Зачет 5 класс
тест (5 класс) на тему

5-ки класска хыналда ажылдарның  хевирлери.(вариантыларны уругларның деннелиниң аайы-биле тургускан).

Екатерина Болат, В.Б.Кара-Сал аттыг Тээли ортумак школазының тыва дыл, чогаал башкызы.

Фонетика

  Вариант-1

1.Ажык үжүктерни бижиир.

2.Өк-биле адаар сөстерни тывар:

        а) каът, балааш, согуна

        б) баш, ыт, бөрт

        в) арга, кат, дииң

3.Кадыг ажык үннерлиг сөстерни тывар:

        а) тал, тел, чоон

        б) бхол, чаан суук

        в) кыш холл, диис

4.Й,Л,М,Р,Г кандыг үннер болурул?      

       а) ыыткыр

       б) дулей

      в) аяар        

 5. Хөй сектер орнунга турза чогуур Й уннуг ужуктерни киирип бижиңер:

              Даң  ха…зы чырып келгенин эскербейн барып-тыр мен. Куш уязынга  

        ынак, кижи  төлүнге ынак. Ыры башкызы ба…нын эгиннепкен, дурген-

        дурген бо-ла базып кирип олур.                  

 Вариант-2

  1. Тыва дылда үннер болгаш үжүктерниң саны дүгжүп турар бе ?

  2..Тускай үн илеретпес үжүктерге чижектерден бээр

  3.Ъ демдек-биле бижиир сөстерниң чижектерин бээр.

  4.Сөстерни кезектерге чаргаш, сөс ортузунга дакпырлап бижээн үжүктер-

     ниң дүрүмүн бижиир: чассыг, чуртталга, шыппас.

  5.Хөй сектер орнунга турза чогуур П-Б,Т-Д деп ажык эвес үннерниң

     үжүктерин киирбишаан,дүжүрүп бижиңер.

             …алчыр-оол он ийи харлап чорда, ада-иези чаңгыс чылын хенер-    

       тен улаштыр-улаштыр чок апарганнар.Ээн өгде чааскаан арткан  

       оолду иезиниң кырган  …аа йы, күүйү боор улус өөнге  …ургузуп ал-  

       ганнар.Оолдуң ийи бичии угбалары школада …унмавысты сакты    

      …ердивис ..еп хөөкүйлер суурдан шоолуг ырак эвесте   …аайының  

       өөнче чай чок кадында  …о-ла чадаг маңнажып кээр  …урганнар.

  Вариант-3

1.Ажык эвес үннерниң бөлүктерин бижиир.

2.Й уннуг үжүктерниң шын бижилгезин сагынмышаан, чижектерден  

   бериңер.

 3.Өк-биле адаар ажык үннер деп чүл? Ъ демдек–биле бижиир болгаш

    биживес өк-биле адаар сөстерниң 3-3 чижектерин бериңер.

4.Дараазында сөстерни шын бижилге дүрүмүн барымдаалап, бөлүктеңер

                 Баалын, паш, тавак, даалы, байбаң, тайга, бачым, даңгырак, пөс,  

             доңат, туман, тепкииш, дузак, тургузуг, тенек, бузук, тепсенир,  

             тоолай

5.Хып, хак дээн чергелиг сөстерниң янзы-бүрү хевирлеринге домак  чогаадыр

Синтаксис болгаш пунктуация

                                                         Вариант-1

1.Адалгаларның адаан шыйыңар.

                 Ном  номчувайн удуй албас кижи-дир мен ийин, дуңмам. 2.Бүгү  

             документилерим  белен кижи-дир мен ийин, авай.                

2.Домактың чугула кежигуннерин бижиир.

            а) кол сөс, немелде,

            б) кол сөс, сөглекчи,

            в)  тодарадылга, байдал

 3.Бердинген домактың хевирин айтыр: Арга-эзим шаарара берген.

             а) делгереңгей

             б) делгереңгей эвес

             в) алгы домаа

  4.Салдынмаан бижик демдектерин салгаш, чангыс аймак кежигүннерниң  

     адаан шыйыңар.

                   Кандыг ыяшты мында чок дээр сен  хадыңнар  шивилер  дыттар    

               талдар  мырыңай көрүп көрбээним ыяштар  бар-дыр.Чайгы үеде

               элээн элбээ-биле көстүр мал аймаа - хаван биле дагаа.

 5.Түңнекчи сөстуң адаан шыяр. Бүгү-ле бойдус: арга-ыяш, оът-сиген, сай-даш  

               дөгере чунуп каапкан.

   Вариант-2

1.Алгы домактары кандыг болурул?

2.Бердинген домактарда адалгаларга бижик демдектерин салыңар.

                      1.Чаа ха-дунма! Тыва улустуң  езузунда болза көшкенде ыяап-    

                ла дойлаар  болгай. 2.Мындыг семис  хойну мындыг чап кадында  

                кайыын аптыңар дарга? 3.Ча сээн адың адаптарга, чүң  канчап  

               баарыл Чамбалдай чон чолдая бээр бе, хем келдее бээр бе.

3.Делгереңгей болгаш делгереңгей эвес адалгалар кирген 2 домактан  чогаа-

   дыңар.

4.Чаңгыс аймак кежигүннерниң айтырыгларын салып, кандыг чаңгыс аймак  

   кежигүннер болурун тодарадыңар.

                        Оът-сиген-даа, арга-эзим-даа--шупту ногаараарган. Ойту-  

                 лааштаан оолдар  болгаш уруглар  бо-ла кожаңнажы каггылап-  

                 тар.

5.Домактың ийиги черге кежигүннерин бижиир.

 Вариант-3

1.Адалгалар домактың кайызынга чоруурул?

2.Домактарда  бижик демдектерин салыңар, адалгаларның адаан шыйыңар.

              Чадаанага хонуп чыда,

               Чассыг оглум дүжей бердим

               Атпаңнады кели сал ла

               Ачай  ачай дигилей дир

3.Дараазында домактарны делгереңгей болгаш делгереңгей эвес адалгалар-  

   биле нарынчыдып бижиңер.

                        1.Кичээнгейлиг дыннап, шиңгээдип ап чор.2.Дыка хомудава

            дөмей-ле соондан чеде бээр болгай сен.

4.Тодарадылга кандыг айтырыгларга харыылаттынарыл?

5.Бердинген домакты делгереңгей кылдыр тургузуңар. Башкы бижээн.

Лексика.

Вариант-1.

1.Лексика дээрге

   а) дылдың чугаа үннерин өөренир адыры

   б) дылдың словарьлыг курлавырын өөренир  адыры

   в) грамматиканың  чугаа кезээн өөренир адыры

3.Хөй уткалыг сөстерни тыпкаш,чижектер-биле бадыткаңар.

    а)  карак, чалгын,баш

   б) аксы,кыдырааш, тарыыр

    в) тараа,чалгын,төрел

4.Омонимнерниң 3 чижектеринден бериңер

5.Бердинген сөстерге антоним сөстерден немеп бижиир. Чаъс-…,томаан-

                                                                                                 ныг-…,  сергек-….

Вариант-2.

1.Хөй уткалыг сөстер деп чүл?

2.Сөс каттыжыышкыннарында омонимнерни тывар: Агар доскаар-агар    

                                                      кыргыыр,Харлыг тайга-он харлыг оол.

3.Көжүрген уткалыг сөстерни тывар: алдын шак, каң  сорук, чазык кижи

4.Бердинген сөстерге синонимнер бижиир. Девидээр, арыглаар,хөгжүүр.

5.Антонимнерниң 3 чижээн бээр.

Вариант -3.

1.Лексика деп чүл?

2.Хөй уткалыг сөстерниң чангыс уткалыг сөстерден ылгалы чүл?

3.Омонимнерниң 3 чижээн бээр.

4.Бердинген сөс каттыжыышкыннарынга көжүрген уткалыг сөс   катты-

   жыышкыннарындан тывынар. Чидиг бижек, алдын шак, доң  кат

5.Бирги одуругга антонимниг болур, ийиги одуругга антонимниг  болбас 2

   сөстен бижиир.

                                                        Чүве ады.

 Вариант-1

1.Карааңарда көстүп турар Кым? Чүү? деп айтырыгларга харыылаттынар  

   5 чүве аттарындан бижиңер.

2.Дараазында чуве аттарын хөйнүң санынга бижиңер: дыт, сан, бөрт, чурт.

3.Хуу чүве аттарын ушта бижиир.

                     Чаа чылдың  дүнезинде Чеди-Хаан турбушаан. Даң адар чоок-  

             шулай бергенде, Шокар-Баазаң,Чалзап суглар четкилеп келгеннер.

4.Укталган чүве аттарын ушта бижиңер:

            а) анчы, ужудукчу, эмчи

            б) эмнелге, солун, номчу

            в) самбыра, хеме, шуурган

5.Падеж кожумактарын немевишаан, дүжүрүп бижиңер.

                 Даң караңгызында  тура халааш, шайын хайындырып ижип алган

            Чер чырып  келгенде, аъттангаш хап чорупкан. Хар… улуу ээрем-не.

             Шынап-ла дииң хөлчек. Одаан…шоолуг ыравайн, чаңгыс өзен… өрү-  

             куду халып тура хунзээн.Дүүргези…  унун-даа соотпаан. Алдан ажыг    

             дииң…азынган.

                                                              Вариант-2.

1.Доора падежке кандыг падежтер хамаарышпас-тыр.

2.Укталган чүве аттарын ушта бижээш, сөс тургузуунга сайгарар.

                     1.Ровно хоорайның чанынга болган тулчуушкунга балыглаткан  

              болду.2. Кижизидикчи башкы уругларның өөредилгезинче кичээнгей-      

              ни салыры кончуг чугула.

3.Чүве аттарын ушта бижээш, падежтерин тодарадыр.

                     Колхозтуң хоочун чылгычызы Сандан-биле ооң бажыңының  

              верандазынга хөөрежип олур бис. Бажыңның хериминден чуксуг      

              болгаш будуксуг чидиг чыт кээп тур.

4.Дараазында чуве аттарын бичеледир, чассыдар хевиринге өскертип   бижи-

   ңер:

              Аң, кижи, ном, школачы.

5.Падежтерге өскертип бижиир: чүген, баглааш.

    Вариант-3

1.Чүве аттары кандыг домак кежигүннери болур-дур.Чижектер-биле  бадыт-

   каңар.

2.Чүве аттарының грамматиктиг хевирлери кандыг болурул?

3.Дараазында сөстерни Х.п.,Б.п., база Т.п ажыглавышаан, домактардан  чогаа-

   дыңар. Дун, даг ,туман, чуък.

4.Сөзүглелден доора падежтер хевирлеринде турар чувелер аттарын хамаа-

   рышкан сөзү-биле  катай ушта бижиңер, айтырыын салыңар.

                    Аалдар кедээр белде чазаглардан хемче көжүп киргилей берген    

             .Мал-даа, кижи- даа ижер суксун-суггат чок калган. Ол хиреде Му-    

              кураш даайымның аалы Өскүс-Тейде чазагда чаңгыс өг артып кал-  

             ган.

5.Чүве аттарының шын бижилгезинге хамаарыштыр кандыг дүрумнер сак-  

   тып алган силер, бижиир.

Демдек аттары

Вариант-1.

1.Демдек аттары дээрге..

а) чувениң ылгавырлыг демдээн илередир чугаа кезээ

                    б) чувениң адын илередир чугаа кезээ

                    в) чувелерниң  түң санын илередир чугаа кезээ

2.Кандыг демдек аттары-дыр? Чиик, кажар, чылыг

                  а) хамаарылганың

                  б) шынарның

                 в) нарын

3.Кайы чаданың демдек аттыры болурул? Ак чайт, шуут чиг, кап-кара

                а) кошкадыр

                б) өйүнде

                в) күштелдирер.

4.Чаңгыс сөстен тургустунган демдек аттары-биле нарын демдек аттарындан  

   тургузуңар: бедик, ногаан, чаагай, шокар.

5. Хөй сектер орнунга чогуур үжүктерни киириңер.

                 Көк….уг,  угаан…ыг, аът..ыг, к...лама.

Вариант-2

1.Демдек аттары домакка кандыг домак кежигүннери болурул?

2.Скобкалар иштинде сөстерни демдек аттарынче шилчитпишаан бижиңер

           Yнүп киржир көвей (чон)  улуг (чурт) апарган мен.Арыг иштин чы-

      рыткылаан (а к) (ун)  хадыңнар ам хурең  кызыл шырай-биле хүлүмзүрүү   

       дендей берген.

3.Демдек аттарының адаан шыя

                                           Чанывыста дагның хары

Часкы хүнге сывыртаткан..

Чайынныг дээр кылаңайнып

Шаараш арга ногаарарган.

4.Шынарның демдек аттарының чадаларын тургузуңар.

      Кызыл, амданныг. бөдүүн. чараш, олутпай.

5. Хамарылганың демдек аттарын ушта бижиир: Даглыг,араатанзыг,аккыр,  

      чигирзиг,шыйыглыг,,чуруттунгур, шынныг, бижииргек, оккур.

Вариант-3

1.Нарын демдек аттарының тургустунар аргаларын бижиир.

2.Хамаарылганың демдек аттарының чижектерин бээр (4 чижек)

3.Орус дылда демдек аттарын тыва дылче очулдуруңар: Коричневый,бордо-

        вый, светло-голубой, розовый, ярко-красный,светло-синий.

4..Адаанда демдек аттарындан оларның кошкадыр азы күштелдирер

    чадазының хевирин тургускаш, оларның-биле кыска чогаадыгдан бижиңер

                 Дошкун кыш, чылыг хүннер,

Сан ады

Вариант-1

1.Сан адының тургузуунуң аайы-биле бөлүктери: ийи-ийи,сезен ,он ийи

                а) бөдүүн

               б) нарын

               в) каттышкан

2.Дараазында сан адының бөлүктерин айтыр: бирги, ийиги,он дугаар

              а) дугаар сан ады

              б) чыырынын сан ады

              в) түң сан ады

3.Сан аттарын дугаар сан аттары кылдыр бижиир: ийи, дөрт, алды.

4.Сан аттарын айтыр, кандыг айтырыгларга харыылаттынарыл тодарадыр.

                     Бис ийи каът школада  өөренип турар бис. Алды чыл болгаш  

              школаны доозар бис.

5.Сан аттары кирген үлегер домак азы тывызык бижиир.

Вариант-2

1.Сан адының тургузуунуң аайы-биле бөлүктери:

               а) бөдүүн, нарын, каттышкан

               б) нарын, чыырының, үүрмек

               в) түң, хуваарының,дугаар

2.Бердинген сан аттары кандыг домак кежигүннери бооп чорууурун чогуур  

   шыйыг-биле шыйыңар. Бешки класста өөреникчилерниң саны чээрби    

   беш.Сеске бешти кадарга он үш болур.

3.Сан аттары кандыг бөлүкке хамааржырын айтыр: 2010, иелээ, чеди.сезен

4.Доора падежтерге чеден деп сан адын өскертип бижиир:

5.Янзы-бүрү сан аттары кирген 2 домактан чогаадып бижиир.

Вариант-3.

1.Сан адының утказының аайы-биле бөлүктери:

             а) бөдүүн, нарын, каттышкан.

             б) түң, хуваарының,үүрмек

             в) нарын, чыырының,каттышкак

2.Бердинген сан аттары кандыг домак кежигүннери бооп чоруурун чогуур  

   шыйыг-биле шыйыңар.

                    Марс,Хүнден ырак турары-биле санаарга-дөрт дугаар плане-  

             та .Мээн дунмам бешки классче шилчээн.

3.Сан аттарының бөлүүн айтыр: алдан тос, беш-беш, чеден, алды.

4.Сан аттары немелде, тодарадылга, кол сөс ,сөглекчи болур кылдыр дөрт  

   домактан чогаадып бижинер.

5.Бердинген түң сан аттарын чогаадылга кожумактарлыг кылдыр    

   тургузуңар: беш, чээрби, ийи чүс..