа билбээн; ногаан смайлик- бичии-ле билбээн; сарыг смайлик- шуптузун билген уруглар холдарын көдүрер.

-Самбыраның  оң талазында дараазында  кичээлдиң онаалгазын бижип алыңар.  Уруглар, четтирдим кичээл дээш.

           

    - Че, ам шылап, туруптувус, чаныптаалынар.

      4). Туннел кезээ.

     - Кичээлде чуу деп ужук оорендивис? Ол ажык ужук бе азы ажык эвес ужук бе?

     - Богунгу кичээлдин эки чуулдерин бажыннарынарда улустарынарга чугаалап бээр силер.

     5). Бажынга онаалга.

      Уннерни шын адап ооренир

Алдын Хунум!

Ак- кок дээрим!

Арга- арыым, арыг суум!

Ан- меним, ангыр кужум!

Ие черим!

Эргим авам,

Эш- оорум, башкым,

Амыр- ла! Амыр!

                 

               

             

  Аспас дээш, хая                                

         корун,

Часпас дээш, айтырып

 

            чор.

           

                 

     

               

 

 

                       

           

                 

           

 

           


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

"П" деп ун болгаш ужук

П деп ун болгаш ужук-биле уругларны таныштырар....

открытое занятие. Ун болгаш ужук Ш

Ун болгаш ужук Ш орус, тыва, англи, француз дылдарда...

"Ат болгаш фамилияларга улуг ужук": тыва дыл кичээли 2 класс

Кичээлдин кол сорулгазы: ат болгаш фамилияларга улуг ужук бижиир деп чуулду уругларга билиндирер. Бижимел  болгаш аас чугааны сайзырадыр. Дыл домаан сайзырадып, сос курлавырын байыдар....

"н "деп ун болгаш ужук

quot;н "деп ун болгаш ужук...

Кичээл планы. Ужуглел "Н деп ун болгаш ужук"

Кичээл планы. Ужуглел "Н деп ун болгаш ужук"...