Рабочая программа по бурятскому языку 5 кл
рабочая программа (5 класс) на тему

Министерство образования и науки РБ

МО «Иволгинский район»

МОУ Нижне-Иволгинская средняя общеобразовательная школа

«Принято»                                                        «Согласовано»                                    «Утверждаю»

На заседании ШМО учителей                         зам. директора по УВР                        Директор МОУ

Гуманитарного цикла                                      __________/Банзаракцаева С.М./        Нижне-Иволгинской СОШ

Руководитель МО

____________/Захарова Н.Ф./                                                                                       ___________Очиров Д.Б.

Протокол № ___                                                                                                             Приказ___

от «___»____________2017г.                                                                                        от «___»________2017 г.

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

Предмет: Буряад хэлэн

                                                   Класс: 5-дахи

                 Количество часов: 105 (3 часа в неделю)

         ФИО учителя: Пинтаева Балжима

                              Цыренжаповна

с. Нижняя Иволга

2017-2018тучебный год

Гаршаг

1.  Тайлбари бэшэг

2.  Һуралсалай сэдэбүүдэй түсэб

3.  Сэдэбүүдэй гаршаг

4.  Һурагшадай мэдэсэ шадабариин эрилтэнүүд

5.  Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд

6.  Хэрэглэгдэхэ литература

7.  Хабсаргалта

1.Тайлбари бэшэг

Тус хүдэлмэри,  буряад хэлэнэй , тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан,Россиин  эрдэм  һуралсалай  түсэбые  (учебный  план)  баримталан,мүнѳѳ  үедэ  хэрэглэгдэдэг программын  үндэһѳѳр  «Буряад  хэлэнэй»  стандартда  тааруулан,  2008  ондо  зохёогдоһон  буряад хэлэнэй  туршалгын  программа  баримталан, Б.Б.Будаин,  Б.Б.  Гомбоев,  С.Г.  Будаин  гэгшэдэй зохёоһон  5-дахи  класста  үзэхэ  ном  хэрэглэжэ,  һургуулиин  һуралсалай  программын  түсэбтэй зохилдуулан ажалай программа зохеогдобо.

Буряад  хэлэ  үзэлгэдэ  5-дахи  класста  105  саг  үгтэнэ.  Буряад  хэлэ  заахадаа,  тон  түрүүн һурагшадые  зүбѳѳр  буряадаар  хэлүүлжэ,  хѳѳрүүлжэ  һургаха,  алдуугүйгѳѳр  бэшүүлжэ  һургаха шухала.Түрэлхи  хэлэн  болбол  үхибүүдые  Эхэ  орондоо,  тоонто  нютагтаа,  ниитын  хэрэгтэ дуратайгаар  хүмүүжүүлхэ,  аха  зоноо,  гэртэхинээ,  түрэлхидѳѳ,  багшанараа  хүндэлжэ,  залуу үетэниие  һуралсалдань,  ажал хүдэлмэридэнь,  сахим  журамдань  һайнаар  хандуулжа  һургаха зорилготой.Ушар тиимэһээ хэлэ хүгжѳѳлгэдэ, практическа хүдэлмэринүүдтэ ехэнхи саг үгтэбэ.

Россиин  эрдэм  һуралсалда  шэнэ  шэглэлнүүдэй  нэбтэрэн  орожо,  бэелүүлэгдэжэ  байгаа мүнөө  сагта  Байгалай  регионой  һуралсалай  эмхинүүдтэ  буряад  хэлэ  бэшэг  шудалалгада  гүнзэгы анхарал хандуулагдана.

1992  оной  июниин  10-да  баталагдаһан  «Буряад  Республикын  арадуудай  хэлэнүүд  тухай» Хуулиин  еһоор  буряад  хэлэнэй  гүрэнэй  хэлэнүүдэй  нэгэн  болоод  байхадань,  тус  хэлэндэ олониитын, арад зоной, залуушуулай, һурагшадай хандалга нилээд гүнзэгырнэ.

Гол шухала зорилгонууд:

 - ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэһэ һууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

-  һурагшадые Буряад Республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

-  ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ һургаха;

-  арадайнгаа  түүхэ,  аман  зохеолойнь  баялиг,еһо  заншал,  соел  болбосорол  –  эдэ  бүгэдэндэ түшэглэн,  тэдэниие  һургажа,хүгжөөжэ,  хүмүүжүүлжэ,  буряад  үндэһэ  яһатанай  гүнзэгы мэдэрэл бүридхүүлхэ.

Тус  зорилгонуудһаа  дулдыдан,  буряад  хэлэ  үзэжэ  байһан  һурагшадта  эрдэмэй-лингвистическэ  мэдээнүүдые,  ойлгосонуудые,  грамматикын  дүримүүдые  дүүрэнээр  шудалан үзүүлхэ шухала.

5  класста  туд  программа  бэелүүлэгдэхэдээ,  һуралсалай  номууд  ба  дидактическа

материалнууд, таблицанууд болон буряад хэлэнэй диск дээрэ үндэһэлжэ зохеогдобо.

Һуралсалай  ябадал  иимэнүүд  технологи  болон  методико  дээрэ  эмхигхэгдэнэ:  түлэблэлэй, блогой,  шэнжэлүүлжэ  ойлгуулха,  зохеохы,  бэдэрэлгын  онол  арганууд.  Заалгын  ба  шэнжэлэн үзэлгын  замуудые  тодоруулдаг,  багшалхы  эрдэм  ухааниие  буряад  хэлэ  зааха  методико  гэдэг.

Методико хадаа хэлэ шудалгые тодоруулна, мэдэсыень элирүүлнэ, раздел бүхэниие ямар класста хэды  шэнээн  гүнзэгыгөөр  ба  үргэнөөр  үзэхэ  еһотойб  гэжэ  шэнжэлнэ,  багша  ямар  арга боломжонуудые  хэрэглэхэб,  заалгаяа  хайшан  гэжэ  һайжаруулхаб  гэжэ  тодоруулна.  Методико дидактикатай  тон  нягта  холбоотой.  Хүмүүжүүлгын,  эрдэмэй  болон  һуралсалай  еһо  анхаралдаа абадаг  дидактикын  юрэнхы  үзэлнүүд  методикын  үндэһэ  һууринь  болоно  гээшэ.  Методико хүмүүжүүлгын,  эрдэмэй  болон  һуралсалай  үедэ  хүнэй  һанаан  сэдьхэлэй  хүгжэлтэ  (психикэ) шудалдаг,  багшалхы  ухаан сэдьхэлтэй,  тэрэнэй  психологическа  үндэһэ  һуури  шэнжэлдэг психологитой тон нягта холбоотой. Ёһо журам эбдэдэггүй хүмүүжүүлгын асуудалнуудые хараадаа абажа, буряад хэлэнэй методико этикэтэй, эстетикэтэй харилсаатай байдаг. Тэрээнһээ гадна буряад

хэлэнэй методико ондоо дүтэрхы һуралсалай предмедүүдтэй нягта холбоотой: буряад литература, ород  хэлэн  ба  литература,  түүхэ,  хүгжэм,  дүршэлэн  харуулдаг  искусствотой.  Буряад  хэлэнэй методико һургуулиин багшанарай дүй дүршэл шэнжэлдэг, онсодходог ба тэрээн дээрэ үндэһэлдэг.

Буряад  хэлэнэй  методикын  гол  түлэб  үзэлнүүд  (основные  принципы)  иимэнүүд  байна: научна шанар, түүхэ баримталга.

Һургалгын үедэ хэрэглэгдэдэг үзэгдэлнүүд иимэ:

-  ажабайдалтай холбоо

Гуримтай  ба  зориһон  һуралсал:  ойлгосо,  харуулан  ойлгосо,  һуралсалай  ба  хүмүүжүүлгын холбоо

Һургалгын үеын шухала хубинууд хадаа һуралсалай зорилго, предмет, багша, һурагша.

Һурагшадай  мэдэсэ,  шадал,  дадалыень  шалгаха  янзанууд:  шалгалтын  упражненинүүд, бэшэмэл  харюунууд,  тестнүүд,  диктантнууд,  шалгалтын  холимог  хүдэлмэри,  аман  шалгалта, хөөрэлдөөн,  һурагшадтай  уридшалан  хүдэлэлгэ,  хүсэд  шиидхэгдээгүй  асуудалнуудые шэнжэлүүлэн тайлбарилга, сахим һураха номоор даабаринуудые дүүргэлгэ.

Бэелүүлхэ болзор ба шата – 2016/2017 һуралсалай он, 5 класс

2. Һуралсалай сэдэбүүдэй түсэб

3.  Сэдэбүүдэй гаршаг

1.  Хэлэн тухай тобшо ойлгосо

2.  Эхин классуудта үзэһэнѳѳ дабталга

3.  Абяан ба үзэгүүд

4.  Хэлэлгын хубинууд

5.  Мэдүүлэлнүүд

6.  Фонетикэ, графика, орфоэпи, бэшэгэй дүрим

7.  Хэлэлгын абяанууд

8.  Үзэгүүд, ехэ үзэгүүд

9.  Аялган абяанууд ба үзэгүүд

10.  Аялгануудай илгаа

11.  Аялгануудые зүб бэшэлгэ ээ,эй

12.   Уй,үй,ы

13.   Ии, ы

14.   Э, и

15.  Хашалганууд

16.  Хонгёо ба бүдэхи хашалганууд

17.  Хатуу ба зѳѳлэн хашалганууд

18.  Хашалганай зѳѳлэниие тэмдэглэлгэ

19.  Илгаһан Ь тэмдэг

20.  Үгын үе. Үгэ таһалжа бэшэлгэ

21.  Фонетическэ шүүлбэри

22.  Абтаһан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ

23.  Лексикэ

24.  Эхир үгэнүүд

25.  Олон удхата үгэнүүд

26.  Үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха

27.  Омонимууд

28.  Синонимууд

29.  Антонимууд

30.  Үндэһэн буряад ба абтаһан үгэнүүд

31.  Мэргэжэлтэнэй үгэнүүд

32.  Нютаг үгэнүүд

33.  Хуушарһан үгэнүүд

34.  Уласхоорондын үгэнүүд

35.  Буряад хэлэнэй толинууд

36.  Үгын бүридэл ба үгын бии бололго

37.  Үндэһэн ба һуури

38.  Үгын залгабари ба залгалта

39.  Орёо ба хуряамжалһан үгэнүүд

40.  Үгэтэй суг бэшэгдэдэг зүйр үгэнүүд

41.  Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялганиие зүб бэшэлгэ

42.  Үгын бүридэлѳѳр шүүлбэри

43.  Синтаксис, интонаци ба сэглэлтын тэмдэгүүд

44.  Холбуулал, тэрэнэй шүүлбэри

45.  Мэдүүлэл

46.  Хѳѳрэһэн, асууһан ба идхаһан мэдүүлэлнүүд

47.  Шангадхаһан мэдүүлэл

48.  Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд

49.  Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд

50.  Юрын гэшүүд. Нэмэлтэ

51.  Элирхэйлэгшэ

52.  Ушарлагша

53.  Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд

54.  Хандалгатай мэдүүлэл

55.  Причастна ба деепричастна дахуулалнуудтай мэдүүлэлнүүд

56.  Сэхэ хэлэлгэ

57.  Юрын мэдүүлэлэй шүүлбэри

58.  Жэл соо үзэһэнөө дабталга.

4.Һурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд

Һурагшад 5-дахи класс дүүргэхэдээ иимэнүүд шадабаритай болон дадалтай болохоһоо гадна,һураха арга боломжотой болоно.

Предметные компетенции:

-  үгэ  соохи  үзэгүүд  ба  абяануудые  зүбѳѳр  илгаруулха,  шүүлбэрилхэ,аялгануудай  ба

хашалгануудай  илгаа  мэдэхэ,  буряад  болон  абтаһан  үгэнүүдэй  бэшэгэй  дүрим мэдэхэ, тэрэниие  баримталан,  үгэнүүдые  болон  мэдүүлэлнүүдые  зүбѳѳр  үгүүлхэ,бэшэхэ, үгэнүүдые    бүридэлѳѳрнь  шүүлбэрилхэ,  юрын  мэдүүлэлнүүдые  зохёохо,  мэдүүлэлэй юрын гэшүүдые мэдэхэ,

-юрэ  хѳѳрэһэн,  бодомжолһон,  зураглаһан  үгүүлэлнүүдые  илгаруулха.  юрын  түсэб

табижа шадаха;

- хэлэлгэдээ   үгэнүүдые  зүбөөр  хэрэглэжэ  һураха;  мэдүүлэлнүүдые  хэлэлгэдээ   зүбөөр зохёожо,  хэлэжэ  шадаха;  дүтэрхы  удхатай  үгэнүүдые  хэлэлгэдээ  хэрэглэхэ;

алдуугүйгөөр, зүбөөр бэшэжэ шадаха.

Метапредметные компетенции

-  шухала  хэрэгтэй  мэдээсэлнүүдые  бэдэржэ,  компьютер  болон  интернедэй  хүсѳѳр

мэдээнүүдые  оложо,  хэрэглэжэ  шадаха;  шүүмжэлэл,  шэнжэлэл  хэжэ,  дутаг  дундануудые элирүүлжэ;  хэһэн  ажалдаа  арга  боломжонуудые  тааруулжа,  шалгалта,  сэгнэлтэ  үгэжэшадаха; юумые сасуулжа, тааруулжа, шалтаг хойшолоной холбоо байгуулжа,  бодолоо удаа дараалуулан һубарюулжа шада

Личностные компетенции:

-  буряад  хэлэеэ  буряад  арадай  үндэһэн-болбосоролой  нангин  баялиг  гэжэ  ойлгохо;  түрэл хэлэндээ  дуратайгаар,  хүндэтэйгѳѳр  хүмүүжэхэ;  хэлэнэй  баялигые  грамматическа аргануудые ѳѳрынгѳѳ хэлэлгэдэ  хэрэглэжэ,бодожо байһан бодолоо тэрэнэй хүсѳѳр хэлэжэ шадаха.

Коммуникативные УУД:

- бэе  бэеэ  шагнажа,  дуулажа  шадаха;  хэлэнэй  аргануудые  хэлэлгэдээ  хэрэглэжэ,  ѳѳрынгѳѳ хараа  бодол  хэлэжэ  шадаха;  бэшэг  дээрэ,  аман хэлэлгээрээ хэрэгтэй  мэдээсэл  дамжуулжа шадаха;  асуулта  хэжэ,  хүнэй  һанал  бодол  ба  ѳѳрынгѳѳ  һанамжа  хэлэжэ  шадаха;  хэжэ байһан юумэнэйнгээ зорилгонуудые, хамта дүүргэхэ ажалайнгаа түсэбүүдые, яажа тэрээнээ дүүргэхые  элирхэйлжэ  шадаха;  олоһон  мэдэсээрээ  нүгѳѳдэтэеэ  хубаалдажа,  үрэ  дүнтэй бодол абаха; бэе бэеэ хүндэлжэ, нүгѳѳдэдѳѳ анхаралтайгаар хандаха.

Регулятивные УУД:

-  олоһон  мэдэсэһээн  уламжалан,  үшѳѳ  мэдэхэгүй  юумэн  тушаагаа  зорилго  табиха;

түсэблэлгэ,  удаа  дараалуулан  хоорондын  зорилгонуудые  табижа,  ямар  дүндэ  ерэхэеэ

уридшалан мэдэхэ; сэгнэлтэ хэхэдээ, юу ойлгоһоноо, үшѳѳ юу ойлгожо абахабиб, хэр зэргэ шанартайгаар ойлгообиб гэжэ, хэһэн ажалаа сэгнэжэ шадаха;  эрмэлзэл  зоригоо суглуулжа, бэрхэшээлнүүдые дабажа шадаха.

Һурагшадай ажаябуулга сэгнэхэ критериальна системэ

Һурагшын ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга сэгнэхэ арга

Темэ үзэһэнэй удаа ѳѳрынгѳѳ ажаябуулга сэгнэлгэ

Даабари:  хэһэн  ажаябуулгынгаа  шүүмжэлэл  хэжэ,  «хээб»,  «бэшээб»,  «заһааб»,  «мэдэнэб»  г.м.

таби.

1.  Гэрэй даабари дүүргэлгэ

2.  Багшаһаа хэрэгтэй зүбшэл абалга

3.  Мэдэсэеэ үргэдхэлгэ, сэгнэлтэеэ заһалга

4.  Дэбтэртээ саг үргэлжэ бэшэлгэ

5.  Нэмэлтэ литературатай хүдэлэлгэ

6.  Конспект хэхэ шадабари

7.  Үгтэһэн темээр хэрэгтэй материал оложо шадахаб

8.  Элидхэл хэжэ шадахаб

9.  Мэдэхэгүй үгэеэ багшаһаа һурахаб

10.  Мүнѳѳдэрэй хэшээлдэ олоһон мэдэсэеэ хѳѳрэжэ шадахаб.

5.Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд

1.Б. Б. Будаин, Б.Б. Гомбоев, С. Г. Будаин «Буряад хэлэн» 5класс, Улаан- Үдэ 2008

2.Б.Б.  Гомбоев.  Методическа  дурадхалнууд   «Буряад  хэлэн»  5-дахи  класс,  Улаан-  Үдэ  2008

«Бэлиг»

3.Балжинимаева О.Б. Мүнѳѳ үеын хэшээл

4.А.Б.Санжаева «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд», 2010

5.«Буряад хэлэн» сахим һураха бэшэг, 2006, 2010

6.Буряад һургуулиин программанууд «Буряад хэлэн» 5-9 классуд, 2008

7.С.Г.Будаин «Буряад хэлээр тестнүүд», 2006

8.Методическа заабаринууд. Буряад хэлэн 5-9 классууд. Б.-Д. Батоев, Улаан- Үдэ, 2005

9.Б.Б. Гомбоев Буряад хэлээр тестнүүд. 5-9 классууд

10.С.Ж. Мархаева Буряад хэлээр тестнүүд. 5-7 классууд

11. Д.Б. Базарова «Фонетикэ» (тестнүүд)

6. Литература

1. Б.Б.Гомбоев, Б.Б.Будаин, С.Г.Будаин «Буряад хэлэн» 5 класс, Улаан-Үдэ, 2008

2.А.Б.Санжаева «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд», 2010

3. «Буряад хэлэн» сахим һураха бэшэг, 2006, 2010

4.С.Г.Будаин «Буряад хэлээр тестнүүд», 2006

5. Диктантнуудай суглуулбари 5-9 класс, Улаан-Үдэ,2002

6.Буряад хэлэн. Тестнүүд. 5-7 классууд. С.Ж. Мархаева, Улаан-Үдэ, 2008

7. Изложенинүүд.5-9 классууд

8.Буряад хэлэнэй тобшо тайлбари толи

9.Буряад- ород толи. К.М. Черемисов

10.  Адлирхуу удхатай үгэнүүдэй толи. Н.Б. Будаев

11. Бурятско-русский фразеологический словарь Ш.Н. Цыденжапов, Улаан-Үдэ, 1992

12. Русско-бурятский словарь

13. Буряадуудай һуудал байдалай тобшо тайлбари толи. С.Д. Бабуев

14. Байгаалиин шэнжэлэлэй толи

Хабсаргалта 1

Һуралсалай календарна түсэб

Хабсаргалта 2.

Шалгалтын хүдэлмэри

1.  Буряад алфавит хэды үзэгүүдтэйб ?

2.  Абяан үзэг хоёр ямар илгаатайб ?

3.  Ямар үзэгүүд абяа тэмдэглэдэггүйб ?

4.  Хэды аялган, хэды хашалган үзэгүүд бииб ?

5.  Түргэн ба удаан аялгануудые нэрлэгты ?

6.  Ямар дифтонгнуудые мэдэхэбта ?

7.  Ямар аялгануудые йотированна аялганууд гэнэб?

8.  Аялгануудай тааралдал гэжэ юун бэ ?

9.  Хонгёо хашалгануудые нэрлэгты

10.  Бүдэхи хашалгануудые нэрлэгты

11.  Ёохор гэжэ үгын фонетическэ шүүлбэри хэгты

12.  Хэлэлгын абяануудые үзэдэг эрдэм юун гэжэ нэрэтэйб?

а) Графика

б) Фонетикэ

в) Лексикэ

13. Хонгёо ба бүдэхи хашалганаар эхилһэн үгэнүүдые паарна болгогты:

жэг, зар, дэрэ, шэг, захяа, сар, тэрэ, сахяа

14. Зѳѳлэн хашалгануудтай үгэнүүдые ологты.

Альбан, оньһон, ангир, харюу, таби, каток, ниитэ, хальһан, хурган, нохой, эльгэн, барюул.

15. Точконуудай орондо –ээ, -эй тааруулан бэшэгты.

…рүүл, зѳѳх…, шэр…, түүрх…, дэг…,мэлх…, хир…, тѳѳл…,миисг…, һэр…

Хабсаргалта3.

Диктантнуудай темэнүүд

1.  Зунай үглѳѳгүүр. (удаан ба түргэн аялганууд, дифтонгнууд)

2.  Намарай бороо. (аялганай тааралдал, һубарил)

3.  Хүгшѳѳдэйн бууса. (-ээ,-эй зүб бэшэлгэ)

4.  Шагалза. (үй, уй дифтонгнууд)

5.  Баглаа сэсэг. (ии -ы,э-и аялганууд)

6.  Дамбии. (сложно үгэнүүд)

7.  Мундарга. (үгын бүридэл соохи частицанууд)

8.  Хүбүүд. (мэдүүлэлэй гэшүүд)

9.  Шубуудай уургай. (мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд)

10.  Хадын горхон. (причастна, деепричастна обородууд)

Тестнүүдэй темэнүүд

1.  Фонетикэ

2.  Лексикэ

3.  Үгын бүридэл

4.  Холбуулал

5.  Мэдүүлэл

6.  Хандалга