Үсемлекләр, дару үләннәре, чәчәкләр, кошлар, балыклар, хайваннарның русча- татарча атамалары
материал

Үсемлекләр, дару үләннәре, чәчәкләр, кошлар, балыклар, хайваннарның русча- татарча атамалары.

Клевер – тукранбаш

Овсяница – солыбаш

Подсолнух – көнбагыш

Первоцвет — нәүрүз чәчәге, баллы чәчәк

Паслен — эт җиләге

Плющ — үрмәле гөл

Спаржа — әспе чыбыгы

Таволга – тубылгы

Щавель – кузгалак

Грушанка – каеш яфрак

Дурман – миңгерәткеч

Кувшинка — ак төнбоек

Кислица – кымызлык

Манжетка — тәңкә яфрак

Медуница – күкебаш

Наперстянка — уймак чәчәк

Осока — кыяк, күрән

Камыш — камыш

Золототысячник – алтынбаш

Ревень – рәваҗ

Полынь – әрем

Розмарин – бәбрия

Тмин – әнис

Хмель – колмак

Чабрец – чамбыр

Багульник — сазанак

Бессмертник — үлмәс гөл

Базилик – рәйхан

Борщевик – балтырган

Вьюнок полевой — эт эчәгесе

Шафран – зәгъфран

Очанка — үзүлән, күз уты

Бегония — бозау колагы

Пушица — мамыкбаш

Горечавка — бабасыр уты

Ковыль — чәчбай, әби чәче

Вороний глаз четырехлистный — дүрт яфраклы карга күзе

Пастернак лесной — куян тубыгы

Паслен черный — карга борыны

Телорез — тәнкисәр

Рогоз — җикәнбаш

Цикорий — буынчәчәк, бишбармакчәчәк

Ноготки — тырнакгөл

Лебеда — алабута

Папортник — абага

Девясил — андыз

Ячмень — арпа

Ятрышник — күке яше

Болиголов — түндербаш

Лапчатка – тәпичә

Лапчатка метельчатая — себеркәчле тәпичә

Лапчатка серебристая — көмешсыман тәпичә

юцерна зубчатая — тешле люцерна

Бересклет бородавчатый — сөялле кабар агачы

Молочай острый — үткен тешләч сөтлегән

Душица — мәтрүшкә

Зверобой — сары мәтрүшкә

Мята – бөтнек

Мышиный горошек – кәрешкә

Подорожник – бака яфрагы

Хвощ – наратбаш, нарат уләне

Конский щавель – ат кузгалагы

Крапива — кычыткан

Мать-и-мачеха – үги ана яфрагы

Лютик — казаяк

Лютик едкий – ачы казаяк

Лютик золотистый — сары казаяк

Репей – әрекмән, тигәнәк

Чистотел – канлы улән

Тысячелистник — меңьяфрак, ярмабаш

Череда — эт тигәнәге

Пустырник – төнгеш

Солодка – татлы тамыр

Сабельник – сусын

Алоэ – йөзьяшәр, алой

Валериана — песи үләне

Шалфей луговой — болын шалфее

Ромашка аптечная — казтабан

Незабудка — күгәрчен күзе

Купальница – сары чәчәк

Герань — яран гөл

Донник — кандала үләне

Календула – тырнак гөл

Лаванда — ала миләүшә

Фуксия — тамчы гөл

Резеда — мәхәббәт чәчәге

Азалия — азалия чәчәге

Пион – чалмабаш

Цикламен — Альп миләүшәсе

Бальзамин — бохар кынасы

Гортензия — япон гөле

Нарцисс — нәркис, суган гөле

Незабудка — күгәрчен күзе

Георгина – дәлия

Чәчәкләр

Астра — Көз чәчәге, Кашкарый
Адонис, горицвет — утчәчәк
Бегония — Карабодай гөле
Василек — Күкчәчәк
Гвоздика — Канәфер
Георгин – Дәлия
Гиацинт — Сөмбел
Жасмин — Ясмин
Колокольчик — Кыңгырау чәчәк
Ландыш — Энҗе чәчәк
Лотос - Лотос, Нилүфәр
Кувшинка, Водяная лилия, Нимфея, Кубышка белая — Төнбоек
Кубышка желтая - сары төнбоек
Мак — Мәк
Мальва(Просвирник) – Бояр гөле(Таякгөл, Эт борчагы, Тырнакгөл)
Нарцисс — нәркис, суган гөле
Одуванчик — Тузганак
Орхидея — Күке яше
Пион — Чалма чәчәк
Подснежник — Умырзая
Роза — Роза, Гөлчәчәк
Ромашка — Акчәчәк, Акбаш
Сирень — Сирень, Сирин, Канәфер чәчәге, Канәфер агачы
Тюльпан — Лалә
Фиалка — Миләүшә
Хризантема — Алтын чәчәк
Шиповник — Гөлҗимеш
Амарант – Кырмызы үләне, Таҗгөл,Песи тарысы, Таһир гөле, Хәтфә үләне,
Әтәч кикриге, Кырмызы үләне
Погремок – Кырмазыйн, Кырмазин, Тәңкә чәчәк, Шалдырут, Шөлдерут, Әтәч тарагы, Шалтыравык

Агачлар

Баобаб – Маймыл агачы

Береза – Каен

Бересклет – Кабар агачы , Зелпе

Бук – Бүк

Боярышник – Дүләнә, Камыр агачы, Камырлык

Вишня – Чия

Вяз – Карама

Граб – Күгагач

Груша – Армут

Гранат – Анар

Дуб – Имән

Жимолость – Зелпе

Ель – Чыршы

Ирга – Дүңкәл, Ыргый

Ива – Тал

Ветла, плакучая Ива, Ракита - Өянке

Верба – Кызыл тал, песиле тал

Чернотал – кара тал

Калина – Балан

Каштан – Кәстәнә

Кедр – Эрбет

Клён ясенелистный или американский клён – Чаган

Клён – Өрәңге

Карагач, караич - карагач, относится к роду лиственных, ильмовых деревьев и имеет внешнее родство с вязом. Название Карагач происходит от слова «elm», иногда его именно так и называют.

Лавр – Дәфнә

Липа - Юкә

Лиственница – Карагай

Мушмула – Дүңкәл

Орех - Чикләвек

Ольха – Зирек

Осина – Усак

Пальма – Пальма, Сәрви агачы

Пихта – Ак чыршы

Рябина – Миләш

Сандал(дерево) – Бәкәм агачы

Сосна – Нарат

Слива – Слива, Шүрүк

Чернослив – Кара җимеш, кара шүрүк

Смородина – Карлыган

Тёрн или терновник – Күгән

Тис – тиле нарат

Тополь – Тирәк, Тупыл

Тополь черный - кара тупыл, кара тирәк

Туя – Савыр

Черемуха – Шомырт

Черная смородина – Карагат, кара карлыган

Шелковица – Тут агачы

Яблоня — Алмагач

Ясень – Корычагач, Дардар

 Боярышник - аю камыры, аю баланы

Өянке , Юкә - липа

Карлыган, карагат - смородина.

Гөлҗимеш , аю камыры - шиповник

Шомырт, Муел - Черёмуха.

Сосновый Кедр - Себер нараты.

Кедр -Эрбет

Вязь - Карама

Арча, Карагач, Карагай - лиственница.

Балыклар

Белуга – Кырпы балык, Ак балык
Берш – Сула(сүлә)
Быстрянка – Көсе
Вьюн – Эт балыгы, этләч, этләй (елан балык)
Голец обыкновенный, усатый голец, авдюшка
– Сагалак, Ялангач балык(кайбер якта “этлә”)
Голавль – Кушбаш , Аҗау(әҗәү)
Гольян – Зәңгелә, Ләрге
Горчак – Әче балык
Густера – Тәлпияк
Жерех – Опты
Елец – йомры чабак , Бөгәрчә
Ёрш – Шыртлака, Ертыш
Карась – Табан, Кәрәкә
Красноперка – Кызылканат
Корюшка – Диңгез чабагы
Лещ – Корбан
Линь – Кара балык
Лосось – Сөләймән
Налим – Шамбы, (Жумба)
Окунь – Алабуга
Осётр – Мәрсин
Пескарь – Ташбаш, Капкорсак (керкә, комсыла)
Плотва, Сорога, Сорожка – Чабак
Подкаменщик – Тупалакбаш
Подуст – Түбән авыз
Сазан – Сөҗә, сәҗән
Севрюга – Укбаш, Укборын, Чукыр
Сёмга – Сөмбаш
Сиг – Ала балык
Сом – Җәен
Стерлядь – Чөгә
Судак – Сыла
Треска – Тәрәч
Толстолобик – Хан балыгы
Уклейка – Җилембалык, Аччабак
Хариус – Бәрде
Форель – Форель, Керкә, Багры
Чехонь – Кәлчәк
Щука – Чуртан
Язь – Бәртәс

Кошлар

Аккойрык - Орлан белохвост

Аккош – Лебедь

Акмуен – Белошейка

Актүш – Белобрюшка

Акчарлак – Чайка

Бибек, Тәкәрлек – Чибис, Пигалица

Боҗыр – Рябчик

Бөркет – Беркут, Орёл

Бытбылдык. Бүдәнә – Перепёлка

Дингез Бөркете – Орлан

Давыл кошы – Буревестник

Дүдәк – Дрофа

Каз – Гусь

Купшыл – Щегол

Каракош - Орёл-могильник

Карга – Ворона

Ала карга – Серая Ворона

Кара карга – Грач

Карчыга – Ястреб

Козгын – Ворон

Кәккүк, күке – Кукушка

Күгәрчен – Голубь

Карабүрек, балан чыпчыгы – Снегирь

Кыр тавыгы – Куропатка

Мисыр тавыгы, Патша тавыгы, Таҗдар тавык – Цесарка

Кызылтүш – Зяблик

Күкшә – Сойка

Кызылкойрык – Горихвостка

Карлыгач – Ласточка

Керәшә – Береговая ласточка, касатка

Кенәри – Канарейка

Көртлек – Тетерев

Лачын – Сокол

Әтәлге, Балпан – сокол Балобан

Шоңкар – благородный Сокол

Ләкләк – Аист

Миләш чыпчыгы – Дрозд

Песнәк – Синица

Саескан – Сорока

Сандугач – Соловей

Суер, Урман тавыгы – Глухарь

Сәмруг – Симург(сказочная птица), двуглавый орел(на гербе)

Сыерчык – Скворец

Тавис кошы – Павлин

Тартай, Тартар – Коростель

Тилгән – Коршун

Торна – Журавль

Торымтай – Пустельга

Тургай – Жаворонок

Тукран – Дятел

Тутый кош – Попугай

Тәвә кошы – Страус

Кыргавыл, Фазан – Фазан

Шөлди(саз кошы) – Кулик

Шәүлегән, яңгыр теләнчесе – Иволга

Чәүкә – Галка

Чыпчык – Воробей

Бакча чыпчыгы – Славка садовая

Челән – Цапля

Чыпчык – Воробей

Чүрәкәй, Сары чыпчык, Кыекбаш – Чиж, Чирок

Үрмәләч – Поползень

Үрдәк – Утка

Ата үрдәк – Селезень

Ябалак – Сова

Мәчебашлы Ябалак, Байгыш – Филин

Һөдһөд – Удод

Хайваннар

Арыслан – Лев
Ас – Горностай
Аю – Медведь
Байбак, Суыр – Сурок
Бегемот, су сыеры, су үгезе – Бегемот, Гиппопотам
Болан – Олень
Бүре(Кашкыр) – Волк
Борындык – Бурундук
Бурсык – Барсук
Җофар – Выхухоль
Йомран – Суслик
Күсе, Кумак – Крыса
Кондыз – Бобр
Көзән – Хорёк
Көнгерә – Кенгуру
Каплан, чуар каплан – Пантера, Леопард
Куян – Заяц, Кролик
Кеш – Соболь
Керпе – Ёж
Уклы керпе – Дикобраз
Ләтчә – Ласка
Маймыл – Обезьяна
Мөгезборын, Кәркәдан – Носорог
Нәфис болан, Җөрә – Лань
Поши – Лось
Сукыр тычкан – Крот
Су эте, Аюбалык – Тюлень
Селәүсен – Рысь
Сусар – Куница
Сыртлан – Гиена
Төлке – Лиса
Тиен – Белка
Тычкан – Мышь
Фил – Слон
Чәшке – Норка
Чыелдык – Пищуха
Чүл бүресе(Чакал) - Шакал
Юлбарыс – Тигр
Ялман, Кушаяк – Тушканчик
Янут – Енот
Әрлән – Хомяк

Айрат Шәйхетдиновның шәхси сайтыннан алынды, https://vk.com/ayrat60