Этнопедагогиктиг ооредиглиг фотофильмнерни ажылдап кылырынын принциптери болгаш уругларнын мозу-будужун хевирлээринге методиктиг суме.
учебно-методический материал на тему

Санаа Онермаа Барбаановна

Фотофильмнин чогумчалыг хемчээлин тургузуп алырынын кол чугулазы ону тургузар сорулгазындан, даап бодап алган ажыглаар аргазындан (чаа чуулду ооренири, практиктиг кичээлдер болгаш оон-даа оске), база эге школанын оореникчилеринден хамааржыр. Колдуунда-ла фотофильмнин хемчээли чангыс кичээлге ооренир темазында чувелерни коргузер чуруктардан   тургустунган болур...

Скачать:


Предварительный просмотр:

Ч==н-Хемчик кожууннуё Х=ндергей ортумак школазы

Этнопедагогиктиг ==редиглиг фотофильмнерни ажылдап кылырыныё принциптери болгаш уругларныё м=з\-б\д\ж\н хевирлээринге методиктиг с\ме.

Х=ндергей ортумак школазыныё

эге класс башкызы

 Санаа +нермаа Барбаановна

        

Этнопедагогиктиг ==редиглиг чуруктуг киноларны ажылдап кылырыныё принциптери болгаш уругларныё м=з\-б\д\ж\н хевирлээри.

Бистиё Ч==н-Хемчик кожууннуё Х=ндергей ортумак школазы  2005 чылдан эгелээш республика иштинге чаёгыс чер чурттуувус М. Б. Кенин-Лопсанныё «Тыва улустуё бурунгу ужурлары», «Тыва чаёчыл» деп номнарынга даянып программа ажылдап кылыр эксперименталдыг ш=л бооп ажылдап эгелээн бис. Программавыс 2009 чылда Санаа +. Б., Монгуш У. С. «Тыва чаёчыл» 1-6 класстарга шенелделиг программалар \нген.

Школавыс иштинге кижизидилге ажылын системажыдып алыр сорулга-биле \нд\р\п алган программавыска ында кирип турар эгелерни 1-11 класстарга чедир \лешкеш, «/нелер» деп бир чылдыё проектилерин класс башкылары ажылдап кылгылааш, оларга класс башкызы б\р\з\ алган \незинге программажыгаштар ажылдап кылгаш, ол темаларга неделя санында класс шактары эрттирбишаан, ==реникчилеривис-биле кады этнопедагогиктиг экспедицияларже \н\п, ==реникчилерни =гбелеривистиё бурунгу ужурлары болгаш чаёчылдарынга ==редир сорулгалыг  ажылдарны чоруткан бис. Чижээ: 1 класс – «Бойдус \нези». Аёаа 1-ги класстыё башкызы бойдуска хумагалал, бойдусту \нелээри, бойдусту камгалаары, бойдуска хамаарышкан чоннуё эскериглери дээн чижектиг айтырыгларга 33 шакка программа ажылдап кылып алгаш, ол темаларга чыл дургузунда 33 класс шагын эрттирип турган. 2 класс – «Ужурлар \нези». 3 класс – «Чаёчыл \нези». 4 класс – «Езулалдар \нези». 5 класс – «Аас-чогаал \нези». 6 класс – «Ч\д\лге \нези». 7 класс – «Ат-алдарлыг чаёгыс чер чурттуглар \нези». 8 класс – «Ак чем \нези». 9 класс – «Оран кежии \нези», 10-11 класс – «/легер-чижек \нези».

Программага ном материалдарын 1-4 класстарга М. Б. Кенин-Лопсанныё \ст\нде адааным «Тыва улустуё бурунгу ужурлары», «Тыва чаёчыл» деп номнарыныё материалдарынга даянып, программаныё тургузуун барымдаалап бижээн мен. 1-4 класстарныё ==редилге номнарыныё дылы ылаёгыя 1-2 класстарга ==редири берге болган. Оон номга белеткеп алган материалдарымны  ==реникчиге болгаш башкыга ийи аёгы материал кылдыр ийи аёгы чарып-даа турдум. Ийи аёгы номну \нд\рери дыка нарын айтырыг болган.

2012 чылда школавыс ==реникчилерниё класс башкылары-биле кижизидилге ажылынга класс шактарынга ажыглаар сорулга-биле этнопедагогиктиг экспедицияларга тырттыргылап алган чуруктарын болгаш 1-4 класстыё номунга белеткеп бижээн материалдарымныё с=з\глелдерин  ажыглап тургаш, эге школаныё ==реникчилеринге тыва чаёчылга бижиттинген материалды чиик шиёгээдип алырынга дуза болур ирги бе дээш, чуруктуг киноларны кылыр деп шиитпиреп алгаш эгеледим. Меёээ мындыг чаа ажылды кылырымга школавыстыё 11-ги клазыныё ==реникчизи Айлаана Монгуш компьютер дизайнын кылып берген,   Эртем талазы-биле консультацияны педагогика эртемнериниё кандидады Г. Д. Сундуй  с\мелеп дузалашкан. Ынчангаш ам чуруктуг киноларны ажылдап кылырынга эртем талазы-биле ажыглаан принциптеривисти  таныштырайн.

Чуруктуг киноларны ажылдап кылырыныё

хемчээлиниё болгаш \езиниё кол тургузуу.

Фотофильмниё чогумчалыг хемчээлин тургузуп алырыныё кол чугулазы ону тургузар сорулгазындан, даап бодап алган ажыглаар аргазындан (чаа ч\\лд\ ==ренири, практкиг кичээлдер болгаш оон-даа =ске), база эге школаныё ==реникчилеринден хамааржыр. Колдуунда-ла фотофильмниё хемчээли чаёгыс кичээлге ==ренир темазында ч\велерни к=рг\зер чуруктардан   тургустунган болур. Ч\ге дээрге чуруктар эмин эртир к=в\дээрге уругну шыладыр база ==ренип орар темазыныё утказындан чардыктырар. /ези эге школага 3, 5-10 минут.

  1. Экрандан информацияны шиёгээдип алырыныё тургузуу. 

Билдингир-ле болгай, карак-биле мээ ийи режим-биле ажылдаар. Ол дээрге кыдыг-кызыгаар черлер к==р\н\ё дузазы-биле д\рген панорамалыг к==р\н\ё езу-чуруму болгаш т=п черлер к==р\н\ё дузазы-биле оожум шиёгээдир тодаргай информацияныё езу-чурумун барымдаалаар. Кыдыг-кызыгаар черлер к==р\н\ё езу-чуруму-биле ажылдап турда карак-мээ деп тургузуг карак чивеш аразында х=й санныг информацияны шиёгээдип алыр, т=п черлер к==р\н\ё езу-чуруму ажылдап турда – хынамчалыг дараалашкак анализ чоруур. Ынчангаш бис номчуп турар тексти кыска кылдыр чуруктар-биле,   солуурун кызыткан бис. Кичээнгейни оттурар эки т\ёнелди чугаалап, тайылбырлап турар фотофрагментини ажыглаары к=рг\ст\н\п турар. Олар кезээде аудиторияны диргизип сергедиптер. Номчукчунуё узун чугаазындан уруглар шылап каар, а мында оларныё кичээнгейин солуп, сактып шиёгээдип алыры чугула бооп турар.  Фотофильмде эё-не кол ч\\л дээрге аёгы-аёгы ч\\лдерниё санын бот-бодунга хамааржыдары болгаш оларныё дараалашкаа болур.

  1. Сонуургадырыныё тургузуу.

Уругларга чоок, таныыр черлерниё чуруктарын киирери кичээлди диргизип, эки сагыш-сеткил хайныышкынныг х==н киирер. Ол-ла ч\\лдер материалды шиёгээдип алырынга база быжыг сактып алырынга дузалаар.

  1. Эстетикалыг тургузуу.

 Эге школаныё ==реникчилеринге фотофильмни эки шиёгээдип алырынга эвээш эвес рольду х=гж\м \делгези ойнап турар, ч\ге дээрге олар хевирлер-биле, =ёнер-биле база \н-биле  ч\вени шиёгээдип аар. ФГОС класстар-биле ажылдап турар болганымда уругларга утказы билдингир бирги класстыё программазында «Мал-маган – амыдыралывыстыё \ндезини» деп темада ==реникчилеривис-биле экспедиция чорааш, мал-маганны одарже \з\п \нд\рерин хайгаарап тургаш тырттырып алганывыс хураган болгаш кулунну «Аът болуру кунундан…», «Хураганныё т=р\тт\нгени» деп фотофильмнерни тайылбыр чокка, ч\гле чуруун к=ргеш, кинонуё сюжединден тодаргай фактыга даянып алгаш, уругларныё теманы канчаар билгенин боттары чугаалап \нд\р\п келзин дээш кылган фотофильмнеривис база бар.

5. Х=гж\п-шимчээриниё тургузуу.

Уруглар ==ренип турар материалын эки шиёгээдип алзын дээш, чуруктарныё солчур темпизин таарымчалыг тургузуп алыры кол чугула. Таарымчалыг \е – чурук б\р\з\нде чечен-мерген, \нн\г информацияны шиёгээдип алырынга кол чугула, база \е – кол билиглерни шиёгээдип алырынга херек. (Чуруктарны д\рген \нд\рбес)     Кол ч\\л чурук солчулгазында далажыр чорукту болдурбазын кызыдар. Ч\ге дизе материалды б\д\н\-биле шиёгээдип алыры берге болур. Бо ч\\лд\ сагывас болза,  ==ренип турар материалдан уругларныё сонуургалын чидирип, кичээлден чардыктырып болур. Теманыё тайылбырыныё соонда, к=ргени чурукиарын тааржыр музыка-биле быжыглаашкын кылдыр салып болур.

Фотофильмниё тургузуунуё планы.

  1. Титулдуг арын. Эё-не бир дугаар арын школаныё адын, тыва чаёчыл кичээлиниё адын, клазын, темазыныё адындан тургустунган.
  2. Тургузуу дээрге-ле фотофильмниё кол чорудуу.
  3. Т=нч\з\. Фильмни ажылдап кылган с=з\глелдиё автору, номчаан кижиниё ады, этнопедагогтуг экспедицияныё киржикчилери, компьютер дизайнын кылган кижилер аттары, с\мелекчилери, «Т=нген» деп бижик болгаш кылган чылы.
  4. Кымныё ырызын азы музыказын ажыглаанын бижиир.

Фотофильм тургузурыныё кол д\р\мнери.

 Фотофильм тургузарда дараазында д\р\мнерни тургустувус:

1) Этнопедагогиктиг фильмнерни тургузарыныё мурнунда уругларга ч\н\ чедирерин, ч\н\ к=рг\зерин ону кылып турар улус тода билген турар ужурлуг.

2)  Чурук б\р\з\ т==г\\р тема-биле логиктиг холбаалыг, дээрбектиг болур база фотофильмниё кол утказы-биле ажылдаар.


Предварительный просмотр:


Подписи к слайдам:

Слайд 1

+= редиглиг , этнопедагогиктиг фотофильмнерни ажылдап кылырыныё принциптери база == реникчилерниё м=з\- шынар кижизидилгезинге оларныё салдары .

Слайд 2

Чуруктуг киноларны ажылдап кылырыныё хемчээлиниё болгаш \ езиниё кол тургузуу . Фотофильмниё чогумчалыг хемчээлин тургузуп алырыныё кол чугулазы ону тургузар сорулгазындан , даап бодап алган ажыглаар аргазындан ( чаа ч\\ лд \ == ренири , практкиг кичээлдер болгаш оон-даа = ске ), база эге школаныё == реникчилеринден хамааржыр . Колдуунда -ла фотофильмниё хемчээли чаёгыс кичээлге == ренир темазында ч\ велерни к= рг \ зер чуруктардан тургустунган болур . Ч\ ге дээрге чуруктар эмин эртир к=в\ дээрге уругну шыладыр база == ренип орар темазыныё утказындан чардыктырар . / ези эге школага 3, 5-10 минут.

Слайд 3

Экрандан информацияны шиёгээдип алырыныё тургузуу . Билдингир-ле болгай , карак -биле мээ ийи режим-биле ажылдаар . Ол дээрге кыдыг-кызыгаар черлер к==р\н\ё дузазы -биле д\ рген панорамалыг к==р\н\ё езу-чуруму болгаш т=п черлер к==р\н\ё дузазы -биле оожум шиёгээдир тодаргай информацияныё езу-чурумун барымдаалаар . Кыдыг-кызыгаар черлер к==р\н\ё езу - чуруму -биле ажылдап турда карак-мээ деп тургузуг карак чивеш аразында х=й санныг информацияны шиёгээдип алыр , т=п черлер к==р\н\ё езу-чуруму ажылдап турда – хынамчалыг дараалашкак анализ чоруур . Ынчангаш бис номчуп турар тексти кыска кылдыр чуруктар -биле, солуурун кызыткан бис. Кичээнгейни оттурар эки т\ ёнелди чугаалап , тайылбырлап турар фотофрагментини ажыглаары к= рг \ ст \н\п турар . Олар кезээде аудиторияны диргизип сергедиптер . Номчукчунуё узун чугаазындан уруглар шылап каар , а мында оларныё кичээнгейин солуп , сактып шиёгээдип алыры чугула бооп турар . Фотофильмде эё -не кол ч\\л дээрге аёгы-аёгы ч\\ лдерниё санын бот- бодунга хамааржыдары болгаш оларныё дараалашкаа болур .

Слайд 4

Сонуургадырыныё тургузуу . Уругларга чоок , таныыр черлерниё чуруктарын киирери кичээлди диргизип , эки сагыш-сеткил хайныышкынныг х==н киирер . Ол -ла ч\\ лдер материалды шиёгээдип алырынга база быжыг сактып алырынга дузалаар .

Слайд 5

Эстетикалыг тургузуу . Эге школаныё == реникчилеринге фотофильмни эки шиёгээдип алырынга эвээш эвес рольду х= гж \м \ делгези ойнап турар , ч\ ге дээрге олар хевирлер -биле, = ёнер -биле база \н-биле ч\ вени шиёгээдип аар . ФГОС класстар -биле ажылдап турар болганымда уругларга утказы билдингир бирги класстыё программазында «Мал- маган – амыдыралывыстыё \ ндезини » деп темада == реникчилеривис -биле экспедиция чорааш , мал- маганны одарже \з\п \ нд \ рерин хайгаарап тургаш тырттырып алганывыс хураган болгаш кулунну « Аът болуру кунундан …», « Хураганныё т=р\ тт \ нгени » деп фотофильмнерни тайылбыр чокка , ч\ гле чуруун к= ргеш , кинонуё сюжединден тодаргай фактыга даянып алгаш , уругларныё теманы канчаар билгенин боттары чугаалап \ нд \р\п келзин дээш кылган фотофильмнеривис база бар.

Слайд 6

Х= гж \п- шимчээриниё тургузуу . Уруглар == ренип турар материалын эки шиёгээдип алзын дээш , чуруктарныё солчур темпизин таарымчалыг тургузуп алыры кол чугула . Таарымчалыг \е – чурук б\р\з\ нде чечен-мерген , \ нн \г информацияны шиёгээдип алырынга кол чугула , база \е – кол билиглерни шиёгээдип алырынга херек . ( Чуруктарны д\ рген \ нд \ рбес ) Кол ч\\л чурук солчулгазында далажыр чорукту болдурбазын кызыдар . Ч\ ге дизе материалды б\д\н\-биле шиёгээдип алыры берге болур . Бо ч\\ лд \ сагывас болза , == ренип турар материалдан уругларныё сонуургалын чидирип , кичээлден чардыктырып болур . Теманыё тайылбырыныё соонда , к= ргени чуруктарын тааржыр музыка-биле быжыглаашкын кылдыр салып болур .

Слайд 7

Фотофильмниё тургузуунуё планы. Титулдуг арын . Эё -не бир дугаар арын школаныё адын , тыва чаёчыл кичээлиниё адын , клазын , темазыныё адындан тургустунган . Тургузуу дээрге-ле фотофильмниё кол чорудуу . Т= нч \з\. Фильмни ажылдап кылган с=з\ глелдиё автору, номчаан кижиниё ады , этнопедагогтуг экспедицияныё киржикчилери , компьютер дизайнын кылган кижилер аттары , с\ мелекчилери , «Т= нген » деп бижик болгаш кылган чылы . Кымныё ырызын азы музыказын ажыглаанын бижиир .

Слайд 8

Фотофильм тургузурыныё кол д\р\ мнери . Фотофильм тургузарда дараазында д\р\ мнерни тургустувус : 1) Этнопедагогиктиг фильмнерни тургузарыныё мурнунда уругларга ч\н\ чедирерин , ч\н\ к= рг \ зерин ону кылып турар улус тода билген турар ужурлуг . 2) Чурук б\р\з\ т==г\\р тема-биле логиктиг холбаалыг , дээрбектиг болур база фотофильмниё кол утказы -биле ажылдаар .


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Методиктиг суме: "Тыва дыл кичээлинге 4-ку класска ажыглаар чижек тестилер"

Методиктиг суме: "Тыва дыл кичээлинге 4-ку класска ажыглаар чижек тестилер"...

Методиктиг суме: "Тыва дыл кичээлинге 3-ку класска ажыглаар чижек тестилер"

Методиктиг суме: "Тыва дыл кичээлинге 3-ку класска ажыглаар чижек тестилер"...

Доклад на тему "С.А.Сарыг-оолдун уругларга бижээн шулуктерин уругларнын дыл-домаан эдип сайзырадырынга ажыглаары болгаш кижизидикчи дузалыы"

Игра с пальчиками. Мячик сильно посжимаю И ладошку поменяю. Здравствуй, мой любимый мячик! Скажет утром каждый пальчик (Нажимать пальчиками поочерёдно на мячик). Мячик пальцем разминаю. Вд...

методиктиг сумелер

методиктиг сумелер...

Класс шагы "Сайдаяк- уругларнын ынак ному", 2 класс

Презентация классного часа на тувинском языке для 2 класса....

Эге школага тыва дыл болгаш номчулга кичээлинге уругларнын аас чугаазын сайзырадырынга методиктиг сумелер

Эге школага номчулга кичээлинде уругларнын аас чугаазын сайзырадырынга методиктиг сумелер...