Айтывлар ва аталар сёзлери
занимательные факты (5 класс) на тему

ВАТАН, ХАЛКЪ ВА ХАЛКЪАРА.

Айрылгъан эл азар, къошулгъан эл озар.

Ватан байлыгъы- сени байлыгъынг.

Ватандашым, къарандашым, къыйынлы гюн гелгенде мени уллу сырдашым.

Ватанына къуллукъ этген мурадына етген.

Ватанына намарт болгъан атасын сатар.

Гьакъгъа тутулгъан асгерден асгер болмас.

Гьар  ханны бир девюрю.

Миллетине намарт болгъан  атасын сатар.

Не яманлыкъгъа гёнгюнг барса д, Ватангъа намарт болма.

Олтуруп юхла, эре туруп аша-элингде яша.

Сени ватаынг ва бавунг-сени женнетинг ва Багъдатынг.

Халкъ ерни гюлю авулнгу оьлчевю.

Халкъ оьгюзге бузав тапдырар.

Халкъны дослугъу – душманланы бошлугъу.

Халкъны сёзю игитни къылычындан да идти.

Халкъны тынчлыгъын бузгъанны арты онгмас.

Эл айыбы эллий йылдан жувулмас.

Эл булан бетим ярыкъ.

Эл гесгген къол аврумас.

Эл намусун биригип кют.

Эл  намусун кютгенлеге ат чыгъар .

УЬЯГЬЛЮ. КЪАРДАШЛАР. ХОНШУЛАР. АБУР-СЫЙ.

Ана айтгъанны этмеген, негетине етмеген.

Ана барда- ата уьйдюр, ана ёкъда-ят уьйдюр.

Ана гёнгю балада, бала гёнгю гьавада.

Ана ургъан авуртмас.

Анадан сонг къыз къардаш айрокъда азиз къардаш.

Анадашны ачуву болса да, еги болмас.

Ананг оьлсе, атанг агъавдур.

Анасы билмей, къызы дилбар болмас.

Анасы ёргъа буса, къызы   юрюшлю болур.

Анасы макътагъанны алма, хоншусу макътагъанны къойма.

Анасын сюймеген адам сыйдан тюшер.

Анасы терекге минсе, къызы бутакъгъа минер.

Ата- аркъда таявдур.

Ата къардаш атдан тюш ана къардаш тёрде олтур

Ата къардаш мал къардаш, ана къардаш-жан къардаш.

Атам оьлдю – бир ачув, хайрат этдим эки ачув.

Атаны игитлиги – улангъа намус.

Атаны осаллыгъы- улангъа илыкъ.

Атанг-ананг къарт буса, сатып къараваш алма.

Абзар алгъанча, хоншу ал.

Аты яхшы ёлдан ялкъмас,къатаны яхшы уьйден ялкъмас.

КЪЫЫЛЫКЪ, НАМУС.

   Уллу айтгъанны этмеген мурадына етмеген.

Уллу айтгъанны этмеген уллу атагъа ит болсун.

Уллулар очарны гюлюдюр.

Улан уялды – оьлдю демеклдир, терек чайкъалды- авду демекдир.

Уьй есси темтек буса, тёрге чыгъып олтурур.

Уьлкеден айлангъангъа уьлгю табулмай къалмас.

Адам ёлдашлары булан танылар.

Адам сёзю булан танылар , иши булан сыпатланар.

Адамгъа оьзюн танымагъа бек къыйын.

Адамныадам этеген анадыр.

Адамны гётермеге сюйсенг де, тёбен тюшюрмеге сюйсенг де- гётер.

Адамны гьалын билмеге болмас, ьир къап туз ашамай туруп.

Адамны хадирин адам билер.

Адамны эдеби алтындан яхшы.

Адамлыкъ недир?- англамакъ, аз сёйлеп, кёп тынгламакъ.

Аччы болуп ачымай, татли болуп татымай.

Гьонкъалыкъ – савлукъну душманыдыр.

Дёрт гёзлю. Авур сёзлю.

Дюньяны сюр чалып гетсе де къулагъанга гирмей.

Къанатсыз къуш. Айыпсыз эр болмас.

ИШ.ЗАГЬМАТ СЫНАВ. ЭРИНЧЕКЛИК ВА ГЬАЙСЫЗЛЫКЪ.

 Агъач гесенгенге «гьагь» - демек кёмек этмес.

Агъач гесегенни ягъында турма.

Агъачгъа баргъан аркъасын аямас.

Балтасыз агъачкъа бармас.

Булутлу гюн индыр екмес.

Миялы ер-гьуялы ер. Къамушлуер-гюмюшлю ер.

Не чачсанг. Ону аларсан.

Нечик тёшексалсанг, олай тёшекде ятарсан.

Нормам толду – дорбам толду.

Согъан сийрек чачылсабашы уллу болур.

Тегенек чачсанг юзюм жыймас.

Ургъа топуракъны янгыртар, ерни яш этер.

Юню узун къуйругъу уллу къой болмас.

Бир атгъан бир къамучу тамандыр.

Къыдаргъыч къатан уьюне етгенде алгъасар.

Уьй ишлеген балта эшик артда къалыр.

Адамны адам этген ишдир.

Адамны сынамагъа сюйсенг сабан сувгъа бар.

Арпа чычгъан ач болмас.

Аягъын арба этип, аркъасын дорба этип.

Бавунг чечек ачмаса, гюн гюнагьлы тюгюл.  

ГЕРТИЛИК. ТЮЗЛЮК. ЯЛГЪАН.

Туврасын айтгъан тувгъанына ярамас.

Ялгъан башы-питне башы.

Ялгъанны аягъы къыскъадыр.

Ялгъанны бир айтгъан да ялгъанчы.

Ялгъанчы абурлу ерде бир керен олтуркр.

Ялгъанчы шагьатлы оьлюню тутар.

Орусдур –дурусдур.

Тюз-тюзелсин, къынгъыр онгмасын.

Эгер ялгъан отда яна буса, агъач эки керен учуз болар эди.

Гертини сюйсенг. Гиччиден сора.

Инанма тюлкюг, къалырсан кюлкюге.

Татли ялгъандан аччы герти яхшы.

Тюз ишге тувра юрю.

АРИВЛЮК.СЮЮВ.УЬЙЛЕНИВ.

Къызланы къыркъ гиши сюер, бир гиши алыр.

Тынглавсуз ерге къыз берип, тынглай баргъын артындан.

Адам бою опуракъ, терек бою япыракъ.

Къачкъан къызны къумманы къабакъ тюпде къалыр.

Ал булан яшыл, арив ярашыр; гёкню де къошса, гёзлер къамашыр.

Бермес къызны багьасы гючлю болур.

Гелечини гечикгени яхшы.

Гиччи къызны да, уллу къызны да тою бир.

Исбайы ичинден къартыллар.

Исбайы сувукъ болмас къартыллар.

Исбайыны ийисин ел гелтирер.

Гёрмелиге гёз иерир, кёрпе тонгъа чёп иерир.

Къара юзюм татли болур.

Къырчын къыз безенгинче той битер.

Сокъургъа арив къатын тарыкъ тюгюл.

«Сюемен де , сюемен, деп, - сюек булан тюемен», - дегенлей.

Языв ярдан къаратыр, юхлайгъан еринден уятар.

Арив азар, гьакъыл озар.

 САБУРЛУКЪ. АЛГЪАСАВЛУКЪ. КАНТ.

Гёрген гёрер къыйынны, гётергенге салар юкню.

Алгъасавлукъ пашманлыкъны къызардашыдыр.

Алгъасагъан сув денгизге етмес.

Алгъасама, гьёкюнерсен.

Алгъсама йылкъы йылыкъ алдынгда.

Ачув алдын гелир гьакъыл сонг гелир.

Ачув хапарсыз хабагъан ит йимикдир.

Бир сёзге чыдамагъан , кёп сёзлер. Эшитер.

Бир йылгъа къоян тери де чыдай.

Сабур тюбю сари алтын, сабургъа зат етерми?

Сабур тюбю сари алтын, гьюкеннер алгъасагъан.

Сабурлукъ булан бет ярыкълыкъ табар.

ГЮЧ. ГЮЧСЮЗЛЮК.

Тюп болгъанны тёбелемей.

Чубугъу тийсе иелген, къазыгъы тийсе, къанкъайыр.

Чубугъунда иелмеген, къазыгъында къажымас.

Гючлюлер гемени топуракъдан юрютер.

Гючлюден гючлю чыкъса, гючлю еринде олтурар.

Кёмеги гючлю буса кийиз къазыкъ да ерге гирер.

Гючге ёре ёкъ.

Гючден салгъан гёзню нюрю болмас.

Орам ябушувда янчылгъан ит уясына етишмеге алгъасар.

Обгюзюне гючю чатмагъан арышын тёбелер.

Терекге къоркъув берген сюйрюжибиндей.

Уьст болгъанда токътамагъан тюп болгъанда токътар.

Эменни иелгени –сынгъаны.

Яр булан йымырткъа урушдургъан йимк.

Гючлю болма сюйсенг душмандан гючюнггю яшыр.

Тенгинг булан тери тарт.

МАКЪТАНЧЫЛЫКЪ. ОЬКТЕМЛИК. САЛАМАТЛЫКЪ.

Атанг булан макътанма, атынг булан макътан.

Макътанггъан къыз тойда йыгъылар.

Макътангъанны аты озмас.

Макътанчы эр- къанатсыз къуш.

Макътанчыкъны баши ачыкъ.

Макътанчыкъны дос тутма, дос тутсанг да , ши тутма.

Денгиз ташыса, тобугъа гелмей.

Къызыл йымырткъадан къойнун толтургъандай.

Къыркъны бири вали болур.

Къычырыкъ булан оьрлюк ала буса, эшек пача болар эди.

Олтургъанда гёрмеген боюмну, эре туруп гёрсетмесмен.

Сиз сав , биз саламат.

Тюе къозлай хонсушу сама этишмей тавукъ бир йымырткъа къозласа бютюн авулгъа къакъыллай.

Гьакъыллы  адм оьктем  болмас.

Тюенг мингге етип, тюкенлеринг къырда олтургъанму?.

Артыкъ оьктемлик зараллы болмагъа ярай.

ЯШЛЫКЪ . КЪАРТЛЫКЪ. ОЬМЮР. ОЬЛЮМ.

Яш яшлыгъын къыш къышлыгъын этмей къоймас.

Яшда гёрген яшынмас.

Яшлыгъы тюзелген гиши даимге тюзелер.

Яшны артыкъ макътама къыййын болур сакълама.

Яшгъа гёре яш болма.

Яшда тюгюл башдарыр.

Яшда орам къыдарсанг уллуда аш къыдырасан.

Яшлыгъында кёп къыдыргъан кёп ичген къартлыгъынданда гёзьяш тёгер.

Яшлыгъында уру этер  уллу болгъанда товба этер.

Алтмушунгда агъач хомуз уьйренип ахыратда согъарсан.

Бир гьекюнчсюз оьлюм болмас.

Бирев оьлмесе  бирев тирилмес.

Дюньяны башлап нечик тутсанг олай гетер.

Кюл отну орнун тутмас гетген яшав къайтмас.

Кёсеге сакъал чыкъмагъан булан къарт болмаймы?

Былтыр оьлгенге бу йыл яс.