Рабочие программы по региональному компоненту 2 класс
рабочая программа (2 класс) по теме
Рабочие программы разработаны на 2016-2017 учебный год по региональному компоненту "Алтай тил" и "Литературалык кычырыш"
Скачать:
Предварительный просмотр:
Муниципальное казённое общеобразовательное учреждение «Бельтирская средняя общеобразовательная школа»
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА КУРСА
«Родной язык »
2 класс
Рабочая программа составлена на основе программы К.К. Пиянтиновой, Н.Б. Тайбориной прграмма по алтайскому языку
для 1-4 классов 2012 года,
Составитель данной учебной программы:
учитель начальных классов
МКОУ «Бельтирская СОШ»
Малчанова Д. В.
с. Новый Бельтир, 2016 год
JАРТАМАЛ СОС
Алтай тилле иштеер программа «Об образовании в РФ» Федерал jасакка (№ 273 –ФЗ 29.12.2012), Федерал эл-тергеелик ÿредÿ стандартка, «Иштеер программаны тургузар некелте- ээжи (положение)»-ге (№96, 26.08.2014) тайанып, К.К. Пиянтинова ла Н.Б.Тайборинанын тургускан «Алтай тилле иштеер программалар 1-4 класс» аайынча тургузылган. Баштамы школдын алдында турган тöс амадулар: оогош класстардын уренчиктеринин граждан ла кöгÿс кöрÿминин тöзöлгöзинин тöзöп тыныдары; ÿренерге керектÿ ишти ле бойын бойы башкарып билеринин тöзöлгöзин тöзööри; уренчиктердин когус санаазын öскÿрери ле jакшы кылык-jанга таскадары. Бу амадуларга jединерде «Алтай тил» деп предметтин учуры jаан.
Программада берилген материал jастыра jок бичиир ле коммуникатив билгирлер ле таскамал берер ууламjылу. Торол тили — баштамы класстардын уренчиктерине бастыра ÿредÿнин тöзöлгöзи, укаа-санаазына, jайалтазына öзÿм берер ле албатызыла, jурумле таныжар аргалу. Баштамы класстарда торол тилин уренери — ол лингвистика ÿредÿнин ле эрмек- куучынын таскадар системанын баштапкы бöлÿги болуп jат. Бöлÿктен билип алганы баштамы школды божоткон уренчикке ÿредÿзин онон ары улалтар арга берер.
Тöрöл тилин баштамы школдо ÿредеринин амадулары: уренчиктерди тил билимнин тöс ондомолдорыла таныштырары ла шÿÿп сананарына ÿредип-таскадары; - уренчиктердин коммуникатив билгирлерин: оос ло бичиир эрмек-куучынын jарандырары, диалог, монологло тузаланарына таскадары; - jастыра jок бичиирине керекту билгирлер берери.
Берилген программа мындый бичик – комплектке тайанган:
1. Алтай тил. Уреду бичик. 2 класс. Пиянтинова К. К., А.В.Белякова Горно-Алтайск, 2012 2. Иштеер тетрадь. 2 класс. Белякова А.В. Горно-Алтайск, 2012 3. .Алтай тилдин урокторын откурери аайынча методикалык ууламjылар. 2 класс. Пиянтинова К. К. Горно-Алтайск, 2013 4. Алтай тил. Электрон приложение. 2-4 класс /Ж.И.Амырова, А.С.Шокшиланова/, 2014 5. Алтай тилле иштеер программалар. Пиянтинова К. К., Тайборина Н. Б. Горно-Алтайск, 2012
ПРЕДМЕТТИН (КУРСТЫН) ТЕКШИ ААЙЫ
Программа «Алтай тил» деп предметтин аргаларыла «Филология» ууламjынын ÿредÿлÿ тöс задачаларын будурерине ууландырылган. Тöс задачалар: Россияда кöп тилдер ле культуралар бой-бойлорыла колбулу, ол ок öйдö кажы ла албатынын тили — ол онын ук албаты болгонынын тöзöлгöзи деп ондомолло таныштырары; оос ло бичиир диалог ло монолог эрмек-куучынын jарандырары; коммуникатив билгирлерин jарандырары; уренчиктердин ич-санаазын, jакшыны, jарашты сезерине, оны баалап билерине таскадары; jайаан jайалталарына öзÿм берери. Тургузылган амадуларга jедерге бир канча практический задачаларды будургени болужар: -уренчиктердин эрмек-куучынын, шууп билерин, «санаазында корорин» таскадары, тилдин эп-аргаларын эрмек- куучыннын амадузына, одуп jаткан айалгазына келиштире талдап, тузаланып билери; -баштамы класстын уренчиктерине тил, тилдин системазы: лексика, фонетика, графика, орфоэпия, морфемика (состин будуми), морфология ла синтаксис керегинде эн башкы билгирлер берери; -эрмек-куучынынынын культуразын тыныдары, чын бичиир, кычырар, диалогто туружар, jаан эмес оос монолог ло тексттер тургузып билерине таскадары; -торол тилин баалап, оны чеберлеер, jарандырар ла тилин билерге jилбиркедер, бойынын эрмек-куучынын jарандырар куун таскадары; Программада алтай тилдин систематический курсынын тургузылган аайы: - тилдин системазы (лингвистика билгирлердин тозолгози): лексика, эрмек-куучыннын табыштары ла орфоэпия, графика, состин будуми (морфемика), грамматика (морфология ла синтаксис); - чын бичиири ле токтой тужер темдектер (пунктуация); - эрмек-куучынды таскадары. Курс концентрический ээжиле тургузылган: грамматиканын болуктерин, темаларын кажы ла класста уренер. Программаны мынайда тургусканы уренчиктер jaны теманы уренерге белен болгонын ajapap, уренер материалды табынча теренжиде берер ле грамматиканын теориязын, чын бичиирин ле эрмек-кууучынын таскадарын бир уунда бой-бойыла колбулу уренер арга берип jaт. Программанын материалы баштамы класстын уренчиктерине тилдин системазы, турган аайы (структуразы) керегинде текши jeтиру берер, алтай литературный тилдин бир кезик ээжилериле таныштырып, олорло тузаланарына таскадар. Орфографияны, пунктуацияны уренгени, уренчиктердин оос ло бичиир эрмек-куучынын таскатканы программада тургузылган практический задачаларды (тилди jуруминде тузаланары) будурер арга берет, уренчиктердин культуразын бийиктедер билгир-таскамал берет. Программанын база бир ууламjызы: тил - улус бой-бойыла колбу тудар (тил алыжар) арга ла албатынын национальный культуразы деп ондомолды баштамы класстардын уренчиктерине аайлап аларга болужары; алтай тил - алтай албатынын торол тили, ол орус тилле коштой Алтай Республиканын окылу тили деп билери. Тилдин табыш-таныктары, лексиказы, состин будери, морфология ла синтаксизи бой- бойыла тудуш, ич колбулу. Программада уренер jeтиpyлep, ондомолдор, ээжилер олорды буспай, бирлик системада берилген. Тилдин башка-башка единицаларыла таныжып, уренчиктер олордын бой-бойыла колбулу, тудуш болгонын билип алар. Морфологияла, синтаксисле, состин турган будумиле, таныктардын бичилериле таныжары модель-схемаларла иштегени ажыра одот. Тилдин башка- башка jаныла танышканы уренчиктерге тилди эпту тузаланар билгир берет, когус санаазы озум алынат. Программада тос аjарулардын бирузи «Текст», «Эрмек» деп темаларга эдилген. Бу темалар уренчиктердин коммуникатив билгирлерин таскадып быжулаар. Текстле иштеери уренчиктерден эрмек- куучын керегинде jетирулерди, тилди билерин некейт. Олор берген тексттерге тайанып, бойлоры эрмек-куучын одуп турган айалгага, амадузына келиштире башка-башка будумду тексттер (jeтиру эдер, jурамал, шууген учурлу) тургузарга уренет. Тексттердин турар аайын буспай, шуултени колбулу, japт айдарга, бичиирге таскайт. Эрмекле иштеери уренчиктерди эрмекте состордин турар аайыла, учур согултала оос куучынында тузаланып билер, бичикте керекту темдектерди тургузар таскамал берет. Синтаксис ажыра состордин кубуларыла таныжат, jacтыpa joк бичиирге ле эрмек- куучынды тургузар билгирлер алат. Программа онойдо ок алтай тилдин лексиказы керегинде jетиру берет. Лексикала, состин лексика учурыла танышканы уренчиктерге jypумде состин учурын билерге, сости аjарынкай, чебер тузаланарына, куучынга келиштире керекту сости талдап билерине таскадат. Торол тилинин созлигинин байлыгыла таныштырат. «Эрмек-куучыннын табыштары» деп болук табыштар ла таныктарды ылгаштырар, табыштарды бичикте чын темдектеп билерин некейт. Табыштарды чын айдып, угуп билери, кычырып, угуп, куучындап, бичип билерине камаанын jeтирет. Состорди jacтыра joк бичип билери, эрмекте керекту токтой тужер темдектерди чын тургузары состин учурлу болуктерин, орфограмманы, куучын-эрмектин болуктерин таныыр, бой-бойынан ылгаштырып билерине тайанат. Орфограмманы танып, онын будумин ылгаштырып, кандый ээжиге кирип турганын, ол ээжи аайынча керекту иштерди будурип билери jacтыра jок бичип билеринин тозолгози болот. Программада берилген материал уренчиктерди шиндеерге, бириктире коруп шуулте эдерге, тундештирерге, тунейин-башказын табарга, бир темдекти шиндеп, ондомол чыгарарга (индукция), эмезе ондомолды темдектер ажыра керелеп japтaapгa (дедукция), тилдин единицаларын кандый бир темдеги аайынча болуктерге бириктирерге эмезе олордын ээчий турар аайын тургузып (систематизация) билерге керекту эп-аргаларды тузаланарга таскаарынын тозолгозин jeткилдейт. Мындый эп-аргаларла иштегени уренчиктердин сагыжын, эрмек-куучынын jарандырар арга берет ле тилди, эрмек-куучынды jaшы билерге куунзедет. Программа онойдо ок jетирулерле иштеерге керекту билгирлер таскадарына ajapy эдет. Торол тилин уренип тура, уренчиктер керекту jетирулерле иштееринин культуразыла таныжат: канайда кычырар, бичиир, бичикле иштеер, тилдин созликтерин тузаланар. jетирулер башка-башка эпле берилет: текст, jypyк, таблица, схема, состин, эрмектин модели, болушчылар. Уренчиктер тилдин единицаларын шиндеерге, онын учурын japтaapгa, алган jетируни келиштире кубултарга, japтaapгa, бойлоры jeтиpy тургузарга, самара бичиирге, уткуул тексттер тургузарга, jaaн эмес сочинениелер бичиирге, jaйaaн иштердин jyyнтызын тургузарга, класстын газедин белетеерге уренип алар. Программа проект иштер откурерин темдектейт. Проект иштер уренчиктердин билгир алар ижин эрчимдейт. Проекттер урокто билип алганын быжулаар, теренжидер арга берет, уренчиктердин jaйалталарына озор айалга тозойт, нокорлориле, jaaн улусла кожо jeдимдy иштеерге, иштин аайын (кем нени эдетенин) озодон темдектеп, чокымдап билерине, керекту jетирулерди jyypra, бир аайына экелерге таскадат.
ÝРЕДУНИН ТОС (БАЗИСНЫЙ) ПЛАНЫНДА УРЕДУ ПРЕДМЕТТИН
(КУРСТЫН) JЕРИ
Баштамы школдо алтай тилди уренерине 270 час берилет. Баштапкы класста 66 час, 2-4 класстарда 68 частан берилет. Айдарда, 2 класста – 68 час (34 неделеге келижет).
УРЕДУ ПРЕДМЕТТИ (КУРСТЫ) УРЕНГЕНИНИН ТУРУЛТАЛАРЫ
Программа баштамы школды божодып jаткан уренчиктер личностный, метапредметный ла предметный турулталарга jединерин jеткилдейт.
Ýренчиктин бойынын (личностный) турулталары
1. Бойынын Тöрöлиле, албатызыла, Россиянын тÿÿкизиле оморкоор кÿÿн-санаа таскадары; бойынын албатызын, угын билери, Россияда башка-башка ук албатыларды баалаары; эбире улуска, телекейге ачык кÿÿндÿ, jакшы ла jаманды ылгап билер кижи таскадары.
2. Эбире телекей ар-буткенле, албатыларла, олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар корум таскадары.
3. Öскö албатылардын тÿÿкизин, культуразын, оско кижинин санаа-шуултезин тооп jурерине таскадары.
4. Öзÿп, кубулып jаткан телекейде (jурумде) jылыйбай, ого уренижип темигерине керекту билгирлер таскадары.
5. Уренип турган кижи эл-jоннын алдында каруулу, некелтелу деп билери ле jурумде уреду алар иштин учурын, уреду онын бойына не керектузин аайлаары, оныла башкарынары.
6. Jакшы кылык-jаннын ээжи-некелтелерин ле jурумде ончо улус тен, jайым дегенин аайлаганы аайынча, бойын бойы башкарарга, бойынын кылык-jаны учун каруулу болорына таскадары.
7. Jакшыга тартылар, jакшыны баалаар, сезер куун таскадары.
8. Jаан улусла, кураа балдарла кожо нак иштер, ачынышту айалга тöзöбöс, блаашту керекти токыналу jартап ийер билгир таскадары.
9. Ак-чек jурер, эдинер-тудунар не-немени, когус байлыкты сезер, чеберлеер куун таскадары.
Метапредметный турулталар
1. Уредулу иштин амадузын, задачаларын бойына алынар ла ого jединерге болушту эп- арганы таап билерине таскадары.
2. Ýредÿлÿ ишти онын задачазын, будурер айалгазын аjарып, пландаар, шиндеер ле турултазын корор билгирлерге таскадары, болушту аргаларды талдап билери.
3. Jетируни эдеринде темдек-символдорды тузаланары.
4. Коммуникатив ле билгир аларынын задачаларын будуреринде эрмек-куучыннын эп- аргаларын ла аргаларды эрчимду тузаланары.
5. Керекту jетируни табарга, jуурга, шиндеерге, бириктире коруп, керектузин талдап, келиштире jазап, белетеерге бар аргаларды (справочниктерди) тузаланып билери.
6. Бичилген марыла, жанрыла башка тексттерди тургузылган амаду, задачалары аайынча когуске алынып кычырарына темигери; бойынын айдарга турганын эрмек-куучыннын задачазына келиштире jарт тургузар ла тексттерди оосло, бичип тургузарына таскаары.
7. Логический действиелерле тузаланып билери: тундештирери, шиндеери, бириктире корори, топ шуулте чыгарары, будум темдектери аайынча болиири, не неден улам (ненин учун) болгонынын шылтагын табары, шуури, таныш ондомолдорго кожоры.
8. Диалогты откурип ле куучындажып турган кижини угуп билери.
9. Текши амаду тургузып ла ого jединер аргаларды темдектеп билери; бирлик иште кем нени эдерин улежип, jартажып jоптожори; бой-бойынын эткенин шиндеп билери, бойынын кылык-jанын ла оско улустыйын коруп билери.
10. Jоп эмес сурактардын аайына токыналу, эки jанынын jилбулерин аjарып чыгары.
11. «Алтай тил» деп предметтин уренер материалы ажыра эбире jурумде одуп турган кубулталар, процесстер, не-неме керегинде бойынын озумине келиштире билери.
12. Алтай тилле уренер материал аайынча баштамы школдо бичиктерле, оско до jетиру алар аргаларла (онойдо ок уредулу модельдерле) иштеп билери.
Предметти ÿренеринин турулталары
1. Россия коп тилдердин ла культуралардын орооны деп билип алары; тил — албаты бойын албаты деп сезеринин тозолгози деп билери.
2. Тил — албатынын национальный культуразы ла улус бой-бойыла куучындажар арга деп аайлаары; орус тил Россия Федерациянын эл-тергеелик тили, башка-башка ук албатылардын бой-бойыла куучындажар аргазы деп билери.
3. Оос ло бичиир jакшы эрмек-куучын кижинин текши культуразынын ла гражданский позициязынын коргузузи деп билери.
4. Алтай тилдин ээжи — некелтелериле (орфоэпиянын, лексиканын, грамматиканын, орфография, пунктуациянын), эрмек-куучыннын этикет ээжилериле танышкан кеминче тузаланып билери.
5. Куучыннын амадузын, задачаларын, тузаланар аргаларын ла айалгаларын ылгаштырып билер ле jаан эмес монолог эмезе текст тургусканда,коммуникатив задачага jединерге олорды тузаланар темигу берери.
6. Jастыра jок бичиш кижинин культуразынын база бир jаны деп ондоор ло бойынын тургускан эрмектеринин, текстин бичигенде, орфографиянын керекту ээжилериле тузаланып билери, токтой тужер темдектерин чын тургузары.Бичигенин шиндеп билери.
7. Тилдин единицаларыла иштеер уредулу иштин аайын билери, алган билгирлериле практический, коммуникатив задачалардын аайына чыгарга тузаланып билери.
8. Тилдин тос единицаларын ла темдектерин таныыр, олорды шиндеер, эрмек- куучыннын айалгазына келиштире тузаланып билери.
ПРЕДМЕТТИ УРЕНЕРИНДЕ ТУРГУЗАР ТЕМДЕКТЕР
Алтай тилле балдардын билгирин бичиир иштер ажыра кöрöр аргалу: диктанттар, грамматический jакылталар, ченелте иштер, jастыра jогынан кöчÿрип бичиири, изложениелер, тесттер.
Ченелте ишке тургузар темдектер:
«5» - jастыра jок иш учун;
«4» - иште 1-2 jастыра болзо;
«3» - иште 3-5 jастыра болзо;
«2» - иште «5» jастыранан кöп болзо.
Аjару: бир сöскö такып jастыра этсе, бир ле jастыра деп чотолор. Башка-башка сöстöрдö jаныс ла ээжиге jастыралар эдилзе, эки jастыра деп чотолор. Грамматический ишке тургузар темдектер:
«5» - jастыра jок иш учун;
«4» - иштин 3/ 4 jакылтазы чын бÿдÿрилзе;
«3» - иштин 1 / 2 jакылтазы чын будурилзе;
«2» - иштин jакылтазы кöп jаны jастыра будурилзе.
Jастыра jогынын кöчÿрип бичиир иштер:
«5» - тÿзедÿ jогынан бÿдÿрген ишке;
«4» - иште 1 jастыра, 1-2 тÿзедÿ болзо;
«3» - иште 2-3 jастыра болзо;
«2» - иште 4 тöҥ кöп jастыра болзо;
Сöзлик диктант: «5» - jастыра jок иш учун;
«4» - иште 1 jастыра, 1 тÿзедÿ болзо;
«3» - иште 2 jастыра, 1 тÿзедÿ болзо;
«2» - иште 3-5 jастыра болзо.
Тест иштерге тургузар темдектер:
«5» - jакылтанын 3\4 зи чын бÿдÿрилзе;
«4» - jакылтанын 3\4 зи чын будурилзе, тÿзедÿлер бар болзо;
«3» - jакылтанын 1/ 2 зи чын бÿдÿрилзе;
«2» - jакылтаны бÿдÿргени 1 / 2 неҥ ас болзо.
Изложение: «5» - автордын куучыны jастыра jок, кöнÿ бичилген, 1-2 тÿзедÿ болзо;
«4» - текстте эрмектердин ээчиде турар аайы бир эмеш булгалза, 1-2 jастыра, 1-2 тÿзедÿ болзо;
«3» - автордын тексттинен бир эмеш туура барза, сöзлиги бай эмес, 3-6 jастыра, 1-2 тÿзедÿ болзо;
«2» - автордын тексттинен туура барып, керектÿ эпизодторды божодып, колбу ÿзÿлип, 7- 8 jастыра, 3-5 тÿзедÿ болзо.
Сочинение: «5» - теманы jакшы ачып, jастыралар jок бичилген иш, 1-2 тÿзедÿ болзо;
«4» - ээчиде бичийтен эрмектер бир эмеш булгалып, 1-2 jастыра, 1-2 тÿзедÿ болзо;
«3» - теманан бир эмеш туура барып, сöзлиги бай эмес, 3-6 jастыра, 1-2 тузеду болзо;
«2» - теманан туура барып, керектÿ эпизодторды божодып, бöлÿктер ортодо колбу jок болуп, 7-8 jастыра, 3-5 тÿзедÿ болзо;
Ченелте иш: «5» - jакылта jастыра jок бÿдÿрилзе;
«4» - jакылтанын 3 / 4 зи чын бÿдÿрилзе;
«3» - jакылтанын 50 % чын бÿдÿрилзе;
«2» - ÿренчик материалды коомой билип, кöп грамматический jакылталарды jастыра бÿдÿрзе.
УРЕДУ ПРЕДМЕТТЕ (КУРСТА) НЕНИ УРЕНЕРИ
Эрмек-куучынла колбулу иштер. Угары. Оос эрмек-куучынньпг амадузын, одор айалгазын ондооры. Уккан тексттен керекту jeтиpyни аайлаары, тексттин тос шуултезин japтaapы, сурактардын болужыла не керегинде айдылганын куучындаары. Куучындаары. Эрмек-куучыннын задачазы аайынча тилден керекту аргаларды талдаары. Эрмек-куучыннын диалог будумиле тузаланып билери. Куучынды баштап, joмoп, божодып, бойына улустын ajapyзына тартып билери. Уредунин задачазына келиштире оос монологло (jypan айдары, jeтиpy эдери, шууп айдары) тузаланып билери. Уредуде ле нокорлори ортозында куучындашканда, этикет ээжилерди тузаланары (jакшылажары, бурузын алынары, быйанын айдары, суракту баштанары, о.о). Орфоэпиянын ээжилерин буспай, унле анылап куучынданар. Кычырары. Кычырган текстти аайлаары. Керекту материалды (суракты) табарга талдап кычырары. Текстте бар jeтиpyни табары. Текстте jeтиpyге тайанып, куч эмес шуултелер чыгарары. Тексттеги jeтиpyни келиштире, бириктире айдып билери. Тексттин содержаниезин, тилинин анылузын, тургускан аайын шиндеери, ол керегинде бойынын сананганын айдары (jук таныжар, билзин деп некебес). Бичиири. Бичииринин ээжилерин буспай, чын, jaкшы бичиири. Уренген ээжилер аайынча кочурип бичиири, кычырганы аайынча бичиири. Уккан, кычырган тексттин содержаниезин толо эмезе талдап бичиири. Japaгaн темала (коргони аайынча, кычырган чумдемел аайынча, сюжетный jуруктар эмезе бир канча jypyк аайынча, jypyкчылapдын jуруктарынын репродукциязы аайынча, видеозапись аайынча ла о.о.) бойлоры jaaн эмес тексттер (сочинение) бичиири. Бичикке уредери Фонетика. Эрмек-куучыннын табыштары. Состо табыштардын тоозы ла ээчий турган аайы. Бир эмезе бир канча табыштарыла башкаланып турган состорди тундештирери. Состордин табыштарынын модельдерин тургузары. Состордин модельдерин тундештирери. Керекту модельге состор табары. Унду ле туйук, унгур ле тунгак туйук табыштарды ылгаштырары. Уйе. Сости уйелерге болиири. Согулта тушкен уйени табары. Согулта состордин учурын ылгаштырары. Графика. Табыш ла таныкты ылгаштырары: танык - табышты бичикте темдектеер темдек. Танмалыкла таныжары. Кычырары. Уйелеп кычырарына уредери. Уйелерле, буткул состорлокону уренчиктин эрмек-куучынынын кеми аайынча кычырары. Состорди, сосколбуларды, эрмектерди, кыска тексттерди коксине алып кычырары. Токтой тужер темдектерди унле анылап кычырары. Jaaн эмес тексттерди, улгерлерди чокым-japт кычырары. Бичиири. Бичиирине салынган некелтелерди будурери. Бичигенде, досконын, тетрадьтын бугинин кемин сезери. Jaaн ла кичинек таныктарды бичиири. Таныктарды, бир канча таныкты, уйелерди, состорди, эрмектерди гигиена некелтелерди буспай, бичиири. Айдылары ла бичилери башкаланбас состорди уредучинин кычырганы аайынча бичиири. Текстти чын кочурип бичииринин эбине таскадары. Бичикте бар графический аргаларды (состордин ортозында божоткон jepлepди, сости jолдон jолго кочуреринин темдегин)билери. Сос ло эрмек. Сос - уренер, шиндеер материал деп аайлаары. Состин учурын шиндеери. Сос ло эрмекти ылгаштырары. Эрмекле иштеери: состорди анылаар, турган аайын солыыр. Эрмекти айдар ун. Эрмектердин моделин тургузар. Чын бичиири (орфография). Чын бичииринин ээжилериле таныжары: - состорди башка бичиири; - эрмекти, ос аттарды jaaн таныктан баштап бичиири; - состорди уйелеп кочурери; - эрмектин учында токтой тужер темдектер. Эрмек-куучынды таскадары. Бойы кычырган, уккан текстти аайлаары. Бир канча jypyклa, ойындары керегинде, бойынын коргони аайынча, болушту состорго тайанып, jaaн эмес куучындар тургузары.
Систематический курс Фонетика ла орфоэпия. Унду ле туйук табыштарды ылгаштырары. Состо согулталу уйени табары. Унгур ле тунгак туйуктарды ылгаштырары. Эжерлу туйуктарды ылгаштырары. Сости уйелерге болиири. Унду табыш уйе будурери. Уйе согулта ла учур согулта (эрмектерде). Орус тилден кирген состордо бичилер таныктар. Унду табыштар кату ла jымжак болоры. Сости табыш-таныктарыла ылгаары (таныштырар, je билзин деп некебес). Узун унду табыштар. Элес унду табыштар. Э лее таныктар. Фонетика ла орфоэпия. Ýндÿ ле туйук табыштарды ылгаштырары. Сöстö согулталу уйени табары. Унгур ле тунгак туйуктарды ылгаштырары. Эжерлу туйуктарды ылгаштырары. Сöсти уйелерге болиири. Унду табыш уйе будурери. Уйе согулта ла учур согулта (эрмектерде). Орус тилден кирген состордо бичилер таныктар. Унду табыштар кату ла jымжак болоры. Сости табыш-таныктарла ылгаары (таныштырар). Узун унду табыштар.Элес унду табыштар.
Графика. Табыштар ла таныктарды ылгаштырары.Танмалыкты билери. Созликтерле, каталогло иштегенде, танмалыкты тузаланары.
Сöс. Состин лексика учуры. Сос не-немени адаары (номинатив учуры). Бир учурлу ла коп учурлу состор. Состин чике ле кочуре учуры. Синонимдер, антонимдер. Лексика ажыра эбире не-неме, ар-буткендеги кубулталар керегинде билерин теренжидери. Су-алтай ла оско тилден кирген состор. Синонимдердин, антонимдердин созлигиле иштеери. Омоним состор. Бузулбас сосколбулар.
Сöс, сöстин бÿдÿми. Состин учурлу болуктери: тазыл, кожулталар. Тазылы jаныс сöстöр. Бичикте тазылы jаныс сöстöрдин сöзлигиле иштеер. Кожулталар. Сöс бÿдÿрер ле сöс кубултар кожулталар. Сöстин тазылы токтогон тунгак туйук ÿнгÿр эжерине кöчöри.
Куучын-эрмектин бöлÿктери.
Адалгыш. Адалгыштын текши учуры ла сурактары. Öс лö текши адалгыштар. Адалгыш jаныс ла коп тоодо турары. Адалгыштар кубулткыштарла кубулары. Улантылу адалгышла эрмекте тузаланып билери. Мензинер адалгыштар.
Jарталгыш. Jарталгыштар предметтердин темдектерин коргузери: öнин, кемин, бÿдÿмин, амтамын, jерин, кылык-jанын ла о.ö. Эрмек-куучында jарталгыштардын учуры. Jарталгыш адалгышла колбожоры. Учуры jуук, удура учурлу jаталгыштар.
Тооломо. Предметтин турган тоозын ла ээчий турган тоозын кöргÿзер тооломолорло таныжары. Тооломолорды адалгыштарла колбоштырып, эрмектер тургузары.
Солума. Jÿзÿннин солумалары. Эрмек-куучында jаныс ла кöп тоодо турган адалгыштарды jÿзÿннин солумаларыла солуп билери.
Глагол. Глаголдын текши учуры: предметтердин эдилгелерин темдектеери. Глаголдын сурактары нени эдип jат? Нени этти? Нени эдер? Глаголдын öйлöри. Эрмек-куучында глаголдын учуры. Глагол ло адалгыштын колбожоры.
Кубулбас. Кубулбас. Кубулбастын текши учуры. Кубулбасты глаголло колбоштырып билери. Эрмек-куучында кубулбастардын учуры; эрмекте кубулбастардын учурын jартап билери. Тексттен кубулбастарды таап, кандый сöслö колбошконын jартаарга таскадар.
Эрмек. Эрмек — эрмек-куучыннын единицазы, онын учуры, темдектери: шÿÿлтени чыгара айдат, сöстöр бой-бойыла колбожот. Эрмектеги учур согулта. Эрмек, сосколбу.
Эрмекте состордин колбузы. Эрмек ле сöсколбу. Эрмекте сöстöр учурыла, кожулталардын болужыла колбожоры.
АЛТАЙ ТИЛЛЕ УРЕНЕР БОЛУКТЕРДИН СОДЕРЖАНИЕЗИ
2 класс (68 час)
№ | Тос болук | Уроктын темазы |
1 | Бистин эрмек – куучыныс – 3 ч | Тил ле эрмек-куучын. Эрмек-куучыннын будумдери. Диалог ло монолог |
2 | Текст – 2 ч | Тексттин болуктери, темазы, тос шуултези. Тексттин болуктери 3 Эрмек – 14 ч Эрмек, сосколбу. Эрмектин учында токтой тужер темдектер. Jетиру эдер ле суракту эрмектер. Кыйгылу ла кыйгылу эмес эрмектер. Эрмектин тос члендери (тозогози). Эрмектин эчени члендери. Эрмектин тос члендери – баштаачы ла айдылаачы. Кениткен ле кенитпеген эрмектер. Эрмекте состордин колбузын канайда табар. |
3 | Эрмек – 16 ч | Эрмек, сосколбу. Эрмектин учында токтой тужер темдектер. Jетиру эдер ле суракту эрмектер. Кыйгылу ла кыйгылу эмес эрмектер. Эрмектин тос члендери (тозогози). Эрмектин эчени члендери. Эрмектин тос члендери – баштаачы ла айдылаачы. Кениткен ле кенитпеген эрмектер. Эрмекте состордин колбузын канайда табар. |
4 | Эрмек- куучыннын табыштары ла таныктары – 23 ч | Табыштар ла таныктар. Алтай танмалык. Jаан таныктан бичилер состор. Эрмек-куучынды таскадары. Деформированный текстти тузедер. Унду табыштар (катап корори, теренжидери). Унду табыштын темдектери. Унду табыш уйе будурери. Кату ла jымжак унду табыштар. Узун унду табышту состордин айдылары ла бичилери. Узун унду табышту состорди jолдон jолго кочурери. Э (е) таныктарды состордо чын бичиири. Элес айдылар унду табыштар. Элес унду табыштарды состордо чын бичиири. Орус тилден кирген унду таныктар. Ё, Ю, Я таныктарлу состор. Туйук табыштар ла таныктар. Туйук табыштардын темдектери. Унгур ле тунгак туйук табыштар. Эжерлу унгур ле тунгак туйук табыштар ла таныктарВ, Ф, Х, Ц, Щ таныктарлу состор. Jымжак темдек (Ь) ле кату темдек (Ъ) таныкту состор. Состин уйези. Согулта. Состорди jолдон jолго кочурери. Согулта. Алтай тилде согултанын анылузы |
5 | Сос. Состин учуры – 13 ч | Состин лексика учуры. Бир учурлу ла коп учурлу состор. Состин чике ле кочуре учуры. Учуры jуук ла учуры удура состор. Синонимдер ле антонимдер. Су-алтай ла оско тилден кирген состор Состин тазылы. Тазылы jаныс состор. Состин тазылы ла кожултазы. Тазылы jаныс состор. Тазылы jаныс состордин тазылы туней бичилери. Состин тазылы токтогон тунгак туйук унгур эжерине кочори |
6 | Куучын – эрмектин болуктери – 12 ч | Адалгыш. Адалгыштын текши учуры. Ос ло текши адалгыштар. Адалгыштын jаныс ла коп тоодо турары. Адалгыштар керегинде билерин бириктире корори. Jарталгыш. Jарталгыштын темдектери. Эрмек – куучында jарталгыштардын учуры. Jарталгыш адалгышла колбожоры. Глагол. Глаголдын текши учуры. Глаголдын сурактары. Глагол ло адалгыштын колбожоры. Глагол керегинде билерин бириктире корори. |
Темаларла пландаары
№ | Одор куни | Уроктын темазы | Текши ÿредÿ эдилгелер | |||
Бистин эрмек – куучыныс – 3 ч | ||||||
1 | Тил ле эрмек-куучын | Тил ле эрмек-куучын jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билер - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; колбу тударынын эдилгези:- уроктордо ло jÿрÿмде диалог куучында туружары, öскö улустын эрмек-куучынын ондооры, бойынын санаа-шÿÿлтезин чыгара айдары. | ||||
2 | Эрмек-куучыннын будумдери | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; колбу тударынын эдилгези:- уроктордо ло jÿрÿмде диалог куучында туружары, öскö улустын эрмек-куучынын ондооры, бойынын санаа-шÿÿлтезин чыгара айдары. | ||||
3 | Диалог ло монолог | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; колбу тударынын эдилгези:- уроктордо ло jÿрÿмде диалог куучында туружары, öскö улустын эрмек-куучынын ондооры, бойынын санаа-шÿÿлтезин чыгара айдары. | ||||
Текст-2 ч | ||||||
4 | Текст. Тексттин болуктери, темазы, тос шуултези | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; | ||||
5 | Тексттин болуктери | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | ||||
Эрмек-16час | ||||||
6 | Эрмек, сосколбу | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; ÿренчиктин кöгÿс - кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; | ||||
7 | Эрмектин учында токтой тужер темдектер | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿренчиктин аргаларын ачар jарамыкту айалга тöзööри; - сананып билерине, сананарынын операцияларына, логиказын темиктирерин jаантайын теренжидер; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | ||||
8 | Jетиру эдер ле суракту эрмектер | Jетиру эдер ле суракту эрмектер ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | ||||
9 | Кыйгылу ла кыйгылу эмес эрмектер | jаны билгирлер алар эдилге:- jетирÿ — информацияла иштеп билерин, башка-башка источниктерден jетируни канайда бедреп табарын таскадар; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; | ||||
10 | Диктант | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; бойын башкарынар эдилге:- бÿдÿретен иштин амадузынан улам иштеер jерин бойы белетеп | ||||
11 | Jастыраларла иш | |||||
12,13 | Эрмектин тос члендери (тозогози) | jаны билгирлер алар эдилге:- jетирÿ — информацияла иштеп билерин, башка-башка источниктерден jетируни канайда бедреп табарын таскадар; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; - öскö улус санаа-шÿÿлтезин чыгара айтканын тоомjылу угарына ÿренери; | ||||
14 | Эрмектин эчени члендери | jаны билгирлер алар эдилге:- экÿлеп, öмöлö, алдынан бойы, проектле иштегенинин чындыйы ла турултазы бийик болорын баалар; бойын башкарынар эдилге:- амадуга jедер jолды, ол jолдо туштап турган уур-кÿчтерди öдöрин, курч сурактардын аайы-бажына чыгарына ÿренер; | ||||
15 | Эрмектин тос члендери – баштаачы ла айдылаачы | jаны билгирлер алар эдилге:- jетирÿ — информацияла иштеп билерин, башка-башка источниктерден jетируни канайда бедреп табарын таскадар; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; - öскö улус санаа-шÿÿлтезин чыгара айтканын тоомjылу угарына ÿренери; | ||||
16 | Кениткен ле кенитпеген эрмектер. Эрмекте состордин колбузын канайда табар | jаны билгирлер алар эдилге:- экÿлеп, öмöлö, алдынан бойы, проектле иштегенинин чындыйы ла турултазы бийик болорын баалар; бойын башкарынар эдилге:- амадуга jедер jолды, ол jолдо туштап турган уур-кÿчтерди öдöрин, курч сурактардын аайы-бажына чыгарына ÿренер; | ||||
17,18 | Эрмек-куучынды таскадары. Сочинение Jастыраларла иш | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; | ||||
19 | Эрмек. Эрмектин члендери | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | ||||
20 | Ченелте диктант | колбу тударынын эдилгези:- кожо куучындажып турган кижини угуп билерин, оныла jöптöжöрин, бойынын санаа-шÿÿлтезин jöмööрине кычырары; - ÿредÿ диалогто бойын тудунарынын ээжилерин бÿдÿрери; | ||||
21 | Jастыраларла иш | |||||
Эрмек-куучыннын табыштары ла таныктары – 23 ч | ||||||
22 | Табыштар ла таныктар. Алтай танмалык | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
23 | Jаан таныктан бичилер состор | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; | ||||
24 | Эрмек-куучынды таскадары. Деформированный текстти тузедер | - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
25 | Унду табыштар (катап корори, теренжидери). Унду табыштын темдектери. Унду табыш уйе будурери | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
26 | Кату ла jымжак унду табыштар | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
26 | Узун унду табышту состордин айдылары ла бичилери. Узун унду табышту состорди jолдон jолго кочурери | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; бойын башкарынар эдилге:- бÿдÿретен иштин амадузынан улам иштеер jерин бойы белетеп билери; | ||||
27 | Э(е) таныктарды состордо чын бичиири | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- алдынан бойына ÿредÿ кандый учурлузын, билбезин билерине амадаары, ÿредÿзинин jолын (маршрудын) талдаары; колбу тударынын эдилгези:- группала иштеп, бой-бойыла jöптöжип билери. Öмö — jöмö иш неге экелерин озолодо шÿÿри; | ||||
28 | Элес айдылар унду табыштар.Элес унду табыштарды состордо чын бичиири | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | ||||
29 | Орус тилден кирген унду таныктар. Ё,Ю,Я таныктарлу состор | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | ||||
30 | Ченелте диктант. | бойын башкарынар эдилге:- бÿдÿретен иштин амадузынан улам иштеер jерин бойы белетеп билери; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | ||||
31 | Jастыраларла иш | |||||
32 | Туйук табыштар ла таныктар. Туйук табыштардын темдектери | бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | ||||
33 | Унгур ле тунгак туйук табыштар | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | ||||
34 | Эжерлу унгур ле тунгак туйук табыштар ла таныктар | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; | ||||
35 | В, Ф, Х, Ц, Щ таныктарлу состор | ÿренчиктин кöгÿс - кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; | ||||
36 | Jымжак темдек (Ь) ле кату темдек(Ъ) таныкту состор | ÿренчиктин кöгÿс - кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; | ||||
37 | Состин уйези. Согулта | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | ||||
38 | Состорди jолдон jолго кочурери | бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | ||||
39 | Согулта. Алтай тилде согултанын анылузы | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
40 | Шиндеер иш. Проект «Куулгазынду табыштар» | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; бойын башкарынар эдилге:- уреду иштин амадузын тургузып билери; | ||||
41 | Диктант. | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
42 | Jастыраларла иш | |||||
43 | Jетиру эдер текстле таныжары | колбу тударынын эдилгези: - блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; бойын башкарынар эдилге:- амадуга jедер jолды, ол jолдо туштап турган уур-кÿчтерди öдöрин, курч сурактардын аайы-бажына чыгарына ÿренер; | ||||
Сос. Состин учуры – 13 ч | ||||||
44 | Состин лексика учуры | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿренчиктин аргаларын ачар jарамыкту айалга тöзööри; - сананып билерине, сананарынын операцияларына, логиказын темиктирерин jаантайын теренжидер; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; | ||||
45 | Бир учурлу ла коп учурлу состор | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
46 | Состин чике ле кочуре учуры | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- алдынан бойына ÿредÿ кандый учурлузын, билбезин билерине амадаары, ÿредÿзинин jолын (маршрудын) талдаары; колбу тударынын эдилгези:- группала иштеп, бой-бойыла jöптöжип билери. Öмö — jöмö иш неге экелерин озолодо шÿÿри; | ||||
47 | Эрмек-куучынды таскадары Тексттен кочуре учурлу состорди таап,олордын кееркедим аргазын шиндеер | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- алдынан бойына ÿредÿ кандый учурлузын, билбезин билерине амадаары, ÿредÿзинин jолын (маршрудын) талдаары; колбу тударынын эдилгези:- группала иштеп, бой-бойыла jöптöжип билери. Öмö — jöмö иш неге экелерин озолодо шÿÿри; | ||||
48 | Учуры jуук ла учуры удура состор. Синонимдер ле антонимдер | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; колбу тударынын эдилгези:- кожо куучындажып турган кижини угуп билерин, оныла jöптöжöрин, бойынын санаа-шÿÿлтезин jöмööрине кычырары; - ÿредÿ диалогто бойын тудунарынын ээжилерин бÿдÿрери; | ||||
49 | Су-алтай ла оско тилден кирген состор | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
50 | Шиндеер диктант. | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
51 | Jастыраларла иш | |||||
52 | Состин тазылы.Тазылы jаныс состор Состин тазылы ла кожултазы | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
53 | Тазылы jаныс состор. Тазылы jаныс состордин тазылы туней бичилери | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; | ||||
54 | Состин тазылы токтогон тунгак туйук унгур эжерине кочори | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; | ||||
55 | Jурамал текст керегинде ондомол. Jурамал текст тургузары | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; | ||||
56 | Проект: «Самара бичийдис» | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
Куучын – эрмектин болуктери – 12 ч | ||||||
57 | Адалгыш. Адалгыштын текши учуры. | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
58 | Ос ло текши адалгыштар. | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
59 | Адалгыштын jаныс ла коп тоодо турары | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
60 | Адалгыштар керегинде билерин бириктире корори | бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | ||||
61 | Jарталгыш. Jарталгыштын темдектери | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
62 | Эрмек – куучында jарталгыштардын учуры | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; | ||||
63 | Jарталгыш адалгышла колбожоры | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
64 | Шууген учурлу текстле иштеери | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; | ||||
65 | Глагол. Глаголдын текши учуры Глаголдын сурактары | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
66 | Глагол ло адалгыштын колбожоры. Глагол керегинде билерин бириктире корори. | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар-бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; | ||||
67 | Шиндеер иш. Проект «Созликтен куучын – эрмектин болуктерин бедиреери». | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
68 | Ченелте диктант. Jастыраларла иш. | колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа- шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | ||||
УРЕДУ ПРЕДМЕТТЕ (КУРСТА) УРЕНЧИКТЕРДИН ТУРУЛТАЛАРЫ
2-чи класстын ÿренчиктери фонетико –графический билгирлерле онон ары таныжат, баштапкы класста уренгенин катап коруп быжулайт. Уренчиктер экинчи класста таныжат: - алтай танмалыкта таныктардын турган аайыла, аттарыла; - унду ле туйук табыштардын анылу темдектериле; - эжерлу туйук табыштарла; - узун унду табыштарла; Сости jолдон jолго кочурер ээжилерле; - куучын –эрмектин болуктериле (адалгыш, глагол, jарталгыш), эрмектин тос члендериле (баштаачы, айдылаачы), эрмектин эчени члендериле (термин jогынан). Уренчиктер текстти, эрмектерди, сости jастыра jок, каллиграфически чын бичиирге; бичигенин текстле тундештирерге; состорди табыш – таныктары аайынча ылгап, уйелерге болиирге, jолдон jолго кочурерге; унду табыштарды кату ба, jымжак па, узун ба, туйук табыштарды унгур бе, тунгак па деп ылгаштырарга, табыштар ла таныктардын тоозын тундештирерге; состорди будумиле ылгаарга; улустын ады – jолын, тындулардын чоло аттарын, jурттардын, суулардын аттарын jаан таныктан бичиирге; - сос ло эрмекти ылгаштырарга, эрмекте состордин колбузын табарга, кениткен ле кенитпеген эрмектерди таныырга, эрмекте баштаачыны ла айдылаачыны табарга; берген схемала тема аайынча эрмектер тургузарга; - эрмекти jаан таныктан бичиирге, учында точка, кый темдек эмезе сурак темдек тургузарга; - текстти таныырга, онын темазын, тос шуултезин ылгаарга, текстке бажалык береге, jурамал, куучын ла шууген тексттерди ылгаштырарга, уредучинин болужыла эрмек – куучынды болуктерге болиирге, учуры аайынча олордын колбузын тургузарга;
- куучын- эрмектин болуктерин олордын текши учурына, сурактарына тайанып ылгаштырарга, ос ло текши адалгыштарды ылгаштырарга; адалгыштын тоозын (jаныс, коп) ылгаштырарга; коп тоодо турган адалгыштар будурерге; - тазылы туней состор табарга, бир тазылду ла онон до оско состордин тазылын табарга; состин чике ле кочуре учурын, синонимдерди ле антонимдерди ылгаштырарга; эрмек – куучынында быйанын айдарга, сурак берерге, эзендежип jакшылажарга керекту состорди чын тузаланып билерге; - 35 – 45 состон турган текстле изложение бичиирге, уредучинин болужыла берилген эмезе бойы талдап алган темала, jурукла оос, бичиир тексттер тургузарга таскайдылар.
JЕТИРУ КЕПТУ ЛЕ МЕТОДИКАЛЫК JЕТКИЛДЕШ
1. Алтай тил. Уреду бичик. 2 класс. Пиянтинова К. К., А.В.Белякова Горно-Алтайск, 2012 2. Алтай тилдин урокторын откурери аайынча методикалык ууламjылар. 2 класс. Пиянтинова К. К. Горно-Алтайск, 2013 3. Алтай тил ле литературанын урокторында текши уреду эдилгелерди темиктирери. Чандыева Е. Д. Шокшиланова А. С. Горно-Алтайск, 2012. 4. Алтай тилле иштеер программалар. Пиянтинова К. К., Тайборина Н. Б. Горно- Алтайск, 2012 5. Иштеер тетрадь. 2 класс. Белякова А.В. Горно-Алтайск, 2012 6. Н. Н. Суразакова. «Алтай тилле уренчиктердин билгирин, нени эдип билерин ле таскамалын баалап тургузар темдектердин кемjулери». Горно- Алтайск, 2001. 7. Баштамы класстарда алтай тилле уренчиктердин билгири учун тургузар темдектердин кеми. К.К.Пиянтинова, Горно-Алтайск, 2004 8. Алтай тилдин таблицалары 9. Алтай тил. Электрон приложение. 2-4 класс /Ж.И.Амырова, А.С.Шокшиланова/, 2014
Предварительный просмотр:
Муниципальное казённое общеобразовательное учреждение «Бельтирская средняя общеобразовательная школа»
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА КУРСА
«Родная литература »
2 класс
Рабочая программа составлена на основе программы К.К. Пиянтиновой, Н.Б. Тайбориной прграмма по алтайскому языку
для 1-4 классов 2012 года,
Составитель данной учебной программы:
учитель начальных классов
МКОУ «Бельтирская СОШ»
Малчанова Д. В.
с. Новый Бельтир, 2016 год
JАРТАМАЛ СОС
Литературалык кычырышла иштеер программа «Об образовании в РФ» Федерал jасакка (№ 273–ФЗ, 29.12.2012), Федерал эл-тергеелик ÿредÿ стандартка (№373, 6.10.2009 г.), «Иштеер программаны тургузар некелте-ээжи (положение)»-ге (№96, 26.08.2014) тайанып, Н.Б.Тайборинанын тургускан программазы «Литературалык кычырышла иштеер программалар (1-4 класс)» аайынча тургузылган. Литературалык кычырыш баштамы класстарда тос предметтердин тоозына кирет. Берилген предметте уренчик кандый jедимдерге jeткенинен оско предметтердин камаанду болор. Кычырарынын урокторында jеткен jeдимдep jaныc ла кееркедим литератураны кычырарына керекту болбой, оско до предметтердин тексттерин кону кычырарына ла оны ондоорына, анайда ок уренчиктердин текши билгирин, когус-корумин теренжидип, кокси элбек улус болорына таскадат.
Баштамы класстарда литературалык кычырыштын тос амадулары: - текстти чокым-japт, кону кычырып, кычырганын когуске аларга уренери; - эрмек-куучыннын бастыра будумдерин онон ары теренжидип, ол аайынча билгирлерин элбедип, башка-башка будумду тексттерле иштеерге уренери; бичиктерле jилбиркеп, кычырарын суурине таскамал алары; башка-башка бичиктерди jилбиркеп корорине ле ол бичиктердин ортозынан бойына керектузин талдап аларына уренери; - кееркедим jaйaaндык jайалтазын ачарына, кандый ла немени jилбиркеп корорине уредери; кееркедим произведениелерди кычырганда, ондо айдылган керектерди jypeги ажыра откурип, килегенин, japaтпай турганын чыгара айдарга уренери; соско сескир ле кееркедим произведениеде не керегинде айдылганын ондооры; - кееркедим литература ажыра jaкшы кылык-jaндy кижи болорына таскап, килeмjи, наjылык, чындык ла кандый ла немени учына jeтиpe эдип турарына тазыктырары; торол калыгынын туукизиле, чум – jандарыла, кеендигиле (исскуство) jилбиркеерге, анайда ок Россиянын ла оско до ороондордын калыктарынын jурумиле, кеендигиле jилбиркеерге тазыктырары; - торол ло орус, анайда ок оско до укту калыктардын балдарга учурлаган литературазыла таныштырып, уренчиктерди кееркедим литератураны куунзеп кычырарына jилбиpкeдepилe коштой, Торолине, калыгына тузазын jeтирерге амадаар куун-санаа таскадары. Литературалык кычырыш баштамы класстарда уренер тос предмет болуп турганыла коштой, jурумдик таскамал (воспитание) аларында суреен jaaн камаанын jeтирет.
Баштамы класстарда уренчиктердин jaжынa келижип турган чумдемелдерди кычырганы олорго ак-чек санаалу, турумкай, jaкшы кылык-jaндy кижи болуп озорине болужат. Чумдемелдерде геройлордын эткен керектери, эрмек – куучыны ажыра бойынын кылык-jaнын ондоп, эрмек-куучынын тунейлеп, олордон тем аларга эмезе олорго туней болбоско таскамал алат. Школдын бичиктеринде берилген чумдемелдерди кычырып тура, оско до бичиктерди куунзеп кычырарына ла эрмек-куучыннын башка-башка будумдериле тузаланарга уренет. Бу уроктордо кееркедим чумдемелди кону, чокым-japт, бойында эмезе унле тыныда кычырарга уренип алганы оско до уроктордо керекту болот. Курсты jeдимдy откони тургускан амадуга келиштире диалог, монолог эрмек-куучын тургузарына, кычырганы аайынча бойынын куун-санаазын чыгара айдарына ла башка-башка будумду тексттерле, бичикте берилген кош материалдарла иштеерге, башка-башка будумду созликтерден, энциклопедиялардан керекту jeтиpyлep табарына суреен jaaн камаанын jeтиpeт. Кычырарынын урокторында уренчиктер бичикчи кычыраачылар болорго уренет: jaaнтайын билгирлер аларга амадаары (танынан jaны бичиктер кычырары), башка-башка будумду кычырыштарды jaныc ла урокто эмес, анайда ок оско до учуралдарда тузаланарга, кычырган эмезе уккан jeтирулерди ле чумдемелдерди ондоп, ондо не керегинде айдылганын куучындаарга, танынан бойы керекту бичиктерди талдап аларга.
Бичиктерде берилген произведениелерди кычырып тура, баштамы класстардын уренчиктери кееркедим чумдемелдердин тилине ajapy салып уренет: кандый бир учуралды коргускенде, автор кандый состор ажыра кычыраачыны кородошко, суунчиге, килемjиге ле оско до айалгага экелип турганын шиндеерине таскамал алат. Берилген программа мындый бичик-комплектке тайанган:
1. Н.Б.Тайборина, М.А.Барантаева, А.Б.Тадырова. Литературалык кычырыш. Уреду бичик 2 класс. Горно-Алтайск, 2012
2. Н.Б.Тайборина, А.Б.Тадырова. 2 класста литературалык кычырыштын урокторын откурери аайынча методика ууламjылар. Горно-Алтайск, 2012
3. Е.Д.Чандыева, С.В.Абысова Электрон приложение. Литературалык кычырыш 2- 4 класс.
ПРЕДМЕТТИН (КУРСТЫН) ТЕКШИ ААЙЫ
Литературалык кычырыш 1-кы класста Таныктости уренип божогон кийнинде башталат. Кычырар тексттердин тематиказы. Алтай, орус ла оско до калыктардын оос чумделгези: чорчоктор, кожондор, табышкактар, coojындap, модop ло кеп состор; алтай ла оско до укту поэттердин кычырарга состори эпту ле эске уренерге jeнил кочурмелери; 1 класстын уренчиктеринин jажына келижип турар ада-энелердин ижи, Тороли, ар-буткени ле тындулары, балдардын jypyми, кижи, улус ортодо колбулар, нajылык, нокор, чындык, jaкшы ла jaмaн деген ондомолдорды коргузип турган чумдемелдер ле торол калыгынын чум-jaнын, корум-шуултезин, тилинин jаражын, байлыгын сескедий кееркедим кеми бийик алтай бичиичилердин чумдемелдери, уренчиктердин jaжынa, озумине (психологиязына) келишкедий калыгынын туукизи керегинде тексттер, каткымчылу куучындар ла оско до чумдемелдер. Кычырар тексттердин жанрлары: чорчок (албатынын, автордын), табышкактар, кожондор, модор состор, кокырлар, кеп состор, алкыш состор, тооломоштор, куучындар, улгерлер, баснялар. Уренчиктер коп бичиктердин ортозынан керектузин бойы талдап табарына уренет. Кычырган чумдемелдер ажыра оско ороондордо бойына кубар балдардын jypyми керегинде, омоликте бойын канайда тудунарга, jaaн да, jaжыт та, бойынан оогош то улусла канайда куучындажарына, кандый ла ишти куунзеп эдерине ле онон до оско jaкшынак кылык-jaнгa таскамал алып, Тороли, эбире ар-буткен, телекей керегинде билгирлер алат. Эрмек-куучыннын будумдери ле кычырары. Берилген болукке эрмек-куучыннын ла кычырарынын бастыра будумдери (кычырары, угары, куучындаары ла бичиири аайынча билгирлер), башка- башка будумду тексттерле иштеери кирет. Болук баштамы класстын уренчиктери эрмек-куучыннын культуразы ла коммуникатив таскамал аайынча билгирлер аларына ууландырылган. Болукте тос jepде кычырары туруп jaт. Торт jылдын туркунына кычырарынын некелтелери солынып, jенилинен уурына кочот. Баштапкы ойлордо уренчиктер состорди, сосколбуларды узуктебей, буткулинче кычырып уренген болзо, онон ары состорди бириктирип, унле эрмектерге курмеп коргузерге уренет. Кажы ла класста кычырарынын кеми бийиктеп, ун joгынан бойында кычырып уренгениле коштой, текстте не керегинде айдылганын башка-башка будумде (токпой-чачпай буткулинче, кыскарта, талдап) куучындаары кирет. Текстти кону, чокым-japт кычырарыла коштой, ондо не керегинде айдылганын ондооры ла ол аайынча текши ле тос шуулте чыгарарга уренер. Уренчиктердин оос эрмек-куучынын тазыктырары (эрмек- куучынды угуп ла куучындап билери) кычырарыла коштой барар учурлу. Кемнин – кемнин кычырганын эмезе куучындаганын успей, jaзan тындап угала, ол аайынча сурактар берерге эмезе бойынын шуултезин чыгара айдарга уренер. Уредуде эмезе оско до ойдо одотон айалгага келиштире алтай элдин эрмек-куулынынын этикеди аайынча диалог эрмек-куучын тударына таскамал алар. Торол калыгынын эрмек-куучын откуреринин этикеди керегинде билгирлерди бичикте берилген фольклор ло авторлордын чумдемелдери ажыра билип алар. Монолог эрмек- куучынды тазыктырарын автордын чумдемелине тайанып эмезе кандый бир темага келиштире берген jакылта ажыра откурер. Мындый иштер будургенде, уренчиктердин тили байып, укканын-коргонин эмезе кычырганын толо, кыскарта, талдап куучындаарга тазыгат. Программада кееркедим чумдемелдерле иштеерине анылу ajapy эдилген. Литературалык кычырыштын урокторында тексттердин будумдери керегинде jурамал, jeтиpy, шуултелу) jетирулер берилет. Уренчиктер кееркедим, уредунин (учебный), окылу (деловой), билим тексттерди ылгаштырып, тексттердин бажалыктары содержаниелерине (темазына, тос сурагына) келижип турган ба, joк по деп, тунейлештирип корорине, текстти болуктерге болиирине, олорго ат адаарына, план тургузарына, чумдемелде тургузылган тос ло кош сурактарды ылгаштырарына уренет. Программада литературоведческий ондомолдорго ajapy салынган. Кееркедим литературалык чумдемелдер, онын жанрлары (куучын, улгер, чорчок (автордын); фольклордын жанрларын (чорчок (албатынын), кеп куучын, кеп сос, табышкак, тооломош); кееркедим чумдемелдердин тос темазы, тос шуултези, литературный герой, персонаж, портрет, сюжет, композиция. Тос герой, геройдын сур-кебери, ар-буткеннин jурамалы (пейзаж) керегинде баштапкы jeтиpулep алат. Герой керегинде эмезе чумдемелде айдылган керектер аайынча автордын ла бойынын куун-санаазын чыгара айдары. Jaйaлтaзын ачарына ууландырган иштер. Уренчиктердин jажына келижип турган текст аайынча изложение бичиир, кычырып алган кееркедим литературанын чумдемелине jaaн эмес сочинение бичиир. Калыктын оос чумделгезине тунейлеп, чорчок, табышкак, каткырмалар чумдеп бичиир, каталог тургузар. Кычырган произведение аайынча диалог тургузар эмезе оны сценада коргузер. «Чумделге jайааны». «Jайаандык иш» jайалтазын ачатан эп-аргалар ажыра уренчиктерге кееркедим чумдемелдерди терен ондоорына болужып, олордын чумдеер jайалтазын ачар иштер откурер. Кееркедим чумдемелдерди кычырганда, уренчиктердин jурумдик ченемелине тайанар. Урокто кандый бир чумдемелди (узукти) алып, автордын бергенине тайанып, оны оос эрмек-куучын ажыра jypaдып, jузундерле (по ролям) кычыртып уреткенде эмезе онон до оско будумду иштер откургенде, олордын чумделге jaйaaны ачылат. Олор изложение, сочинение, улгер, чорчок бичигилеп, кееркедим соско jилбузи тыныйт.
УРЕДУНИН ТОС ПЛАНЫНДА УРЕДУ ПРЕДМЕТТИН (КУРСТЫН) JЕРИ
«Литературалык кычырыш» деген курска 135 час берилген. Литературалык кычырыш 1- кы класста «Таныктос»-ти уренип божоткон кийнинде башталат, текши 33 час берилген, (неделеде 1 час). 2-4 класстарда 1 частан (34 неделенин туркунына).
ПРЕДМЕТТИ (КУРСТЫ) ОТКОНИНИН ТУРУЛТАЛАРЫ
Программа баштамы класстын уренчиктерин jеткилдейт: уренчиктин бойынын турултазы, кижилик jедимдери (личностные результаты), метапредметный турулталар, предмет аайынча турулталар (предметные результаты).
Уренчиктин бойынын турултазы 1) торол калыгынын, Торолинин туукизиле оморкоп, башка- башка эл jypтaгaн тергееде оско укту албатыны тооп, олорло нак болоры; 2) кееркедим чумдемелдер ажыра ак – jарыктын устинде башка- башка ар-буткенду jерлер бар, ондо jузун-башка калык jypтaйт, олордын чyм – jaндары, тилдери, тыш будумдери башка да болзо, je ончо калыктардын амадулары, санаа -куундери туней деп билгирле jeткилдeepи; 3) кычырган литературалык чумдемелдерди угуп, улгерлерди эске уренип, ондо берилген тил кееркедер эп-аргалар ажыра тилдин japaжын, ээлгирин сезери; 4) ачык-japык, оско улуска киленкей куун-тапту, улустын ачу- коронын ондоор кижи болуп озори; 5) кандый ла кижинин шуултезин тооп угарына, башка укту элдин туукизиле, кеендигиле jилбиркеп, олорло нак jypyn, ондоорго чырмайар улустар болуп озори; 6) омоликте jypepинин баштапкы ченемелин алып, школдо ло оско до jepлepдe бойын канайда тудунарын билери; 7) jурумде уренчик кижинин тос амадузын чике ондоорго, уредуде jакшынак jедимдерге jeдep куун-тапту болоры; 8) jypyмдe эткен кажы ла кереги учун бойы каруулу болгоны, эл ортодо japaбac кылык этпеске тазыктырары; 9) jypyмдe кандый ла учуралдарда бойыла кубар да, jaaн да улусла текши тил табарга, jаантайын бойын колго тудуп, улусла нак jурерине тазыктырарыла коштой, литературалык геройлордын эткен керектерин бойынын кылык- jаныла тунейлештирип, jaкшы ла jaманды ондоп турар кижи болуп озори; 10) калыгынын ар- jоожозин, когус-корум шуултезин, торолинин ар-буткенин корулаары; 11) jурум кажы ла кижиге jaныс катап берилген, кандый ла куч учуралда jурумди чеберлеп, уур-кучтерди бийик куун-тапту турумкай одори.
Метапредметный турулталар 1) уредунин тос сурактарын ла амадуларын терен ондоп, оны будурер аргаларды билгир тузаланары; 2) тургузылган сурактарды кажы ла jанынан шиндеп коруп, чумделге jайаандыгын тузаланып будурери; 3) берилген ишти тургускан амадуларга ла будургедий айалгаларга келиштире пландап, турултазын шиндеп коруп, бийик турулта аларынын jолын табары; 4) jaкшы эмезе коомой уреду болуп турганынын шылтагын шиндеп коруп, уредунин кеми jaбыc та учуралдарда чын шуулте чыгарып, керектин аайын тузедерге албаданары; 5) кандый бир берилген бичик керегинде jетируни ол аайынча мынан озо откон текши темдек-символдор тузаланып билип алары; 6) jaны билгирлер аларга, коммуникатив амадуларга jeдepгe эрмек-куучын тударынын эп-аргаларын элбеде тузаланары; 7) уреду аайынча билгирлерди башка-башка созликтерден, энциклопедиялардан ла узеери литературадан бедреери; 8) кычырган тексттин учурын ондоп, берилген коммуникатив амаду аайынча когуске алып, эрмек-куучынньнг оос ло бичиир будумдерине келиштире тексттер тургузары; 9) тундештирип, ылгап, бириктире коруп, кандый темдектериле туней эмезе башка болгоны аайынча шуулте чыгарары; 10) эрмектежип турган кижинин айтканын успей, учына jeтиpe угуп, кажы ла кижи бойы шуултелу болор аргалу, ол сенийинен башка да болзо, оны тооры керегинде билери; 11) омолик иште кем кандый иш будурери jaнынан бой-бойы ортодо jоптожип, будурген иштин турултазын коруп, иш будеринде омоликте онын ла осколоринин кандый камааны эмезе салтары jеткенин тунейлештирип, бойына шуулте чыгарары. Предмет аайынча турулталар 1) кеендиктин оско будумине коро, литература телекейлик jурумди, кажы ла калыктын чум- jанын ла онын баалап, корып турган ондомолдорын состин болужыла коргузип турганын ондооры;
2) бичик кычырганы – бойынын билгирин бийиктедери, Тороли ле ондо jypтaгaн улустар керегинде, олордын ижи-тожы, jypyми, jедимдери, айландыра ар-буткен, ак-japык, килемjи, оштожу, наjылык, ак-чек ле чындык деген ондомолдорды билип алары; бичиктерди jаантайын куунзеп кычырары; 3) кычырарынын кемин онон ары бийиктеткени текши эрмек- куучыннын озумине камаанын jетирет, japтын айтса, литературоведениенин ондомолдорын тузаланып, кееркедим, билим ле уредунин оско до тексттерин ун чыгарбай, бойында эмезе тыныда кычырып ылгаары; 4) кычырарынын башка-башка будумдерин тузаланары (учурын ондоорго, талдап, бедреп «поисковое»); башка-башка тексттердин учурын когуске алып, олордын башказын ондооры, олор аайынча куучын откондо, туружып, тос геройлордын эткен керектери, кылык – jаны аайынча бойынын шуултезин чыгара айдары; 5) jилбиркеген тема аайынча чумдемелди бойы бедреп, ол аайынча керекту jетирулерди кыскачак аннотация тургузып, оско литератураларла иштеери; 6) баштамы класстарда откон литературоведениенин баштапкы билгирлерин тузаланып, башка-башка будумду тексттерди ылгаары: керек кандый шылтактан улам болгонын, чумдемелдин тос учурын, текстти болуктерге болиири, олорго ат адаары, план тургузары, тил кееркедер эп-аргаларды табары, чумдемелди куучындаары; 7) башка-башка будумду тексттердин темдектерин табары (билим, кееркедим ле оско до уредулу). Бичиир эрмек-куучыннын кеберлерин билери (jemupy – берилгенине тунейлеп, текст тургузары, шуултелу – сурак аайынча каруу берери, jурамал геройлордын кылык –jанын коргузери). Кычырган произведение аайынча бойынын куун-санаазын бичиири; 8) кееркедим чумдемелге эмезе бойынын ченемелине тайанып, чумдемелге учурлаган ла оско до тема аайынча берилген jypyк аайынча бойы кандый бир чумдемел бичиири.
ПРЕДМЕТЛЕ УРЕНЧИКТЕРДИН БИЛГИРИ УЧУН ТУРГУЗАР ТЕМДЕКТЕРДИН КЕМИ
2-4 класстарда уренчиктердин кычырыжын кажы ла кун уроктордо балдарды кычыртып, шиндеп кычырган тексттин учурын jартап ылгаганына тайанып откурер. Уренчиктердин кычырыжы учун темдекти тургусканда, ajapyгa алар: уренчик кычырганын канча кире аайлап турганын, кычырганда, состорди чын, japт, чокым айдып турганын, тексттеги токтой тужер темдектерди буспай, керекту унле кычырып ла кычырганын jакылталар аайынча ылгап билерин.
Кычырарынын кеми: 1 класс — 25-30 сос (экинчи jарым jылда);
2 класс — 40-50, 50-60 сос;
3 класс — 60-65, 65-70 сос;
4 класс — 75-80, 80-90 сбс (экинчи тоолор экинчи japым jылды коргузет).
Бойында кычырары: 2 класс - 60-70 сос; 3 класс - 75-80 сос; 4 класс - 90-110 сос. Экинчи класста уренчиктердин кычырыжын шиндегенде, ajapyгa буткул состорло, сосколбуларла кычырып турганын алар; кычырганынын текши учурын аайлаганын; керекту унле тос геройлордын кандый бир анылу кылык-jaнын коргузип, токтой тужер темдектерди буспай кычырып билерин.
«5» темдек тургузар, качан: а) уренчик баштапкы japым jылда кыска состорди буткулинче, структуразы куч состорди уйелеп, минутта 50 состон ас эмес, экинчи japым jылда буткул состорло минутта 60 состон ас эмес кычырганда; б) кычырыжы japт, чокым, логический согулталарлу, jaaн эмес текстти болуктерге болип, тос шуултезин анылап билгенде, кычырганын куучындап билер ле куучын-эрмегин грамматиканын некелтелерин буспай тургусканда;
в) текстте состордин учурын аайлап, улустын кылык jанын, ар-буткенди jypaгaн узуктерди, состорди, сосколбуларды болуш joгынан бойы таап билгенде; г) улгерди эске бир де jacтыра joгынан керекту унле кычырганда. «4» темдек тургузар качан: а) уренчик текстти когуске алынып, керекту унле, буткул состорло (уур учуралдарда уйелеп), баштапкы japым jылда минутта 40 состон, экинчи japым jылда 45 состон ас эмес 1-2 jастыралу (логический согултага) кычырганда; б) текстти болуктерге болииринде эткен jaaн эмес бир-эки jастыразын сезип, бойы тузеткенде; в) кычырганынын тос шуултезин билер, je оны japтаганы бир эмеш jедикпестерлу болгондо; г) улгерди эске билер, je кычырганда, кезик состорди катап айдып эмезе олордын ортозында узак токтоду эткенде. «3» темдек тургузар, качан: а) уренчик коп сабазында уйелеп, кезикте ле буткул состорло минутта 30, экинчи japым jылда буткул состорло минутта 35 состон ас эмес кычырганда, кычырыжында бир эмеш jастыралар бар (таныктарды солый эмезе божодып, эмезе состорди jeтиpe айтпай); б) кычырганын толо, колбулу куучындап, текстти уредучинин jaкылтaзы аайынча болуктерге болип бергенде; «2» темдек тургузар, качан уренчик уйелеп, токтой тужер темдектерди ajapбaй, баштапкы japым jылда минутта 20, экинчи japым jылда 25 состон ас эмес кычырганда, кычырыжында 6 jacтыpaнан коп, кычырганын бойы танынан да, уредучинин jакылтазы да аайынча japт куучындап болбой текстти учуры аайынча болуктерге болиирин кучсинип, тос шуултезин japтап болбогондо;
ЛИТЕРАТУРАЛЫК КЫЧЫРЫШ ПРЕДМЕТТИН СОДЕРЖАНИЕЗИ
№ п /п | Болуктин темазы | Частар | Уроктын темазы |
1 | Jурумнин jолы – эн артык уреду | 4 ч | К.Э.Тепуков керегинде. Jаны бичикле таныжары. К.Э.Тепуков «Билгирдин куни», «Туш». Чумдемелдин тос геройы. А.Я.Ередеев «Пенал». Чумдемелге план тургузары. А.В.Тозыяков «Оок балдарга». Бойынын jедимдерин баалаары |
2 | Кус | 3 ч | ч А.Адаров «Куски салкын», Л.В.Кокышев «Кус». Эпитет. С.К.Манитов «Кус» («Арана» деп повестьтен алган узук) И.Б.Шинжин «Уулынын ырызы». Бойынын jедимдерин баалаары |
3 | Калыктын оос чумделгези | 5 ч | Алтай албатынын кожондоры. Алкыш состор. Укаа ла кеп состор. Табышкактар. Модор состор. Поэттердин бичиген модорлоры. К.Кошев «Арал кара таралду…» Чорчоктор. «Керик бака», «Чай ла сымда». Диалог. Класста эмес кычырары. Сооjын «Ийнек ле ан». «Солоны» журналды кычырып |
4 | Оско калыктардын фольклорынан
| 2 ч | Тулку ле турна (орус чорчок) Айу ла корук (хакас чорчок) Чычкан ла булан (якут чорчок) Jокту обоон кастын эдин улегени (татар чорчок) |
5 | Алтайым, албатым, туукибис | 4 ч | А.О.Адаров «Албатым». В.И.Соёнов «Алтай jерибис. Туукибис» С.С.Суразаков «П.В.Кучияктын jуруминен». П.В.Кучияк «Jаны Алтай» Тундештиру. И.В.Шодоев «Школдо» («Баштапкы алтамдар» деп повестьтен алган узук) Класста эмес кычырары. А.Я.Ередеев «Кой jыл керегинде jетиру», «Алтай jылтоолош», «Кара калаш». |
6 | Кыш | 3 ч | Б.К.Суркашев «Кыш тужет». J.М.Кыдыев «Jылдык обогоннин ус балдары» (чорчок). Планды эки эп – аргала тургузары. Э.М.Палкин «Тийин». К.Э.Тепуков «Соок – Таадакка самара». Чумдемелдин темазы. |
7 | Торол jеримнин ар – буткени, аны – кужы | 4 ч | А.Я.Ередеев «Коктийек», «Токпок jаак» И.П Кочеев «Кичинек биледе» («Шулмузак» деп куучыннан алган узуктер) И.П.Кочеев «Пыйма одукту куш» J.М.Кыдыев «Кара агаш ортозында» К.Ч.Толосов «Ирбис». |
8 | Ырыс эрчимду иште | 3 ч | А.О.Адаров «Ишмекчи кижи» Ч.А.Чунижеков «Ырыс эрчимду иште» К.Э.Тепуков «Куштардын оштузи ле наjызы», Т.Б.Шинжин «Кижи сумелу» А.Я.Ередеев «Малтага мак!», «Баштапкы болуш» |
9 | Jас | 3 ч | П.Т.Самык «Jас келгени», К.Ч.Толосов «Jастын темдеги». А.О.Адаров «Эне», Э.М.Палкин «Эне», Ч.А.Чунижеков «Эне». Уйгаштыру Класста эмес кычырары А.Я.Ередеев «Адарунын кожоны», Ш.П.Шатинов «Jас» |
10 | Оско калыктардын литературазынан
| 2 ч | А.С.Пушкин «Кыш». А.П.Гайдар «Уйат» Л.Н.Толстой «Ёж ло койон». Басня – литературалык жанр. |
11 | Jай | 1 ч | Э.М.Палкин «Jай келди», .Э.Тепуков «Jай» К.Д.Кошев «Наjылык», А.Я.Ередеев «Аргымак». |
Темаларла пландаары
№ | Одор куни | Уроктын темазы | Текши ÿредÿ эдилгелер | ||
Jурумнин jолы – эн артык уреду - 4 час | |||||
1 | Jаны бичикле таныжары. К.Э.Тепуков «Билгирдин куни» | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; колбу тударынын эдилгези:- уроктордо ло jÿрÿмде диалог куучында туружары, öскö улустын эрмек-куучынын ондооры, бойынын санаа- шÿÿлтезин чыгара айдары. | |||
2 | К.Э.Тепуков керегинде. К.Э.Тепуков «Туш». Чумдемелдин тос геройы. | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; колбу тударынын эдилгези:- уроктордо ло jÿрÿмде диалог куучында туружары, öскö улустын эрмек-куучынын ондооры, бойынын санаа- шÿÿлтезин чыгара айдары. | |||
3 | А.Я.Ередеев «Пенал». Чумдемелге план тургузары. | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; колбу тударынын эдилгези:- уроктордо ло jÿрÿмде диалог куучында туружары, öскö улустын эрмек-куучынын ондооры, бойынын санаа- шÿÿлтезин чыгара айдары. | |||
4 | А.В.Тозыяков «Оок балдарга». Бойынын jедимдерин баалаары | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | |||
Кус - 3 час | |||||
5 | Болукле таныжары. А.Адаров «Куски салкын», Л.В.Кокышев «Кус». Эпитет. | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; ÿренчиктин кöгÿс - кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; | |||
6 | С.К.Манитов «Кус» («Арана» деп повестьтен алган узук) | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿренчиктин аргаларын ачар jарамыкту айалга тöзööри; - сананып билерине, сананарынын операцияларына, логиказын темиктирерин jаантайын теренжидер; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | |||
7 | И.Б.Шинжин «Уулынын ырызы». Бойынын jедимдерин баалаары | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | |||
Калыктын оос чумделгези – 5 час | |||||
8 | Алтай албатынын кожондоры. Алкыш состор. | jаны билгирлер алар эдилге:- jетирÿ — информацияла иштеп билерин, башка-башка источниктерден jетируни канайда бедреп табарын таскадар; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; | |||
9 | Укаа ла кеп состор. Табышкактар. | бойын башкарынар эдилге:- бÿдÿретен иштин амадузынан улам иштеер jерин бойы белетеп билери; | |||
10 | Модор состор. Поэттердин бичиген модорлоры. К.Кошев «Арал кара таралду…» | jаны билгирлер алар эдилге:- jетирÿ — информацияла иштеп билерин, башка-башка источниктерден jетируни канайда бедреп табарын таскадар; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; | |||
11 | Класста эмес кычырары. Сооjын «Ийнек ле ан». «Солоны» журналды кычырары | jаны билгирлер алар эдилге:- jетирÿ — информацияла иштеп билерин, башка-башка источниктерден jетируни канайда бедреп табарын таскадар; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- ижинин турултазын баалаганы объективный болоры; бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | |||
Оско калыктардын фольклорынан – 2 час | |||||
12 | Тулку ле турна (орус чорчок) Айу ла корук (хакас чорчок) | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿренчиктин аргаларын ачар jарамыкту айалга тöзööри; - сананып билерине, сананарынын операцияларына, логиказын темиктирерин jаантайын теренжидер; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; | |||
13 | Чычкан ла булан (якут чорчок) Jокту обоон кастын эдин улегени (татар чорчок) | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар- бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; - jакшыга тартылар, jакшыны баалаар, сезер кÿÿн таскадары; | |||
Алтайым, албатым, туукибис – 4 час | |||||
14 | Болукле таныштырары. А.О.Адаров «Албатым». В.И.Соёнов «Алтай jерибис. Туукибис» | ÿренчиктин когус-кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- алдынан бойына ÿредÿ кандый учурлузын, билбезин билерине амадаары, ÿредÿзинин jолын (маршрудын) талдаары; колбу тударынын эдилгези:- группала иштеп, бой-бойыла jöптöжип билери. Öмö — jöмö иш неге экелерин озолодо шÿÿри; | |||
15 | С.С.Суразаков «П.В.Кучияктын jуруминен». П.В.Кучияк «Jаны Алтай» Тундештиру. | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; колбу тударынын эдилгези:- уредуде ле jурумде учураган айалгаларда бойынын санаа-шÿÿлтезин оосло до, бичип те айдары; -бойынын айтканына ширтÿлÿ (критичный) болоры; бойын башкарынар эдилге:- пландап, ченеп ле темдек тургузып билери; | |||
16 | И.В.Шодоев «Школдо» («Баштапкы алтамдар» деп повестьтен алган узук) | колбу тударынын эдилгези:- öскö улус санаа-шÿÿлтезин чыгара айтканын тоомjылу угарына ÿренери; jаны билгирлер алар эдилге:- экÿлеп, öмöлö, алдынан бойы, проектле иштегенинин чындыйы ла турултазы бийик болорын баалар; |
| ||
17 | Класста эмес кычырары. А.Я.Ередеев «Кой jыл керегинде jетиру», «Алтай jылтоолош», «Кара калаш». | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; бойын башкарынар эдилге:- бÿдÿретен иштин амадузынан улам иштеер jерин бойы белетеп билери; | |||
Кыш – 3 час | |||||
18 | Болукле таныжары. Б.К.Суркашев «Кыш тужет». | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар- бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; - jакшыга тартылар, jакшыны баалаар, сезер кÿÿн таскадары; бойын башкарынар эдилге:- бойынын ижинин турултазынын бÿдерин, бÿтпей турганын кöрÿп билери; | |||
19 | J.М.Кыдыев «Jылдык обогоннин ус балдары» (чорчок). Планды эки эп – аргала тургузары. | бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿде бÿдÿрер иштердин учурын ла керектÿзин ондоп бÿдÿрери; | |||
20 | Э.М.Палкин «Тийин». К.Э.Тепуков «Соок – Таадакка самара». Чумдемелдин темазы. | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿредÿ бичикте бойы аайланып билери; - бÿткÿл бöлÿкти öтсö, кандый билгирлер аларын билери, нени билбезин темдектеери; - таныш эмес материалла иштеерин пландаары; бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | |||
Торол jеримнин ар – буткени, аны – кужы – 4 час | |||||
21 | А.Я.Ередеев «Коктийек», «Токпок jаак» | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; | |||
22 | И.П Кочеев «Кичинек биледе» («Шулмузак» деп куучыннан алган узуктер) И.П.Кочеев «Пыйма одукту куш» | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | |||
23 24 | J.М.Кыдыев «Кара агаш ортозында», К.Ч.Толосов «Ирбис | ÿренчиктин кöгÿс - кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- улусты аайлаар, тоор, ачык-jарык, киленкей кÿÿн таскадар; | |||
25 | Класста эмес кычырары «Тенеринин текези» (албатынын куучынынан). Бойынын jедимдерин баалаары | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; колбу тударынын эдилгези: - блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | |||
Ырыс эрчимду иште – 3 час | |||||
26 | Болукле таныжары. А.О.Адаров «Ишмекчи кижи» Ч.А.Чунижеков «Ырыс эрчимду иште» | бойын башкарынар эдилге:- амадуга jедер jолды, ол jолдо туштап турган уур-кÿчтерди öдöрин, курч сурактардын аайы-бажына чыгарына ÿренер; | |||
27 | К.Э.Тепуков «Куштардын оштузи ле наjызы», Т.Б.Шинжин «Кижи сумелу» | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- бойынын билезин, тöрööн-туугандарын сÿÿп, тооп jÿрери, Тöрöлин, албатызын тооры, öскö калыктарды тооры; колбу тударынын эдилгези:- блааш-тартышту куучында бойынын шÿÿлтезин бÿдÿмjилеп билери; | |||
28 | А.Я.Ередеев «Малтага мак!», «Баштапкы болуш» | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; | |||
Jас – 3 час | |||||
29 | П.Т.Самык «Jас келгени», К.Ч.Толосов «Jастын темдеги». | jаны билгирлер алар эдилге:- ÿренчиктин аргаларын ачар jарамыкту айалга тöзööри; - сананып билерине, сананарынын операцияларына, логиказын темиктирерин jаантайын теренжидер; бойын башкарынар эдилге:- ÿредÿ ижинин планын тургузары; | |||
30 | А.О.Адаров «Эне», Э.М.Палкин «Эне», Ч.А.Чунижеков «Эне». Уйгаштыру | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- эбире телекей ар- бÿткенле, албатыларла,олордын культураларыла, кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар кöрÿмдÿ болоры; - jакшыга тартылар, jакшыны баалаар, сезер кÿÿн таскадары; | |||
31 | Класста эмес кычырары А.Я.Ередеев «Адарунын кожоны», Ш.П.Шатинов «Jас» | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- алдынан бойына ÿредÿ кандый учурлузын, билбезин билерине амадаары, ÿредÿзинин jолын (маршрудын) талдаары; колбу тударынын эдилгези:- группала иштеп, бой-бойыла jöптöжип билери. Öмö — jöмö иш неге экелерин озолодо шÿÿри; | |||
Оско калыктардын литературазынан - 2 час | |||||
32 | А.С.Пушкин «Кыш». А.П.Гайдар «Уйат» | ÿренчиктин кöгÿс- кöрÿмиле, öзÿмиле колбулу:- алдынан бойына ÿредÿ кандый учурлузын, билбезин билерине амадаары, ÿредÿзинин jолын (маршрудын) талдаары; колбу тударынын эдилгези:- группала иштеп, бой-бойыла jöптöжип билери. Öмö — jöмö иш неге экелерин озолодо шÿÿри; бойын башкарынар эдилге:- бойынын ижинин турултазынын бÿдерин, бÿтпей турганын кöрÿп билери; | |||
33 | Л.Н.Толстой «Ёж ло койон». Басня – литературалык жанр. | jаны билгирлер алар эдилге:- башка-башка бÿдÿмдÿ jетирулерден (текст, таблица, схема, экспонат, модель) керектÿзин табары; колбу тударынын эдилгези:- кожо куучындажып турган кижини угуп билерин, оныла jöптöжöрин, бойынын санаа-шÿÿлтезин jöмööрине кычырары; - ÿредÿ диалогто бойын тудунарынын ээжилерин бÿдÿрери; | |||
Jай – 1 час | |||||
34 | Болукле таныжары. Э.М.Палкин «Jай келди», К.Э.Тепуков «Jай» | jаны билгирлер алар эдилге:- таныш эмес материалды ÿренеринде кандый ÿзеери jетирÿ керек болорын темдектеери; бойын башкарынар эдилге:- урокто уреду иштин амадузын тургузып билери; | |||
УРЕНЧИКТЕРДИН JЕДИМДЕРИ
Текстле иштеери Уренчик нени билип алар:
1. Тексттин темазын, тос шуултезин эмезе учурын чокым ондооры; - тексттен керекту шуултени бедреп (талдап) билери, тексттин шуултезине келиштире бажалык сананып табары; - тексттин тос шуултезин japтaгaн кыска jартамал (тезис) бичип билери; - тексттин бажалыгына, бойынын билгирлерине тайанып, текстте не керегинде айдыларын темдектеери; - тексттин тургузылган аайын japтaп билери; - текстте берилген ле текстке кирбей турган болуктерди тундеери. Башка-башка jуруктардын, таблицалардын, схемалардын учурын japтaары.
2. Тексттен керекту jетируни табары;
3. Текстти теренжиде ондоп аларга, jaны билгир аларыла, таскамалла колбулу уреду амадуларды будурип билери: - башка-башка будумду тексттердин учурын jартаары; - текстти кычырып тура, чокым амаду тургузып, керекту jeтируге ajapy салары; - тексттин тос ло коштой темаларын japтaп билери; - текстте не керегинде айдыларын эртеден шууп билери; - кандый бир тема аайынча башка-башка тексттерден jетируни табып, тундештирери; - кандый бир шуултени будумjилеерге, текстке тайанып, чокым темдектер берери; - чумдемелдин персонажтарынын куун-санаазын, ич-корумин ондоп, олорго килеп, олорло кожо суунип, санааркары;
Анылу билгир: - текстти кычырып, угуп, учурын ла шуултезин japman тура, уренчик бойынын куун- санаазына, куун-табына ajapy салып билери. Текстти оскортип, jeтиpyни japтап билери
Уренчик нени билип алар: - текст тургузып билери (бажалык, бук, ссылка эдип билери, чын бичилгенин корори, текстте таблицалар, jypyктap тузаланып билери); - jeтиpyнин башка-башка будумдерин (схемалар, графиктер, диаграммалар, таблицалар) тузаланып, текстти оскортип билери; - текстти japтaп билери;
- текстте jyзyн-jyyp jeтиpyни тундештирип ле удурлаштырып билери; - тексттен кандый бир jартамалды будумjилеер чокым jетиру табары; - туп шуулте чыгарып билери; - тексттин тос учуры аайынча эмезе автордын шуултези аайынча туп шуулте чыгарып билери.
Анылу билгир: тексттен иле эмес jemupyнu чыгарып билери (текстти ле иллюстрацияны myндen, кееркедер эп-аргаларды ылгап, тургузылган аайын шиндеп ). Текстле иштеп, jетируни ылгап билери Уренчик нени билип алар:
1.Тексттен алынган jетируни оско тексттерден алынган билгирлерле колбоп билери; - текстте айдылган шуултени бойынын корумиле тундеери; - бойынын шуултезин будумjилеер темдектер табары;
2. Тексттин будумине ajару салары.
3. Уренчик бойынын билгирлерине, ченемелине тайанып, текстте берилген jeтиpyгe аланзып, jacтыpa берилген jeтиpyни табып билери.
4. Бир канча текстле иштеп, удурлаш берилген jетируни чокымдаары.
5. Jeтиpy аайынча эмезе кычырган чумдемел аайынча бойынын шуултезин айдары. Анылу билгир:- japm эмес эмезе удурлаш jemupyнu чокымдап, быжулап билери: - башка-башка jemupy ортодо чын jemupyнu ылгап билери.
2 – чи класстын уренчиктеринин билгирлери
Уренчиктер билер учурлу:
- текстти буткул состорло 1 минутта 60 состон тыныда чокым- jарт кычырып;
- jаан эмес тексттерди ун чыгарбай бойында 1 минутта 70 состон кычырып;
- кычырган произведениени берилген план аайынча толо куучындап;
- эске 8- 10 чумдемелди уренер (ол тоого кирер: улгерлер, алкыш состор, тооломоштор, модор состор, сооктор керегинде согуштер); - чумдемелде геройдын эткен керектери, кылык – jаны керегинде бойынын шуултезин айдып;
- башка – башка тексттерде тос геройлордын кылык- jанын тунейлештирип;
- программада эске уренерге берген улгерлерди чокым – jарт унле коргузип, эске айдып;
- танынан бичиктин эмезе чумдемелдин адын, авторын билип ле айдып;
- созликтерле, онон до оско керекту бичиктерле тузаланып;
- керекту бичикти танынан бойы бедреп, табары.
JЕТИРУ КЕПТУ ЛЕ МЕТОДИКАЛЫК JЕТКИЛДЕШ
1. Н.Б.Тайборина, М.А.Барантаева, А.Б.Тадырова. Литературалык кычырыш. Уреду бичик 2 класс. Горно-Алтайск, 2012
2. Н.Б.Тайборина, А.Б.Тадырова. 2 класста литературалык кычырыштын урокторын откурери аайынча методика ууламjылар. Горно-Алтайск, 2012
3. Н.Б.Тайборина. Литературалык кычырышла иштеер программалар (1-4 класс). Горно- Алтайск, 2012
4. Чандыева Е.Д., Шокшиланова А.С. Алтай тил ле литературанын урокторында текши уреду эдилгелерди темиктирери. Горно-Алтайск, 2012. 4. Е.Д.Чандыева, С.В.Абысова Электрон приложение. Литературалык кычырыш 2-4 класс.
5. Баштамы класстарда алтай тилле уренчиктердин билгири учун тургузар темдектердин кеми. К.К.Пиянтинова, Горно-Алтайск, 2004
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Рабочая программа по региональному курсу "Наш край"2-4классы
Тематическое планирование составленно по учебному пособию "Наш край"...
Рабочая программа по технологии 4 класс с региональным компонентом
Рабочая программа составлена на основе авторской программы Роговцевой Н.И., Анащенковой С.В. «Технология» (сборник «Концепция и программы для начальных классов», «Школа России», Москва, Издатель...
Рабочие программы по предметам 3 класса по программе ПНШ с Национально-региональным компонентом
Рабочие программы по всем предметам 3 класса в соответствии ФГОС НООО с Национально-региональным компонентом. Есть график проведения контольнольных и проверочных работ....
Рабочая программа по региональному курсу «НАШ КРАЙ» 2- 4 классы.
Целью программы является создание условий для формирования нравственных убеждений и развитие познавательного интереса младших школьников к истории и культуре родного края....
Рабочая программа "Радужный английский 4 класс" с региональным компонентом
Рабочая программа "Радужный английский 4 класс" с региональным компонентом....
Рабочая программа по региональному курсу «Югра-моё наследие» для 2 класса
Примерная программа регионального курса по экологическому этнокультурному образованию для начальной школы, предназначенная для 2-4 классов общеобразовательных школ ХМАО-Югры, составлена в соответствии...
Рабочая программа по региональному курсу «Югра-моё наследие» для 3 класса
Примерная программа регионального курса по экологическому этнокультурному образованию для начальной школы, предназначенная дляклассов общеобразовательных школ ХМАО-Югры, составлена в соответствии с тр...