Игра "Поле чудес"
презентация к уроку по физике на тему

Слайд 1

М огҗизалы ФИЗИКА Б өек галимнәр. Борынгы үлчәү берәмлекләре Автор: Хисамиев Алфьред Мунавирович учитель физики, математики и информатики МБОУ “Байлянгарская средняя школа” Кукморского муниципального района РТ

Слайд 2

Математиканы өйрәнегез ! Математиканы белсәгез, барысын да белерсез (Иван Андреевич Крылов) I тур «математика» Хәзерге һәм борынгы рус, татар озынлык үлчәү берәмлекләре

Слайд 3

1. Хәзерге һәм борынгы рус, татар озынлык үлчәү берәмлекләре Километр 1 км = 1000 м = 10 3 м Метр 1 м = 10 дм = 100 см = 10 0 м Дециметр 1 дм = 10 см = 0,1 м = 10 -1 м Сантиметр 1 см = 10 мм = 0,01 м = 10 -2 м Миллиметр 1 мм = 0,1 см = 0,001м = 10 -3 м Микрометр 1 мкм = 0,001 мм = 0,000001 м =10 -6 м –( микрон) Кеше организмы әгъзаларының зурлыгына бәйле булган үлчәүләр. Адым = 70 см - кеше адымы Аршын = 71 см Бер илле -Дюйм = 2,54см - баш бармак буыны, киңлеге Сажин = 3 аршын = 2,13 м – аяк табаныннан кул очына кадәр булган биеклек Колач = 1,76 м – ике якка җәелгән куллар арасы Кыек сажин = 2,48 м Терсәк – локоть = 44 см Карыш – вершок = 1/16 аршын = 4,45 см -бармак буе Сөям = 1/4 аршын = 17,7 см “Чабата буе”- Фут = 30,5 см – аяк табаны озынлыгы Бер кул буе – җилкәдән бармак очларына кадәр булган ара. Бер кул яссуы – биш бармак яки уч төбе киңлеге Тукмак – терсәк белән йодрык арасы. Чирек –пядь=23 см- баш бармак белән чәнчә бармак арасындагы ераклык Ярд = 91,44 см бармак очыннан борынга кадәрге ераклык

Слайд 5

Ераклыкларны күз белән күреп һәм ишетеп сиземләп үлчәү Бер күз күреме (тигез урында күреп була торган ара) – 3- 4 чакрым Чакыру (кеше тарафыннан иштеп була торган ара) – 1 чакрым Өрмәк (эт тавышын ишетеп була торган ара) -2 - 3 чакрым Мөгрәмәк (сыер мөгрәвен ишетеп була торган ара) - 0.5 чакрым Ераклыкны вакыт белән билгеләп үлчәү Көнлек юл - 35 чакрым Айлык юл – 1050 верст, чакрым Бер кунык (кунмак) юл -30-40 чакрым Ат йөреше -40-50 км Ат чаптырып – 15-25 км Бер агач юл – 5 км Юл – 0.5 чакрым Мәнзил 30-40 чакрым Астрономик берәмлек –1 а.е.= 149 597 870 700 м -Җирдән Кояшка кадәр ара Яктылык елы = 9,46 *10 24 км - яктылыкның 1 елда үткән юлы Парсек = 3*10 16 м – йолдызларга кадәрге ераклыкны үлчәү берәмлеге Нокта – точка = 0,25 мм Линия = 10 нокта = 1/10 дюйм = 2,54 мм – бодай бөртеге озынлыгы Мисал: "трёхлинейка" -Мусин мылтыгы колибры – d =7,62 мм Мәсәлән: “Бер карышлы бүрәнәдән бураган өйдә җылы торамы ”, “ Үзе бер карыш , белеме мең карыш ”. ВИДЕО «Чем мерили в старину на Руси»

Слайд 6

Математиканы өйрәнегез ! Математиканы белсәгез, барысын да белерсез (Иван Андреевич Крылов ) I тур «математика» 2. Саннарның унарлы санау системасында язылышы һәм укылышы

Слайд 7

10 1 = 10 - ун 10 2 = 100 - йөз 10 3 = 1000 – мең 10 4 = 10 000 – ун мең 10 5 = 100 000 – йөз мең 10 6 = 1000 000 – миллион 10 9 = 1 000 000 000 – биллион (миллиард) 10 12 = 1 000 000 000 000 – триллион 10 15 – квадриллион ( биллиард ) 10 18 – квинтиллион 10 21 – секстиллион ( триллиард ) 10 24 – септиллион 10 27 – октиллион ( квадриллиард ) 10 30 – нониллион 10 33 – дециллион 10 36 – андециллион 10 39 – дуодециллион 10 42 – тредециллион 10 45 – кваттордециллион 10 48 – квиндециллион 10 51 – сексдециллион 10 57 – октодециллион 10 60 – новемдециллион 10 63 – вигинтиллион 10 66 – анвигинтиллион 10 69 – довигинтиллион 10 72 – тревигинтиллион 10 75 – кватторвигинтиллион 10 78 – квинвигинтиллион 10 81 – сексвигинтиллион 10 84 – септенвигинтиллион 10 87 – октовигинтиллион 10 90 – новемвигинтиллион 10 93 – тригинтиллион 2. Саннарның унарлы санау системасында язылышы һәм укылышы

Слайд 8

10 100 – гугол 10 140 – асанкхейя 10 303 – центиллион 10 3003 - миллиллион (яки милиаиллион) 10 3000003 – микриллион 10 3000000003 – наниллион 10 3000000000003 – пикиллион 10 3000000000000003 – аттиллион 10 3000000000000000000003 – зептиллион 10 3000000000000000000000003 – йоктиллион 10 10 100 – ун гугол дәрәҗәсендә – Гуголплекс 10 3×n+3 – зиллион зиллиард ун гуголплекс дәрәҗәсендә - гуголплексплекс дәрәҗәләрне дәвам итсәк гуголтетраплекс , гуголпентаплекс , гуголгексаплекс , гуголгептаплекс , гуголоктаплекс , гуголэннеаплекс һәм гуголдекаплекс саннарын язарга мөмкин.

Слайд 9

Математиканы өйрәнегез ! Математиканы белсәгез, барысын да белерсез (Иван Андреевич Крылов) I тур «математика» 3. Геометрик фигуралар

Слайд 10

3. Геометрик фигуралар Планиметрия - яссылыктагы фигураларның үзлекләрен өйрәнә Нокта Туры Нур Кисемтә Почмак Өчпочмак Турыпочмаклы өчпочмак Тигезьянлы өчпочмак Тигезьяклы өчпочмак Турыпочмаклык Квадрат Ромб Параллелограмм Трапеция Тигезьянлы трапеция Турыпочмаклы трапеция Күппочмак Әйләнә Түгәрәк Эллипс

Слайд 11

Стереометрия - геометриянең пространстводагы фигураларның үзлекләрен өйрәнә торган бүлеге Куб Шар Тор Цилиндр , Авыш цилиндр Параллелепипед , Авыш параллелепипед Призма , Авыш призма Пирамида , Авыш пирамида , Кисек пирамида Конус , Кисек конус , Авыш конус Тетраэдр- 4 өчпочмак Октаэдр - 8 тигезьяклы өчпочмак Додека́эдр - 12 төзек бишкырлык Икоса́эдр – 20 кыр , Большой икосаэдр Кубооктаэдр Ромбододека́эдр Ромбоикосододекаэдр Ромбокубоктаэдр Ромботриаконтáэдр Ромбо́эдр Параллелоэдр Бипирамида Гекзакисикосаэдр -120 кыр Ехиднаэдр октаэдр додектаэдр икосаэдр

Слайд 12

“Математика – фәннәр патшасы , ә арифметика – математика патшасы ” Г А У С С Бу канатлы сүзләрне кайсы бөек математик, физик һәм астроном әйткән . Ә аның үзен “математика патшасы” дип атаганнар. I тур

Слайд 13

Карл Фридрих Гаусс 1777-1855 Түбән Саксониядә бакчачы гаиләсендә туа . Исәпләүне күбесенчә башта алып барган . 10 яшенд ә 1 дән 100 гә кадәр саннар суммасын тиз исәпләү ысулын тәкъдим иткән. 22 яшендә фәннәр докторы исеменә ия була . Үзенең күп кенә ачышларын бастырмаган . 62 яшендә рус телен өйрәнә башлый . Пушкин һәм Лобачевский белән кызыксына .

Слайд 14

“ Химия – физиканың уң кулы , ә математика аның күзе ” I I тур «Ф И З И К А» ( М. В. Ломоносов ) 1. Мәйдан үлчәү берәмлекләре

Слайд 15

1 . Мәйдан үлчәү берәмлекләре Кв. километр 1 км 2 = 1000 000 м 2 = 10 6 м 2 Кв. метр 1 м 2 = 100 дм 2 = 10000 см 2 Кв. дециметр 1 дм 2 = 100 см 2 = 0,01 м 2 Кв. сантиметр 1 см 2 = 100мм 2 = 0,0001 м 2 Кв. миллиметр 1 мм 2 = 0,01 см 2 = 0,000001м 2 Гектар 1 га = 10000 м 2 Сутый – ар 1 ар = 100 м 2 Декар 1декар = 10 сутый Борынгы мәйдан үлчәү берәмлекләре 1 кв. дюйм = 6,45 см 2 1 кв. вершок = 19,758 см 2 1 кв. фут = 144 кв. дюйм= 0,092 м 2 1 кв. аршын = 0,5 м 2 1 кв. сажин = 4,55 м 2 Десятина = 1,09 га Че́тверть (четь) -чирек = ½ десятина 1 кв. верста (чакырым)=1,138 км 2 1 акр = 4047 м2

Слайд 16

“ Химия – физиканың уң кулы , ә математика аның күзе ” I I тур «Ф И З И К А» ( М. В. Ломоносов ) 2. Күләм үлчәү берәмлекләре

Слайд 17

2. Күләм үлчәү берәмлекләре Куб километр 1 км 3 = 1000 000 000м 3 = 10 9 м 3 Куб метр 1 м 3 = 1000 дм 3 = 1000000 см 3 Куб дециметр 1 дм 3 = 1000 см 3 = 0,001 м 3 Куб сантиметр 1 см 3 = 1000мм 3 = 0,000001 м 3 Куб миллиметр 1 мм 3 = 0,001 см 3 = 0,000000001м 3 Литр 1л = 1 дм 3 = 0,001 м 3 Миллилитр 1мл = 1 см 3 = 0,001л Сантилитр 1сл = 10 мл = 0,01л Децилитр 1дл = 100 мл = 0,1 л Декалитр 1 дкл = 10 л Гектолитр 1 гл = 100 л Килолитр 1 кл = 1000 л Баррель 1 баррель = 159 л

Слайд 18

Борынгы рус һәм татар күләм үлчәү берәмлекләре Чиләк = 12,2 л Бочка = 40 чиләк = 492 л Корчога (балчык горшок) -амфора = 25 л Кружка = 1/10 чиләк = 1,2 л Шешә (бутылка)=1/16 чиләк = 0,7 л Косушка = 1/40 чиләк = 0,3 л Четушка = 1/50 чиләк = 0,25 л = 246 мл Чарка = 1/100 чиләк = 0,123 л=123 мл Шкалик 1/200 чиләк =61,5 мл Стакан = 0,273 л Кашык = 18 мл

Слайд 19

“ Химия – физиканың уң кулы , ә математика аның күзе ” I I тур «Ф И З И К А» ( М. В. Ломоносов ) 3. Масса үлчәү берәмлекләре

Слайд 20

3. Масса үлчәү берәмлекләре Тонна 1 т = 1000 кг Центнер 1 ц = 100 кг Килограмм 1 кг = 1000 г Грамм 1 г = 0,001 кг = 1000 мг Миллиграмм 1 мг = 0,001 г = 10 -6 кг Карат = 0,2 г Борынгы рус һәм татар масса үлчәү берәмлекләре Доля (өлеш) = 1/96 золотник(мыскал) = 44,435 мг Золотник (мыскал) = 96 доля (өлеш) = 4,265 г Лот = 3 золотник = 12,797 г Гривень ( гөрәнкә) = 204 г Гривна, фунт (кадак) = 409 г Бизмен ( бизмән) = 1,022 кг Полубезмен (яртыбизмән) = 0,511 кг Батман = 10 фунт = 4,095 кг Пуд (пот) = 40 кадак = 16 бизмән = 16,38 кг Полпуда (яртыпот) = 8,19 кг Контарь = 10 батман = 40,95 кг Берковец = 10 пот = 400 кадак = 163,8 кг Татар халкында “ Гәүһәрне мыскаллап үлчиләр” дигән мәкаль бар. Шулай ук “бу эшне эшләү өчен 1 пот тоз ашарга кирәк” дигән әйтем бар. “Кабак бик зур да, поты бер тиен”. “Авыру батманлап керә, мыскаллап чыга”.

Слайд 21

Борынгы грек галимнәреннән кайсы олимпия уеннарының атлет буенча ярышларында катнашкан? П И Ф А Г О Р II тур

Слайд 22

Пифагор Самосский Бөек галим безнең эрага кадәр 570 нче елда Самос утравында туган . Бу антик галим күп кенә олимпия уеннарында җиңгән , беренче тапкыр математикада музыка теориясен ачкан .

Слайд 23

“Табигатьнең бөек китабы математик символлар белән язылган ” (Галилео Галилей) III тур « ИНФОР матика » 1. Вакыт үлчәү берәмлекләре

Слайд 24

Вакыт үлчәү берәмлекләре Секунд = 1/60 минут = 1/3600 сәг. Миллисекунд 1мс = 0,001 с Микросекунд 1 мкс = 10 -6 с Наносекунд 1 нс = 10 -9 с Аттосекунд 1 ас = 10 -18 с Минут 1 мин = 60 с Сәгать 1 сәг. = 60 мин = 3600 с 1 Тәүлек = 24 сәг. 1 Көн = 12 сәг. 1 Атна = 7 тәүлек 1 Ай = 30, 31 көн 1 Ел = 365 көн = 12 ай 1 Гасыр = 100 ел Меңъел = 1000 ел Квартал = ¼ ел = 3 ай Триместр = 3 ай Четверть – чирек = ¼ уку елы Семестр = 6 ай = ярты ел Академик сәг. = 45 мин. Олимпиада = 4 ел

Слайд 25

“Табигатьнең бөек китабы математик символлар белән язылган ” (Галилео Галилей) III тур « ИНФОР матика » 2. Мәгълүмат микъдары берәмлекләре

Слайд 26

2. Мәгълүмат микъдары берәмлекләре 1 Бит = 0 һәм 1икеле саны 1 Байт = 2 3 бит = 8 бит 1 Килобайт = 2 10 байт = 1024 байт 1 Мегабайт = 2 20 байт = 1024 Кбайт = 1 048 576 байт 1 Гигабайт = 2 30 байт = 1024 Мбайт 1 Терабайт = 2 40 байт = 1024 Гбайт 1 Петабайт = 2 50 байт = 1024 Тбайт 1Эксабайт = 2 60 байт = 1024 Пбайт 1Зеттабайт = 2 70 байт = 1024 Эбайт 1 Йоттабайт =2 80 байт = 1024 Збайт

Слайд 27

“Табигатьнең бөек китабы математик символлар белән язылган ” (Галилео Галилей) III тур « ИНФОР матика » 3. Компьютерның кертү-чыгару җайланмалары

Слайд 28

Клавиатура Мышь Тачпад Планшет Джойстик Сканер Фотоаппарат Видеокамера Веб-камера Микрофон Музыкаль клавиатура График планшет Геймпад Трекбол Руль Педаль Световое перо Сенсорлы экран Диктафон Магнитофон Дисковод Стример Модем Монитор, дисплей Принтер Графопостроитель Плоттер Наушник Колонкалар Сетевая плата Танцевальная платформа Интернет 3. Компьютерның кертү-чыгару җайланмалары

Слайд 29

Иң озын гомерле математика китабы – әлеге галимнең иҗат җимеше. Үзенең геометрия системасын ул, безнең эрага кадәр 300нче елларда язган. Ләкин аның нәтиҗәләрен һәм теоремаларын укучылар бүгенге көндә дә дәресләрдә кулланалар. Кем турында сүз бара? Е В К Л И Д III тур

Слайд 30

Евклид. Борынгы грек математигы . Иң беренче тапкыр аның теоретик трактатлары безгә кадәр килеп җиткән . Үзенең “ Башлангычлар” дигән хезмәтендә ул киләчәк математикасына нигез сала. Евклидның яраткан фразасы – «что и требовалось доказать».

Слайд 31

А. С. Пушкин кем турында “Ул беренче рус университетын төзеде. Дөресрәге, ул үзе безнең беренче университетыбыз булды”, дип язган? Л О М О Н О С О В Тамашачылар белән уен

Слайд 32

Бөек Француз математигы , физик, механик, литератор һәм философ. Математик анализ, чагыштырмалык теориясе , информатика һәм проектив геометриягә нигез салучыларның берсе. Беренче хисаплау машинасы , гидростатиканың төп законнары авторы. Ф И Н А Л П А С К А Л Ь

Слайд 33

“Дөньядагы барлык телләрнең иң яхшысы – гаять кыска тел , математика теле” Кайсы бөек математикның канатлы сүзләре Л О Б А Ч Е В С К И Й С У П Е Р У Е Н Иг ъ тибарыгыз өчен зур рәхмәт!