Башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән план-конспект. 8 класс. Зәйнәб Биишева «Һөнәрсе менән Өйрәнсек» (Хасбулат олатай хикәйәте).
методическая разработка (8 класс) на тему

Тема. З9йн9б Биишева

(1908-1996)

*5н9рсе 89м %йр9нсек.

(Хасбулат олатай хик9й9те).

О6таны4 3улы 3ала,

Ша1ир2ы4 872е 3ала…

З9йн9б Биишева

Й9ш97 б9хете – к74ел

                        сафлы3та,

Й9ш97 б9хете – ду6лы3та,

                        ха3лы3та,

Й9ш97 б9хете – иле4, хал3ы4

                        5с5н

Хикм9т аша тыу1ан шатлы3та.

Ма3сат.        Я2ыусыны4 72ене4 был хик9й98енд9 ысын с9н19т юлында хе2м9т итк9н ижад кеше8е 5с5н ижад б9хетене4 и4 2ур б9хет булыуын и6батлауын у3ыусылар2ы4 а4-белемен9 еткере7;

й9ш97 б9хетене4 асылын а4латыу; тормошта д5р56 й9ш9рг9 5йр9те7; баш3орт 929би9тен9 85й57 т9рби9л97; (929би телд9 85йл9рг9 5йр9те7); у3ыусылар2ы4 ижади фекерл97ен 76тере7.

Йы8азлау.        Я2ыусыны4 портреты, китаптары, д9реслект9р, 3умта, к5рш9к 87р9те.

Д9рес барышы

I.        %й эшен тикшере7.

        Бирелг9н план буйынса хик9й9тте4 й5км9тке8ен 85йл97.

        План: IV б7лек – (I б7лек)

1. Кавказ кешел9ре ни 5с5н к7лд9н т7гел, 9 б9л9к9й ген9 шишм9н9н 8ыу эск9н? (196-сы     бит, IV б7лек, 1-се абзац); (232-се бит, I б7лек, 1-се абзац)
2. #ы22ар 8ыу2ы нисек 89м нинд9й 8у3ма3тан ташы1ан? (196-сы бит, 1-се 89м 2-се абзацтар)
3.  *ыу ташый тор1ан к5рш9кт9р2е4  ти2 ыуатылыусан, ауыр, яй8ы2 булыуына ауылда кем ген9 шатлан1ан? Ни 5с5н? (%йр9нсек); (196-сы бит, 4-се абзац, 232-се бит, 3-с5 абзац)
4.  *5н9рсе балсы3тан, 3омдан нинд9й 9йбер29р эшл9г9н? Улар2ы4 матурлы1ына нисек ирешк9н? (197-се бит, 1-се абзац); (233-с5 бит, 2-се абзац)
5. %йр9нсекте4 я8а1ан к5рш9кт9ре *5н9рсене ни 5с5н борсоу1а 8ал1ан? (197-се бит, 4-се абзац); (234-се бит, 1-се абзац)
6. Ул  %йр9нсекк9 нинд9й к949шт9р бирг9н? (197-се бит, 5-се абзац)
7. %йр9нсек ним9 тип яуап бирг9н? (197-се бит, 6-сы абзац)
8. Ни 5с5н *5н9рсе 72е к5рш9к эшл9рг9 бул1ан? Уны4 я8а1ан к5рш9кт9ре %йр9нсектеген9н ни я1ы мен9н айырылып тор1ан? (198-се бит, 1-се абзац, 2-се абзац)
9. %йр9нсек *5н9рсен9н ни 5с5н к5лг9н? У1а нинд9й исемд9р 3уш3ан? (198-се бит, 2-се абзац)
10. %йр9нсекте4 к5рш9кт9рен ауыл хал3ы буш та алмай башла1ан. Ни 5с5н?
11. %йр9нсек *5н9рсе янына ни 5с5н кил9? У1а ним9 тип зарлана? (199-сы бит, 200-се бит)
12. %йр9нсек *5н9рсег9 нинд9й т93дим я8ай? Ул %йр9нсекте4 х9йл98ен а4лаймы? (200-се бит, 8у41ы абзац)

V б7лек. (II б7лек)

1. *5н9рсе я8а1ан к5рш9кт9р2е 8атыу %йр9нсекк9 ним9 килтер9? Ул ауылда нинд9й кешег9 9йл9н9?

2. &лер алдынан *5н9рсе нинд9й к5рш9к я8ай?

IV б7лек.

1. Батша 8арайында %йр9нсек ним9 мен9н ш515лл9н9?

VIII б7лек.

Йылдар 7тк9с, 39берг9 3уйыл1ан к5рш9к нисек 72г9р9?

II.        Яңы теманы үҙләштереү.

Ролле уйын ойоштороу (С9хн9л9штерелг9н элементтар мен9н сценарий).

        - Хик9й9тте4 й5км9тке8е мен9н танышты3.

        - Б5г5н бе2 8е22е4 мен9н д9рест9 ролле уйын (с9хн9л9штерелг9н элементтар мен9н сценарий) – д9ресте4 беренсе 5л5ш5 89м уйланыу2ар моменттары (тикшерене729р, уйланыу2ар, фекерл9729р) Аша З. Биишеваны4 «*5н9рсе мен9н %йр9нсек» хик9й9тене4  идея-тематик й5км9тке8ен, унда к7т9релг9н т5п проблемалар2ы асы3лар1а тейешбе2.

        Д9фт9р29рг9 число, теманы я2ып 3уйыу.

Ошо ши1ыр юлдары хик9й9тте4 идея8ын, тема8ын, й5км9тке8ене4 (идея-тематик й5км9тке8ене4) асылы, ниге2е булып тора. Тим9к, кешег9 ысындан-ысын б9хетле булыу 5с5н ним9 к9р9к ик9н?

        - К74ел сафлы1ы, ду6лы3, ха3лы3, иле4, хал3ы4 5с5н ижади хе2м9т ите7.

Бе2 б5г5н д9рест9 шуны и6бат итерг9 тейешбе2.

Х92ер у3ыусылар 7229ре 92ерл9г9н сценарий к7р89т9л9р.

#атнашалар:                Хасбулат олатай 89м ты4лаусы, автор.

Автор.                  Хасбулат олатай, 872 872е мен9н 9йтк9нд9, 9лл9 3асан етмеште аша атлап у21ан  кеше. Л9кин 72ене4, 872ене4 ир9белеген9, 3а3са, е4ел к97298ен9, й9шт9рс9 ба2ы3, тиге2 тешт9рен9 3ара8а4, у1а хатта алты ти6т9не бире7е л9 3ыйын. Етм989, 3арты4 85л5к ке7ек мыйы3тарын й9шт9рс9 м5г52л9ндереп, бороп та еб9рг9н. Тик тауышта 1ына 3артлы3 бер а2 8и2ел9.

Хасбулат олатай.        - Бына! – ти, 5лк9н а1ас 8анды33а д5п5лд9т9 8у1ып.

                        - Ете быуындан алып 3улдан 3ул1а к7сеп килг9н 8анды3 был. Ата-бабанан 3ал1ан 3омарт3ы.

Автор.                  Хасбулат олатай 8анды3ты4 бик к7пт9н бикле тороп туты33ан йр2а1ын к5ск9 асты ла, уны4 эсен9н 392ерле 3омарт3ылар2ы бер9м-бер9м алып, те29 башланы.

Хасбулат олатай.        - Бына был фантастик 85йр9ле7се й9нлекте4 башына о3шатып эшл9г9не – а1ас ижау була. ( бына быны8ы – м5г52 бор1о. Салауат батыр 72ене4 19с39р29рен 8у1ыш3а са3ыр1ан са3та ошо бор1оно 3ыс3ырттыра тор1ан бул1ан. Бе22е4 то3омдо4 и4 а38а3алы уны4 бор1о 3ыс3ыртыусы8ы бул1ан. Шул а38а3алдан 3ал1ан 3омарт3ы булла был…

                        - ( быны8ы ним9, Хасбулат олатай?

                        - Быны8ы 3ылыс.

                        - Был 3ылысты4 3ынына ним9 т5ш5р5лг9н ул?

                        - Ары6лан мен9н к7к к7г9рсен т5ш5р5лг9н.

                        - ( ни49?

                        - Ошо         3ылысты4  эй98е – ары6лан ке7ек батыр й5р9кле, к7к к7г9рсен шекелле саф, изге к74елле кеше тиг9н 872 ул.

                        - ( эй98е кем бул1ан?

                        - #а8ым т7р9.

                        - ( былары ним9?

                        - Эй9р мен9н й7г9н.

                        - Улары кемдеке?

                        - Улары ла  #а8ым т7р9неке. Ул бит бе22е4 ошо я3ты4 батыры. Наполеонды ту3мап, Париж1а барып инг9н са3та, уны4 3улында ошо булат 3ылыс бул1ан.

                        - ( ул булат 3ылысты кемд9р 3ой1ан?

                        - &2ебе22е4 эшсе егетт9р Урал 3оросонан 3ой1ан. А4ланы4мы Инде?

                        - Эйе.

Автор.                Т5рг9кт9н ялбыр папаха алып, башына кейеп 7к 3уя. Папаханы4 ма4лайында замандар у2ыу мен9н туты1а т5шк9н 3ы2ыл йондо2 йымылдап тора ине.

                        - Й9, нисек? (Мут йылмая)

                        - Ш9п. Бик ш9п.

                        -  Быны8ы инде бабайы4ды4 3ы2ыл гвардеец заманынан 3ал1ан 3омар3ы. *ай бар инее ш9п са3тар. ( быны8ы #ы2ыл Байра3 ордены.

                        - ( ни 5с5н бир2ел9р?

                        - Совет 5с5н 8у1ышта артта 3алма1ан 5с5н.

Автор.         Хасбулат олатай о2а3 уйланып тор2о.

                        - Быны8ы инде алы6 илд9н, бик борон замандан килг9н 3омарт3ы. Бик 392ерле 3омарт3ы. Уны4 72ен9 к7р9 бик хикм9тле тарихы ла бар…

Автор.         Т5рг9к эсен9н а33ош муйынлы 19ж9п матур бер к5рш9к сы1арып тантаналы р97ешт9:

                        - М9, 3ара. Тау 3ы22арыны4 8ыу ташый тор1ан к5рш9ге. Я3шылап к7р, тел9г9нс9 8о3лан. К722е4 яуын алып. К72 тей2ереп 3уйма.

                        - Кем эшл9г9н был 19ж9п матур к5рш9кте? *5н9рсеме 9лл9?

II.         У3ыусылар 7229ре т5ш5р5п килг9н 87р9тт9р буйынса к5рш9кте 87р9тл9п 85йл9й29р. (195 бит…бына…8ыма3)

Уйланып алыу.

III.        Проблемалы 8орау2ар (208 бит, 1,2,3,4 8орау2ар)

IV.         Йом1а3лау (208-209 бит)

V.        М939лд9р.

VI.         Д9рес башында1ы ши1ыр2ы я4ынан у3ыу.

VII.        Ба8алау.

VIII.        %йг9 эш:        *5н9рсе мен9н %йр9нсек образдарына характеристика я2ып киле7.