Омонимдар
план-конспект урока (5 класс) по теме

№

Уҡытыусы эшмәкәрлеге

Уҡыусы эшмәкәрлеге

1

Психологик инеш

-Һаумыһығыҙ, уҡыусылар! Әйҙәгеҙ дәресебеҙҙе бер-беребеҙгә, ҡунаҡтарға хәйерле көн теләп башлайыҡ.

Слайд 1.

Таныш булайыҡ, мин – Башҡорт Үргене урта мәктәбе уҡытыусыһы Таңһылыу Илшат  ҡыҙы булам. Бөгөнгө дәрестә беҙ бергә эшләрбеҙ, бер-беребеҙгә ярҙам итербеҙ, тип ышанам.

- Һаумыһығыҙ!

Хәйерле көн, һул күршем,

Хәйерле көн, уң күршем,

Хәйерле көн, дуҫтарым!

Хәйерле көн, ҡунаҡтар!

Хәйерле булһын дәресебеҙ,

Хәйерле булһын һәр эшебеҙ!

2

Уңыш ситуацияһын тыуҙырыу.

-Уҡыусылар, әйҙәгеҙ әле  үткән дәрестәрҙәге  белемдәребеҙҙе  тест ярҙамында тикшереп китәйек.

ТЕСТ

1. Телдең төҙөү материалын күрһәт

а) таш                                                                                                                                                                                                                     б)ағас                                                                                                                                                                                                              в)һүҙ

2. Баш һүҙе нисә мәғәнәле?

а)бер мәғәнәле                                                                                                                                                                                            б)күп мәғәнәле                                                                                                        

3. Күсмә мәғәнәле һүҙҙе айыр

а)ҡаты ағас                                                                                                                                                                                                 б)ҡаты күңел                                                                                                                                                                                              в)ҡаты ер

4. Тиң, тиҫтер, ҡорҙаш, йәштәш һүҙҙәре нимә тип атала?

а)антоним                                                                                                                                                                                            б)синоним                                                                                                                                                                                           в)омоним

5. Бирелгән һүҙҙәр нисек атала: Ҙур – бәләкәй, дуҫ – дошман, ҡайғы – шатлыҡ.

а)синоним                                                                                                                                                                                               б)антоним                                                                                                                                                                                            в)омоним

Һығымта.

Шулай итеп, телдәге бөтә һүҙҙәр телдең һүҙ байлығын, йәғни лексик составын тәшкил итә.

• Ҡайһы бер һүҙҙәр бер нисә мәғәнәлә ҡулланыла. Улар нисек атала?
• Һүҙҙәр тура мәғәнәнән тыш тағы ниндәй мәғәнәлә ҡулланыла?
• Нимә ул синонимдар?

• Нимә ул антонимдар?

Уҡыусылар, нимәгә кәрәк ул ошо лексика бүлеге.

Уҡыусылар тест менән үҙ аллы эшләй.

Карточкаларҙы алышып тикшереү.

Слайд.

1-б, 2-б, 3-б, 4-б, 5-б

Баһалау критерийҙары:

Күп мәғәнәле һүҙҙәр. Мәҫәлән, кире юл, кире яуап, кире кеше, кире боролоу.һ.б.

Күсмә мәғәнәлә. Алтын көҙ, шаян нур.

Мәғәнәләре менән бер төрлө йәки бер-береһенә бик яҡын булған һүҙҙәр.

Матур, сибәр, һылыу.

Ҡапма-ҡаршы мәғәнәле һүҙҙәр. Аҡ-ҡара, йылы – һыуыҡ,

Телебеҙ бай, матур булһын өсөн.

3

Уҡыу мәсьәләһен ҡуйыу.

Слайд 3.

Экрандағы шиғырҙы кем уҡып ишеттере.

• Шиғыр оҡшанымы?
• Ниндәй һүҙҙәр ҡабатланып килә?
• Ҡаҡты һүҙе нисә мәғәнә аңлата?
• Нимә аңлата улар?

Слайд 4.

Ҡаҡ - башҡорт аш-һыуыныың традицион аҙығы. Уны алма, ҡарағат, еләк һ.б. емештәрҙән киптереп әҙерләйҙәр.

Әйтелештәре бер үк, һүрәттәре төрлө.

• Был һүҙҙәр нисек атала, кем белә?
• Бөгөнгө дәрестең темаһы нисек атала инде?

Ә хәҙер дәфтәрҙәрҙе астыҡ, бөгөнгө числоны, теманы яҙып ҡуйҙыҡ.

Дәрескә маҡсат ҡуяйыҡ.

Шиғырҙы бер уҡыусы уҡый.

Атайым ҡаҙау ҡаҡты,

Әсәйем балаҫ ҡаҡты,

Мин дә эшһеҙ торманым,

Ашаным тәмле ҡаҡты.

Ҡаҡты.

3

Атай ҡаҙау ҡаға.

Әсәй балаҫ ҡаға.

Ҡаҡты ашай.

Омонимдар.

Егерме алтынсы ғинуар.

Класта эш.

Омонимдар.

... танышабыҙ.

... табабыҙ.

... төҙөйбөҙ.

4

Уҡыу мәсьәләһен хәл итеү.

4.1.

Ә хәҙер әйҙәгеҙ бирелгән һөйләмдәрҙән омонимдарҙы табайыҡ.

Парлап эшләү.

Бер төрлө яҙылған һүҙҙәрҙе тап, сағыштыр. Мәғәнәләрен аңлат.

Тимәк, нимә ул омонимдар?

Слайд

Эйе, бер үк яҙылышлы, ләкин төрлө мәғәнә аңлатҡан һүҙҙәр омонимдар тип атала.

1. Әсәйем ашты тәмле итеп, һалма ҡырҡып бешерә. Аш әҙер  булмайынса, туҡмасты һалма.
2. Йылға аша уңайлы ғына баҫма һалдылар.Аяҡ аҫтыңа ҡарамайынса баҫма, йығылырһың.

Омонимдар –яҙылышы , уҡылышы бер төрлө, мәғәнәләре төрлө һүҙҙәр.

4.2.

Ял минуты.

Слайд

Уҡыусылар, тышта нисек?

Тышта бик һыуыҡ. Шуға йылынып алайыҡ.

Ыж-ыж итә, ыж итә,

Беҙҙе тыз-быз йөрөтә.

Ҡайһыбыҙҙы һикертә,

Ҡайһыбыҙҙы йүгертә.

Асыуланһа танауҙы ла

Ҡып-ҡыҙыл борос итә.

Ыж-ыж итә, иж итә,

Ҡолаҡтарҙы семетә.

Балаларҙы гармунһыҙ ҙа

Тыпыр-тыпыр бейетә.

4.3.

Карточка менән үҙ аллы эш.

Нөктәләр урынына дөрөҫ омонимдарҙы ҡуйып, таҡтаға сығып яҙабыҙ

Алма – алма

Яҙ – яҙ

Арыҫлан - арыҫлан

а) Баҡсала … үҫә.

б) Өҫтәлдән китап … .

а) Бына … килде.

б) Һөйләмде дәфтәреңә … .

а) … мәктәпкә китте.

б) Мин зоопаркта … күрҙем.

4.4.

Омонимдарҙы уҡыу, һәр төркөмгә берәр һөйләм төҙөү.

Слайд

Гүзәл- гүзәл, Зифа- зифа, Арыҫлан- арыҫлан, Тимер- тимер, баҫма- баҫма, яр- яр, ҡала- ҡала, бит- бит, алма- алма, ял- ял, яҙ- яҙ.

Һөйләм төҙөп яҙалар.

4.5.

Төркөмдәрҙә эш.

Омонимдарҙы табып ҡара!

Май – май

Бит – бит

Тел – тел

Тикшергәндә слайд сыға.

Мин - яҙ айы,

Табып ҡара,

Хәҙер - мин аш,

Ҡабып ҡара.

«Йөҙ» тип тә әйтәләр миңә,

Булам кешелә, башта.

Буламын дәфтәр, журналда,

Хатта һәр бер китапта.

Ауыҙ эсендә мин торам,

Һүҙ һөйләп, тешкә тейеп,

Хәҙер бына башҡаса әйт,

«Икмәк киҫ әле», - тиеп.

5.

Рефлексив анализ

Слайд

Бөгөн дәрестә

... таныштыҡ.

... өйрәндек.

... төҙөнөк.

Нимәләр килеп сыҡманы?

Омонимдар менән таныштыҡ.

Текстан омонимдарҙы табырға өйрәндек.

Омонимдарҙы ҡулланып һөйләмдәр төҙөнөк.

6

 Баһалау.

Эшегеҙҙән ҡәнәғәтһегеҙме?

Мин һеҙҙе булдыҡлы, эшләргә һәләтле тип һанайым.

7

Өйгә эш.

Слайд

1. Омонимдар ҡулланып, 4 юллыҡ шиғыр яҙырға.
2. 3 пар омонимды һайлап, һөйләмдәр төҙөргә.
3. Китап-журналдарҙан омонимдар ҡулланып яҙылған шиғри әҫәрҙәр табырға.

Уҡыусылар көндәлектәренә яҙалар.

Дәрес өсөн рәхмәт, һау булығыҙ!