ажылчын программа
рабочая программа (7 класс) по теме

Шилова  Чаяна Чадамбаевна

7-ги класска тыва дыл кичээлинин ажылчын программазы

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл azhylchyn_programma_tyva_dyl_7_klass_-_kopiya.docx40.52 КБ

Предварительный просмотр:

ТУРГУЗУУ

                                                                                                арын

1.Тайылбыр бижик………………………………………………………………………3

2.Ажылчын программаныӊ  утказы болгаш  тургузуу……………………………..5

3.  7-ги  класска  тыва дыл эртемин ѳѳредириниӊ кол угланыышкыны

     болгаш   негелделери…………………………………………………………………7

4. Литература даӊзызы…………………………………………………………………8

5.Календарь-тематиктиг планнаашкын……………………………………………..9

 

Тайылбыр бижик.

      Тыва дыл- тыва нацияныӊ дылы. Ында тыва улустуӊ тѳрээн дылын сайзырадып келген байлак дуржулгазы, мерген угааны, угаан-бодалынын чедиишкиннери мѳѳӊнеттинген. Ол тыва культураны: улустун аас чогаалыныӊ, литератураныӊ, театр уран чүүлүнүӊ болгаш уран чүүлдүӊ ѳске-даа янзыларыныӊ, парлалганыӊ, эртемниӊ, ажыл-херек чорудулгазыныӊ, ѳѳредилгениӊ болгаш кижизидилгениӊ дылы апарган.

Ынчангаш 7-ги класска тыва дылды ѳѳредириниӊ ажылчын  программазы үндезин  деӊнелге Тыва Республиканыӊ Ѳѳредилге  яамызынын бадылааны «5-9 класстарга  программалар. Тыва дыл болгаш харылзаалыг чугаа сайзырадылгазы.» (А.К.Ойдан-оол,Ш.Ч.Сат,Н.Д.Сувандии Кызыл,2008ч) деп номунга үндезилеп, делгереӊгей кылдыр тургустунган. Тыва дыл кичээли неделяда 3 шак, бүдүн  ѳѳредилге чылында 102 шак  кылдыр кѳрдүнген.

Ажылчын программаныӊ тургузуу.

Тыва дылдыӊ ажылчын программазы 5 кезектен тургустунган:

-тайылбыр бижик;

-ажылчын программаныӊ утказы болгаш тургузуу (шактар  аайы-биле хувааттынган темаларлыг); 

-7-ги  класска  тыва дыл эртемин ѳѳредириниӊ кол угланыышкыны, негелделери;

 -литература даӊзызы;

- календарь-тематиктиг планнаашкын.

Тыва школаларга, ѳѳредилге черлеринге тѳрээн дылды ѳѳредири уругларнын угаан-медерелин сайзырадырынга, оларны эки мѳзү-шынарга кижизидеринге таарымчалыг аргаларлыг. Тѳрээн дылын шингээдип алыры-ѳѳреникчилерге ѳске эртемнерни билип албышаан, долгандыр турар амыдырал, бойдус билиглерин калбартып, улуг салгалдыӊ дуржулгазын ажыглап билиринге чанчыктырар.

Сорулгалары:

-ѳѳреникчилерге фонетика, лексика, сѳс чогаадылгазы, грамматика (морфология, синтаксис), стилистикага тодаргай билиглерни бээр, алган билиглерин практика кырынга ажыглап билириниӊ мергежилдерин, чаӊчылдарын хевирлээр;

-шын бижиириниӊ, бижик демдектерин шын салырыныӊ быжыг чаӊчылдарын бээр;

-алган теориялыг билиглеринге даянып, программа негелделеринге дүүштүр боттарыныӊ бодалдарын аас, бижимел  харылзаалыг чугаага илередири;

-литературлуг дылдыӊ нормаларынга чаӊчыктырар, сѳс курлавырын байыдар, чугаазыныӊ культуразын бедидер;

-ниитилел амыдыралынга тыва дылдыӊ ужур-дузазын, хѳгжүлдезин, ѳске дылдар аразында ээлеп турар туружун бѳдүүн билиглер-биле таныштырар;

-тѳрээн дылынга камныг, сонуургалдыг, хандыкшылдыг болурунга кижизидер;

-ѳѳреникчилерни номга, шын, медерелдиг, аянныг номчуурунга сундулуг болурунга кижизидер, боттары боданып ѳѳрениринге чаӊчыктырар;

-мѳзү-шынар, эстетика, күш-ажыл талазы-биле кижизидилгеге бүрүнү-биле ажыглаар;

-харыысалгалыг болурунга, ѳѳредилгениӊ, күш-ажылдыӊ сагылга-чурумунга кижизидер.

Бо сорулгаларны чедип алырда, башкынын ниити культурлуг деӊнелин бедидери, дыл эртеми, методика, ниити педагогика, ИКТ, чаартылгалар  талазы-биле  белеткелин үргүлчү бедидери, бодунуӊ хүлээлгезин харыысалгалыг, чогаадыкчы ёзу-биле күүседири.

7-ги класска  тыва дылды ѳѳредириниӊ программазыныӊ сорулгалары болгаш принциптери 5-11 класстарның ниити программазынга дүгжүп турар болгаш колдуунда оон үндезилеттинген.

Материал-техниктиг хандырылга көргүзүглери

Тыва дыл кичээлдеринге чүүл-бүрү методиктиг аргаларны, кѳргүзүг материалдарын, техниктиг херекселдерни, аудио, видео, медиа, ИКТ-ни ажыглаары чугула. Орус, даштыкы, тыва чурукчуларныӊ сюжеттиг чуруктарын ажыглаары. Сѳс курлавырларын байыдар, аас болгаш бижимел чугаазын идепкейжидер, эстетиктиг кижизидилгезинче  кичээнгейлиг болур. Методиктиг удуртулгалар, чаа дузаламчы, чаа технологиялар-биле  ажылдаар. Чедиишкинниг ажылдыӊ  бир барымдаазы - ѳѳреникчиниӊ кадыкшылын, культуразын камгалаары, амыдыралга  боду чогаадыкчы туруштуг болурун назы-харын, хууда онзагай талаларын  барымдаалап кижизидери шынарлыг болур. Ѳѳредилге номнары, техниктиг херекселдер, таблицалар, схемалар ортумак (долу) ниити ѳѳредилгениӊ сорулгаларын күүседиринге чугула херектиг ѳѳредилге-методиктиг комплексти тургузар. Материал-техниктиг хандырылга кѳргүзүглери санитар эпидемологтуг дүрүмнер болгаш нормаларга дүгжүп турар ужурлуг (СанПиН 2.4.2.1.178-02).

Ажылчын программаныӊ утказы болгаш тургузуу. 


Школага тыва дыл эртемин  ѳѳредириниӊ программазында фонетика, лексика, сѳс чогаадылгазы, грамматика (морфология, синтаксис)  дугайында билиглерни, шын бижиириниӊ, бижик демдектерин шын салырыныӊ чанчылдарын, аас, бижимел чугааныӊ чанчылдарын, стилистика элементилерин, дыл дугайында чамдык билиглерин киирген.

Тѳрээн дылдыӊ школа курузунда теориялыг билиглерин тыва дыл эртеминин база амгы үеде дыл эртеминиӊ чедиишкиннерин барымдаалап тайылбырлаан.

Программа шуушкак принцип ёзугаар тургустунган. Чамдык берге, улуг темаларны (лексика, сѳс чогаадылгазын) аӊгы-аӊгы класстарга чадаланчак ѳѳредири кѳрдүнген.

5-9 класстарга тѳрээн дыл курузу 1-4 класстарга ѳѳренген чуулдеринин дорт уланчызы, системажытканы болур.Ажылчын программада  шактарны мындыг хевирлиг тургузуп каан:

7 класска «Тыва дылдыӊ ѳске дылдар-биле холбаазы» деп эгени ѳѳренгеш, 6 класска ѳѳренген чүүлдерин катаптааш, аӊаа улай «Синтаксис болгаш пунктуация» деп улуг бѳлүктүӊ «Сѳс каттыжыышкыны болгаш домак», «Бѳдүүн домак» деп эгелерни ѳѳренир.

Киирилде (1ш).

Тыва дыл болгаш  ѳске дылдар.

6 класска ѳѳренген чүүлдерин катаптаары(10 ш).

Лекскика сѳс чогаадылгазы болгаш орфография.

Морфология болгаш орфография.

Синтаксис.

Сѳс каттыжыышкыны.(7ш)

Сѳс каттыжыышкыныныӊ сѳстен болгаш домактан  ылгалы.

Сѳс каттыжыышкыннарыныӊ тургузуу болгаш грамматиктиг  уткалары.

Сѳс  каттыжыышкыннарында болгаш  домакта сѳстерниӊ холбаазы.

Катаптаашкын.

Домак (2)

Домактыӊ тургузуу  болгаш  грамматиктиг утказы.

Ийи чугула кежигүннүг домактар (35).

Домактыӊ чугула кежигүннери. Кол сѳс биле сѳглекчиниӊ аразында тааржылга.

Кол сѳстүӊ илереттинери

Кол сѳстүӊ кѳргүзүкчүлери.

Сѳглекчиниӊ илереттинери

Кылыг сѳстүг бѳдүүн болгаш составтыг сѳглекчилер

Ат сѳстүг составтыг сѳглекчилер

Кол сѳс биле сѳглекчиниӊ аразынга тире.

Сѳглекчиниӊ составында модальдыг сѳстер.

Домактыӊ ийиги черге кежигүннери.

Немелде.

Тодарадылга.

Капсырылга.

Байдалдар.

Деӊнелгелиг бѳлүглел болгаш  аӊаа биче сек салыры.

Чаӊгыс чугула кежигүннүг домактар (6)

Чангыс чугула кежигүннүг домактар дугайында ниити билиг.

Тодаргай арынныг домак.

Тодаргай эвес арынныг домак.

Арын чок домактар.

Ат домактары.

Долу болгаш долу эвес домактар (3).

Долу болгаш долу эвес домактар дугайында билиг.

Домак сѳстер.

Чаӊгыс аймак кежигүннерлиг домактар (11).

Чаӊгыс аймак кежигүннерлиг  домактар дугайында билиг.

Каттыштырар аялга (интонация) дузазы-биле холбашкан чангыс аймак кежигуннер

Эвилелдер дузазы-биле холбашкан чангыс аймак кежигүннер.

Чаӊгыс аймак болгаш чангыс аймак эвес тодарадылгалар

Чаӊгыс аймак кежигүннерниӊ түӊнекчи сѳстери.

Адалгаларлыг, киирилде сѳстерлиг болгаш киирилде домактарлыг домактар (6).

Адалга

Киирилде сѳстер болгаш киирилде домактар.

Чыл дургузунда ѳѳренген чүүлдерин катаптаары (14).

 7-ги класска тыва дыл эртеминиӊ утказы болгаш тургузуу ниити ѳѳредилге программазыныӊ негелделеринге дүгжүп турар.

7-ги класска тыва дыл эртемин ѳѳредириниӊ кол угланыышкыны, негелделери.

Программаныӊ кол угланыышкыны - школага  тыва дыл эртемин (курузун) ѳѳредириниӊ программазында фонетика, лексика,сѳс чогаадылгазы,грамматика(морфология,синтаксис) дугайында билиглер,шын бижиириниӊ болгаш бижик демдектерин шын салырыныӊ чаӊчылдарын,аас болгаш бижимел чугааныӊ чаӊчылдарын,стилистика элементилерин,дыл дугайында чамдык билиглерни киирген.

Тѳрээн дылдыӊ школа курузунда теориялыг билиглерни (медээлерни) тыва дыл эртеминиӊ база амгы үеде дыл эртеминиӊ чедиишкиннерин барымдаалап тургускан.

Тѳрээн дыл башкыларыныӊ ажылыныӊ кол уг-шии ѳѳреникчилерни литературлуг дылдыӊ нормаларынга чаӊчыктырар,оларныӊ чугаазын,боданыр аргаларын сайзырадыры болур. Программада  ѳѳредилге материалын быжыг шиӊгээттирери-биле катаптаашкынче  чугула кичээнгейни угландырган.Чылдыӊ эгезинде болгаш тѳнчүзүнде ону чорударынга тускай  шактар кѳрдүнген турар ужурлуг.

Программаныӊ кол негелдези – тыва дыл кичээлдеринге ѳѳредилге болгаш кижизидилге ажылын чангыс аай харылзаалыг чорудары.

Дыл – кижилерниӊ аразында харылзажырыныӊ чугула чепсээ, тѳрээн дылыныӊ байлак сѳс курлавырын,ооӊ амыдыралга ужур-дузалыын практика кырында кѳргүзери.

Ѳѳреникчилерниӊ билиглерни быжыг, медерелдиг шингээдип алырын чедип алыры, тѳрээн чугаазын сайзырадыры: чаа сѳстерни, фразеологизмнерни, дылдыӊ уран-чечен аргаларын шингээттирери, сѳстүӊ утказын кѳжүрүп  ажыглаарынга  мергежидери, сеткил-сагышты, бодалды, минниишкинни илередир дылды чедимчелиг  ажыглаарынга чаӊчыктырары.

7-ги класска тыва дыл эртеминге хыналда ажылдарныӊ  үнелели.

Хыналда ажылдарныӊ сѳзүглелдери амгы үениӊ негелделеринге, амыдыралчы дуржулгага барымдаалаан  кижизидикчи уткалыг болуру чугула. Олар уругларныӊ назы-харынга, ѳѳренген темаларынга, амыдыралчы чижектерге  дүүшкек болуру албан. Хевирлерин башкы ыяап-ла уругларнын билииниӊ, кадыкшылыныӊ, ѳѳренген темаларыныӊ аайы-биле таарыштыр шилип алыр.

7-ги классты  доозуп тургаш,  ѳѳреникчи дараазында билиглерни, чаӊчылдарны чедип алган турар ужурлуг: шын бижилгениӊ чаӊчылдарын чедип алыры, дүрүмнерни чижектер-биле бадыткап, ажыглап  билири.

Сѳс-биле ажылдап билири: сѳстерни тема аайы-биле тускай лексиктиг бѳлүктерге  чарары, олар-биле сѳс каттыжыышкыннары, домактар тургузары, тывылган тѳѳгүзүн сайгарары, янзы-бүрү словарьлар-биле ажылдаары.

Чараштыр бижилгеже, сѳстерниӊ, домактарныӊ   грамматиктиг сайгарылгаларынче болгаш мѳзү-шынарыныӊ кижизидилгезинче  кичээнгей салыры.

Ажыглаан литература:

1.Диктантылар чыындызы.5-9 класс/авторлары А.К.Ойдан-оол,М.Ч.Ооржак, С.Т-С.Ооржак-Кызыл-2003.

2.Иргит Е.Л. Школага грамматиктиг сайгарылгалар/Тыва дыл башкыларынга методиктиг сүмелер-Кызыл,2008.

3.Март-оол К.Б. 5-9 класстарга тыва дылды  башкылаарынын методиказы/-Кызыл,2002.

4.Монгуш Д.А., Доржу К.Б. Тыва дыл.6-7 класс /Өөредилге ному-Кызыл: Тываныӊ Ю.Ш.Кюнзегеш аттыг НҮЧ, 2007.

5.Сат Ш.Ч., Салзынмаа Е.Б. Амгы тыва литературлуг дыл. Лексикология болгаш семасиология, фразеология, фонетика, морфология.Кызыл,ТҮЧ,1980.

6.Сувандии Н.Д., Доржу К.Б.Амгы тыва литературлуг дылга мергежилгелер.-Кызыл, 2003.

7.Тыва дыл болгаш харылзаалыг чугаа сайзырадылгазы.5-11 класстар. Күрүне стандарты.Ѳѳредилге программалары» /авторлары А.К.Ойдан-оол,Ш.Ч.Сат,Н.Д.Сувандии -Кызыл,2008.

8.Тыва дылдыӊ практикумунга мергежилгелер. -Кызыл,2003.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

3-ку класска литературлуг номчулгага ажылчын программа

ажылчын программа литературлуг номчулга эртеминге...

6-гы класстын тыва дыл кичээлинин ажылчын программазы

6-ги класстын тыва дыл кичээлинин ажылчын программазы болгаш календарь-тематиктиг планнаашкыны...

6-гы класстын торээн чогаал кичээлинин ажылчын программазы

6-гы класстын торээн чогаал кичээлинин ажылчын программазы болгаш календарь-тематиктиг планнаашкыны...

"Тыва дыл" ажылчын кыдырааш

Рабочая тетрадь для 5 классникам...

6-гы класска класстан дашкаар өөренир «Улусчу ужурлар» эртеминиӊ ажылчын программазы

6-гы класска класстан дашкаар өөренир «Улусчу ужурлар» эртеминиӊ ажылчын программазы...

Ажылчын программа. Тыва дыл. 6 класс

6-гы класска тыва дылга ажылчын программа. Неделяда 2 шак....

Ажылчын программа. Төрээн чогаал. 6 класс

6-гы класска төрээн чогаалга ажылчын программа. Неделяда 1 шак....